장음표시 사용
1쪽
PROLOGUS IACOBI LOPIDIS STUNICAE IN LIBRUM ANNOTATIONvM
aduersus Erasinam Roterodamum prologus sceliciter incipitur.
antiquorum parcemias cogesserat inter studioru humanitatis cilliores non nihil iam nominis assequutus: nocontentus sorte sua qiae pro ingenio di eruditione satis ampla horarini obtigerat: sacras noni testamenti scripturas ne non omnia eκ periretur egre in Iatinum nouissime traducere aggressus est: ac librum annotationuin easdem condere Laurentium Vallam imitatusque3prina una fuisse constat qui eiusmodi genus scribendi attigit Osod opus a puc nasileam inclytam Germanis
urbem ab hinc trienniunxi isses per totum est orbem diuul
gatum . Peruenit tamen in i rasiti c. h. cocle nn meroso proenisorum ambitu veluti satellitio premunitus perpulchris litterarum figuris greceolatine deformatus: ac titulum in fronte gestans qui S auctoris nomen Soperis argumentum magnifici quidem verbisti admira a quedam ac pene mas α pol pollicentibus prefcferre videbatur. Vt autem librum cepi voluere traductionem pillam nouamst annotationes a vertice ut aiunt ad calcem diligentissime transcurrit audaciam hominis qua ille pro sapientia eo in opere usus est vehementer sum admiratus. Cum enim in gentilium auctorum lemne fuerit semper versam essecularem piloquentiam e parte inde didicerit: elegantia illa dicendi qualicum confisus omita sibi licuisse Gistimauit. Quoniam vero non in charitatis affectuit res ipsa plane indicat: neo ut sacrarum scripturarum studiosis quoquomodo prodesset: ad id operis Eralmus videtur accessisse sed laudis potitis cupiditate ductus at peo imprimis animo ut veterem Ecclesie traductionem eiusdemi auctorem captata occasione libere posset reprehenderes necessarium mihi visum fuit ut ego ecclesiastici interpretis partes tuenda susciperem. Quod eo libentius feci quod videbam non solum immerito ab Erasmo illum reprehendi verum etiam contumeliosissime passim compellari allet eruditorum virorum corona penitus 9plodi at vid nullo quidem in re quantum ego arbitror, pote quem consteto latine Meleganter sacros noui testii menti cod scelewgreco in latinum tradiavisse. ONodsi aliquibus in locis arrecis me platibusque passim circunferuntur veterem tralationem discrepare Erasmus senserat sique perlibrariorum aut incuriam aut inscitiam errata progressu teniporis codices nostros subintrarunt reformanda videbantur: einrarium id operis futurum erat seorsum illa erant annotanda non totum sacre scripture corpus denuo transferendum: non immutanda vetera: non que tandiu usitata fuerant tam licenter inuertenda non dens sit unica oratisne complectar omnia tam aperte ecclesiastica traductio damnanda. An non damnat qui interpretem illius damnata qui dormitantem appellat qui absurditatis affectatorem: qui latinitati vim afferentema qui piisdem titulis ac cognominibus non veretur illiina insignire quibus neruditi siliteratic homines ludubrii causa a doctioribus notari solent Ut aute studiosis omnib' liquido patere possit qua egregie eruditus vir iste sit cui antiqua sacroru libroruatalatio ut pote
2쪽
lataeimimnae vivideri vult varie lectionis homini nunc demum sordere cepit se Iocis prope infimus in quibus δέ in tralationes nouati annotationum libro ob imis peritiam ac preposterum ut apparet intellectum manifeste hallucinatus est nonnulla seligere decrevimus attea persa amum libroru3 ordinem in litteras mittere quibus perlectis ficile qui ' vel mediocriter eruditas iudicare poterit frustra quidemae ingrato labore Erasmum prouinciam illam suscepisse κqii pro gloriola quam immodice affectasse visus est dedecus fortasse reportabit mel velim eNissim et aliis quis nos ad hoc opus maledicendi gratia deuenisse id enim a quo vis bono viro alienum imprimis cite debeth sedit veritati potius sussragaremur quam ita stadsgne ab Erasmo opprimi serendum nequaquam erat. Cum presertim si quisquam alius dinos quosphis de rebus nostro quodam iure iudicium serre possimus . Giippe qui
non paucos annos in sanctis scripturis veteris ac noui testimenti hebraice prece dilatine perlegendis consumpserimus achebraica greta Ipsa diuinaru litterarii me plariata antiquit simis lati ii orist codicibus diligentissime contulerimus. Longa igitur Iectione aceκpetientia iam pridem edocti quantimi tralationi huic ecclesiastice noui, testimenti deferendum sit nisi fallor noui optime auesso auctorem qui in incerto es non tanti momenti alicui videbatur recognitoris tamen eiusdem ac solertissimi emendatoris diui Hieronymian toritas intemeratam quidem illam alla bona ni calumnia immunem seruare debuisset. Neq; quisquam tam audaκ futurus erat qui
in eo se opere disertum ac eruditum monstrare niteretur in quod diuus ipse Hieronymus nunquam e proses manus mittere ausus est donec Apostolicis tandem iussionibus coactus quibus refragari nequaquam poterat emendandi alc adgrece veritatis lineam illud redigendi onicium suscepit. Quo in munere Neo quidem temperamento usus est ut non omnia sed ea tantum corrigeret que sensum omnino mutare viderentur. Sed de his fortassis aliquando latius. Nunc autem institutum aggrediemur opus: rem p ipsam animo quidem libero Sab omni contentione prorsus alieno breuiter plicabimus . Lectorem vero oratum velim quem quicunt erit dum tamen trece dilatine petitus sit nostri huius operis iudicem constituimus: ut eandide quideae ingenue his de rebus calculum ferat quas de caula nostra non parum confidentes eius arbitrio libere relinquimus.
3쪽
DE EVANGELIO IACOBI LOPIDIS STvNICAE ANNOTATIONUM ADVERsvs
Erasmum Roterodamum liber unus. Voniam noreo In loco in libro Annotauonu Erasmus vertit in dubium hebraicenean grece Mattheus evageliucoscripserit: propeliori in hane videtur opinione ut ustim et grece illum potius scripsisse: opere precium me tacturum putaui si hac de re opus nostrum inlitu sumeret: ac quicquid illud est quod superhoebeatus Hieronymus ceterim ecclesiastici do res scriptum reliquerunt in medium afferre. Hieronymus Igitur in prologo super quattuor euangelia ad Damasum Papam sic de hoc ait De nouo nunc loquor testameto quod grecum esse nodulaum est eκcepto Apostolo Mattheo qui primus in Iudea euangelium hebraicis litteris edidit. Idem in prologo sequenti. Primus omnium Mattheus est pubiscanus cognometo Levi qui uangelium in iudea hebreo sermo ite edidit ob eorum vel maNs me causam qui in Iesum crediderate κiudeis ac nequaquam legis umbra secedete euangelii veritatem seruabant idem in prologo super Mattheum Mattheus cum predicasset euangelium include volens transire ad gentes primus euangelium scripsit hebraice: quod fratri biis a quihus ibat ad memoriam reliquit . Idem in libro de viria illustribus Mattheus qui ex Leuieκ publicano Apostolus primus in Iudea propter eos qui in circuncisione crediderant euangeli nni Christi hebreis litteris verbis' composuit quod quis postera in precum transtulerit non satis cerium est. Idem in eodem libro ubi agit de Pante non e Stoice fecte philosopho Schristiano qui in India a Demetrio Aleκandrino Episcopo nilisua est: hunc ipsum ait Pantenonem Maiathei Apostoli euangelium hebraicis litteris scriptum India reuertentem Alerandriam secum retulisse . Idem in ev planationi dii luper Esaiam capites in . Mattheus autem S Ioannes quorum alter hebreo alter greco sermone euangelia Guerunt testimonia hebraica proferunt ut est illud. ENegypto vocavi filium meum . Nauoniam nazareus vocabitur. Salumina de ventre eius fluentaque viue Eusebius item Cesariensis ecclesiastice historie libro tertio ubi agit de diuinis scripturia ab eccletia receptis sic ait. Igitur in ipsis discipulis domini Mattheus tantum modo dc
Ioannes adscribe dum appulis te animum traduntur necessitate quadam in hoc ipsus prouocati Mattheus enim primo hebreis predicauerat verum cum pararet transire ad gentes patria lingua scripturam composuit: Sesque predicauerat compreheta dens dercliquit his ad memoriam a quibus proficiscebatur vigentibus predicaret.
Idem in fine eiusdem libri tertii ubi agit de Papia episcopo Hiero politano Ioannis apostolidiscipulo. Sed di de Mattheo inquit ita refert Mattheus quidem scripsit hebrasco sermone interpretatus est autem ea que scripsit unusquisi sicut potuit. Et libro quinto ubi de Hirene Lugdunensi episcopo scribit Silium de ordine canonis
diuinarum scripturarum disserentem inducit sic ait Primo inquit de sanctι euangeliis videamns Matthens quidem hebrris propita eorum in pila conscriptum edidit euangeliumcu Paulus S Petrus in urbe Roma euangelizarctati ecclelieinios fundamenta solidarent. Libro q io 7ωκto eiusde ecclesiastice historie Origene de novi testam et canone in commetariis super Mattheu sic ait scripsit te. Ita in tradiderii ut patres quia primo omnii scriptu sit euangcliua Mattheoqii aliqliandosuerat publicanus hebraicis litteris Siraditu his qui Acucucilioe crediderat.Augu .etiali bio pri
4쪽
mo de consensu euangelistanam cum quattuor euangelistas Gnmerasset sie retulit Horum sane quattuor solus Matthe hebreo scripsisse perhibetur eloquio: ceteri gream.Chrysostomus quom in homiliis super Mattheum. Mattheus inquit accedenti byhis qui ex Iudeis Christo credideranto rogantibus utque verbis docuisset hee ess salitteria seruanda dimitteret hebreo dicitur euangelium conscripsisse sermone. Cum liam tot veterum ecclesie doctorum autoritatibus plenissime probatum sit Mattheuhebra e scripsisse: noestoer de hoc Erasmus amplius dubitet necuit illud asserat imposterum verisimilius sibi videri grece illum euangelium edidisse. Nam quod ait id confici vel eκ eo maκime posse quod stilus Mattheicu stilo Marci plane cosentit haud admodum dissentiens a dictione Ioannis: non hoc mirum videri debet si loque di idiomate oesmuuenunt etiamsi diuersis linguis euangelia conscripserint. Erant enim eiusdem genetis hoc est hebrei in hebreis di qui gr.ecκ illis scripserunt: patrie lino gue proprietatem in grem scriptura sepissime referunt auod Sin Luca potissimum apparet qui tametsi elegantsore stilo quam ceteri S euangelium Sapostolorum acta grece conscripserit: trimquam tamen eius scripta quis perlegens mon hebraismum frequenter in eo deprehenderit. Ad id vero quod Erasmus ait nem Inem esse qui testes tu hebrasci euangelii a Mattheo editi ullum se vidisse vestigium sed nec ipium Hieronymum alicubi indicare se illud vidisse ac propterea non sibi fieri verisimile hebiaice Mattheum scripsisse: potest quidem responderi quod eκ autoritatibus veterum ecclesie tractatoru quas supra retulimus manifestissime patet aut illos originese Matisthei euangelium conspexisse:aut a maioribus qui illud viderant quod de eo retulerue accepisse. AHieronymo quom visum fluisse ac perlectum preter illud chaldasin quod Nazareorum appellabatur eκ eo quidem intelligi posse: quod idem Hieron ymus ad Heldilatam scribens super illo vespere autem sabbati sic ait. Mihil videtur euangeli actam Mattheum qui euangelium hebAlco sermone talpsit: non tam vespere diiussequam sero: Seum qui interpretatus est ambiguitat eceptum non sero interpretatuelse sed vespere qlian* consuetudo humani sermonis tenet sero no vesperum signistieare sed tarde. Idem in epistola ad Damasum de Osanna. Denit Mattheus qui euagellum hebraico sermone conscrspsit ita posuit Osanna barram a id est Olanna ineκ celsis. Tu ergo toties aseuerat Mattheum hebraice inspsisse qui de hebraico vers in eiusdem euangelio pro vespere posito disputat Sosanna barramique voces hebrasce sunt illum ait scripsisse quomodo dici potest hebraicum illius euangelium non vidisse aio legisse Hec de Matthes euangelio longius fortatu quam necet se fuerat sumus prosequuti. Illud tamen non omittendum Mattheum non Matthathiah. hebraice appellatum ut Erasmus in ignoratione hebraicarum litterarum istimas nil id enim atthathiam sonat non Mattheum Mattheus vero hebraice dictus est Mattha quod donatum significit unde agrecis isti Α, b interpretatur. Et a Matthas dictus est Mattheus sicut a Zaccha Zaccheus ab Aggas Aggeus.Greci enivi Iosephus libro primo ludasce antiquitatis autor est: hebraica nomina propter scripture decorem ad delectationem legentium mutauerunt. Vnde Noe apud Ieco Noctus appellatur: dicitur enim hebraice Noachesti Abraam Abraamus atl eodem modo Si reliquis nonnunquam effecerunt. Quod vero per .ae. diphthongon hoc nomen a vecis latinis scribiturio communi obseruatione id factum putamus. Si quidem hebre nomina quesia .al. diuisas desinunt per.eu. suum grecialiquando transtirathrunt addita terminatione greca quos di latins imitati sunt id quod frequenter ab utriso factitatum diligenter aduolauimus.
5쪽
EX EVANGELIO EX EVANGELIO SECUNDUM MATTHAEUM.
ETUS TRALATIO. Iudas aut genesi PharesS. Tvam
ρες in m εαμ . Erasmus Iudas autem geonnit Phareso Taram e Thamar. Stun Ica Mitum est eiusmodi homines interdum reperiri qui signis plus delectentur ut divi Augustini verbis utar quam rebus ipsis. At pristi eκ illorum grege sunt
qui Qim omnem fere etatem in poetarum di oratorum lemone consumpserint: eorum iu suaviloquentia ac dicendi elegantia sint pensius deliniti aut inescat potius quicquid ultra id legerint modo illud sit sacruni modo profanu eatenus amplectuntur ac probant: quatenus prescriptas quasda eleganti leges aut quod durius hoc est gramaticorimi molestissimas preceptiones nequaquaeκcedere videtur Horsi denumero Erasmus est Roterodamus atm adeo omes alii quos ille sui huius operis antesignanos habet: qui hanc prouincia aut scriptur a sacras de nouo transterendi aut annotationulibros in easdem conscribendi no ob aliud sibi desumpsisse videntur nisi et vetere ecclesie tralatione passim carperent:illiust autore imperitie redarguerent,no illud vertentes animo aut secu quouis modo reputantes dum hoc agunt una se opera ecclesia reprehendere que tot retro seculis hac interpretatione usa est: omnes Q veteres ecclesie tractatores viros quide illos eriaditissimos pariter ac sanctissimos: qui mille sani aunis di eo amplius In sacris huius tralaticis scripturis elucidandis pondus diei diestus pertulerunt inscitie palam accusare: planam imprimis sacroru libroru recomitores N emendatorem diuit Hieronymu insigni afficere commetiatu que ille tanq; scripture sensu nilo mutantia ita ut antea fuerant manere passus est hecisti callidi nouerused verborstemmatoresci,solum in uertere conentur: sed de ecclesiasticis libria tan l albo pretoris si possent penitus eradere Hec iccirco prelatus sum quodcv intera presecclesiasticus pro labra ιαμα hoc loco de Thamar tradu NeritSno ex Thamari ac rursus pro in me de Raab Nnone Raab quasi getthice locutus fuerit dinon latine: ita ab istis secularis elegantie superstitiosis obseruatoribus irridetur. Miruenim Erasmus in annotationibus inquit cur magis placuerit prepositio de quam eκ. ivi enim dicitur genuisse aut suscepisse siliu de illii acno potius milia Ostasimultum reserat de Thamar an e Thamar vetus interpres traduκerit seu tamen per illa verba qui legit intelligat gemsnos illos Phares Saazam unico partu Iude Thamar peperille a uod si ad reru cognitorem, Augustinus ait no pertinet inter homines dicatur an inter hominibus: multo certe minussertinebit de Thamar an e Thamar quis dixerit in presertim hec oratio solecismo vacet quo villo superior illino carebat. Pro unica vero prepositione vera i duo latini habent de scilicet di ex quibus no solum indisserenter interpres utitur: sed quo magis Erasmus admiretur quotquot latine locuti e stimantur Caiol Laurentius Valla non ignorans qui ct alias sicubile clesiasticus interpres latinitatem dissimulasse visus est non solet illud tacitu preterire: e hoe loco autoritatem sumpsit contra eos qui pittant multu inter has duas prepotitiones interesse ait aliud esse de allud e quod secus esse ac ipsi eMistimant vel eκ eo
6쪽
ptes tradurit luce clatius apparet.oen id dium Hieronymus primo Paralipomeno cap. 3. indifferenter his duabus prepositionibus,sius est. Sic enim illic legitur David vero hos habuit filios qui ei nati aeut in hebron. Primu Amnon e Achinoem Iezraelitide. Secundum an fel de Abigail Carmelitide. Et infra C in tu Saphatiam eκRbital Sextum Iethraam de Egla More sua. Per de vero tu quod non recte dici posse Erasmus eNisi mauit idem Hieronymus huiuscemodi genus loquendi in prologo super Osee propheta eleganter protulit.Sic mi illic ait.Cur Salmon vim sustulo de Raab meretrice generarit. paulo post .anid cause sit quod cit David tot habuerit
ores nullum aliuius regni fecerit herede nisi eum qui de Bethsabee procreatus est SVetus tralatio. Iesse autem genuit David regem. Matthei Interpres. Ais A pse Curiauido νησε stet gly γον βασιλε . Erasmus in annotationibus. Interpres inquit addidit articulum γον insciis veluti discernens eum aballo quopiam Dauid qui non fuerit re N. rex fiterita Vel hoc agens ut hie insigni terre intelligater cuni alios multos reges commemoret mi R nulli tamen aisibens regii cognominis honorem SEStunica. Si plus olei in sacrarum scripturam studio Erasmusco sumpsisset quam in Luciani opusculis aut aliorum gentilium autorum librs perlegendis: aut sὰκ equo salte ecclesiasticis ac seculatibus libris opera impedimet nunqua hoc misisset in litteras quo perlecto nemo est in sanctis scripturis vel mediocriter eruditus qui hominem nec prirnoribus ut aiunt labris sacros degustasse codices non statim alleue aret. Non eniti in tota serie veteris instrumenti Apocrypha semper eκcipio alius quiuis reperitur qui Dauid nomine vocitetur preter hunc regem auin Salium Salonionem preter huius filium&in regno successores,nequaquam in sacris reperies libris. Sed ne larium palliarcharum nomina hoc est Abraam Isaac di Iacob aut duodecim tribuum Moysi quot Aaron alicubi reperies usurpata. Cur autem Dauid soliis ab euangelista Mattheo inter ceteros fuerit reκ appellatus eae ossa quam ordinariam vocant facile drasmus didicisset in qua sic leonir. Regem. Non quod solus in hac genealogia reκ sed quia primus reκ de Iuda ct regum principium propter quem diceterii solio regni seruantur Hec glossa Ergo articulum dio non propterea grecus interpres hie addidit ut David regem ab alio David qui non fuerit reκ distingueret sed ut hebraicum articulum haeκprimeret. Apparet enim Dauidiamelech Mattheum scripsisse quod δαβli sest Mema necessario reddendum erat. 'Vetus tralatio. David autem reκ genuit Salomonem eκ ea que fuit Vrie. Matthei 2: 3ζω I
uid autem reκ genuit Solomonem eκ ea que fuit 6or rie. Stunica Nemo putet in eo quod greci dicimi Solomonem dilatini Salomonem latinos errare aut grecos: sed trossi modo dics posse . Nam cum hebraice dicaturno, perseua apeκ ille cum in prima ponitur syllaba plenim Q in .a. verti solet. Sic quod hebrei Du dicunt nos Manassem proferimus quod illi nos Manahem Irsa, in tu Sabaoth. Selomith per.a. in prima dice e solemus. Iuuens tur etiam predictus ape stim in o. versus unde quod hebraice dicitur 'an nos Chobar dicimus. auod illi, 3 1 nos Sopbqniani ni a livet illi: nos Piibgordi Godoliam dicimus. Ergo ves Salomon vel Solomoti secundum vetem obseruatione reste dici potest. Nani pro ἰά mi τῶ bello quod grecus habet satis aperte latinus inter Pres transtillii cu dirit, eaque fuit rie subintelligitur enim κbrac nemo est qui historiam ignoret sit modo in sacris litteris aliquantulu institutus .auod vero reore hanc Urie Bersabe per .r.in annotationibus Erasmus appellauit cu Bethsabe per th.
iubebreo di vetustis latinorum codicibus legatur mirum nemini videri debet iiis
7쪽
quandoquidem se hebraice nescire In prologo annotationum ingenue fassus est Theseus ille Oecolampadlustriunt linguarum petitus in ius potiusvocIdus esset quod Pan erasmium suum nequaqua de hoc admonuiteneve eκ prima annotationum pagina virum m hebraleana ignorare linguam nos qui his de rebus α, ιήσεως iudicium serte possiimus: non semel sed iterum deprehenderemus.
Transnae Vetus tralatio Iosias autem genust Iechoniam di sta tres eius in transmigratioratis, it 2 Babylonis Matthes Interpres. - ας AIq. xvir mi lixωνιαν - τοις δελφά ia
dunino demi οἱ vi μετοικε iribi βαρυλοῦνις Erasmus Iosias autem genuit Iechoniam di fratres
C: C et rius in demigratione in Babylonem.
ut Erasitus tunica. Hoc loco Erasmus gramaticorii obseruatioe penitus neglecta qua iacitur migrare siue demigrare esse domicilii mutare Salio se ad habitanducoferre trasin lagrare vero stilopinquiorsa loci domiciliu habitatione mutare: p rasmigratide demigratione maluit traducere. Atqui maguireca littera primit rasmsgratio qua denas gratio μετι enim prepositio frequetius reperitur significaretras qua de ut in hoc versbo μεται id νωχd transire sonare με mi κα ἐώμα ra transitina verba gramaticis apopellatur: S μεταθεσις figura transpositio latine dicitur di Morb. bi tralatio ali alia id genus seMccta que breuitatis gratia preterm sitim'. Naqd pro transmigratione Babylonis iccirco se in Babylone ait trastulit se quo ursermonis ana biguitate hoc pacto vitaremus:ridi lus Oino est. Quis enim vn hec legens nisi passive accepit. Gild quod digrecus Matthes Interpres c, mi μιτα ta ἰα ραρυχοῦνος transtulit Eoli βαβυλωνα quod ad verbulatinus reddidit cuin transmigratione Babylonis traduκit pro eo. quod Matthesis ut coiectare par est begat ut Babel orIginaliter scripserat. Non erat igitur hie locus ab Erasino quousa modosm mutandus Nel enim erat periculum ut eri his verbis Babylonem transmigrasse aliquo lector quantumuli rudis existimaret ut frustra Erasmus uspicatus e suo ingenio aliena itidican Cac non potitis ludem in Babylonem rcum Egypti captiuitas escatur quoties iudeos in Egypto fuisse captiuos ostendere quis velit ac non per hoc intelligatur Einetum aliquando fit illa captitia. auant dum eam ambiralitatem Erasmus tollere conatur in alienum videtur senasum eliangelica verba traduvisse. Apparet enim Erasmicaualationem dilige ter intuenti hoc sonare quod cum hebreus populus demigraret in Babylone in ipsa demia gratione destin ipso itinere Iosias genuerit Iechonsam di fratres eius quod filium est. Constat enim in ipsa captiuitate babylonka que honestiore Vocabulo μετακε o I. idest transmigratio appellata est eosdem esse a patre Iosia genitos. ω, -- Vetus tralatio. Ecce virgo in utero habebit. Matines Interpres. Pia , in alio liverba docto γας l dA. Erasmus. Ecce virgo erit pregnans.
ζ. Stunica. Greca littera sic ad verbum habet ut latinus Interpres transtulit idest Eeo
non debuit. ce virgo in utero habebit. Esese vero cap. septimo. unde hec verba sumpta sunt in hobreo sic legimus 'inin bini in dest. Ecce virgo cocipiet pro quo. LNN.interpre
res δ'ον παρἔενος γαςι λήψετα uastulerunt hoc est Ecce virgo in utero accipiet. Non debuit ergo Erasmus a veco textu dilacdere atq; cum grecam interpretaretur scripturam euangelicis pretermit sis verbis bebraica potius traducere cum e diuo
Hieronymo super Esaiam constet ita Mattheum scripsis te ut in gremo tralatione nostra continetur. In multis enim Inqvit testimoniisque Euangeliste vel Apostolide libris veteribus assumpserunt: euriosius attendendum est non eos verborum ordine sequutos esse sed sensum unde di in presenti loco pro concipietin utero Matthens posuit in utero habebito pro vocabis vocabunt. In eκplanationibus quot super Mattheum hunc locum edisserens sic ait idem Hieronymur. Pro eo quod euangelista Mars
8쪽
theus dicit In utero habebit in propheta scriptum est In utero accipse, sed propheta quia furiira predicit lignificat quid futurum sito scribit accipiet Euangelista quia
non de futuro sed de preterito narrat historiam mutauit accipiet Sposuit habebit. Qui enim habet nequat accepturus est auod vero Erasmus in annotat soni by ait rem in bis ἐπ' per duplin camea presentis esse temporis S per unum preteriti non bene illi νη- suus theseus docuit. Hebreus enim sermodno tantum habet tepora hoc est preterituti futurii matet ista sibi inuicem succedunt hoc est alteru pro altero quadocpponitur id est preteritum profuturo S futurum pro preterito. In prophetiis autem preteritu sepiis me ponitur proditrii ro. Presens vero teni pus per nomina quedam verbalia et participioru vim obtinet hebraice solet eκ primi inici autem n in quamuis sit preteriti teporis de futuro hic debeat interpretari docetide Hieronymus in libro de opis mogenere interpretandi sic dicens. Porro in hebreo legimus Ecce virgo concipiet pro quo. LXX. transtulerui. Ecce virgo in utero accipiet. Nam quod Erasmus ait Hieronymum dictione hebrasca Alma eκplicante ioco versus quam serio diri se almu latinis sanctum dici non bene ut ego arbitror Hieroitynis verba intelleκit. Non enim ioco abeo id dictum asseuerare quis potest cu almum sanctu 3 latine significet id quod Hieronymus latine lingue imprimis peritissimus non ignorabat. Non igitur loco ut Erasmus eκistimauit sed ferso loquutus Hieronym videtur tametsi putabat risum se iudeis prediturii si latinam votam e hebre otionem trahere vellet ostedere. cruovem Erasmi error Suectio tumultuaria facilius appareat verba ipsa Hieronymi eκmplanationibus super Esaiam cap. leptinio ascribeda hie censui. Et viri sum inquit prebeamus iudeis nostio quo P sermoe Alma sancta dicitur: Omnium lene lingua tanta.l. sar. rum verbs svriintur hebre ut est illud de Cantico canticorum moto idest ferculum
fecit sibi te Salomon quod in hebreo legimus pyrion. Verbum quom nugas ct me suram hebrei eodem modo S eisdem appellant ensibus. Hactenus Hieronymus. Dicere voluit hic dictione Almaritie apiid latinos sanctam sonat ab hebraico videri origineia heredictit S co di imgas S mesura quan hec dicens iudeis se prebitururisum arbitrabatii cum latinos viderent ab hebraica origine dictioci velle mutuam EX CAP. II. Vetus tralatio. Cum ergo natus ellet Iesus in Bethleem iude Matthei Interpres. re leti in τι A ωσιγῆ brin ντος ἐν δειλε sera ἰουδαίας. Erasmus.Cum autetia natus esset Iesus adiura in Bethleem iudie. Et in annotationib'. Iudee inquit Iegedum est non lude suffragantibus vetustissimis emplaribus Sc. Stunica H loco verius esse quod moderni latinorum codices habet quam quod vetustissimi ac greca ipsa eve plaria eκ Hieron mo facile est discet e qui in eω planationibus super Mattheu tu quod infra sequitur', plicatis id est. At illi diκerunt in Bethleem iudee sic ait Librariorum hic error est. Putamus enim ab euangelista primum editui sicut in ipso hebraico legimus iude non iudee ape est enim aliarum gentium Bethleem ut ad distinctionem eius hic iudee poneretur aude alitem iccirco scribitur qui S aliam Bethleem in iudea legina' in libro Iesu filii naue. Hec Hieronym'. Queti Erasmus legillet non uti digrecam litteram hoc linae latina veriorem putans in annotationibus scripsis let siquidem iuda hominis est nonae iudea regionis. Cum iudee appellatione omnes duodecim tribus comprehendantur iude vero una tantum trihus in qua Bethleem ista sita est ubi saluator noster est natus que iude cognominatur ad diiunctionem alterius Bethleemque est in Tabulon de qua Iosue cap. 9. legitur. Meminit virtuso diuus Hieronymus in libro locorum. Nam in eo qum paulo infra
Erasmua altabam esse Bethleem in Galileam libro sudicum memoria sine dubio
9쪽
destitutus est. Nulla enim est in libro Iudicum bethleem que dicam esse talite sed
inde Estensm de qua nobis est sermo. Hieronyaneκplanationibus super Micheam cap. quinto. Nihilominus inquito de libro Iudicum hoc possumus probare quod Bethleem sta tribu Iuda sit. Scriptum est enim. Et fuit vir lenites habitans in lateriabus domus Ephraim Saccepit sibi mulierem concubinam de Bethleem iura Sirata est ei concubina sua: S abiit in domum patris sui in Bethleem iuda Pulchre autem dicitur in Hethleem iuda ad distinctionem eius bethleem que in Galilea sita est sicut in eodem Iesu volumine reperi Hec Hieronymus. frustrat in Vetus tralatio. Ac mittens occidit omnes pueros qui erant in Bethleem S in omni
ioco im mira bus finibus ei a bimatuti infra Matthei Interpres . καί n ειλας ανειλε παὶ me
Erasmus Acmilsis satellitibus sustulit omnes pueros qui erant in Bethleem Sin omnibu leonfiniis bethleemiticis abima tua infra. Stunica. Pro unica dictione greca α ποι s Am duas Erasmus latine reddidit quo elegantius hunc locum transferret. Ac mimis tuquit satellitibus. Quid autem si non satellites nem carnifices aut ministros Herodes militi sed edicta regia per veredarios quibus prouinciarum itidices suberentur occidere infantes illos. g.s M vero pro quo vetus tralatio habet occidit sustulit ille maliti traducere ambiguo quidem verbo non nisi ab his intelligendo qui seculati v autorii libros perlegerint sonat enim di auferre S mrsum tollere es occidere. nod vel e carminibus que ut Suetonitis ait in Nerone fuere olim iactata facile pcipitur. Ea erat huiusmodi. auis neget Aenee magna desiipe Neronem Sustulit hic matrem sustulit ille patrem Horii vero carministia lusev ambiguitate huius verbi sustnlit redundabat. Constat enim Aeneam patrem Anchisem eκ mediis Troie flammis in humeris sublatum extraκisse. At vero Neronem Agrippinam matrem crudeliter occidisse Husus autem infantum occisionis eκ gentilibus meminit Maaobius Libro enim Saturnalium secundocude dicteriis
Augusti Cesaris ageret Cum ali distet inquit inter pueros quos in Syria Herodes reκ Iudeorum Intra bimatum iussit interfici filium quot eius occisum fas Melius est Herodis porcum esse quam filium.
et distentia, Vetus tralatio Penitentiam agite appropinquauit enim regnnm celarum Mat
p. . .: b. ppropinquauit enim regnum celorum.
tunica. Quod vetus interpres h loco latine ac proprie transtulit: hoc Erasmus verbis quidem noui S hactenus in ecclesia inauditis proferre ausus est peniteat vos inquiens. Ceterum nemo doctorum veterum at*illonina quidem qni preter sanctarum scripturarnm doctrinam latine quom lingue petitissimi sunt habiti aliter hunc locum unquam citauit nisi ut in vetere tralatione continetur. Hieronyniae libro primo dialogoriim contra Pella anos Lege euangelia Ioannes baptista clamat in deserto penitentiam agite appropinquauit enim regnum celorum Augustinus libro secundo de consensu euangelistarum Mattheus vero de Ioanne ita contexuit. In diebus autem illis venit Ioannes baptista predicans in deserto Iudee dc dicens: penitentiam agite appropinquauit enim regnum celorum S infra Potuit ergo S Ioannes
baptista cudi κlsset Agite penitentiam appropinquauit enim regnu celoria: de seipso adiugere que sequutur. Vides doctores sanctos S utrius* lingue peritissimos ita euagelica verba protulitreri tralalla vetus continet. Nemo illorum unquam dixit penstrat vos ut nouus iste sacrarum scripturariam metaphrastes: qui hoc dicendi modo
10쪽
potius significare videtur ut peniteat illos quia appropinqdacit regnum celam3 qua
vi respiscant clipse altati ad mentem redeant hoc est erratorum agant penitentia. Vetus tralatio Genimina viperam Matthei Interpres κ More. xi Pν . Erasis imen latinius Progenies viperarum Et in annotationibus. Poterat inquit dicere filio, siue ym Igermina. Nam genimen haud arbitror usquam comperiri apud probatos auctores Smnica cruod Erasmus in annotationibus ait genimen haud usquam ut ipse artatratur comperiri apud probatos auctores non est omnino verum. Siquidem apud probatissimum auctorem diuum Hieronymum hoc nomen aliquando legimus Iob. i. Hieronymo Interprete. Ignis est si ad perditionem deuorans omnia
erradicans genimina Prouerbiorum S eodem interprete. Meliores fructus meus auro S lapide precioso S genimina mea argento electo. Et in eodem libro cap. i S. Et genimina labiorum ipsius saturabunt eum. Est autem genimen latinum nomenti formatum ageno .is verbo prisco quo Varro S Lucretius, si sunt, est videre apud Priscianum libro. io. sic dicentem Gigno genui pro quo geno vetustissimi protulisse inueniuntur. Varro in Andabata. Sed quod hec aliquid genunt. Infinitivus passivum Lucretius in quarto protulit gens Tanto magis insciandum Totum posse extra corpus durare genii Hactenus Priscianus. Apparet autem a verbo geno ita factum esse genimen sicut a rego regimen. Sunt auten huiuscemodi nomina accentu in prima proferenda quia sunt tertie coniugationia Namque sunt quarte penultis
Vetus tralatio. Facite ergo fructus dignos penitentie Matthei Interpres ποι, σα
Sinnica Ambiguum esse ait Erasmus in annotationibus vim genitiu' penitenti 'imur pertineat ad nomen fructus an ad dignosqΠod raro apud latinos iungitur paterno casui. Nos vero dicimus nullam hic esse ambiguitatem. Nam si ad nomen fructus genitivus penitentie pertineret, Iob idest dignos cui coniungeremus. Nunquam enis hoc nomen dignus per se Blum scribi solet: nec absolute dicimiis hic homo est dignus aut hic homo facit opera digna: nisi re qua dignus ille est aut qua digna 'censemus opera que facit statim proferamus Igitur genitiu penstentie ad dignos necessario referendus esto latine ac proprie vetus interpres transtulit sicenam veteresgreca figura proferre sunt soliti quamquam usitatius let per ablativum Diomedes artis grammatice libroptimo. Per ablativum autem sic ut dignus hac redi si quid tale aliquid inueniatur per utrosqῆ casus id affiguratur ut dignus sum huius rei S hac re.Sed
prius greca figura proscitur: apud illos enim genitivo casu iungitur ut αἱilias u mu
Uerustralati Tune ductus est Iesus in deseritima spiritum tentaretur a diabolo Tabuiuo pio Erasmus in annotationibus.Ceterum quod in Hilario pro a diabolo legitur Zab inal in au
Io: fortassis errori librariorum est ascribendum talii tabis Stunica. ERhoe facile apparet non Hilarii opera Erasmum perlegisse sed nec
aliorum doctorii veteru nisi quatenus ex eis excerperet quod sito operi conducibile videbatur. Si enim Hilarii commentarios diligenter Erasmus percurrrisset non hoc loco tantum est Sin aliis quam plurimis Tabuli appellatione dia intum ab eo vocitatum comperisset. Nam paulo ante canone secundo sic ait Tabulus infidelis: Abria fidelis. Sincta. Qua autem infideles sunt in Tabuli progeniem infidelitate mutentur. Fuit enim hec diaboli appellatio pti eis illis ecclesiasticis olim usitata. Cyptia nyin libro ad Fortimarum die ortatione martyrii cap. Io cuuia maior est dominus