장음표시 사용
111쪽
solis &stellarum, aliaque hujusmodi propemodum infinita, methoe
dum tradunt facillinam. Praecipuos usus brevi percurremus, singulos pertractare nimis prolixum. Haec autem omnia quae Globorum usu deprehenduntur, multo accuratius numerorum ope, per doctrinam Triangulorum Planorum & Sphqricorum,inveniri posse norunt Matheseos periti. Sed hoc artificium, praeterquam quod taedium ob prolixitatem afferat,multam in Mathematicis exercitationem desiderat.
At per Globorum praxim, prompte, expedite, vix aliqua matheseos cognitione adhibita,inveniri possunt.
Ad pleniorem intellectionem eorum, quae deinceps dicentur, duo praemittenda veniunt. Quorum primum de Globi pomone aget alterumsesimaribus. lQuod ad globι positionem nte omnia is collocandus horironti ad perpendiaculum respondens. a ventorum distinctiones, quae sunt in artificiali horizonte, veri horizontis ventis ita adaequari debent,ut ortus ortum,occidens occidentem dcc. spectet. Cui rei si viet praecipue compassus qui Globi pedimento additus habetur. Collocato eum in modum globo,volvi ac revolvi potest, ies tamen ne basis seu pedi mentum loco suo sollici tetur. habendaque ratio latitudinis loci, in quod isiquae prout vel maior vel ininor fuerit ad eumquoque modum elevandus est supra horizontem polus. Nam quanta sucrit loci latitudo, tantum quoque supra horizontem polus assurgit. Exempli gratia.alicuius loci latitudo bore lis sta 3 o. si vel f et grad. vel etiam plurium aut pauciorum. elevandus est totidem etiam gradibus supra horizontem polus Borealis. Si vero latitudo suerit Australis,contrario modo agendam. conitituendasque tum supra horizontem polus australis. At sub aequatore, ubi latitudo nulla invenitur, uterque polaqAustralis & borealis horizonti imponendus. CLIMA porro est spatium terrae habitabilis inter duos circulos aequatori parallelos comprehensum, in quo dies longissima semisse horae variatur Qui sub aequatore habitant diem nocti aequalem nempe ia horarum perpetuo ha-hent; at progredientibus ab aequinootali versus polorum alterutrum semper fit major inaequalitas dierum artificialium. ex qua variatione dietum artificialium diversitas climatum desumitur ac distinguitur. Quandocunque enim mutatio diei in loco aliquo quod ad semissem hor con tingit,illico etiam aliud fit
clima. Assumserunt autem Geographi in quolibet climate parallelos tres,quorum duo extremi,primus nempe di tertius, coprehendunt 3e tetminant quodlibet clima. Secundus autem per climatis medium transit unde parallelorum
ad climata ratio est dupla.Climata enim ab invicem,ut diximus, semihoris di-2ant: paralleli horae quadrantibus distinguuntur.
Ad numerum climatum quod attinet, a veteribus communiter septem clGmata. a Ptole laeto in tabulis ascensio vim secundo magnae constructionis etiam n it.: ass Ini loco, a iuu se ista io per ''
112쪽
medium climatis transit,traxerunt. Primum clima ab tquinoctiali versi polum arcticum vel per Meroen vocatur,eo quod medium huius climatis me Meroen,quae est insula Africae,Nilo circumfusa transit: ubi dies longissimus effi 3 horarum. principium ergo eius Ia cum dodrate.Huic opponitur clima Au strinum, quod appellari possit, Antidiameroes. Sed haec climata neque Ptes marus neque veterum quisquam posuit. Simili tamen & eadem ratione & illud terrae latus in climata distingui potest,reservatis ijsdem Borealium Iocorum nominibus,ac praeposita Graeca dictione ανγ,quae contra sonat: Modus & schema hujus tale esto: Climata gorealia. r. Diam eroes:
i. Diasyenes, a. Dialexandrias, . Diarhodu, s. Diarhomes, 6. Diapontu, et. Diaboristhenes, a. Diabritannias, ς. Diatanaidos. Climata Ofustralia.
Anti diasyenes. Anti dialexandriaῆ. . Λntidia rhodu. Antidiarhomes. Antidiapontu. Antidiaboristhenes. Antidiabritannias Antidiatanaidos. Alii . inter quos est Ioh.Gigas systematis Cosmographici lib. et cap. 2 prodi
r 2,minus aptam hanc climatum divisionem censent. r, quia summa est eorum in qualitas,ita ut latitudo primi sit plus,quam I I7 miliariumGermanicorum; postremi vix quadrantis miliaris. a quia sandamentum illud, quod horarum incremento nititur, ficulneum & nullius propemodum utilitatis esse videtur, eum aeque facile sit diei quantitatem inquirere, ac climatis numerum. Longe i. Nosa citagitur satius fore idem putat, quodlibet haemisphaerium Per decides graduum, mam, ra. aequaliter in nove- climata dividere Sic primmu clima inciperet in quinocti- iis. ali & desineret in elevatione poli 1 o graduum,quod Dbis cum vocari posset. Secundum pertingeret ad et o gradum & esset Arabicum, quia pars Arabiae selicis in eo sita.Tmium usque ad 3o gradum optiacum. Quartu ad 4o usque gradum Syriacis. Quintum ad so usque gradum, Sextum ad 6o gradum
usque licum aut Germanicum. Septimum usque ad gradum 7o Suedicum . aut Lappis . Octavum ad 8o usque,Glaciale. num ad polum usque Polare.
Ab altera aequinoctialis parte similis esset ratio: di hoc modo quodlibet he misphaerium novem haberet climata, quorum septem habitationi satis commoda parallelos in duplo numero ad quintum quemque gradum.Cognoscitur situs cujustibet loci numero graduum elevationis: sic Roma quia ultra qo gradus habet est in quarto Wesiphalia in quinto. Sicilia in tertio; alicuit vim. Indis
primaru urbs, in secundo,Zo in in primo,& sic desaceps. CAP τ
113쪽
De Angitudine, latitudine, dinotia, s ροι-
tionis anstilo et tu locorum,in Globo
terrestri expressorum. TE M i N v M metiendae longitudinis locorum, antiquiores a
Ptolemaei usque temporibus posuerunt Meridianum per Fortunatas Insulas duciti. Canarias hodie dici receptum cstas tu rimis; quam recte, non examinamus. Obiter moncmus, latitudinem Ptolemaicam Fortunatarum,longi uscule aberrare a latitudine Cana riensium propius accedere ad latitudinem Insularum,quas hodie vocant Capitis Viridis. Fortunatas omnes Ptolemaeus intra gradum Iosom.& grad. a 6 latitudinis bores posuit. Canaris autem a7 minimum ab aequatore gradibus remotae sunt. Arabes intimum recessum Oceani Atlantici principium numerandae longitudinis statuerunt, a quo Fortunatas insulas grad. io ad Occidentem distare Iacob. Christina nus ex Abii feda docet. Recentiores plurimum ab Insulis, quas Cana rias vocant longitudines numerant. Nynnulli ab ijs,quas Asores no minant &ab hoc tetmino in his Globis longitudines numerantur. Est igitur longitudo, arcus aequatoris interceptris meridianis dati
loci & Insulae S. Michaelis quae una est Aςorensi u vel alterius cu iiDvis loci,unde longitudinis initium determinare solent. Si vero longitudinem alicujus loci in Globo cxprcssi cognitam velis,cundem locum meridiano adjunge, & signato loco aequatoris que meridianus pcrtransit, numera a Meridiano Insulae S. Micta elis gradus aequatoris ad cum locum interceptos, tot enim sunt gradus longitudinis dati loci. Eodem modo & disserentiam longitudinis ria ter duo quavis loca expiessa mensurare poteris. Est enim differentia longitudinis nihil a
liud quam arcus aquatoris interceptus duorum datorum locorum meridianis. Differentiam hanc longitudinis observatione investigandi multi multos modos tradere conati sunt.Certissimam rationem es Io per c clipses praesertim Lunares, eruditioribus in confessio est. Sed eclipses raro accidunt, rarius conspiciuntur, rarissime ac paucissim is
locis ab utificibus observant pr : unde paucorum locorum longitudines hac
114쪽
nes hac ratione designatae inveniuntur.Orontius & ante eum Iohan. nes wernerus. cae cognito, ut praesupponunt, Luna motu, Uulque transitu per alicujus loci meridianum, differentiam longitudinis dati posse arbitrantur. Labilis de inconstans ratio multis subjecta dissiculatatibuS.
Locorum longitudines ex Eclipsibiu
Ex ephemeridibus recte calculatis, aut ex Tabulis Prutenicis, sive alternis docti mathematici exquisito calculo cognoscendum, qua hora eclipsis aliqua Luiaae moxingat eo in loco ad quem tabulae constructae sunt: Deinde eadeni elis iis obiervanda in loco il lo,cu us longitudo quaeritur: quod si in horis & minutis cana eclipti ex tabulis excepta convenerit. licendum loca illa eandem habere longitudinem, & sib eodem meridiano sita efferii vero numerus horarum loci fuerit major eri t quoque locus orientalior. minor horarum numerus aula ratur de majori quod vero relinquitur in gradus & minuta convertatur.multiplicando horas per quindecim di minuta horari ac si aliqua adsuerint per qua tuor dividendo sic enim resurgent gradus, 3c siquae minuta post divisionem superfuerint,per quindecim ruttas multiplicentur, de provenient minuta graduuquibus loca inter te sistant quae distantia longitudinum differentia appellatur. Haec differentia ad longitudinem loci illius,ad quem tabulae exstructae sunt, ad denda si locus sit orientalior. Econtrario autem anserenda ab eadem longitudine. siderit occidentalior. Exemplum tale proponit Adrianus Adriani Metius eis et in Sphaerica sua Doctrina .1x tabulis Prutcnicis exquisita calculatione anno is 8 futurum invenio initium cc ipsis Lunaris Februari die undecimo hora matutina 4. minuto 1 idque in civitare Borussis Regionaonte videlicet, cujus longitudo sive ditantia ab insulis Canariis est q7 gr. ib. ad hanc enim longit dinem tabulae illae exstructae sunt. Pono jam me cande eclipsim Observare Ma purgi eiusdem Februarij dichoia 3 minuto tr. Quia hic horarum numerus minor est,patet etiam quod Marpurgum sit urbs occidentalior quam Regionios:
auferatur itaque minor numerus de malori nempe ῖ, . ra. h. 16. residuum 1 . indicat dissereret iam longitudinum in horis quae t 5 gr. efficiunt. hos it que differentiarum gradus ruseres denuo ex longitudine civitatis Regionion
tanae propter Mai purgi situm occidentaliorem, habebis longitudinem civitatis Ma urgensis ab imulis Canarius as .is.
Alij alias a 2gressi sunt: ncnipe per observasum spatium horarum t-
quinoctialium inici duorum locorum meridianos:quod deprchendipon arbitrantur per horologia vel automata, vel trydratilica,vel arc-naxia bel huj usa talia Haec omiua inpride; excogitata, accusa
115쪽
tiori examinere judicio perpensa, ab eruditioribus omnibus saltem maturioris judicij) reiecta sunt&reprobata, neque enim quod desideramus praestabunt. At nugivendae impostores,haec au t alia his peim ira magna cum ostentatione divulgant, & magno aere divendunt me Iioris notae dc conditionis hominibus, at minoris eruditionis ac ju dicij. Horum instrumentorum errorcs & incertitudines non discit tio. Obiter moneo ut quod vulgo dicunt caVeant emptores, ne e muncti a re sero ab imposiorum laqueis se expediant. Apagcsis nugacissimos homines cum suis tricis&quisquilijs.
LArix o est distantia, aua Zenith aut vertex alicuius loci ab
aequatore removetur. Hanc si Velis cognoscere, expressum ali quem locum in Globo, Meridiano applica,& numera gradus in Meridiano,quibus idem locus ab aequatore distat, tanta cnim erit da ti loci latitudo. Hoc etiam advertere licebit,' at tu dinem cu; usvis loci xqualem esse elevationi poli ejusdem loci. Quot enim gradibus vera lex alicujus loci distat ab aequatore, totidem polus ab Horizonte at tolletur,si ejusdem loci verticem ita statuas, ut so gradibus Horizonte undiquaque distet. Cum Latitudo loci cujus is aequalis sit elevationi poli Dusdem Ioci, opera
pretium est cognoscere quomodo elevatio poli aut latitudo civiuslibet regionis ex coelo deprehetidi queat per stella aliquam fixam polo ita vicinam, ut in data regione nunquam occidat. Huius enim stellae observariir cum minima tum maxima altitudo quarum utraque in meridiano contingit: Minima quidem infra .maxima supra polum: Quo facto. miluuaa stellae altitudo addenda moliuae collectae summae dimidium erit altitudo poli,i:emque loci latitudo. E x η M P L V M. stella quae prima trium est in cauda uris ma)oris. in minima sua altitudine obser alui Hardervici esse graduum circiter ret . eiusdemque maxima altitudo supra polum posita deprehenditur sere graduum et Hi altitudinum gradus in unam sui rimam colligendi loconstituunt grad. iCψ.quorum dimidium, nempes a gradus, est vera elevatio nec non Latitudo civitatis Harderxicanae. C, τ
116쪽
SI Terrestrem Globum ita statuas, ut alterius datorum locorum vertex uo gradibus ab Horizonte undiquaque removeatur; &quadrantem altitudinis eidem vertici assigas, deinde eousque quadrantem circumagasdonec alterius loci verucem pertrascat: S O a cu
117쪽
diis quadrantis, duorum locorum verticibus intercepti, in stadia,milaliaria aut Leucas ut libuerit conveis, datorum locorum distantiam indicabunt. Quadrantis aure terminus ad Horigontem indicabit par- tem vel plagam mundi, in quam al er locorum ab altero vergat, sive angulum ut vocant positionis. Est enim positionis angulus is,qui coprehenditur meridiano loci alicujus, & circulo majori per vertices datorum locorum transeunte. Hu iis quantitas in Horizonte num
Londinum in Anglia ongitudinis est gr. 26: latitudinis Borealis
graduum si cum dimidio. Ab hoc qumatur distantia, & positionis angulus ad insulam S. Michaclis,quae uia est Asorensium. Hoc ut inveniam uties evetur polus boreus 'rad. is cum dimidio; luanta estLatitudo Loodini. Quadrantem altitudinis assigamus vertici, hoc est 3 Icum dimidio grad. Bor. ab pqlu noctiali. Inde circumferamus quadratem hunc usque dum transeat per insulam S. Michaelis. Et deprehendemus distantiam interceptamverticibus Londini & S. Michaelis esse graduum t i, o m. proxime, Leucarum nostratium ago. de si obser
vemus, in qua parte Horizontis quadrantis terminus insistat, deprehendemus angulum positionis esse inter Meridiem & Occidontem grad. so proxime, inter Africum di Asrico ad Favonium. Socium si,
Ἀκου Souimnes and 0 res: unde situs hujus in suis a Londino patebit.
Di iuria locorum tithuaeire tantum differentium hoc modo invenitur. Iauseratur minor latitudo a maiore, resolvendo gradum in minuta si al as subtractio fieri non potest. a Gladiis multiplicentur per quindecim, minuta vcro Eividantur per quatuor, Ze summa productorum erit distantia locorum dat nempti rhun in milliaribus Germanicis communibus Exempli gratis .Ea silia Raurac rum & Genes 1 Sagaudiae conveniunt longitudine. uar utrobiqne eadem est, sed disserunt latitudice 7 grad. 3o min. Gene grais, S in inut. F cta subtractione minoris a maiori, differentia remanci unius gradus minuta quibus resipondent 26 milliaria cum quadrante, distantia scit .quaesita. Aliiud: Forem i Hetruriae & VPQ is sunt sub eodem meridiano,sed disserunt parallelo qui Florenti ; grad. o min. Veneti s s grad. praecise differentia et grad. ro min. unde colligitur distantia aci milliari uim Germanicornm.
Quod sit in diversis heini spheriis fuerint loca proposita 3 latitudinis gradus ac minuta addenda. et aggregati a priori modo in milliaria resolvendum. IEx .rii gratia Cilo: RO spei in Africa S constantinopolis sunt stre sub codem me miliano, sed in di Versis hemispheri s. Elevatio poli Arctici Constantinopol a. prad. serci Eo iste vero 3 grad.circiter poli Antarctici. Summa 78 graduum, quibus respondent i too ruuliaria. Tissant
118쪽
m lami i locorum Iouiit ira tantum disserentium invenitur itu: psimo su trahenda est minor longitudo a ma ori. a. e tabclla, quae subjungitur, constet quot milliaria gradui paralleli respondcant, quaere ido gret dum latitudinis in latere descendente & numerum milliarium e recione statim excerpendo. 3 DF- ferentia longitudis in milliaria & minuta multiplicetur & habcbitur qu situm. Exempli gratia, Neapolu N illiam sve Troia su nim eadem lati: udine Ar graduum, ubi gradui paralleli respondent ii mili. is min.sed dicterunt longitudine, qua N poli 39 grad. 3o minut. Troia ss grad. so minut. disterentia is grad. ao min. Cui respondent et 8 mili. so in in . distanria proxima inter Neapolim inroiam.Tabellam,de qua dixi ex Gigantis Cosmographia hicsubiicimus.
rem graduum longitudinis extra aequatorem in milliarum Gem nicie ct mi cis traorknisexaginta milliare constituunt.
119쪽
nita longitudine N Atitudine cuju'u loci,quomodo
6 stua inflabo terrest per circulos longitudinum la
titudinum inveniendus eidemque inscribendin. Coo Ni τε itaque sive per observatione iam indicatam, sive ex tabes la aliqua Geographica. longitudine & latitudine alicujus loci vel oppiadi,situs ejusdem in globo explorari hoe pacto poterit: Datam longitudinem tui oppidi numera inter longitudinum circulos in globi superficie depictos. incipiendo ab illo, qui per insulas Fortunatas transit: circulum illum, in quem numeratio desinit, nota : deinde si latitudo tui oppidi data fuerit borealis numerabis eam inter parallulos latitudinum versus polum Arcticum: econ- trario
120쪽
tratio si Australis suerit versus Antarcticum, facto numerationis initio semper ab aequinoctiali intersectio itaque hujus numerati paralleli cum meridiano notato,situm oppidi indicabit. Quod si vero longitudinum hi circuli in globo tuo non exstendtunc gradum aequinoctialis, qui longitudini tui oppidi respondet. ad meridianum siste,& in gradibus meridiani latitudinem oppidi tui versus alterutrum polorum numera,& habebis situm oppidi tui in globo.
Leda Hor. Γgius Mons Bor Mars argum Mediolanum Norifersa Neapolis Ortiens