장음표시 사용
101쪽
orum 1 o quantam ct Plinius. 3Cco aulcm per ηου multiplicata,producunt et o o numerum stadiorum totius terrae circumscientiae
congruentem ex Posidonij sentcntia. Ptolemaeus passim in Geogr phia, & ante eum Maximus Tirius, 1 co stadia tribuerunt uni gradui
magimi in terra circuli, qualium totus ambitus 3 do continet. ut tota circumferentia comptinatur non ana plius a Socco stadijs. Ptolemari mensuram terrestris ambitus antiquioribus cognitam, ab ipso Posidonio approbatam testis est strabo lib. a Geographiae. Magna haec dissensio de terrestris ambitus mensura . Et quaevis optinio maximorum virorum autoritate se tuetur. Quem sequamur,dubium . Causam quaeris dissensus' Aque hoc in dubio. Nonius & Peucerus diversis usos stadijs volunt. Maurolycus &Philander e passuum diversitate stadiorum discrimen ortum arbitrantur.Maurolycus muti tum desudat,ut consensum faciat,at frustra,non patiuntur. Multa docent passuum genera. Verum. At stadiorum quaerimus,saltem pedum.
Pastibus squod sciam) non dimetiebantur Graeci suum stadium, sed
pedibus aut οργυιαις. est autem ἰργνιά eXtensionis manuum cum interjecto pectore mensura, sex pedes complectens, familiaris nostris nautis mensura in dimetienda Maris aut fiuminum pro sunditate. Passiam multi vertunt, nescio quam recte,Judicent eruditi. Xylandor in Sir bone transsierendo ulnam semper vertit. Stadium pedes habet oco inquit Herodotus bene antiquus Graecae scriptor, idem Suidas multo recentior. Stadium continet Orgyas ioo: orgya cubita :cubitum pedem unum cum dimidio vel a . digitos, attestante Herone Mcchanico saltem ejus Scholiaste ex infima opinor Graeciae antiquitate. AeCcnsorinus,inquie tria stadiorum genera proponit. Italicum quod est 6as pedum, quod in mundi mensura potitiimum intelligendum esse docet.Aliud est Olympicum, quod 6oo pedum. Prstereaque Pythicum pedes imo complexum.Verum enimvero omissis stadio Pythico, si attentius paulo rcm consideremus, deprehenditur, Italicum&Olympicum,utcunque nomine discrepet, te non differre. Italicum enim quod Faue pedes Rom. complectitur,quod & Plin. testatur l etc. et 3 aequale erit Olympico quod 6 pedes Graecos continet,quoniam coo pedes Graeci aequantur 6as Romanis pedibus. Pcs enim Graecorum excedit pedem Romanum vigesima quarta parte, quanta est disserentia inter coo dcor . Ia tanta
102쪽
In tanta opinionum dii cistate conjiciamus o nos, quae tanti dis
sensus causa, ct quctra ex his sequamur. Mittamus autem Aristotelem, cujus assertio solo nomine des nititur. Cleomedis enim opinionem dea ooo stadijs vix mentione nostra dignarcmur, nisi Arch: mcdes Syracusanus ejusdem, ut suo aevo non penitus reprobatae,meminister. Discutiamus Eratosthenem & Posidonium,quorum opiniones certis fundamentis niti videntur. Causam dissensus exstimamus, quod Eratosthenes & Posidonius locorum distantias quas tradunt di mensi non suntsed ex vulgari peregrinantium traditione acceperunt: praeterquaquod Posidonius in suis etiam observatis longius aberravit. Ptolemaeisus autem ex dimensis intervallis suam firmatam esse sententiam, cum ait Cognitae terrae latitudo est partium 76 unius tertiae ex una duodecima vel integrorum grad. so stadiorum oo, ut unus gradus complectitor stadias . quod ex accuratioribus dimensionibus deprehensum cst. Eratosthenem in designandis locorum intervallis longius aberrantem insectitur Hipparchus, & incredibilem locorum ignorantiam refellit attestante Strabone l.I. Ab AleYandria Carthaginε usque ultrara stadiorum millia numerat Eratosthenes, cum non sint plura o millibus, inquit Strabo. Posidonius quod ponit intervallum, inter R hodum & Alexandriam scoo stadiorum,ex nautarum opini ne desumptum quorsi alij oco ali; booo tribuunt,fatetur apud Strabonem Eratosthenes : se autem deprehendisse ait scio tericis instrumentis,non esse majus 3 ueo. Strabo paulo etiam minorem facit distatiam,stadiorum 3 o. Ptolemaeum itaque qui accuratioribus dimensionibus sua in comprobatam &stabilitam fatetur opinionem, veritati propius accessise pa r est ut credamus. Franciscus Maurolycus Messanensis Abbas,dum Posidonio adversus Ptolemaeum patrocinatur, incautus decipitur Suspectam habee Ptolemaei fidem in designanda Rhodi latitudine,quam posuit gradu -um 36. Corruptos in tabulis Geographicis esse numeros mone quod certissimum. In Rhodiensi latitudine qui probet, videamus. Posidonii, inquit Uervata non minorem faciunt e- latitudinem gr. 3 I cum dimi Ei . nisi in Alexandrina etiam latitudine falsus sit Ptolemaeus, quod non posse fieri existimat Maurolycus. At nos contra dicimus, Ptolemaeu adversari huic latitudini, non solii in in libris Geographicis, sed passim in libris magnae constructionis praesertim 6 c. l. et ubi eandem
Rhodi latirudinem,quam in Geographicis tradi adjicit etiam maxi-LI a m diei
103쪽
mi diei quantitatem, Meridianas gnomonum umbras tum a quino. I ales tu in Tropicas quae omnia id i pium evincunt, eandem etiam latrutudinem is pluscule in Planisphaerio ponit, nisi dixeris, in eo etiam transferendo Massem interpretem Arabicum aut qui ex Arabico Latinum secit, Rodolphum Burgensem nobis imposuisse. Vsquedum sumus ergo pares. At Posidonio inquit favent Proclus Eudoxi Cnia j observata a Strabone tradita. Hoc quid sit videamus. Posidonius cina auit Strabo referis de excessa quadam domo in v rbe a freto Gaditano ad
O studia Δ, ante pellam vidisse quam existimavit esse Canobum, is qui
inde versu meridiem ex Hi pania paululum pro sisunt uteni r sie eum cernere. φὶ etiam in Cnido Eudoxi pecula, non multo domibus sublimior ex qua is fertur Canobum spectasse. Eg autem Cnidus in Rhodio climate usuo ct Gades ct ejus ora miritima. Haec Strabo. Quid hinc contra Pto lemaeum' Canobum in Cnido conspici posse'N on negamus. Cnidii in Rhodiaco Climates Agnoscit Ptolemaeus, neque enim majorem Er.3 C. i s m. statuit l. Geograph. An non in Cnidia etiam latitudine falsus Ptolemaeus' Non majorem esse Rhodiensem latitudinem qua Ptolemaeus posuit, o Proclo etiam convincitur. Longiissimum diem Rhodi horarum i cum dimidio facit Proesus. AEqualem Ptolem sus Rhodo de Cnido attribuit. Idem Strabo, nisi quod semel horarum i
posuit, inde sequeretur iniri, rem habere latitudinem. Sic autem habent Procli verba. In Rhodio Hori onte ita Tropicis ab hori onte disia mitur,us cum circulus universu. in partes secetur, a supra horiῆonte
appareant,r' sub terra lateant. Ex qua divisione sequitur, ut apuit ho dios longissimus dies horas equinoctiales habeat i cum dimidia,no cautem V cum dimidia. Non inlicior, Posidoni j traditionem de portione Meridiani verticibus Rhoi Alexandria intercepta, Plinium, Proclum alios iii Metalis e.Alfiaganus secundum suum Clima duci e per Cypruna & Rhodum, ejusdem maximum diem facit horarum r cum dimidia, latitudinem 3 6 cum duabus tertiis, exigua admodum differentia ab ipso Ptolemaeo. Ipse etiam Maurolycus dum in Dialosis Cosmograph. parallelos numerat, eum qui per Rhodum ducitur latitud. 3 6 cum parte duodecima facit lon 'iuscule a Posidonio di se dens. Efatosthenis etiam observationes Posidonio plurimum adve sua tur. Intervallum Rhodi & Alexand.; ueo st id loru sciotericis gno- monib. deprehendit Eratosthei ies. Hoc quid sit dispiciamus. Latitn-dinis differentiam inter haec loca, scio tericis suo more deprehendit graduuo
104쪽
raduum s paulo plus. Huic dili crentiae ex assumpta sua de ambitu terrae mensura co stadia cuique gradui numeras 3 6 1c stadia tribuit. Neque enim aliud artificium novimus, quo per scio terica stadiorum numerus intcr duo loca investigari possit, nisi prius stadiorum numerum vel totius terrae circumserentiae, vel datae ejus parti convenientem assumpserimus. Videamus jam nunc, ecquid ex ipsius Eratosthenis observatis co probare possimus, non possc Posidonis nedum Eratosthenis de mcn iura terrae opinionem defendi. Observationem autem de differcntia latitudinis Alexandriae & Syenes non ea cutimus. ut probemus, ex ipsius Eratosthenis assumptis, non posse ambitu terrae ultra a i6io si dia extendi quod dc monstrat Petrus Nonius I 8 c. l. et deluavigatione. Neque quaerimus,quam recte horum locorum intervallum faciat sta diorum uecoo,cum Solinus ab Oceano ad usque Meroem non nume rei amplius 6ao milliaribus, quae sunt stadia 96o. Meroe autem longe ultra Syenem sta cst. Neque interpellabo de exigua illa differentia qua dissentit ab eo Plinius, qui ab Elephantine Insula squar est in fra novissimum Cataractem 3 M. pass&supra Syenem io M. passUA-Iexand. usque intervallum ponit 1 86 M. P. unde inter Syenem & A. lexandriam spatium non erit amplius stadijs 16o. Aliam longe hujus nostrae probationis rationem inimus. Unicum hoc postulamus: Qua- tum spatiium sui orbis Solis dianacter occupat, per simile spatium in Orbe terrestri gnomones fieri umbrarum expertes, cum Sol verticibus imminet. Hoc si concedatur quod ultro apud Cleomedem fatetur Posidonius evicimus, Solem in principio Cancri constitutum, Syenes vertici imminere, ibique&ad aco circiter hinc inde stadia, gno mones umbrarum immunes facere tradit Eratosthenes. Videamus, quantam sui orbis partem Solis diameter subtendat. Hinc enim,si vera sit quae praecessit Eratosthenis positio,'clicietur ambitus terrae mensi ra. Firmicus Maternus, Solis Lunaeque diametrum non minorcin ti,no gradu fasit. At at aberrat longius. Majorem justo quamque nos Postulamus quantitatem ascripsit. AEgyptij per instrumenta hydroscopica invenerunt Solis diametrum occupare septingentesima quin qu agesimam partem sui orbis. Quod si septingentesimae quinquagesi mre parti totius ambitus terrae respondeant stadia 3 oo, totus anasitus non erit major et auecoo. Instrumenti hujus fabrica R usiim docet Pro plus cap 3 designationum Astronomicarum. Multa Theon de eo in
105쪽
oblemationis genus Ptolemaeo non probatur. Multis obnoxium eruroribus ostendunt Theon & Proesus. Ulterius ergo discutiamus
Aristarchus Samius, reserente Archimede. Solem apparcntem sciplingentesimam quinquagesimam partem circuli Zodiaci obtinere dixit,id est 3o m. & aequalem esse apparenti Lunae diametro & s ut memini prop.sui lib. lemag.& dist. Solis & Lunae. Idem voluit Aristarchus. Interim non explico me ab eo scrupulo, quem injecit mihi suppositio ejusdem Aristarchi in code libro de diametro Lunae et gr- Archimedes Syracusanus cx suis observatis per instrumenta dioptrica
definivit,Solis diametrum majorem esse ducentesima parte anguli recti, hoc est, Σ m. minorem vero centesima sexagesima quarta parte anguli item recti ,hoc est 3 3 m. Atqui non adeo fidendum esse his etiaobservatis per instrumenta dioptrica,tit diametros Luminarium inde exacte sumi posse credendum iit, idem fatetur Archimedes; cum n gue visus, neque manus, neque instrumenta quibus experiri oportet tis habeant fidei ad exquisitam demonstrationem- Ptolemaeus per eadem instrumeta dioptrica,itemque per eclipsium nationem, deprehendit Solis diamctrum esse 3 I in .ro sec.aequalem Lunae, cum est in maxima a terra distantia, utpote in plenilunio & coitu. Quod autem hanc magnitudinem eandem perpetuo & immutabilem diit, suspectum habere vidctur Procliis 3 cap. designation. Astron motus Sosi-
genis Peripatetici autoritate,qui in ijs libris, quos inscripsi de revolutionibus,advertit,in eclipsibus Solaribus quandoque perspici orbiculum quendam Solis luminosum, eXtima Lunae undiquaque ambuentem,quod si vcrum sit fieri non potest,ut Solis apparens magnitudo semper sit squalis Lunae inoppositionibus & conjunctionibus. Hac
fortasse de causa, tui Ptolomaeuin secuti sunt, accuratius ista examinare conati. Primus Albateni deprchendit Solis diam ctrum in Apogaeo sui ecccntrici esse ai m. ro sec. quantam voluit Ptolemaeus, scd in Perigaeo esse 33 m. in oscc. Ultra hoc Copernicus invenit diametrum in maxima distantia 3I m. 3 sec. cum prori me ad rerram sertur 3 3 m. 3 sce Sequamur quod videtur in modio positum. Accipiamus diametrum 3a m. Vnde exsuperius praemissis ii 3 costadiare spondeant a a m totus ambitus non erit major stadijs ro asco. minoramtaxus, quam Possido aius, multo minor quam quem Eratosth es
106쪽
posuit. Haec demensura terrestris ambitu e Graecorum traditionibus dicta sun alvo maximorum virorum judicio.. Nostrates clo milliaria vel ro Leucas uni gradui tribuunt, ut tota circumferentia sit milliariorum ait Oo,idque i ad Ptolemaei ment ilexacte congruit. Pcdem enim nostrum Anglicii na Giaecorum pedi a qualem invenimus, comparatione facta cum Gracorum pede, quem Agricola&alij ex antiquis monumentis tradiderunt. Villiare autem soco pedes complcctitur nostrates. Stadium sco Graecos. Si mensu
ram stadij per sco tot cnim stadia Ptolemaeus uni gradui tribuit ite
similliaris mensuram,quae est soco pedum,per6o quot nos milliaria uni gradui damus in multiplices, par utrinque numer producitur 3ooooo se .pedum: ut ex his fundamentis extra controversiam sit e ceptam. Nostratium N autarum opinionem cum Ptolemaida conve-
Itali 6o item milliaria rimus gradus mensuram faciunt,sed mensura minor est Ptolemaica. Gersia ani Is tribuunt uni gradui, quorum fingula quatuor milliaria Italica complectuntur: aeque infra Ptole malum. Nam ex eorum traditione uni gradui respondent non amplius so stadia, quum singula milliaria italida complectantur g stadia,.
nisi forte magis placet Polybi, sententia, qui apud Strabonem prae-υr g stadia a plethra,hoc in tertia partem stadij cuilibet miIliari cona, Unire docet, quae est ipsissima nostri milliaris mensura.) Appianus docet 1 ue milliaria Germanica pquari 6o Italicis 6oItalica so stadijs, minor mensura Ptolemaica ao stadijs : milliaribus Italicis cum d i. midio Hispani uni gradui tribuunt Leucas,partim is cum duabus tertii
partim i cum dimidia. Quanta sit eorum mensura comparata stadijs Graecorum vel milliaribus nostris, Italicis aut Germanicis, nondum habeo compertum. Videtur Nonius Leucam Hispanicam schoeno aut Parasinu aequare, quod si verum sit, qui Leucas i 6 cum duabus terti s tribuunt uni gradui,squalem mcnsuram Ptolemaicr assumunt: qui i cum dimidio,aliquanto major m.
Restant Arabum traditiones de hac re. Eorum antiquiores circumferentiae totius terrae addixerunt milliariorum et Ooo,sive paras angas Socto. ita ut unus gradus complectatur 66 milliaria cum duab. tertijs.
Hac mensura utitur Allia genus in sine libelli decrepusculis. Alfraga aius di reccatiores a temporibus Almamonis roέoo milliaria amplexi
107쪽
sunt,ut gradus unus s6 cum parte tertia,milliaria contineat. His disin principio operis Geographici memorat, praecepto Almanonis r hi; Arabum, seu Caliphae Babylon ij,quosdam ablegatos,qui in campis Singar & vicinis maribus, juxta rectum iter & poli situm observa rent, quot milliarii responderent uni gradui coelesti &deprehensumcise abi sin conficiendo uno gradu 36 milliaria sine ulla fractione,
nonnunquam prster 36 tertiam partem milliaris requiri, hoc est 1 1 3 3 cubita cum duabus tertijs. Quae sit ratio milliaris Arabici, ad nostra, Italica,velGermanica comparati,non est explicatu facile. Non minus rostadijs,ununiquodque complecti arbitramur. Paras anga ut Iacobus Christinannus ex Abit sedea magno Arabum Geographo nos docet tria militi ia Arabica continet, tam apud vetustiores quam rece-tiores. Paras anga utem ut ex Herodoto,Xenophonte de aliis patet triginta stadia complectitur, ideo milliare unum Io stadia comprehc-dit. Hoc accedit ad faciendam fidem. Duo Cubitorum gcnera Grsci tradiderunt. Commune sive mediocre,duod pedi Grsco uni & dimidio aequatur,& continet digitos et , qualium pes habet a6. Alter cu bitus erat regius in usu apud Persas, major communi tribus digitis. Alfraganus aulcm docet, milliare Arabicum continere ooo cubita, prout cubitu est in mediocri mensura. Hic cubitus si sit aequalis Graeco continebit unum milliare 6οoo pedes Graecos, quot io stadia co- plectuntur. Paras angae autem cum alii V stadia, alij 6o annumerent. nemo tamen minus 3o attribuit: cui opinioni si cum Herodoto, X nophonte Salijs acquiescamus neque enim nostri est instituti discuatere utrum diversis in locis,diversis Parasangar mesuris usi sint,ut exi .stimare videtur Strabo qui de Schoenis AEgyptiorum id ipsum obse vavit, cum Nilo flumine, ab urbe ad urbem subveheretur, alias alijs schoeni mensuris usos esse AEgyptios subindicans si inquam ijsacquiescamus,qui so stadia uni Parasangar attribuunt;milliare unu non minus stadijs io comprehendet. Hae conjecturae si verae sint, non est alientiendum summis viris P. Nonio&Iacobo Chris manno,qui Arabicum milliare aequant Italico. In tanta opinionum diversitate demensura terrae,sequatur quisque quem libeat. Nisi aute Arabum recentiores nobis obstarent, qui dimensis etiam itineribus ferunt suam sententiam comprobatam, non dubitaremus Ptolemaei opinionem caeteris anteponere. O mnium opinionum, quaealiquid habent probabilitatis,haec est Synopsis.
108쪽
109쪽
Ad inventioncm perii heriae seu ambitus globi torcni assumtiter hae hypo. theses: r quod maximus ter tae circulus in aco gradus exemplo calasium distribuatur. et quod unus maximi teriae circuli gradus sco stadia seu passui in Ro- . manorum 6 a Foo expleat, quibus quindecim milliaria Germanica cum, res. pondent seu aequivalent: quemadmodum divisio stadiorum in ; et ostendit, id est si uni gradui i s milliaria Germanica attribuantur. 3 quod 3 a stadia consti- . tuant unum milliare Cermanicum.
His pisastimatis, multiplicantur 36o grad. per i s milliaria:&producuntuet milliaria Germanica 3 oo.Seu multiplicantur s6o grad. per sco stadia di fiunt stadia i 8ooo. Et tanta est icrrae perinacter seu peripheria. si autem 3 6o multiplicentur per 6o sunt milliaria Italica & Anglica et r6co: si vero per a s sunt milliaria Francica soco. unde talis constituenda tabella: - Gradis
110쪽
Cci manicet Italica. Anglica. Francica. Hispanica.
illa TSimili ratione possumus quoque facillimo negotio terrae ambitum investiatare ex aliqua stella fixa ut ex spica virginio vel quavis alia stella. Si enim in te ra sumantur sub eodcm meridiano duo loca, quorum intervallum rectilineum exploratum habeatur.& in utroque loco altitudo meridiana Bellae cogntis o servetur, differentia altitudinum crit numerus graduum superficiei terrae intecduo loca interjectorum. Quare cum notum sit,qucmadmodum iam indicatum est, quot miliaria dictis gradibus respondeant, nullo modo ignorari potetit quot nam miliaria toti terrae circuitui competant. Excpli gratia; Tasiis & I Irim mira sunt sub eodem meridiano,elevatio poli Basileae q7 grad. 32. min.πον Da 49 grad. min. differentia et grad. 13 min. Distantia 3 miliarium minus quadrante. Dicendum ergo: quemadmodum se habent et grad. is min. ad 3 miliaria minus quadrante: sic se habent 36o gradus, ad saco miliaria CeraM-
A C Υ Ε Η v s de Globis, eorum dimcnsi Cne, circulis, & instrumentis ad corum usum neces larijs. Sequitur,ut quam varius& multiplex sit eorum usus videamus, ct ad praxim deveniamus. Eoruusus Astronomiae, G cographiae, Zt artis navigandi cognitionem expetentibus apprime necessarius. Nam & ad inveniendum Solis locum, longitudines, latitudines, & positiones locorum, dierum qualitates & l longitudinem, latitudinem, declinatio- obliquas, amplitudinem ortus &occasus