Descriptio provinciae Moxitarum in regno Peruano

381쪽

CAPUT VII. 339

mitaS, quinque, aut sex, complures Verone unicam quidem prolem edunt in lucem; sive quod sicut corporis proceritate, ita viribus sint Europaeis longe inferiores: sive quod intemperato matrimonii usu plurimum debilitentur. Cum apud Itona nitas feminae steriles, uti jam adnotavimuS , despectui maximo habeantur, & acerbe

quoque tractentur, radicem plantae cujusdam sativae, an sponte provenientis, Autor non meminit, adfusa aqua decoquunt, aloque potu hoc in usum quotidianum adhibito , fatentur se spissos quosdam humores sanguine permistos ejicere, qui conceptu Simpediebant. Radicis opem Noster quoque neophytarum experimento didicit.

Cum vir uxorem purgatione menstrua laborare animadvertit, continuo tanquam

pestem aversatur, quod putet plantas ipsas,& frutices emori, quas mulier ejusmodi νel veste contigisset. Quare ultro se mi-

382쪽

36o LIBER QUINTUS.sera a consortio familiae segregat, & lectu luna in summa aede suspendit, nec inde toto illo tempore digreditur, nisi ad ossi cia maxime necessaria, & tunc vel ope scalae deorsum repit, vel per funem se se

demittit. Uerum ut ad parturienteS redeamus,

tempus, quod partui suo praestituunt, est

incertissimum, ac cipe mensibus compluribus aberrant in calculo, sive deinde ex inscitia, sive incuria istoc oriatur. Obstein pricum tanta est insipientia, & muneris exequendi ignoratio, ut opera earum adlii bua su ste merito esset praernianda. Nam allae cantu duntaxat quodam superstitioso, aliae litatione anatum aliquot Acsanae facta succurrunt parturienti, quibus si non levetur, ad sacerdotem fit perfugium. Ceterum pleraeque facillime pariunt : si tamen foetus nonnihil adhaerescat, ut proinde partuS conatu quodam, ac dolore constet, tan-

383쪽

tanta sunt segnitie, ut ad nisum nonnihil expromendum ne praesentissimo quidem periculo possint excitari, & nisi curio instet, mater, & proles de vita periclituntur. Foetu edito puerperam, nisi pallor proderet , fuisse non crederes, ita continuo surgit, cursitat, & munia consueta obit. Siquando monstrum venit in lucem, celant solicite, ac etiam rectissime valens in ipsis parientis aedibus illico sepeliunt. Tametsi in cognitione herbarum salubrium sint rudis inite, vim tamen noXiarum minus ignorant. Sunt, quarum succo Uterum conceptui ineptum reddunt ; sunt quibus prolem immaturam expellunt, ac in silviS etiam viventem clam sepeliunt. Nec

desunt, quae lapidem praegrandem sive suis

manibus, sive aliena opera super Ventre volvunt, foetum non sine vitae propriae periculo conterentes. Ut malis his praeverteret Autor, praegnantes referri in libellum

Z ue jus

384쪽

362 L1BER QUIN TU s. jussit, inque illas mensibus singulis inquisivit, & proles editas sibi ea cum sponsione indicari praecepit, curam infantum in se se rcfepturum esse, maxime si mater innupta esset. Concludam argumentum istud consuetudine sane quam ridicula. Natio eth iriguana etiamnum barbara, ubi mulier partu levata lectum deserit, inque locum ejusdem maritus sumcitur, pone adposito arcu , sagittis, omnique viri supellectile. Uxor eidem, tanquam a puerperio languenti cura inservit peculiari: ille vero hebdomadis aliquot pedem lecto non es.

fert.

CAPUT VIII.

De AEdibus, O Forma regendi politica.

In defigendo coloniae loco cura princeps ut situs ceteris altior, & ab aquarum inunda.

385쪽

C APu T VIII. 363

undationibus tutior deligatur. Domus pro varia locorum opportunitate varie di1iri. buuntur. Apud Nostrum haec erat aedisi. ciorum ratio. Domus quani bet occupabat aream, cujus longitudo ad ulnas quatuor& viginti . latitudo ad tredecim tendebatur, aedium ipsarum altitudo ad decem adsurgebat. Pars latitudinis ad duas cum dimidia porticui tribuebatur, quae removendiS a pariete deliquiis, umbraeque captandae fuit omnino necessaria, & plateam versus patebat. Pavimentum ultra reliquam aream ad spithamam unam exaltabatur, ut scilicet humor arceretur. Tectum super porticum procurrens columnis quadratis sustentabatur. Parietinae confiebant ex argilla cum

paleis subacta, quae sole lapidis instar indu

ruerat.

Eadem erat structura ardium etiam parochialium, nisi quod curiones aliqui suas e coctis lateribus ad contignationem exturi

386쪽

1erint. Domus omnes intus & foris argilla quadam candidissima dealbabantur. Ima Parietum, portarum item & fenestrarum

superliminaria colore , marmoris specierureferente, tingebantur. Portae, atque fenestrarum valvae & crates erant cedrinae.

Tecta herbis, & caricibus constabant, quod usus docuerit illic, ubi lateres adhibebantur , Vespertiliones majore longe numero se insinuare. Domus, & plateae omnes erant ad lineam exaesta, ac ianuae propter aeris perflatum sic dispositae, ut, cum OmneSapertae essent, per integram domorum seriem transspectus pateret. Inter binas quaSviS aedeS, propter incendiorum pericula, spatium sexaginta passuum relinque batur. Forum in medio vico erat quadratum , lateribus sexaginta passuum undique terminatum, in cujus tmedio crux praealta

canc estis, & arboribus circumsepta, in an

gulis

387쪽

gulis vero minores erant defixae, & sacella ad dira, ad quae supplicationes deduci consueverunt. In domo quavis , propter adjumenta mutua, binae collocabantur familiae , aut interdum, si pauciorum essent capitum, etiam ternae: at qui merita ha bebant peculiaria , vel educationem orphanorum in se recipiebant, propriiS gaudebant domiciliis. Templa multis in locis ea fuerunt structura, & amplitudine, ut adprobationem vel in Europa mererentur : muri quidem certe e lateribuS sole induratis ad eam erant educti altitudinem, ut vix oculis ipsis possis credere illos sine calcis, & mortarii vinculo erigi potuisse. Arie, & cathedrae, a duobus potissimum Bohemis Iesultis claboratae, auroque convestitae, erant visu profecto dignissimae. Nec minoribus gaudebant ornamentis feretra , quibus divorum statuae ex Italia submissis in supplicationibus

388쪽

i bus circumferri solebant. Sacra indumen. ta, & reliquus adparatus splendore, &

copia multis Europaeis nihil concedebant ;sed nec supellex argentea desiderabatur. Superest, ut de sumtibus ad haec omnia comparanda necessariis commemoremus a pauca tamen prius de interna provinciae constitutione delibanda sunt. Nihil unquam ex aerario regio coloniis hisce fuit adtribi tum: vicissim autem nec Μoxitis vectigal ullum impositum, tametsi nationes ceterae illud penderent. Causa discriminis fuerit, quod more America tota recepto, ubi cun que indigenae Regi tributum solvunt, sacri eorundem Curiones stipendia vicissim ex aerario regio percipiant: cum igitur a dependendo ejusmodi tributo eximantur seneS, pueri, morbo inveterato adflicti, omneS praeteera commodo publico servientes, uti sunt textores, fabri, musici, pa-

itores, & alii publica gerentes ossicia, si

389쪽

Mox itae pendere quidpiam debuissent, pro

exiguo contribuentium numero ad aerarium

regium ne quidem tanta facta fuisset accessio, quantum annua sacerdotum stipendia abstulissent. Unde ipsa exigebat parsi moniae ratio, ut neque populo vectigal, neque sacerdotibus stipendium a rege pendendum decerneretur.

Hisce delibatis , veniamus jam ad fontes illos , unde sumtus ad memorata aedificia atque eorum adparatu S suppetebant. Primus omnium erat pia Hispanorum Ρeruanorum beneficentia , qui bonam haereditatis partem instituto huic saluberrimo ce tatim consecrabant , atque provinciae Praesidi conssignabant, ut summam inde redactam in res coloniis necessarias impenderent. Alii hona immobilia, quorum emolumenta eundem in finem deservirent, large addicebant.

390쪽

Scaturigo altera, unde suppetiae pro- manabant, apud ipsos neophytos erat , quorum alii ceram in silvis colligebant ;alii sebuim, origam, telas e gosiipio textaS, struthionum pennas, & alias generis ejus,

dem merces conferebant, qine in S. Crucem, urbem ducentis remotam leucis, adverso flumine ad constitutum procuratorem de-Vehebant , qui pretio inde redacto res coloniis

necessarias coemebat. Commercium enim apud gentem internum erat nullum: aurum,& argentum ne nomen quidem in ejusdem lingua habebat. Cum Hispani adversus Lusitanos proficiscentes alimenta vellent emere, Vix poterat induci populus, ut ea pro pecunia suppeditaret, quae rota Sacerdoti consignabatur, qui lanaS tinctaS, cultroS , numismata, & alia usibus eorum adcommodata aere illo comparabat, & convenienti proportione cuique distribuebat. Ter