장음표시 사용
131쪽
lem eius determinationem recte monet 8 Almag. cap. ult. Inaequat aeris dispositione inaequalem fieri hanc distantiam Solis ad emersi onem & occultationem si dei um,probe advertit. De hac vulgata sententia scrupulum nobis inji in quod Vitellio depressonem Solis infra Horirontem ad 19 gr. requirat, ut finiatur crepusculum vespertinum. Nebulosas autem & obscnras ante finitum crepustulum conspici posse vir pcrsuadebunt. Vtcunque autem se res habeat, sequamur vulgatam sententiam. Si igitur anni tempus, quo stella aliqua in quovis climate otitur aut occidit matutine vel vespertine,cognitum velis, sic indagare lic bit. Stellam datam horizonti Globi ad latitudinem loci constituti adj ungas ab orientali parte horizontis. Innotescet gradus ecliptica quocum stella data oritur Cosmice & occidit A cronycho:& e regio . ne ab occidente Horizon indicabit gradum eclipticae, quocum stelata data oritur Acronyche& occidit Matutine. Ortus enim Cosmicusta occasus Acronychus, item occasus Cosmicus & ortus Acronychus idem sint juxta vulgatos versiculoso
Cosmice descendit signum quod acronyche furori Cronche descenditsignum quod Cosmice surgit. Sed haec sunt latius intelligenda. Neque enim cum eodem gradu eclipticae stellamans oritur & vesperi occidit. Austrinae stelis gradum ortus sui in occasu antevertunt: rcal sequuntur, si polus Bo- reus supta Horizontem attollatur; contra, si Austrinus emineat. Invento autem gradu eclipticae, quocum data stella oritur aut occidit,
si ejusdem signi gradum in Horizonte quaeras, mensem ejusque diem expressam deprehendes quo Sol eundem occupat. Ortum ae occasum Heliacum sic invenies. Globo ad latitudinem loci composito, stellam datam horizonti applices ab Occidente, e regione ad ortum exquiras gradum ccliptica . qui ab Horizonte attollitur gr. 12. I 3. I. . aut alia quavis distantia quam stelis postulae magnitudo. Hujus gradus oppositum cum Sol occuparit, stelia ea occidit heliace,sive occultatur radiorum Solarium fulgore. Si conve se, applicata stella Orienti exquiras ecliptica gradiim qui e regione ab Occideute totidem gradibus supra HoriZontem e in in et .huic op- positumesim Sol occupaverit,stellaoritur heliacὰ vel emergite radi et Solaribus. Hos autem eclipticae gradus si in Horizonte perquiras. mensita di ejus dies patebilicum Sol hos gradus ob tinet. Unde manufestui
132쪽
festum erit tempus occultationis ' emersionis ejus stetis .Exemplum hoc esto,sed occultationis stellae fixae primae magnitudinis. Emerso inversione hujus operationis invenitur. Syrius lucida stella est praesulgens in ore Canis majoris. Hujus occasus heliacus sive occultatio sit exquirenda ad latitudinem Borea lenis grad Syrius autem cum sit stella primae magnitudinisJoccultatur,cum HoriZontem tangit in supcro hemisphaerio Solea a gr. infra borizontem depresso. Si igitur stellam hanc Horizonti adjicias ab Occidente, Globo prius juxtalatii. o g. Bor. constituto & e rogione ab ortu exquiras gradum eclipticae, minimo sumpto intervat lo a et grad. supra horiZontent eminentem is autem est ii proxime grad.Scorp. bojus oppositum in ecliptica gradum,hoc est ii Tauri cum Sol occuparit tella illa occultatur radijs Solaribus. Hunc autem gradum Tauri Sol obtinet circa ar Aprilis, circa quod tempus Occasum Heliacum Syri j esse dicimus. Si eodem modo operabere, adjiciendo stellam hanc Horizonti ab Oriente,innotescet ejus ortus Heliacus sive emersio.
Non absimilis est modus investigandi crepusculorum initia & fines, is autem sequitur. Vsus & utilitas doctritiae de hoc ortu de occasu praecipue insignis est in vel rum auctorum seu Poetarum&praesertim eorum,qui de teporibus& re rustica 'agunt.locis intinnigendis. Sic Virgilius libro a Georg. ORTvs Cos Mica meminit hisce verubus Candidus auratis aperit cum cornibus annum Taurus,ct adverso cadens canis occidit astro. Uult enim dicere Se indicare Aprilem mensem, tune enim Sol in Tauri signa moratur de auratis cornibus exoritur. occasus Cos HICI eodem in i ,- ές et emplum est.ubi ait:
Astriticeam δεν mesem,rob laque farra Exercebis humum sim eis fabis aristis,
Ante tib Eoae Atlantides abscondantur, Gnosiaque ardontis decedat ella coronae, D uita quam sulcis committas semina,quamque . Invita properes anni sipem credere terrae, . inulti ante occasum Maiae carperessedi Di pectata seges vanis elusit avenis. Expecta, inq)rit, illum diem in frumentis serendis, quo Atlantides, id est, Pleiados abii advitur seu occidant Eoae,hoc in matutini sive matutino occa- .. a b su vas i
133쪽
lem et i; determinationem recte monet 8 Almag. cap. ult. Inaequat aeris dispositione inaequalem fieri hanc distantiam Solis ad emersi onem & occultationem fidei um,probe advertit. De hac vulgata senatentia scrupulum nobis inji quod Vitellio depressionem Solis infra Horitontem ad i 9 gr. requirat, ut finiatur crepusculum vespertinum. Nebulosas autem & obscuras ante finitum crepusculum conspici posse vix pcrsuadebunt. Vtcunque autem se res habeat, sequamur vulgatam sententiam. Si igitur anni tempus, quo stella aliqua in quovis climate oritur aut occidit matutine vel vespertine Gognitum velis, sic indagare lic bit. Stellam datam horizonti Globi ad latitudinem loci constituti adjungas ab orientali parte horiZontis. Innotescet gradus eclipticae, quocum stella data oritur Cosmico & occidit A cronyche:& e regi ne ab Occidente Horizon indicabit gradum eclipticae, quocum stelata data oritur Acronyche& occidit Matutine. Ortus enim Cosmicusta occasus Acronychus, item occasus Cosmicus & ortus Acronychus idem stini juxta vulgatos versiculos. Cosmice descendit lanum quod acron che furor. o Me descenditsignum quod Cosmicesurgit. Sed haec sunt latius intelligenda. Neque enim cum eodem gradu eclipticae stellamans oritur & vesperi occidit. Austrinae stelis gradum ortus sui in occasu antevertunt: Borealcssequuntur, si polusBoreus supta Horizontem attollatur; contra, si Austrinus emineat. Invento autem gradu eclipticae, quocum data stella oritur aut occidit, sicjusdem signi gradum in Horizonte quaeras, mensem ejusque diem expressam deprehendes quo Sol eundem occupat. Ortum ae occasum Heliacuna sic invenies. Globo ad latitudinem loci composito, stellam datam horieonti applices ab Occidente, e regione ad ortum exquiras gradum cclipticae, qui ab Horizonte attolliturgiaret. 13. I . aut alia quavis distantia quam stelis postulae' magnitudo. Hujus gradus oppositum cum Sol occuparit,stella ea occidit heliace,si de occultatur radiorum Solarium fulgore. Si converse, applicata stella orienti exquiras eclipticae gradum qui e regione ab Occidente totidem gradibus supra HoriZontem eminet:huic op- positum θm Sol occupaverit,stellaoriturheliacὰ vel emergit e radija Solaribus. Hos autem eclipticae gradus si in Horizonte perquiras.
mensis di ejus dies patebi cum Sol hos gradus ob tinet. Unde manifestui
134쪽
i cstum erit tempus occultationis & emersonis ejus stelis. Exemplum hoc esto sed occultationis stellae fixae primae magnitudinis. Emerso inversione hujus operationis invenitur. Syrius lucida stella est praesulgens in ore Canis majoris. Hujus occasus heliacus sive occultatio sit exquirenda ad latitudinem Borea lenis grad Syrius autem cum sit stella primae magnitudinis occultatur, cum Hori Zontem tangit in supero hemisphaerio Sole a a gr. infra borizontem depresso. Si igitur stellam hanc Horizonti adjicias ab Occidente, Globo prius juxtalatii. so g. Bor. constituto ct e regione ab ortu exquiras gradum eclipticae, minimo sumpto intervat lo a a grad. supra hori Zontem eminentem os autem est ii proxime grad. bcorp. boj is oppositum in ecliptica gradum,hoc est ii Tauri cum Sol occupari stella illa occultatur radijs Solaribus. Hunc autem gradum Tauri Sol obtinet circa ar Aprilis, circa quod tempus Occasum Heliacum Syri jesse dicimus. Si eodem modo operabere, adjiciendo stellam hanc Horizonti ab Oriento,innotescet ejus ortus Heliacus sive emersio.
Non absimilis est modus investigandi crepusculorum initia & fines, is autem sequitur. Vsus & utilitas doctrinae de hoc ortu de occasu praecipue insignis est in vel rum auctorum seu Poetarum de praesertim eorum, qui de teporibus & re rustica 'agunt.locis in ligendis. Sic Virgilius libro a Georg. ORTvs Cos Micr
ineminit hisce versibus: . Candidus auratis aperit cum cornibus annum
urini adverso cadens canis occidit astro. Vult enim dicere & indicare Aprilem mensem, tunc enim Sol in Tauti signa
moratur & auratis cornibus exoritur. oc CAs vs Cos HICI eodem in i co eaemplum est,ubi ait:
At si triticeam δεν messem,rob: quefarra Exercebis humum sobisue instabis aristri
Ante tibi Eoae Attintices ab condintur, Gnosiaque ardontis decedat ella coronae,
Debita quam sulcis committas semina,quam qui Invitae properes anni sipem credere terrae,. sulti ante occasum Maiae caperessed illor pectatasees vanis elusit avenis. Expecta, inquit, illum diem in numentis serendis, quo Atlantides, id e Pleiados abs adiutur seu occidant Eoae,lios cst matutine sint e matutino occa suva.
135쪽
GVero.qui dicitur occasii seselicus. Quo eodem die etiam stella corona: septentrionalis decedat id est occidat vesperi,& quidem vespertino occasu apparente, qui dicitur miri cur. Atque ita poeta duplici occasu extremos diesOctobris p ta et 8 & et o descripsit. ORTvs C u o M l C r exemplum extat in Ovidii libro i de ponto eiecis ubi exiiij sui moram describitabortu pleiad um autumnali, id esto esentino; - εt careo vobis Sythicas detrusus in oras, Quatuor autumnos Pleias orta facit. OCCasus CriRONI ex meminit a Fastorum, ubi de tertioFebrua- tu loquitur ejusmodi perilogia, uem modo celatumstellis Delphina videbas, .nfugiet visiu nocte sequente tuos. QR Tvs Hux Iaci exemplum est in Februario apud eundem Tertia nox venies ustodem prasinus urse Aspicies geminos exeruit e pedes. Q ce A s vs HELIACi supra mentio in illis verbis i Georg. Et adverso cedens canis occidit astro. Ibi enim poeta loquitur de verna satione milia di labarum.
ORTUM ET OCCAS VM POETICUM BRE
rosmicus est ortus,cum sol emergere quaerit, Ipsitu ensium lapsus ad ima serit. Chronicus est lapsus cum Solis usspere tabet. Ipsius oppositum Cosmicinorius habit.
ZIesiacus signo datur ortu. Sole remoto, Illius occasumproximitate noto.C A p v et XI.
136쪽
C Repusculum definiunt dubiam lucem inter diem & noctem
ante orientem & post occidentem Solem. Alterum vocant Matutinum,alterum Vespertinum. Illius initium& hujus finis aequali temporis spatio ab ortu & occasu Solis remota sunt: utcunque duratio interdum major sit, interdum minor in utrisque. δε state enim longiora sunt crepuscula, hyemc breviora. Mensuram vulgo faciunt, cum Sol is. grad. infra horizontem latet.P.Nonius recte monet,non posse dari certam aliquam incusuram, pro diversa aeris affecti me atque altiore vel depressiore vaporum a terra clevation variam csie advertit. Vitellio, ut ante eum Alliaetenus, graduum is occultationem posuerunt. Vtcunque se res habet, sequamlar sententiam vulgo receptam. Si igitur ex hoc fundam et o horam cognoscere cupis,qua crepusculum inchoatur aut finitur, ad datum tempus &locum Globum statuas iuxta loci latitudinem & Solis locum dato tempori congruentem Meridiano adiunge, & indicem horarium taliorae sui cycli.Signato deinde gradu cclipticae qui e diametro Solis loco opponitur,vertatur Globus, donec idem gradus oppositus Solir 8 grad. ab Horizonte attollatura parte Occidentali& index in cyclo horario, monstrabir initium crepuiculi matutini: si a parte Ortientali, vespertini crepusculi finem indicabit.
Nostrae regiones seu crepusculum auroramque per horam Se paulo plus habent.illis vero regionibus in quibus circuli Tropici valde sunt remoti ab Hozizonte, plane nullus est παρουγορώς, nulla aurora, nullum crepusculum. Hinciis, qui proxime inquatorem habitant noctis extrema non illustratitur, nec prius illis illucestit quam Sol ortus sit. Contra vero, ubi Tropicua valde propinquus est horizonti, ibi totam fere noctem crepera esse ceta est. Hinc cum Romani in Britanniam venissent & totam fere noctem in Solstitiosti.o illustratividissent,rν -υυγασμὸν noctium non ausi sunt noctzm vocare.
sed minima nocte contentos Britannos dixerunt.
Est autem ut definit ad Manilia Iosephus Scaliger, nihil aliud
'nam τοῦ ς ἡ ρος seu luminis antiperissasis, quae nulla ede potest, quum ab horizonte ut diximus tropici valde remoti sunt. Nam hic paraugasmos,quemadmodum ab eodem Scaligero accurate ibidem notatum,fit tantum sub illis signis, quae propius punctum solstitiale sunt,Geminis & Cancro & quidem in illis tractibus in quibus nox longiuscula eli quam sub polo Eclipticae: ut verbi gratia sunt scaligeri verba quibus Tropicus no est pro Arctico neque tangit pumctum horizontis Aquilonita illis tantum noctes obscurantur,quantum Tropicus ipse abest a pulsu horizontis septentrionalis: ut scimus accidere in Scotta,inaua nostrates milites noctu in excubiis alea ludentes nullum lumen adhibebat
137쪽
solititilli sidere consedicto. Tropicus autem distit ab horizote Edinburgi pari.
mir circiter. Tantum igitur mediς noctis tempore Sol ab illorum horizontedillat in solstitio; ut reliquam noctis necesse sit. & ex horis 6 23, duos tantum trientes horae minus 3 scrup. fere noctem obscurari, teliquas au- tuin horas illustrari4 ποι Ἀγαθ . Vnde habes rationem lucidarum dierum in illis regionibus a quarum horizonte propius abest Tropicus. Quare τοῦ ς ω--: leu luminis anti petista in ignorantes Romani putarunt vix ibi noctein esse. Hinc jam consequens est, ut quanto remotior sit Tropicus ab horia onte, . tanto minus noctes illustrentur:& qui proxime in uinoctialem habitant tantum abes , ut illis noctis extrema illus irentur, ut non prius lucescat, quam Sola ortus sit: nulla vero aurora sere aut crepusculum apparet in regionibus,quq intra decimum gradum ab aequinoctiali liint,cujus rei nulla causa alia,qua maxima Tropici a finitore distantia. Quod si nullus in aestate paragauisus fieri po- , test,tanto minus fiet, a insolerion altero Tropico. nequis credendum putet -
' Ludovico Cadam usto qui quum hoc scriberet, id fieri dixit ideo, quia ibi nulli: fu montes sint qui orienti Soli officiant. Ridicula ratio neque digna qua confutet, tur. Vide uberius scali ruin ad 3 Astrono: n. Manilij. CAp Y T XII.
uomodo ad latum a quos tempus es locum inveniatur quantitas
dira arti sciatis aut noctis, vel quantitas paralleli Solaris,quaesupra Ho
DI M supta di imas cine duplicem.Naturalem,nui definitur.
integra revolutione aequatoris,cum ea ctiam portione aequatoris quae respondet arcu i eclipticae, quem Sol motu proprio . in uno die conficit. Intcgsam aequatoris revolutionem misia ea portione, quae otoprio Solis motui respondet) dividunt in a partcs aequas, quas horas vocant aequales,quia semper inter se aequatur, quindecim . aequatoris gradibus orientibus & occidentibus in singulis horis. Hujus dici diversa initia i alij enim ab occasu Solis inchoarunt, ut Attici & Iudaei alii a inedia nocte,ut AEgypti; Sc Romani: sunt etiam iqui ab ortu Solis, ut Chaldaei: vela Meridie,ut Vmbri,& vulgo sole eLstrono mi, initium sumpserunt) nostri instituti non est pertractare. . . Diem artificialem definiunt spatio eo, quo Sol in supero hemispha - rio versatur,cui opponunt noctem, tum inserum percurrit Diem artificialem, itemque noctem in lautrinque partes dividunt, quas horas vocant inaeq1iales,quoniam diversis anni tempestatibus majores sunt aut inmorta neque idem semper spatium obtineat. Artifi-
138쪽
x occupat. Eundem Meridiano ad unaas & indiccm horarium 1a L i ii Le. Converso deinde Globo, itun Solis locus Horizontem ad Oricia j iij tem attingat;index in cyclo horario monstrabit horam Solaris ortus: lim. si Occidenti applicetur,liora occasus similiter patebit, undc tota diei quantitas invenietur. Horarum numerum si multiplices pei a 3 tot nim, ut saepe diximus, quatoris gradus uni horae aequali congruut in prodibit numerus graduum Solaris paralleli supra Horizontem apia parentis si uos si demas e 3 o grad. relinqui tyr quantitas paralleli la ventis. Vel converso, licebit primo quantitatem arcus diuini, deinde horarum nurnerum per divisionem colligere. Clobo enim posito ad latitudinem loci,& notato gradu ecliptica quem Sol obtinet,exquium per praemissa differentiam ascensionis rectae & obliquae ejusdem gradus cclipticae ad latitudinem ejus loci. Haec enim disserentia criti semissis.q aa dies artificialis eo loco & tempore excidit aut descit a die aequinoctiali. Addenda est itaque, dum dies sunt majores noctibus quod fit abra Mariij ad ir Septembris subtrahenda autem reliqua anni parte,cum dies sunt minores noctibus. Exempli causa, idi die Iuni j juxta stilum vctere Sol obitinet prin. ε πητοῦ cipium Cancri, jus ascensio rina est gr. o,at in latitudine grad. 1 a. Si principium Cancri Horizonti applicetur, inveniemus ascensi
adjicias po grad. om.semissi die artificialis gr. 123. o & totus arcus diurnus 2 7 grad. o min. quos si dividas per is quotus erit 16 cum dimidio sere numerus horarum dici artificialis i et Iunij latitud. sa. Hinc investigatur quantitas diei maximi,minimi & alicujus inter.
me dij, usque ad datum tempus & locum incrementum&decre. mentum. Cleomedes augeri & minui dierum quantitates hac ratione voluiti ut primo mense ante &post factum aequinoctium augean tur & minuantur quarta parte totius differentiae inter diem maximum& minimum: secundo mense sexta parte . tertio vero duodecima parte,utpote, si tota differentia inter diem maximum & minimum sit horarum ς: augentur aut minuuntur dies mense proxime prece dente aut subsequente aequinoctium, hora una cum dimidia, hoc est parte quarta horarum 6: secundo mense, integra hora: tertio mense,
139쪽
α definitam latitudinem in universum se ita non habent.Nam ad dia versas inclinationes sphaera diversa ratione augmentu capiunt & decrementum. Cum enim paralleli in omni latitudine secentur ab quatore dissimili ratione, dissimilis erit incrementi & decrementi r
Frustra dixerim de inveniendo arcu apparente paralleli alicujus stellae .Eadem plane ratione deprehenditur,qua parallelus Solis diut-
CTIS TAM AEQUALI, QUAM IN E TVALI AD DA TvM QVODv IS TEM pvs ET
HOκhu dici aequalem si lubeat cognoscere,Globus statuatur
ad datam loci latitudinem. Solis altitudo observetur. Dein dolocum Solis in ecliptica Meridiano adjunge, & indicem cycli horath hora' ia. Postremo Globum volvas,vel ad ortum vel Occasum,prout facta observatio postulat,usque dum Solis locus tot gladibus ab Horizonte emineat quot congruunt observationi factae, ut in inveniendo Solis Mimuth dictum est. Globo enim sic constituto, index in circulo horario monstrabit horam diei qua facta est observatatio. Eodem modo horam noctis deprehendas, observata altitudine alicuius stellae cognitae & in Globo expressae. Index enim maneat, ue prius,ad locum Solis accommodatus,& Globus circumagatur,donec stesta obtineat altitudinem ab Horizonte aequalem altitudini observata :& index horam noctis indicabit. Ad inveniendam horam diei inaequalem haec cst ratio. Primo in. venienda est per praemissa, luantitas vel numerus horarum dici altiss. cialis, itemque ejusdem diei hora aequalis exquirenda est,' unde per proportionis regulam investiganda est hora inaequalis.
Hore inaequales respondent diei artifici ib, qui supra suit desinitus esse tempus. quo Sol in supero hemisphaerio versatiar, cui opponunt noctem, dum interum Hrcurrit.Quod tempus cum utrimque Ir partes contineat,horas cius iniqua-lco dicunt,quoniam diversit anni tempeii ubus majorea sunt aut minoreo, te . que
140쪽
que lem semper spatium obtinent. sic econtrario hara convenient die vam is,qui definitur integra revolutione aequatoris: Quam dividunt in a partes aequas,& inde appellantur hree equesti quia semper anter se aequamur, quindecim aequatoris gradibus orientibus in singulis horis. Nam toto aequatore in et in diviso colliguntur quindecim tempora seu partes, mensura unius hors: ut ita hora aequalis sit vicesima quarta pars totius circuli aequatoris.
In latitudine graduum magimus dies cst horarum i 6. Cum se rit ejus diei hora decima antemcridiana vel sexta ab ortu Solis cupio cognoscere,quota sit ea hora inaequalis. Dispositio terminorum pro. Exem- portionalium sic habet. i 6 dant 6,ergo ta totcnim horas inaequales pl*N singulis diebus itemque noctibus attribuunt dant 4 cum dimidio. Quot etiam gradus aequinoctiales uni horae inaequali congruant, hinc licebit exquirerc, si totum numerum graduum arcus diurni dividas per tr. Vtpote, si dies artificialis sit 16 horarum aequalita, .
arcus paralleli diurni erit graduum a o, quos si per ra diviseris, quotus zo indicabit numerum graduum aequinoctialium, qui conveniunt uni horae inaequali. Simili methodo noctis hora inaequalis ejus. que quantitas investiganda est. CApui XIV.
De invenirnn lam itudine utitudine, ta se linatione Stet
larum forum,ut in Globo exprimitur.
Longitudo stellae est arcus eclipticae interceptus duobus circulisma oribus ductis per polos eclipticae, quorum alter transit per intersectionem arquatoris & eclipticae,alter per centrum stellae. Latitudo est distantia ste tiar ab ccliptica, numerata in eo circulo, qui per ejus centrum transit. Haec sit cupis cognoscere, accipiendus est quadrans altitudinis, vel alius quadras in 'o gr.commode divisus: cujus alter terminus applicandus est polo Zodiaci Boreo vel Austrino, prout postulat stellae la- titudo. Transeat deinde per medium stestar ad usque eclipticam, ubi alter quadrantis terminus notabit gradum longitudinis ejusdem stet latiqu:P a principio Arietis numeranda est. Ea autem portio quadra iis, quae intercipitur ii ter ipsam stellam de eclipticam, indicabit ejus.d em stellae latitudinem.
Longitudo & Latitudo ne Earum quomodo accipienda sit. ita demonstratur; Exempli loco esto caput Medusae, quod invenitur in tabulis esse in zi grad. υ, latitudo vero ejusdcui in cnitur a 3 borealis.