Quid in libris M. Terentii Varronis De re rustica ad litteras attineat ...

21쪽

- , Gradatim sermo transit in alias Rei Rusticae partes, nimirum familiam rusticalem agraria instrumenta boves eligendos, varias anni tempestates, solstitium, caniculam, seminum genera, fructUS, messem, vendemiam faciendam, uvas, mala et sorbos pensiles Varia haec praecepta in modum plane didascalicum adhibentur, nec tamen talis exponendi ratio vetat, quin collocutores quaedam faceta inter se admittant. De vinea dum disputant, ab uno, qui tam multas sermonis ambages nescit pati, dissertatio subito abrumpitur: u Agrius Fundanio vereor, inquit, ne ante edituus veniat hue, quam hinc ad quartum actum accedamuS, vend miam enim exspecto. - Bono animo es, inquit Scrofa fiscinas expediet ac urnam Aut alibi

quum de frugibus dicunt: a Agrius jam dudum,

inquit, in villa sedens expecto cum clavi te, Stoier, dum fructus in villam referas. Illem En adsiam. Venio, inquit, ad limen fores aperi'. In plurimas sermonum partes facetiae sic inducuntur, non admodum exquisitae, at quas ideo tantum referimus ut Varronis jocandi ratio quae sit innotescat. Occurrunt etiam rusticas inter definitiones inexspectata quaedam et simplicitate gratissima, qtiae natura ipsa, eximia sermonis altrix, in libros de Re Rustica videtur infudisse Optimum herum ac

22쪽

simul ingenuum pictorem se praestat Varro, quum rusticalem familiam tractans, quam asphritate SPB-ciosa vocale insertimes m dicit, curam ejus adeo sollicite suscipit, ut talia praecipiat a Familia ubi versetur providendum, si fessi opere, aut frigore, aut calore, et ubi commodissime possint se quiete. reciperare . s Pari affectus sollicitudine agit de cura circa boves aratorios adhibendata Ut viribus magni sint pares, ne in opere firmior imbecilli rem conficiat . v Et in eodem capite de novellis juvencis V Ita subigendum, ut minutatim MSuefaciant, et ut tironem cum veterano adjungant'. nTales sententiae velut incultae et humiles Varronis praecepta ita distinguunt, ut saepius incertum sit, scriptoris ex ingenio, an, ut ita dicam, ex ipsius prinpositi visceribus emuxerint.

Primi hujus libri repentina fit et abrupta conclusiora aeditui, quem omnes exspectant, libertus subito in colloquium intercidit; et, interrogantibus eum de hero collocutoribus V Ille flens narrat ab nescio quo percussum cultello concidisse, quem qui esset animadvertere in turba non potuisse, sed tantummodo exaudisse vocem, Perperam fecisse . , Ad hunc casum qui more alminis in

1. Varro, de R. R., I, 26. a. Ibid. I, o.

. . Ibid. I, s.

23쪽

rusticos sermones irrumpit, haec sola subjicit Varro , Descendimus de aede, et de casu humano magis querentes, quam admirantes id Romae factum, discedimus omnes aruo discessu enodatur

dialogus, ac simul primus liber, qui pro scriptoris

professione omnia, quae ad terrae culturam spe tant, tractavit. Quaenam vero est deformis ista et importuna

colloquii conclusio Quid vult ad Rem Rusticam ille libertus, ille aedituus, qui non ob aliud apparet, qUam ut percussus cultello concidat Infra haec erunt agitanda, quae hic satis est obiter notasse; at nunc PergamUS. IV. Liber secundus agit de re pecuaria, et, ut primus praefationem habet, in qua celebrantur veteres Romani qui vitam rusticam degebant. Nunc, ait Varro, intra murum fere patresfamiliae correpserunt relictis falce et aratro, et manu mo ere maluerunt in theatro ac circo, quam in segetibus ac vinetis . sit etiam animadvertendum est ut Varro morum antiquorum studiosum ubique se

24쪽

ostendat. Secundum de Re Rustica librum dedicat

cuidam Nigro Turrano v qui vehementer deleetatur pecore, rum et in eodem libro Varro ipse fatetur se pecuarias habuisse grandes in Apulia oviarias, et in Reatino equarias Inde, in hunc modum novi colloquii scena instruitur u De re pecuariae

breviter ac summatim percurram, ex Sermonibus

nostris collatis cum iis, qui pecuarias habuerunt in Epeiro magnas, tum cum piratico bello inter Delum et Siciliam Graeciae classibus praeeSSem . Caput primum secundi libri adeo abrupte ingreditur, ut facile quivis intelligat veteres commentatores, Victorium Ursinum et Scaligerum in alicujus lacunae suspicionem inductos fuisse Isocalitem est exordium Cum enas discessisset, Cossinius mihi, nos te dimittemUS, inquit, antequam tria illa explicaris, etc. Ad quid spectat discessus istius Menatis, quem intrare nondum vidimus Quinam sunt et Menas, et Cossinius, et Murrus, et Petra, quos Varro in cenana tum primum inducit, omni omissa prooemii vel transitionis cura Lacunae vero (etiamsi verisimilis opinionem abjiciendam censemus, ut qui novissimo et eodem eximio Varronis editore Schneidero freti hoc opusculum exaremus. Itaque in absolutum nec dispintabilem textum consensisse nos nemini non pro-

I. Varro, de R. R. II, 1.

a. Ibid. II, praef.

25쪽

babile videbitur. Sinneide igitur adfirmat diu Ad ipsius argumenti tractationem nihil desiderari

posse a lectore . v Idem adjicit: a Menam nondum ita esse apparatam a Varrone, ut personas singulas nosceremus, causamque quae eas collem gerat in unum locum BΗaec Schneidem concedamus, fateamur tamen hanc ejus nimis acerbam et paululummi Planiani fuisse assertionem dicentis inutiam esse Gemeridefensionem, qui Varronem putaverit hac abrupta sua actione in id intendisse, ut poetarum epicorum morem referret'. Ne Schneide plane ineptum dicat Gesnerum qui non habuerit aliunde justam arronis colloquii excuintionem Fortuitum igitur, si non vicum, necesse est declaret abitum hujus actoris, qui nondum intravit, et jam abiit. Nihilominus, et lacunae opinione rejecta, quippe in hoc Gemer et Sinneide consentiunt, animadvertamus hanc arroniani colloquii peculiarem formam, quae nullius intercessu numinis vel rustis cani, nulla aliatege quam Phani Mire arbitrio actinres inducit aut dimittit. Ηabetur colloquium de origine ac dignitate rei pecuariae Varro partem suscipit historicam sed ea conditione ut collocutores novi, et epirotici pastores, S ut eos appellat, in Epirum enim scena trans-

g. Io. o. Sehneider comment in Varr. II, r. Cum Men discess. a. Seripi R. R. curante Io M. Gesn in- ' Lipsis, P. 23s.

26쪽

fertur, de re ipsa pecuaria sermonem habere velint. Enarrat igitur, ut e rustica aut silvestri vita ad pastoralem gradatim homines devenerint Ric doctrinae copiam expandit antiquariae, historicae, vel etiam etymologicae, et hujus non ita opportunae, nostra sententia, ut pluribus in locis, et hic

praecipue animadvertendum est. Etenim ovium g nealogiam instruens, veterem Latinorum vocem beta ad lanae refert, primam tantum mutando ii teram, a non enim me sed bee sonare videntur oves . o Fatemur hoc eruditionis specimen nobis paulisper Patelinum causidicum, et callidum pastoris balatum in memoriam revocame.

Post hanc digressionem, ad Scrofam et Epirotas Varro sermonem transmittit. Ηi quidquid ad rem pecuariam, stabula, pastiones, varia animalium g nera spectat colloquendo evolvunt. Quam boum et juvencorum in primo libro curam habuit, eamdem agnorum ostendit Varro Quam jucunde memtem afficit, quum inter gravitatem praeceptorum

agnos suscipit et fert in stabula, prope ad ignem ponit, et diligentissime fovet, dum grex ad pastum

prodeat, et ne noctu a matribus conculcentur An Quid tenerius et naturae magis Consentaneum,

quam haec alia praecepta Vir Cum depulsi sunt agnia matribus, diligentia adhibenda est, ne desiderio

r Varro, de . R. II, X. v. Ibid. II a

27쪽

senescant, itaque deliniendum in nutricam pabuli bonitatem et a frigore et aestu ne quid laborent, curandum B Delicatam et vere antiquam simpliacatem lVerum post haec et talia, nequaquam est probanda jocosa haec allusio per quam unus e collocutoribus de agnis ad capellas sermonem transfert: Satis balasti, ' Faustule noster; accipe a me cum Ilomerico Melanthio Cordo de capellis, et quemadmodum oporteat breviter dicere disce, etc. v Friget iste balatus, postquam in superiore pagina agnos ipsos balantes et trementes ante focum stabuli conspeximus. Ut in agrariam, sic in pecuam riam dissertationem plurimi sales hujusmodi infunduntur. Itaque nec Scropiae hoc contingit, ne quid suillo pecori in ipsius cognomen alludatur. Quidam est Vaccius inter collocutores, cui primae partes sermonis in hunc modum tribuuntur: Vide quid agas, Vacci Nam bos in pecuaria maxima debet esse auctoritate . DEx his paucis jam perspicere licet aliquam Paditem, quae dici possit scenica, in libris de Re Rustica

inesse, et Varronem non adeo susceptum opus ad

Fundaniae utilitatem ex proposito intendisse, ut non plurima tribuerit personis, quas colloquentes,

e . arro de R. R. II S.I. Ibid. II, 2.

28쪽

agentes, et Pro sua quamque ingenii facultate jocantes in imul Conclusio secundi libri tamquam primi habetur per inexspectatum cujusdam libertini interventum. Vitellius, unus e collocutoribus, habet libertum, qui, in Urbem veniens, divertit ad conventum. Et ego ad te missus, inquit, ibam rogatum, ne

diem festum faceres breviorem et mature v-res . Quae postquam audierunt personae, o festim discedunt, nullam inter sese vel speciosam discessus causam adhibentes, et lector , tanquam in fine primi libri, manet deceptus, inhians, neppotest abruptam illam agendi et pene magicam rationem non cum aegri somniis conferre. Nimium enim patet claudendum fuisse sermonem, et dimi tendos actores non aliam ob causam, quam quod Varro rem pecuariam exhausisset. Tertius liber villaticas pastiones tractat, et, ut caeteri, initium sumit a digressione, in qua vitae rusticae primordia iterum exponuntur, et cui istin rica et etymologica nequaquam deest eruditio.

g. Varro de R. R. IL O.

29쪽

Ηunc ultimum librum Varro dedicat Q. Plinno,

imita familiaribus, recordatus sermones quos de villa perfecta cum eo habuit. Sed antequam viblaticae pastiones exponantur, oportet novi coli quii instruatur scena, inducantur actores, quippe in actionem scenicam etiam haec nova praecepta informantur.

Itaque in campo Martio Varro posuit colloquium Secundum caput in hunc modum ingreditum: Comitiis aediliciis, cum sole caldo ego et Q. Axius senator tribulis suffragium tulissemus,excandidato, cui studebamus, vellemus esse prsisto, cum domum rediret: Axius mihi, dum dirimentur, inquit, suffragia, vis potius villae puhlicae utamur umbra, quam privati candidati tabella dimidiata aedificemus nobis Ubi in villam ventum est, obviam eis occurrunt Comelius Merula, Fidicialius avo, Minutius Pica et Petronius Passer, tertii libri futuri collocutores, et quorum cognomina nunc rem ad aves fuisse translatam satis indicant Agitur in hoc libro de variis volucrum g neribus quae in villa ali vel pasci possunt, de turdis, pavonibus, columbis, leporibus, anseribus, etc. In moribus cujusque generis describendis, ostendit Varro eamdem hanc sermonis simplicitatem naturae convenientem, quam supra jam notavimus.

r. Varro, de . R. VI, 2.

30쪽

- is Aves severo quodam affectu diligit, ut boves et agnos, nec eis minorem curam impendit, quum in adumbrandi omissionis specie imperat et Fenestra raras, Per quas non videantur extrinsecus arbores aut aves; quod earum aspectus et desiderium macrescere facit volucres inclusaS. omissionis haec descriptio, cui Varro tam accurate incubuit, saepius nec immerito est relata; hoc enim aedificium plane romanum perfecte magis adumbrari non poterat. Quam autem suavis et, si liceat dicere, vere hhloetis fit Varronis sermo, de apibus dicentis, de moribus et studiis harum, ut ait, volueram, quibus plurimum natura ingenii atque artis tribuit: urii pabulum naturale non est, ea oportet dominum serere, quae maxime sequuntur apeS, ea sunt roSa, Serpyllum, apiaStrum, P paver, ferba lens, pisum, ocimum, Cyperum, memdica, et maxime ci sum, quod minus valentibus utilissimum est Nec minorem habet venustatem, seu aquam liquidam fundat, unde bibant apes: cin qua aqua jaceant testae aut lapilli, ita ut exstent paulum, ubi assidere et bibere possint , seu examen in coloniam emittat et ut olim crebro

Sabini factitaverant, propter multitudinem libe

rorum.

Unus eraditissimoriam nostrae aetatis virorum,