Nicephori ... Compendiaria de arte disserendi ratio, omnium eruditorum iudicio absolutissima, Georgio Valla Placentino interprete. Chirii Fortunatiani Consulti Dialectica cæteris omnibus & doctior & argutior. Georgii Vallae Placentini De expedita rat

61쪽

εε NICEPHORIdinem est, oe demonstratio vocatκr. secundae agrem oe tertia, non per rectitudinem quid se sed per conuersone uel imposubili reductione ad em demonstitationem, quae perrectitudincteri etiam ipsa reducitur, hoc est,ad primam DPram. Per rectitudinem vero dicitur demon-nratio, quod a primo termino ad medium ventiamus: a medio autem ad ultimum, quod sane etiaeunoficibile primaefigurae diximus, ut, Mentia omni animali, Animal omni homini, re demeeps conclusio. Ecce i primo remino sentiaee 'ad mediκm, qui est animal, i medio autem ad utitimum venimus, hoc efi, hominem. At in fecunda figma non ita est , sedi medio termino inciapientes,ad trimum imus,etrusus, dis cedentes a primo adnue ad medium reuertimκr, illic rarsus ad ultimum secedimsis, sit, Animal omni homini, Animal nelli inanimato, Homo igitur nulli inanimato. Ecce a medio termino, ad primum venientes,et rursus ad medium, hoc est, animal recurentes . ad inanimarum, qκi est ultimus terminus, Menimus, inde conclusio. Ηοmo litar nulli inani-

62쪽

DIALECTI c A. 4 mamis tertia autem figura, a primo incipientes termino,ad mediu imus,inde mediu relinquentes, re ad ultimu eκntes,rursius ab illo ad mediurecWrimus,ut, Animal omni homini, Animatu omni homini Ecce a primo termino,qκι est Gimal, ad mediu imus, qui est homo, inde mediu relinquetes ad ultimu pervenimus,m ab illo rumsus ad medium,hoc est, homine secedimκs,inde ad coclusionem, Animal igitur alicui animato.

da igitur fecundae ac tertiae figura non rectam quandam,seed obliquam demonstrationem, ha, bent conclusitiones sed per conuersione, Mel in absiurdum reductionem ad rectam demonstra- Reductio. vine, hoc est,ad primam Ruram huiusmodi reducimus figuras. Est quide conuersio, clim pro- conuersio. positionem convertimus,facientes praedicatum terminum bubiectum, jubiecitu autem praedica- tu. Absiuria aut redustio, cum una propositioneylba,in f3llog mo collecta, alienum hinc, hoe est album in conclusione conbequitur. Sciendum autem est, quod cum sint quattuor ἐφηι tae propo stitiones, uniuersalis aiens,universialis negativa, particularis aiens, particularis ne. Ptiga. Indefinitae idem ualent quod parti,

63쪽

sim N I c E PH o R Italares. universalis quidem viens,in e , cest aliquis conuertitur, ut, AnimaI omni h mini, Homo alicui animali, uniuersalis negat

viseri am,ut, Animal nulli inanimato γ Inanimatum nulli animali,quae est aliquis in seripsam,

ut, Album alicui animali, et Animal alicui albo. Quae ausinon omnis,no conuertitur.nes enim si homo non omni animathia etiam animal, non omni homini.Incotingente aut materia, quae estnsillas, no conger rur,nel enim si motus nulli homini cotingit, id etia homo nulli motui acciis derit.Nel enim caelesti molgi cotingenter non. .a existit homo, bed necessirio no existit. Na contingenter non existens, potest exillare:ob hoe etiam quae est nκllus incontingente transmutatur in eam, quae est aliquis.na quemadmodu motus nulli homini contingit, ita etiam omni contingit,et non utiqlle e conuerso, negi enim homo motui omni contingit, oe perinde non erat contingenter ne quidem homine lini motui cογtingere, ergo nullus incontingente inbe non conliertitur . Verumenimuero ut ad rectam

64쪽

DIALEcTICA. 69uel Ἀρομbilem deductionem reducantur, iam nobis dicendum est. Ponatur nans primus modus siecundae figurae hoc modo.

Animal omni homini: Animal nulli inanimato, Homo igitur nulli incnimato. Hunc igitur per conuersionem in primam IN Pram ita reducemκs , nam si cnimal nulli inanimato,σinanimarum prors sis nulli inimas, auenimal erat omni homini, concludetur ut in primae figurae fecundo modo,quod inanimatum igitvr ivlli homini, et e conuersi, Homo nulli inanimato. Id autem erat a principio concIusio, ita igitur per conuersionem ad rectam demonstrationem, hoc est,ad primam figura reductus est

secundae figurae hilogismus per ab uriam reductionem deducetur noc modo, ut in εκπωγ modo fecunαβgurae, ut, Animal omni h omini, A nimal non omni albo, Non igitur bu animal omni homini, ani mal omni albo. . Et colligetur ut in primo modo primae figurae,

Animal omni albo, atqκi erat enam non omni,

65쪽

so 'in Nuc EPHORI quod ess ab urdum. Collictum aute est ab ser dum, propter oppositam conclusioni, qκ defuit non omni, propossitionem, quae luit omni . Falsa igitur haec, quomodo .ppter ipsam evenit ab iurdum. Vera igitκr, quae est non omni. Ecce etiam

per ab burdi reductionem n primam figuram se

cvnJae reducetur: Eodem modo reliqri fecκnduefigurae f3llogismi, re tertiae, omnes in priomam redκcentur,per conuersionem quidem aliqui, per imposibile vero omnes. In contingenti autem materia, quod Anigersalis negativa pro- possitio non congeriatur,non poterunt hac conversione, qui sunt fecundae oe tertiae figgrae in primam reduci, sied etiam qui per impos bilis reductionem quicunt per oppositiam propositione ei conclusiioni, quae est contingit,nulli uolutimροβbile nulli concludere. Quoniam illκd contingit nulli, transmutatur in illud contingit omni, nisi per opposita utriusvid est, contingere nulli, re contingere omni, colligatur illud impossibile. At propter propositionem Opposι, tam lini, re dimidia contingentis dicitur colligi conclusiio,ac illud profecto euenit propter trafmgtatione illius nullus, o quod nonnulli mo-vi in

66쪽

ueniunt propter contingentem, ut quibunt ex duabus uniuersalibus negatisiis propositionibus omnes ex linillersali negativa minore, in

prima oe tertia figura, Ac de his quidem hacte t tm p ter me mos filagi mos abis3llogisimi, qui b3pothetici nominantur, numero quidem siex,quorum primus quidem idem eri cum praedicator s quos categoricos illi uocant f3 log mis, disserens tantsim in eo, quod per h3pothesiim efferri: reliqui vero aliter habent. Sed exempli si quoq- ipsi explicentur, et primus qui categoricis sirmilis est, inducatur. si de' iustus est, bunt in inferno iκdicia, Sibunt in inferno lsidicia, immortales

animae.

Hic igitur in primo modo primae figurae careo goricorum fγllogismorum refertur duntaxat, quod h3potheticus est differens,ut iam dictum. Quodsii negatiuu fuerit propossitu problemata, et per primam figuram etiam reliquoru bγpotheticorumstet constructo. Secudus modus h γρο- theticorum,ex antecedente oe conbequete po sitione antecedentis, colligit consequens, i

67쪽

Si homo esLetum animal est. Atqui homo est,

Ergo etiam animal.

3 Tertius ex antecedente re conseqκeηte perempto consequente,perimit antecedens,lit, Si nomo est. Etiam animal est, Atqui animal non est, Neq. igitur homo. Ducitur autem hoc π cum oppositione convertendo,ut sit convertas ab animali,ad homine opposite,nam per primcm positionem conliertere,imposbibile est, nisi in aequivalentibus termisgus,ut homineris bili:In iis namque conuersio etiam abs, oppositione Aerc. Nam si homo est,

ntiam nomo,

In inaequalibκs vero neqvaggam.et qκα cum 4 oppositione conuersio in his est cocinna. Quartas modus ex negativo nexu positione unius conexorum reliqκaperimendo: κt,non idem est et homo ο equκs O bos:σηκι homo in non eris

68쪽

DIALECTI c A. 33go caetera. Quintas qui ex duobus cui pluribus sdisiunctis colunctionibus possitionem unius reliqua extingliens vel simpliciter ex eis,quae absint a uero inducit reliqua:At,

vel dies est uel nox, Atqui dies non est, Nox igitur est. Vel rursus, ut it sextus modus, Hoc illo maius vel minus uel aequale est, Atqui nes maius nes minus, Aequale igitur. Ac totidem flunt hvothetici,at in ipsis quinque inlectantur, antecedens, ut homo, conste quens re secuntam Stoicos desimens vocatum, ut animal copulatu, qδά Stoicis tropico dicitur,q c antecedens oe c eques colligit ut i hos, etia animal e . trafmgtatio, quae praesuptio, hoc est, proleos appeIlatur: Conclusi. quae illatio quot nominctur, ρο aliquando copulatum, alia quado trabumptio, quΞdol etiam utras ad ambiguitatem cc quaestione perueniunt,quaepcategoricum quos interim f3llogismum demonstrantur,ac ita inde post per categoricis 1llogis mi horam demonstrationem h poteticus etiam texi

69쪽

- Τ iam ad totius philosophiae ueniamus fundamentam, quod de ficultate proposition uest,

cuius utilitas ac intentio uel etia ex iρsa colligi,ac coiectari appellatione potest. Vt enim propositionib. abis undemκs omni quocul lpossito ambiguo problemate admirua quaeda doctrina coparetur,pqgam propositionibus referti eoru qui in probi emate hunt terminoru communicatione vel alienatione per conclusone demonstremus.Tradia derut igitur tale doEbrina pquanda in hectione praeceptores mei loge acutissimi ac pit Rimi ,paucis, maximo quoda tan cetro, cuncta propemodum philosophiam compraebendente,id autem est huiusmodi: Quomodo unumquodi probIeoma ad inuestigandum prolatum duobus est compraebenseum terminis . altero certe termino aliquo medium locum tenente, egemus, conuenire

faciente extrema ad Me inuicem, siue κtcunque discriminante ac distinguente. Sumit ius philo

70쪽

a elementum,pro extremo autem altero, e.

pro medio gero termino b c d f g b . tria qui

qκidem, propter ad primum extrema medii termini talem relatione σ qualitate .altera aut trita propter relatione ad exterm u.Tris namq; qκέ-

da qualitates ad uir extremu medi'habet uel enim sequetiu ipsa medi's, hoc e, linigersalio uel eorum qκiblis sequκntgr, hoc est,particula rigm, vel alienorum. Capitur ital b quidem loco bequentigm a, hoc est, primlim extremlim, cIoco eorum in quibus bequitur:d loco alienoru. Rusus floco sequentium e, hoc est extremκα terminum: g loco eorum in quibus sequitκr: baute loco alienoru.Inde pro uno termino medio duo elementa in lino quoq; problemate sigmκntur propter relationem re qualitate qad utras extrema medius termin' habet: ut exeplicausa fit quaesiitum,si homo animal est. quaerim' igitar, mediu terminu per qgem connediamus invicem a blematis terminos, hoc e homini animal siit medius terminus rationale. hoc igitur rationale binas habet relationes, una quidem ad animai,alia