장음표시 사용
331쪽
ab humero suspensus curriculo prodiit,media in sicena consistens,manum silentium impetrans: No hoc, inquit, ludorti tempus 5 COmode, uel spectaculis, celebritati Q uacandu Imminet ceruicibus tuis Perennii gladius, ac nisi caueris, noqui de impendens,sed iani praesens periculu, periisti. Nam dc ipse hic aduersus te copias pecuniam in colligit, & nati exercitus Illyricos solicitant, quos nisi statim Praevenias, occidisti. His dictis, siue sorte quada diuinitus huc impellente, siue id
auso homine, ut gloriam sibi ignarus atq; obscurus acquireret, seu quia speraret ingens aliquod praemiu ab Imperatore consecuturu, sane illu derepente obstupefeccrat. Caeteri aut, ctsi de nihilo ea dicta suspicabantur, tamen fidem habere dissimulabant. At Perennius coprehendi homine iubet,ac pro furioso,&uaniloquo igne comburi. Ita scilicet poenas dedit internpestiuae libertatis. Caeterum qui se Comodi studiosos uideri uolebant, perosi antea qtroq; Perennita, utpote intolerandae ii omine sup erbiae contumeliae Φ, nactio oppommu tempuS, calumniis ea Promere aggrediuntur. Sed scilicet ita futura erat, ut & Comodus insidias culta Tot re i ercnnius una cum liberis penderet p cenas. Quippe haud multo post milites quidam clam Perennij filio nummos qtiosidam attulerunt illius imagine per
cus Ios, eo Sq; ignaro etiam Perennio, quan inerat prςfectus, Comodo ostenderui, toto armis diaru Ordine patefacto, maximis sunt muneribus a Tecti. Quocirca in
scio ncgoti totius Perennio, ac tu nihil minus expectanti submissi nocta a Commodo quida, caput absciderut,iussiq; statim ad illius filium pergere, cum nihil adccleritate sibi reliqui fecissent, etiam rumores, famamq; eorum, quae Romae facta euent,praeuenerui ii amicas ei literas ab Imperatore reddiderat, quae magna pro posita sipe Romam reuerti iubebant.Ergo S consilioru et omnis eius paratuS, postremo paterni casus ignarus, cum quida nunt ij dictitarent, etiam paternis ipsum uerbis acciri, qui ne ipse quidem scribere supersedissse nisi fatis momenti habituras imperatorias literas existimasset, credidit uidelicet adulescens,& quamuis iniquo animo ferret, interpellari sua consilia, tame paterna fietus potentia quaesie adhuc incolumem putabat, ad reditu se comparat.Tum deinde ut attigit Italiam, Per cos quibus negotia datum fuerat, occiditur. Hunc illi exitu habuerunt. Postharc Comodus duos constituit praefectos, tuuUSsore ratus, tantam illam potesta tem non uni duntaxat credere, sed distactam in partes, imbecilliore eo pacto conrra principem reddere. Verum haud longe p5st, aliae in illima huiuscemodi insidiae intenduntur.Maternus crat quidam miles,multa ausus nefaria. Is repete de scitis carciis, atq; aliquot in societatem comilitonibus aicitis, magnam perdito rum manum breui collegerat, Uico Sq; primo dc agros populabatur, mastria dein pecun1 se ui collecta. plures quotidie sibi ex facinorosis copulaba pollicens in in gentia cuiq; operar pretia, Sin praedae c5munionem inuitans, eo rem adduxit ut non iam latronu, sed iustorum hostium haberent autoritatem. Quippe magnas etiam Urbes occupabant, effractisq; per Uim carceribus captiuos sine discrimine omnes ut culis eximebant, eo si sibi impunitate ac beneficiis adiunnebant Iili tur alliam omnem a twHisipaniam in cuilibus uastabat, ct ut quam in ex maanis Urbibus vi ceperant, incensa direptat protinus abibant. Quae ubi Comodus co gnouit, rectoribus gentium plenas irarati minarum mittit epistolas, castizans:gnauia exprobrans, simul coparare aduersus illos exercitu imperans. Quod ubi latrones acceperunt, decedendit sibi ex illis regionibus rati, clam per auia qu eda copendia, seorsum at 3 ab alys, in Italia peruenerui, ac iam de regno maioribusta rebus Maternus custiis deliberabat. Na quando hactenus omnia 1lli spe ulterius
Procriterant, aut aliquid magnu invadendu sibi existimabat, aut certe quando iri
332쪽
iis esse uiribus intelligebat, quantae ad resistendu Commodo collata acie fatis cL. 1ent: quippe & Romanae plebis, &prietorianoru militu propensia in Comodum uoluntas credebat, alte sibi consilio in grassandii statuebat.Quo circa tale quiddacominiscitur. Veris initio, solenniq; die, pompam matri deum Romani celebrat: In ea quae apud quem l sunt diuitiarum precipua, supellexcp plerat imperatoria, materiae aut artis spectandae pra ferri ante deam solent. Pastimq; omnibus ludedi licentia permissa,sicut personas induant, quas cui in libitu, nullam ino magistra tuum quoq; imagine, proUt cuiuslin studiu repraesentent, sic ut non temere a falsis ueros dinoscas. Putauit hoc Maternus idoneu celandis insidi js lepus, ratus sore ut si personam stipatoris alicuius indueret, sitros let ad eande similitudine armis ornaret, ac se hastatis immisceret, sic Ut pars esse comitatus imperator13 crederetur, nullo uidelicet prae cauente,repente impetu facto Comodum obtruncarent. Sed
proditus imperatori a sociis quibusdam, qui una cum ipso uenerant in urbe, inditagnantibus scilicet, siquide cum non pro latrone iam, sed pro principe habituri foren antecti festus dies adesset, re ipse coprehensus, ac multatus capite, di qui eius dem factionis erant, meritis suppliciis astecti. At Comodus facta re diuina, grata latusq; deae festui agitabat, pompamq; gaudens frequentabat. Sed ec populus omnis pro imperatoris salute diem laetabudus celebrabat. Quae aut ratio sit, cur huic dear tantii honore Romani habeant, non aliensi uidetur, quanta ex historia accepimus, Gnae orare,presertim cum ea res pleri scp Grecoru ignota es e uideatur. Ipsum igitur simulachru caelitus,ut aiut, demissum ne qua sit materia, nec a quo fabricatu artifice fatis constat, neq; plane honainst manibUS creditur factum. Hoc
igitur decidisse caesitus ferunt in otiendam Phrygie agrii, cui nomen Pesinunti,dcasia eius simulacri factu putant. ibi enim a principio coparuisse: licet apud alios comperiam, pugnam illic lium Phryga,Tantalum in Lydu inter secbseruisse,siue
de Uia ortam, sitae potius ob raptum Ganymedis. Cum Q diu aequis uiribus decertarum foret, ac permUlti utrini cecidissent, nonae ex ea clade loco esse impositu. Hic etiam fama seri, Ganymede ipsum trahentibus in diuersia germani ato ama roris manibus Vita este orbatis, sublatumcp e medio, pro calamitatis solatio relata
ad Iouem raptore fabula diuinis fuisse honorib. affectum. In hoc quem diximus Pessinunte Phryges olim orgia colebant, ad ipsum fluuiu Gallum, a quo etia eui
rati deae sacerdotes cognominantur Sed tibi res Romana creuit, responso acce
pio mansurii imperiit,atq; ad summam auctii iri, si Pesinuntiam deam ad se tranC. ferrent missi in Phrygiam legati sunt, petitum deae simulacrii, quod quide facile concessum est, consanguineos se dictitantibus, at in oriundos ab Aenea Phryge. Cum itam nauigio deuectu simulacra ad ipsius Tyberis fauces appulisset, quibustum Romani uice portuli utebantur, confestim diuina quada ui nauigili substitit,nel ullis Romani populi certatim trahentis moueti uiribus potuit, donec Vestalis sacerdos adestet. Ea crim uirginitatem perpetuo seruandam polluisse falso argueretur, damnationem metues, supplex petiit a populo, ut iudiciam de se deae
Pesinuntiae committerent, quo impetrato, Tonam recinxit, clare precata, ut si in
temeratam se esse, ac uirginem dea sciret, navim progredi iuberet. Quς ubi dixit, statim alligatam zonam manu ducta nauis sequi coepit. Ita sunt pariter Romani manifestam numinis diuinitate, atq; innocentia uirginis admirati. Sed haec hactenus de Pesinuntia dea,prolixius etiam fortasse quam decuit,haud insitiaue tamen scietiam allatura iis qui res Romanas minus cognitas habeant. Comodus autem
euitatis Materni inlidrjs, maiore se custodia muniebat, rarus prodire in publicu, plerunt
333쪽
sumere, abstinere prorsus ab iar dictione, omniq; actu imperatorio. Peride tem pus accidit, ut ingens Italiam quidem uniuersiam pestilentia occuparet: sed in ci Uitatem Romana uehementius tamen is uiret . utpote quae ec per se populo abundaret, et aduenas toto orbe confluentes exciperet. Quare magna iumentorii atq;
hominu strages consecuta. Tum Comodus ita scilicet quidam medicinae periti persuaserant Laurentum secessit, quod frigidior ea regio sit,syluis Q e lauru per
multis opaca, a quo etiam regioni inditum nomen. Valere enim plurimum aio hant ad aeris euitandana contagionem, cum odores lauroru, tum ipsaruamoenitatena umbrarii. Quocirca in ipsa quo Q urbe de medicoru sentetia, plerissi unguentis suauissimis nares at* aures oppleban sumtu dc odoram et is assidue utebantur,quod meatus sensuu ut quida dicat odoribus illis occupati, n e q; admittant aera tabificu: disi maxime admiserint, tamen eum maiore quasi ui loge superari. Caeterum nihilo secius morbus ingrauescere, homines in passim & pecora inter
homines agitantia interire. Sed &fames eodem tempore ciuitatem oppres Ierat hac de causa. Cleander erat quidam Phryx genere, ex ea nota hominu, qui publice per praecone uaeneunt. Hic cum in domH imperatoria seruitio esset traditus, Sccum ipsi Cornodo accreuisset, eo scilicet honoris atq; autoritatis prouectus est, ut Sc corporis custodia,& cubiculi cura praeterea militu prefectura solus obtine ret. Caeterum diuinae ac luxus, etiam illu ad imperi j spem instigabant. Quocirca grandi coacta pecunia plurimis frumenti coemit.Id aute occlusium habebat, spe rans sibi Rom. pop.ati exercitus uoluntates adiunctitru, si prius rerum neces a riarum penuria laborantes, magnis repente largitionibus demereretur. dem gymnasium quom maximii exaedificauerat, pUblicatis etia balneis,ut eo modo popul una inescaret. At Romani infensi iam pridem,ac totius causam pestilentiae in eum conferentes, simul perosi homine diuiti js inexplebilem, prius quidem confertim per theatra identidem traducebant. Dein agente in suburbanis Comodo, repente uniuersi magnis clamoribus concurrerunt, Cleandris ad nece deposceiates. Cum aut suburbanu omne tumultu copleretur,&Commodus ipse in alto se cel Tu uoluptatibus indulgeret, insciuS quae gereretur nam id Cleander cauerat repente extra omniu expectatione armati equites principis eruperunt, Cleandri iustu proruetes obuium quem Φ, ac uulneranteS . Ne scilicet populus excipere illoru impetum ualebat inermis armatorum, pedesiter equitum. 4iare fuga facta in urbe reinciuntur,ibit permulti, neq; modo, quoS ferro milites cos ciebit, neci dediti, sed quos etia ipsi .pculcauerunt equiteS, quicy aut conferta turba,aut equitum incursia cocti 'stabantur. Igitur ad urbis portas sine ullo impedimento persecuti,magna populi parte interfecerunt. vi aute in Urbe remanserant, calamitate suoruni intellecta, clausis domibus cum in tecta & culmina euasissent, lapidibus tegulisq; equites desuper incessebant. Ita statim conuersia fortuna est, nullo iri manib. decertare auso, sed omni multitudine desuper quasi ex tuto dimicante Quocirca saucii magna pars,cum tolerare iam ulterius nequiret, terga fugae mandarunt. Multi ita in cadebat crebro teloru iactu, multi equis excutiebantur, inter
deuolutos lapides fallet e uestigio lapsantibus. Sed N pedites qui in urbe statio es habebat, populo suppetias aduersus inuisos sibi equites raptim tulerat.Itaq; cu ciuile bellii esset,nemo tame quae gereretur, nunciare Comodo audebat,metu Cleandri potentiae: donec maxima natu soror Fadilla nomine, accurrens ad Impera tore, quippe facilis aditus sorori, crinibus solutis proiecta humi, ac plane in iugahrem habitu deformata: Tu quidem, inquit, O princeps, o tui agitans, di omnium
334쪽
quae gerantur ignarus, extremo in periculo uersaris . Nos aute sanguis tuus pro pena odit occidimus. Actum de pop. Romano, actu magna eX parte etia de exe citu est,&quae ne a Barbaris quide nos passuros expectabamus, ea nobis donIe itici faciunt & in quos maxima contulisti beneficia, eos primos inimicos habes. Cleander aduersus te populum, 8c eaeercitu armavit: quorum alteris inuisus est, alteris charus,iltri tame in armis sun hcsedemq; inter se patrant,& ciuili Langui ne Romam replent. Sed in nos uidelicet utriusq; multitudinis recidet calamitas, nisi tu cli primum neci dedideris sceleratissim si famulam, qui tante cladis illis iam fuit, nobis mox futurus est autor. Haec loquens, ueste scidit, imulti l item, qui adeo rant sumpta de uerbis mulieris audacia, Comodum territabant.Is expauefactus, cum tam non ut impedens, sed ut praesens periculu formidaret, acciri ad se Cleandrum propere iubet, nihil dum certi scientem, sed tamen aliquid suspectante Im Peratori renunciatu. Accedentenam ad se imperat coprehendi, Sc caput eius ain Putatum , conto Q prprfixu circumferri, uoluptuosum scilicet ait optatu popolo spectaculis praebiturus. Ita id malu sedatu, atq; utrino dimicatio dirempta. Si qui dem milites cum occisum uiderent, pro quo decertabant, iram quoi imperato ris formidabant, cui uerba data, nihil in non factu contra illius sententia compererant. Populus contra satisfactu sibi autoris supplicio putabat. Sed &liberi Cleandri binos enim uirilis sexus habebat) δ quotquot illius amici fuerant, ad unum
omneS contrucidati, tracta Q per urbem cadauera, ct contum eliosissime habita, postremo in cloacas abiecta. Hec finis Cleandri faroru fuit, quasi in uno uelut amhitiosius ostentaret natura ut sic dixerim)humana poste ex infimo loco ad supremum fastigia evehi hominem, ait euectu dein rursum deturbari quamlibet cxiguo, atq; insiperato fortunae momento. Ceterum Comodus tametsi uerebat tur, ne quid fortasse populus etia contra se noui moliretur, tamen suadentibus amicis in Urbem reuersiis est, ac laetis acclamationiblis, magno cp comitatu exceptus, in au
lam principalem se contulit. Enimuero ex illo tot aditis iam periculis, coepit nulli satis c5fidere, sed occidere hanc, atq; illii, nulli no calumniae fidem accomodans. Ad haec nemine cui uirtus ulla esset, amicti stibi ad iugebat, sed a cunctis aeque re ctis studiis animii auocauerat. Quippe que die nocte 4 aliae ex alijs effrenae cor Poris uoluptates grauissimo seruisso premebansi neminemq; non ab limine uelut insidiatore submouebat, litem cuni aut probitas, aut disciplina ulla etia medio cris illustraret. Scurrae uero, dc qui turpissima quaeq; repraesentabant, quasi addi ctum sibi habebant, aurigando etiam, bestiis p conficiendis supra modii exerce hatur, ob que studia adulatores eum fortitudinis gloria celebrabat, quare illa mi
nus decore tractabat, cst modesto principi coveniebat . Extitere ea tempestate e tiam quaeda in coelo prodigia: stellae enim per diem perpetuo apparuerun quae dam in ex ijs in longa productae,medio quasi aere suspens uidebantur. Praeterea animalia omne genus, minime suam natura seruantia Cum figura corporis prodi glosia, tum membiis haud qua V congruentibus edebantur. Maximis aute nefas cum in presens dolore attulit, tum in futuria pessiiDo augurio uniuersos coterruit. Nam cum neq; imbres ulli nem nubeS, tantum p exiguus terremotus antecessis set, seu nocturni casu fulminis, siue igni aliquo in ipso terraru motu uelut extrito, rotum d improuiso Pacis templum consumptum incendio est, quod unum scilicet opus cunctorum tota urbe inaXimum fuis, ait pulcherrimum. Idem templorum omnium opulentissimum, eῖregieq; munitum, multo' que ornatum auro Zc argento. Quippe uniuersi ferme suas illuc diuitias, quasi in theatrum congere
hant, ideo Q per noctem debacchatus ignis multos ea opuleuo egenos reddidit. Quapropter
335쪽
324 UERO DI AMIQuapropter cornunem quidem iacturam publice omnes,siuam autem quisit pii Hatim, deplorabat. Sed ubi templsi omne consumptu ignibus est, plurima quoin, pulcherrima urbis aedificia conflagrarunt.inter quae etiam, esiae t cm p l u, sic ut Palladui quoq; conspiceretur, quod inprimis colunt, atq; in arcano habent Romani, Troia ut perhibent aduectu, ac tum primu p o sicli in Italiam deuenit, con spectum ab hominibus. Quippe raptum id Vestales uirgines media facra uia in
aula Imperatoris transtulerunt. Multae praeterea, pulchem mst Urbi S partes com hustae, plurimos ch dies peruagatu incendiis, non prius scdatum est, quam repenti nis imbribus extingueretur. ital totam rem dii S imputabat eius aetatis mortales, quoru cilicet uoluntate 8Cinchoasse incendium,& desiisse arbitrabantur ac portenct i bella, quae sunt deinceps insecuta, consumpto Pacis templo interpretabantur. aliam deinceps famam rem euentus coprobauit. Enimuero plurimis inaxi naisq; in como ditatibus laborante ciuitate, non iam uti antea multitudo beneuo te Commodum aspicere, sed referre omnes eius calamitatis causam in illius insa
stos actus, di i cliqua uite crimina. Siquide neq; latebant populsi scelera hominis, neq; latere ipse uolebat, sed quae domi non sine infamia patrabantur, ea etiam in pu licii ostentare haud uerebatur, coq; uecordie petissantis in procellit, Ut Pater num primo cognomen repudiaret, ac pro Comodo Marci filio Herculem se lo- qis filium iusterit appellari, depositoi principii Romanoris cultu leonis pcllem
substernere manuq; clauam gestaret, simul purpureas sibi, atq; auro inteXraS ae stes cit cundaret,no sine omnium irrisione: quippe eodem schemate 8c foemina rum luxum, ec heroum uirtutem repraesentabat. Talem se uidelicet cottidie prae staba t. Idem 4 mensia nomina demutauit, ac pro uetustis appellationibus nouas de suis cognominibus imposuit, quoru ad Herculem plerat, tanqua scilicet ad
fortis sinu reserebantur. Quin statuas quot sibi tota urbe ponitus t , in i ijs uia
Pro cuila, quae arcu contenderet, ut etiam imagines ipsae terrores atq; mimas praese ferrent: quam dein tamen Senatus post illius obitu sustulit, proq; ea libertatis
imaginem repositit. Comodas aut cum temperarciana sibi ultra non posset,publice spodiacula edere proficimus, omneis se sua manu feras occatris pollicebatur, re eum sortis Iimis quibus ; iuuenu singulari certamine depugnatum. Ea curum o ribus celebrarentur, concurrebant ex Italia omni, ac sinitimis gentibus uniuersi ad id siped acturi quod nec antea oculiS Usurpaverant, neq; unqua fando auditae 1 ant. Siquidem ita esse ccrta manus illius dicebatur, ut quod cun in destinaret iaculo sagitta ire cotingeret. Erantq; cum illo assidue Parthom ieeitissimis agittarn, ac Numidae iaculatores, quos ille tamen omneis longe: artificio superabat. Vbi aut e spectiaculi dies adsuit, pleno amphitheatro exaedificatus Comodo peridromus fuerat per quem decurrere in Orbem poliet, ne cominus cum bestius pumilis periclitaretur: sed superne, ac de tuto loco tela iaciendo, iaculandi potius sciensetiam quam sortitudinem ostentaret. Ceruos igitur,ec damas, item cornipera alia praeter tauro S, currens pariter ipse at trinsequens impetebat,ac praetreta iuga censetissimis ictibus prosternebat. Leones uero ec pantheras, aliaq; id genus nobilis si 'ina animalia, currens in Orbem superne iaculis cosodiebat, sic ut iec telum quinqua secunda, nec ines nus uiderit, nisi letissem. Nam ut prinitam se sera cocitauerat natim illam uel in fronte, uel in corde sauciabat, nullo praeterea usus scopo, ne in ad aliam corporis partem telo destinato, sic ut pariter cum uulncre ipso coficere tui. deterum bestiae conquirebantur undit, ac tum primum uidimus quae anteat Ia picturis mirabamur. ippe cX India, Acthiopia que, iteq; a Meridie, & a Se
ptentrionibus quicquidi incognitu prioribus seculis fuerat, confecit ille pii ritu , a tui
336쪽
at ostendit, nullo no obstupefacto, tam certa illa manu, tam nusqua telis oberrantibus. Idem aliquado sagittas lunatae cuspidis in Maurusias struthos intorquebat, quae 8c pedum celeritate,& alarii quasi uelis o cyssin e serebantur, sicut summum contingeret collu, atq; ita capita am Putaret, ut exectis ceruicibus qui teli impetus fuerat aliquandiu tamen uiuentibus simile cursum continuarent. Quin re pantheram, que scilicet eductu quendam in arenam cursu acerrimo coprehenderat, sic ut iamiam laniatura traderetur, ita opportuno Vulnere consecutus est, Ut
interfecta bellua homine seruauerit, ac dentili quoq; acie culpide ipsa iaculi prae
ueniret.Leones item cauea centu educitos, totidem missilibus uniuersios occidit, ita suo ordine iacentibus corporibus, ut numerari facilime singula pollent, nullo' scilicet superuacuo incidente telo. Hactenus igitUr quae gerebantur, quamuis a principe aliena uiderentur, tamen quoniam forsitudine scientiamin prae se ferret, Popularem quanda gratiam emerebantur. Verum Ubi iam nudus ingressus amphitheatrum est, sumptisq; armis numeros gladiatorios implebat, tum uero triste Rom. pop. spectaculti id uisium, nobilissimu imperatore post tam multos paretis sui, maiorum Φ triumpho S, non quidem aduersuS beluas arma capere militaria, uel Romanorii imperio congruentia, sed amplissima dignitate turpissimo foedis simoi cultu colaminare. Faciter aut dimicans suos co pares superabat, neq; tameultra uulnera procedebat, dante uno quo J manUS,ascp imperatore potius wr gladiatorem agnoscente. Eo* uesaniae prouectus esit, ut deserere principalem aula,
ait in ludum gladiatoriis migrare institueret, neq; se amplius Hercule appellari patiebat, adoptato nobilissimi gladiatoris nomine, qui iam uita excessi siet: quin simulaci o illi Cololi eo, quod Romanis uenerabile est, lis effigiem gerens, capite dempto suum imposuit, at in basii subscripsit, non quos consuesset impera torios paternosq; titulos, sed pro Germanico mille gladiatorii uictore. Caeterium ipsum quo in desinere aliquando ab sua uecordia, ec ciuitatem tyrannide liberari oportebar, idq; anno ineunte, quem diem Romani sesium agunt, ad Ianum uetunissimu Italiae deum referentes, cuius etiam Saturnum ipsum ab Ioue filio pulsum fuisse hosipitem pra dicant, ec quod ibi latuitiet, nomen Latio inditum. Quocirca etia nunc Romani Saturnalia prius, dein uero initiu anni more suo cJcelebrant. Est eius dei biceps imago, ut a quo incipit,& in que desinit annus. Clim igitur hunc diem festin ciuitas agitaret,in quo Romani iiivicem se colunt, salutant i , renumismata alter alteri, ceterat omnifariam munera missitantinummique magistra tus conspicuam sibi Zc solennem purpura induunt, uniuersis diem concelebran tibus: statuit Comodus, non quide ex imperatoriis Ut mos erat) aedibus, sed ex ipso gladiatorio Iudo prodire in publicu, ac pro eleganti uesti tu, purpuraq; imperatoria, procedere armatus, deducente gladiatorum agmine in consipedium Romani populi. Quod ubi consilium suum ad Martiam retulit, unam e suis concubinis, cui scilicet plurimis deserebat, ac prope uxoris eam loco habebat, sic ut prie ter ignem omnes honores uelut Augustae tribueretur: intellecto mulier tantabis surdo turpit conssilio, orare mul tis lacrymis, supplexi ad genua accidereme aut Romanu imperis pollui pateretur, aut ipse Vitam suam perditis ac deploratis hominibus tam periculose comitteret. Sed cium nihil profecisset,lacrymas discesssit. Ille praefec tu exercitibus, aetu nomine, & Electii cubiculi custode ad se accitos parare iubet in ludo ipso gladiatorio, quo se dormitu recipiat, ut illinc ad facrificandu maner procederet, ac se armatu Romano populo ostentaret. Illi multis precibus persuadere tentabant,ne quid indignum principe conaretur. Qui b. Com modus ira percitus facessere ab se iussis, statim in cubicularcuersus, ut quemad-Ang.Polit. e modum
337쪽
modum cosueuerat,meridiaretur, sumpto in manus libello, quales de philyra te nuissimi atq; in utramq; parte replicabiles fiunt, conscribit in eo quoscunque illano die inter icere destinauerat. Ex quibus prima erat Martia, in OX LetUS atq; Ele eius, post hos ingens eoru numerus, qui plurimu autoritatis in senatu obtinebat: siquide senes uniuersios paternos amicos tollere e medio, ne censura illoru sua in terpellarentur flagitia,bonaq; ipsa diuitu dilargiri partim militibus, partim gladiatoribus decreuerat, ut alteri se defenderent, alteri oblectarent. Eum igitur libet luna ita conscripta supra lectulsi deposivit, neminem ad se introitum suspectans. Erat aut pusio quidam, infans adhuc, ex ea nota, qui uestitu caetero nudi, sed auro gemmiSq; ornati, solent delicatis imo cui in Romanoru esse oblectamento. Is ita Comodo charus erat,ut cum illo sepe etia cubaret, ac Philoco modus appellare tur, ipso indicante nomine amore principis. Hic ita in pucr sorte ludibundus, o C cupato inter balnea & crapulas Commodo, cubiculum ut consueuerat ingressus, sumpto in manus libello, qui cum lusitaret, foras processit, ac forte quadam in Martiam incidit: quae cuni puerit etia ipsa diligeret, coplexa prius, atq; deosculata, libellii manu aufert, uerita ne quid ob infantia inscius puer reru fortasse grais Uiora labefaceret. Agnita dein Comodi manu, ac legendi cupidine illecta, ubi fanesta cbtineri, ac se primam peti in t ilexit, artumq; θc Eleetu subsequi, tantam Odeinceps reliquoru suturam caedem, haec secuingemiscens consusurrabat: Euge CGmode, haeccine praemia beneuolentiar, amoris Q sint Ita scilicet de te merui, Vin tam mulsos annos CG tumelias, ebrietatem in tuam pertuli. Sed nequaquam tibi haec ita successerint, uiro temulento aduersus sobriam mulierem. His ductis, Electu ad se arcesm i, quem etiam ipsa aliquando per se Couenire, Utpote cubiculi custode solita,& cu eo quoq; stupri habui ste consuetudine credebatur, traditoq; in manus libello: Vide inquit, Electe, cuiusmodi sumus hac nocte festa celebra turi.Is eo lecto expauefaetus erat aut Aegyptius genere, audaX homo, ac proin
ptus ira sici facilis ) statim signatu libellu per homine sibi fida Laeto legendum
mittit. Qui itent exterritus,ad Martiam contendit, simulans de rjs ire se consulta tum, quae ad concinnandu ex iussu principis ludum gladiatori si pertinerent. Hoc igitur usi praetextu, constituunt, aut faciendu sibi l primum, aut patiendum ali quid, nullsi morae locum, nulla procrastinationi esse. Placitu aute et , rem ireneno agi, quod se facile daturam Martia recepit, quippe solita primum illi miscere atq; offerre poculum,ut ab amica porrectum suauius biberetur .lgitur redeunti ex balneis comixtum uino odoratissimo uenenti in calice obtulit. Ille diu latrando, ue nando Q collecta siti ueluti de more propinatu sibi temere interbibit. Quare sta tim capitis grauedine occupatus, atin ins porena prolapsius, cum id ex labore ac cidisse opinaretur, quieti se tradidit. lectus aut, 8c Martia recedere omnes confestim, ec suam quem Φ domu reuerti iubent,ne somni indigum Commodu exper gefacerent. id aut alias quoq; ex ebrietate nimia facere cosueuerat: nam cum uel halneis, uel epulis opera daret, nullu scilicet habebat praestitutum quieti tempus. Etenim aliar ex alius uoluptates, eaeq; inter se maxime diuersae, seruire sibi hominem etiam inuitu quocunq; tempore subigebant. 'auxillu igitur cum requie siet, ac iam se ad stomachii 8c aluum ueneni uis insinuasset, oborta uertigine, Vomitus ec quide affatim consecutus est, siue ipso cibo quem largiter anter sumpsisset, multa quem eri potione UirUS expellente,seu quoniam principibus mos cst, antequacibis capiant, medicamento uti, quo uenena prohibeantur. Caeterum cum multa euomuisset,ueriti illi,ne ueneno quoq; omni eiecto colligeret sese, atq; Una omnes cedi imperaret,persuaserui magna mercede Narcista cuida audaci strenuo madulescenti
338쪽
LIBER I I. 3 a Tadulescenti,ut ipsum in cubiculo strangularet. Hunc finem uitae Commodus habuit, tredecim annos post parentis obitum imperio administrato, unus omnium ante se imperatorum nobilis sirrius, oriantium Q eius aetatis hominum formosissimus: quod si dicendum de fortitudine quo in est, ne in hoc quide cuiquam prae sertim deliinandis istibus, concessurus. Sed tamen totam uitae rationem studiis
ut dictum est foedissimis contaminauit.
C C I s o Comodo, quemadmodum superiore uolumine demonstraui mus, cum celare factu interfectores, & aulicas excubias fallere uellet, uili quodam stragulo inuolutum, consiti ictumq; corpusculum, ac duo'bus exploratae fidei famulis impositu, aedib. exportandis, uelut aliquid uperuacua ex cubiculi sipellectsi e curauerunt. Qui alit exportabat, per medioscuasere custodes, partim ebrios dormitantes Q, ac manu languida tenentes hastiaia,partim etiam socordeS eora, quae ad se paru pertinere arbitrabatur. Ita corpus principis furtim elatu, ac per noctem uehiculo impositum, in Aristeum miserunt. Laetus aute,Martiaq; quid agetida foret diu deliberato, tandem decernui, ita de eius morte rumores serere, quasi repente in apoplexiam incidisset quod facile de illo ci editu iri existimabant, quem constabat identide solitu immoderatis epulis saginari. Sed ante omnia tamen trisum est, aliquem prouectu artate, ac modestum homine deligere ad impertu per quem Θc ipsi incolumes forent, & omnes a fetia immoderataq; tyrannide respirarent. Igitur diu consultato , nemine sic idoneum an uenerunt, ut Pertinacem. Erat aut e Pertinax genere Italus, domi bellicii rebus gestis clarus , militisq; insignis tropaeis , quae aduersum Germanos alta Orienta les Barbaros erexerat. Vnusq; erat reliquus e grauissimis illis, quos pater Comodo amicos 1 cliquis Iesi cuiq3 plurimum ex omnibus sociis ducibus in detulerat' tu tus hactenus, uel grauitate ipsam uerito, uel ob paupertate hominis dis mulante Comodo. Siquide id quo Fillius laudibus accedebat, quod crim plurima omniuadministrasset, tamen erat omniu pauperrimus. Hunc igitur Pertinace nocte in tempesta sopitis omnibus, i stus atq; Electus cum paucis eius de factionis adeusire cum ianuam occlusam offendissent ianitore excitauertit: qui ubi adaperuit, militeso dc Laetu praefectu adesse uidit, perterritus at* expauefactus, Pertinac re nunciat. Is admitti ilico iubet, euentura mox inquies, quae sibi ad eam diem mala praesagiuerat.Tanta porro fuit animi constantia, ut ne lecto quide se mouerit, sed ingressis Leto ait Electo, quamuis ad se occidenda mistas crederet, pleno audaciae inittrimini mea pallenti: iampride,inquit, hunc exitu uitae singulis etiam no ctibus speraba, qui ex omnibus paternis amicis unus adhuc essem reliquus. Ita que demirabar, quo nam tam diu rem differret Commodus. Proinde quid statis, quin facitis imperata,meq; a tristi aliquando, ac perpetua formidine liberatis Ad haec Laetus: Desine, inquit, indigna te, di superiore uita tua fabulari,nel nos morte tuam, sed falute cum nostram, tum Romani imperii petitu uenimus. Iacet enim tyrannus, debitasq; luit poenas, ea passus a nobis, que in nos facere moliebatur. Quare huc adsumus impertu tibi tradituri, que unu ex omni Senarii, uel temperantia uitae,Uel automat Guel aetate etia, ct grauitate moris scimus esse prssitan
tissimu, charumq; populo, di Uenerabile, sperantes quod agimus,&optabile illis, re nobis salubre sutum. Ad laec Pertinax: Desinite,inquit, senem ludere homine' at ita timiditatis arguere, ut prius decipere, dein occidere studeatis. Atqui in 'Ang. Polit. e 2 quit Ele
339쪽
Η E R o D I A N Iquit Electus quando nobis pam credis, cape libellus, sic nam manu certe agno scis CGmodi tute lege, cognosces pculdubio, quantu cffugerimus perhculi, neq; tentamen tu aliquod in nostris uerbis,sed ueri fide deprehendes. Quod ubi PertinaY fecit, iam prosecto uiris antea quot sibi amicissimis credenduratus, intelle
cta omni re, totai se illorii potestati permisit. Placuit igitur primo exercitu adiri,ac militii tentari animos, quos tamen Laetus in sententia suam facile se adducturum Pollicetur, quippe cuius aliqua, utpote praefecti, futura esset apud illos autoritas. Quocirca omnes quotquot aderant,ad exercitu festinant chim iam multu noctis pio cesistet, instante Calend. Ianuar. die.Mittiit pra terea fidos homines, qui pas 1im rumore disseminet,uita defunctu Commodii,Pertinacem , iam imperatur cotondere ad exercitu. Qui ubi rumor euagatus,repente populus uniuersus lymphato Limilis ebacchari.&discurrere per uias, ac laetabundi omneS renuntiare .pse quis in amicis, quibus aut dignitas, aut diuitiae superabant:nami illis potissimudiscrime ita pedebat a Comodo .lbant igitur ad templa, dc aras diis gratulatu, alii
alia uociferates. Quida iacere tyrannia, pars gladiatore, nonulli etia multo his foediora. tiarq; hactenus metuS represserat, ea nunc licetia ac libertate oborta, im pune iactabantur. Sed & pleracp pars populi cursu concitato, ad exercitu tende hat, ueritis omnibus,ut satis libCter imperatorem Pertinacem milites acciperent,
quippe moderatu principe, no faner nimis ex sentetia futuru sperabant militibus: qui scilicet tyrannidi seruire,uim cp omne ac rapinas exercere consitaeuissent.Ιtam Delut ad obsequiti impulsuri co fluxere ad castra frequetes. Quo ubi peruentum, in res si Letus oc Electus una cum Pertinace sunt,ibi c6uocatis militibus, ad huc modii Laetus uerba facit: CGmodus imperator uester a poplexiae morbo interihi Causa mortis nemo alius, sed est ipsemet sibi. am cum frustra nos optima at in salii bria subiiceremus, geres ille se quemadmodu omnes nostis, cibo potucp nimio suffocatus cst, at in is quide suo sibi fato eritinctus per qt. Quippe no una eadem p cunctis hominib. mortis causa, sed aliis at is, cunctaeq; tame ad eunde tendentes uitae fine Vcrum pro illo adducimus uobis ipsi, ac Romanus pol .utra aetate grauem,uita moderatu, militaris disciplinae peritissinu, cuius bellica uirtute uos qui dem ueterani saepenumero cXperti, steri tot annos urbi praesectu non honore solium, sed etiam admiratione dignissimum iudicastis. Igitur fortuna non princi pena sol si uobis dat, sed parente quocp optimu. Cuius principatus no uobis modo, qui eum praesenteS tuemini, sed 1js etia iucundissimus futurus est, qui ripas fluuiorti, ac Romani terminos imperii deserassent, uidelicet res eius praeclare gestas memoria retinentibuS. Ne puero iam Barbaros nobis precio conciliabimus, sed eoru memores, quae hoc duce perpessi sint, metu potius subigentur. Haec dicen te Larto, minime iam se cohibuit populus, quin cessante adhuc & dubitabundo milite, Augustii illii declararet,patrecp appellaret,& faustis omnibus acclamatio nibus. psequeret Ide etia milites factitabat, quanda no pari alacritate,sed circustis a undiq; inermibus,sestu agitantibus diem, populi turba facile illos acclamare, ac Pertinace uocare Augustu coegit.Mox iurati de more in illius nome facta* re di Uina, laureati omnes populus at in eXercitus psequebantur. Sed positcb in aula imperatoria per nocte ut diximus a milite populo Φ deductus, magnis curam motibus aestuabat. Et quamuis animo esse forti costantiet uideretur, tame illum uehementer praesentia territabant, no de salute sua magnopere solicitu: quippe alias grauiora pericula conlepserat, sed repeti ne tyranidis mutatione animo uersante, nobilitate in nonnulloru senatorii repta tante, qs minime pasturos arbitrabat, poli imperatore generositis redisse princspatu ad homine Pinia te stirpis atq; obscura:
340쪽
329 Nam si uita ipsius plane temperans ac frugalis audiebat, maximam in in bellicis
negotηs gloriam fuerat ad ep tus,attam e claritate generis impar habebatur.Iuitur postl diluxit, in curia se cotulit,neq; ignem sibi presere neq; ulla principatus in signia palius attolli, donec senatus sententiam scitaretur. Sed eum omnes s nulatq; uideriit Istis acclamationit, .unanimiter exceperunt, Augustum m 8c imperatorem consalutarunt. At ille recusare institit, tan* rem inuidiosam nomen imperii, excusare uenectute,ueniamq; orare,m Ulto S esse dictitans patricios uiros qui Dus magis imperiis conueniret. Simul Glabrione manu coprehensium protrahes sellitare imperatoria sella iubebat. Erat enim ille omni sti patricio rui nobilissimus' ad Aeneam Veneris & Anchis, filium seriora generis referens, idem in iterum sui, qui tam eata tum locutus est: Equide egomet, quem tu omnium putas di gnili ima, cedo tibi imperio, atq; una mecu Senatus omnis summa tibi poetestate decernimus. ibi uero ille uim pene affereti Us, atq; impese rogalib. uniuersis, uix tande dubita udus sella imperatoria cbscedit, atq; oratione huiuscemodi habuit: Onsensus hic uester, studium Q eximisi uni mihi plurimuin tanta ista nobilitate deferendi, cum omni adulationis suspicio e uacci, argumentu in bene uolentiar,fidemq; pra serat,alici fortassis audaci Oremat w alacriore redderet ad ea quae traderentur suscipienda Derantem facili se gubernatione usuru, qui tantam in uob1s beneuolentia animaduerteret. Me aut contra, magna ista scilicet, atque egregia,sicut honoris sensa obstupefaciunt,ita metu quoda, cura in solicitant. Si quidem arduum primis est, magnis acceptis beneficiis, paria referre. Nam in beta neficioru incisIitudine,si magnam gratia reserat, qui paruam debuerit, no tam facilitas remunerandi expenditur, qῖ in ipso argumentu grati animi comendatur.
laed cum prior quis in eximia in te quaedam cotulerit, tum si illu parii ample de merearis, no tam deelle quod reponas, i ipse inops sensuum, ac plane ingratissimus uidear . Cerno igitur iam animo,* mihi arduu sit propositum certamen ne tanto a uobis accepto honore paru me fortasse dignu cxhibeam. Quippe non in sella ipsa fastigi dignitatis, sed in operibus situm, quae illam minime dedecorent Nam quantu preterita odimus, tant i de suturis bene speramus .Et ut tenax est in iuriarum memoria quod enim offendit, nunqua obliteratur sic beneficia in ipso excidunt usu.Siquide non tam delectat libertas, Vseruitus offendit.Nem habendam quisqua gratia putat, quod rebus suis pro arbitrio utatur, quippe id sibi de Aheri iure autumat. Qui uero suis exuitur bonis, nunc, sane iniuriara obliuisicitur diem quisqua lucro apponit, quod utilitatem c5mune pariat. Que enim public prolunt, parii cui P curae sunt: sin quae propria cuiusti sunt, minus ex sententia ceciderint, tum nemo fatis secu benigne agi putat. Ad haec, quicunq; enormibus tyrannorii atq; immensis largitionibus insuerunt,ij si fiugalius paulo, aut continentius ex pecuniae inopia agere instituas, non tam id moderatae cuidam uispensatationi,prudenti Q atti ibuunt, ij auaritiam cotinuo tibi Zc sordes exorobrant.Neq; aute cogitant, nemine posse magna cuiuis dilargiri, qui se a uiat a rapinis abstineat. Ut aut recte, ac pro cuiusq; dignitate disipensat, n5 modo nihil cuiqua iniuste ei ipit, sed ec cariet os frugi esse docet,& parcere parto. Haec igitur cum animis uestris reputantes,adnitimini UOs quoq; mccu patres, comunemq; hanc imperii administratione existimate. Quippe in repub.Optimatium,n5aute sub tyrannide Uietari, cum ipsi optima habere sipem, tum reliquis etiam debetis polliceri. Haec locutus Pertinax, Senatui animu addidit, Votisq; exccptus, & acclamationibus, habitus Q honorificentis lime,louis, aliorumq; deoru templis consalutatis, acrist
cioq; de more facto,in aulam palatinam se contulit. Postea uero quam fama uulta Ang. Polit. e 3 g uit,