Cato maior sive de senectute

21쪽

Licet enim mihi versibus eisdem adlari te, Attice, quibus adlatur Flamininum,

Ille vidi=ud mina cunnyre, se yplenus

Quamquam certo scio, non, ut Flamininum, Sollicitari te, Tite, sic noctesque dieSque. Novi enim moderationem animi tui et aequitatem, teque non cogno'en solum Athenis deportasse, sed husanitatem et prudentiam intellego. Et tamen te suspicor eisdem rebus, quibus me ipsum, interdum ymius commoveri; quarum Consolatio et maior est et in aliud tempus differenda. Nunc autem Visum est mihi de senectute aliquid ad te conscribere. Hoc enim onere, quod mihi commune tecum est, a aut iam urgentis aut certe adventantis senectutis et te et me etiam ipsum levari volo; etsi te quidem id modice

22쪽

CICERO DE SENECTUTE

ac sapienter, sicut omnia, et serre et laturum esse certo scio. Sed mihi, cum de seneclyte vellem aliquid scribere, tu occurrebas dignus eo munere, quo uterque nostrum Communiter uteretur. Mihi quidem ita iucunda huius libri consectio fuit, ut non modo omnes absterserit senectutis molestias, sed effecerit inollemstiat et iucundam senectutem. Numquam igitur digne satis laudari philosophia poterit, cui qui pareat omne tempus

aetatis sine molestia possit degere. a Sed de ceteris et diximus multa et saepe dicemus; hunc librum ad te 'd' senectute misimus. Omnem autem sermonem tribuimus non Tithono, ut Aristo Cius, parum enim esset auctoritatis in fabula, sed M. Catoni seni, quo maiorem auctoritatem haber i oratio; apud quem Laelium et Scipionem facimus Xdmirantes, quod is tam facile senectutem ferat, eisqus eum respondentem , Qui si eruditius videbitur disputare, quam consuevit ipse i in suis libris, id tribesto litteris Graecis, quarum Eohstat eum perstudiosum tuisse in senectute. Sed quid opus est plura λ Iam enim ipsius Catonis

sermo explicabit nostram omnem de senectute sententiam. se

23쪽

OU THE

U NI VERBI TY

s anti me risen and decv. II. SCIPIO. Saepe numero admirari soleo cum hoc 4 C. Laelio cum ceterarum rerum tuam excellentem, M. Cato, perfectamque sapientiam, tum Vel maxime, quod numquam tibi senectutem gravem eSSe Senserim, quae plerisque senibus sic odiosa est, ut onus se Aetna gravius dicant sustinere. ICATO. Rem haud sane dissicilem, Scipio et Laeli, admirari videmini. Quibus enim nihil est in ipsis

opis ad bene beateque viVendum, eis Omnis aetas Havis est; qui autem omnia bona a se ipsi petunt, eis nihil potest malum videri, quod naturae neCessitas adferat; quo in genere est in primis senectus, quam ut adipiscantur, omnes Optant, eandem accusant adeptam; tanta est stultitiae inconstantia atque perversitast. Obrepere aiunt eam citius, quam putassent. Primum, quis coegit eos falsum putare Θ Qui enim citius adulescentiae senectus, quam pueritiae adulescentia obrepit Z Deinde, qui minus gravis esset eis senectus, si octingentesimum annum agerent, quam Si togesimum p Praeterita enim aetas quamvis longa, ο

24쪽

CICERO ID cum emuxisset, nulla consolatione permulcere posset

stultam seneCtutem.

5 Quocirca si sapientiam meam admirari soletis-quae utinam digna ςsset opinione Vestra nostroque Cognomine l-in hoc sumus sapientes, quod naturam optimam ducem tamquam deum sequimur eique paremus; a qua non veri simile est, cum ceterae partes aetatis bene descriptae sint, extremum actum tamquam ab inerti poeta esse neglectum. Sed tamen necesse suit, esse aliquid extremum et, tamquam in arborum bacis terraeque fructibus, maturitate tempestiva quasi vietum et caducum; quod ferendum est molliter sapienti. Quid est enim aliud Gigantum modo bellare cum dis, nisi naturae repugnare ΘLAELIUS. Pro His in the benest of ur exserience. 6 LAELIUS. Atqui, Cato, gratissimum nobis ut etiam pro Scipione pollicear, feceris, Si, quoniam Speramus, volumus quidem certe senes fieri, multo ante a te didicerimus, quibus facillime rationibus ingravescentem

aetatem ferre poSSimuS.

CATO. Faciam Vero, Laeli, praesertim si utrique vestrum, ut dicis, gratum suturum est. LAELIUS. Volumus sane, nisi molestum est, Cato, tamquam longam aliquam Viam Conseceris, quam nobis quoque ingrediendum sit, istuc, quo pervenisti, Videre quale Sit. CATO. - contemporaries osten complain that age

depripes Mem os fleasure and fronds- he fauit is in Meis dissosition, nos Mese Ieara. I III CATO Faciam, ut potero, Laeli. Saepe enimi intersui querellis aequalium meorum-pares autem Vetere

25쪽

DE SENECTUTE proverbio cum paribus facillime congregantur-quae C. Salinator, quae Sp. Albinus, homines consulares, nostri sere aequales, deplorare solebant, tum quod voluptatibus rerent, sine quibus vitam nullam putarent, tum quod Spernerentur ab eis, a quibus essent coli soliti. Qui mihi non id videbantur accusare, quod esset acCu-ndum. Nam si id culpa senectutis accideret, eadem mihi usu venirent reliquisque omnibus maioribus natu;

quorum ego multorum cognovi senectutem sine querella qui se et libidinum vinculis laxatos esse non moleste ferrent, neC a suis despicerentur. Sed omnium istiusmodi querellarum in moribus est culpa, non in aetate. Moderati enim et nec dissiciles nec inhumani senes tolerabilem senectutem agunt, importunitas autem et inhumanitas omni aetati molesta est. LAELIUS. Does nor Four sociaIsosition hias Fou fCATO. ParuF-a fauper or a fori cannot emo OH age. Miscuisure and a good conscience are an old maius

LAELIUS. Est, ut dicis, Cato; sed fortasse dixerit 8 quispiam, tibi propter opes et copias et dignitatem

tuam tolerabiliorem senectutem videri; id autem non posse multis Contingere.

CATO. Est istud quidem, Laeli, aliquid; sed nequaquam in isto sunt omnia; ut Themistocles fertur Seriphio cuidam in iurgio respondisse, cum ille dixisset,

non eum sua sed patriae gloria splendorem assecutum :

Nec hercule,' inquit, si ego Seriphius essem, nec tu, si Atheniensis, clarus unquam fuisses Quod eodem modo de senectute dici potest. Nec enim in summa. inopia levis esse senectus potest, ne sapienti quidem, nec insipienti etiam in summa copia non graVis.

26쪽

CICERO sy, ros Aptissima omnino sunt, Scipio et Laeli, arma senectutis artes exercitationesque virtutum, quae in omni aetate cultae, cum diu multumque vixeris, mirificos efferunt fructus, non solum quia numquam deserunt, ne extremo quidem tempore aetatis uamquam id quidem mmimum est,-Verum etiam quia conscientia bene actae vitae multorumque bene factorum recordatio iucundissima est.

conpersation I1o IV. Ego Quintum Μaximum, eum, qui Tarentum

recepit, senem adulescens ita dilexi, ut aequalem. Erat enim in illo viro comitate condita gravitas, nec SeneCtuS mores mutaverati Quamquam eum colere coepi non admodum grandem natu, sed tamen iam aetate provectum. Anno enim post consul primum fuerat, quam ego natus sum; Cumque eo quartum Consule adulescentulus miles ad Capuam profectus sum, quintoque

anno post ad Tarentum. Quaestor deinde quadriennio

post factus sum, quem magistratum gessi consulibus Tuditano et Cethego, cum quidem ille admodum senex suasor legis Cinciae de donis et muneribus suit. J Ηicet bella gerebat ut adulescens, cum plane grandis eSSet, et I annibalem iuveniliter exsultantem patientia sua molliebat; de quo praeclare familiaris noster Ennius;

Unus homo nobis cunctando restituit rem; Noenum rumores ponebat ante salutem,

Ergo priusque magisque viri nunc gloria claret.

27쪽

DE SENECTUTE Tarentum Vero qua vigilantia, quo consilio recepiti 11 Cum quidem me audiente Salinatori, qui amisso oppido fuerat in arce, glorianti atque ita dicenti: Μea opera, Q. Fabi, Tarentum recepisti '; Certer inquit ridens nam nisi tu amisisses, numquam recepissem Ne vero in armis praestantior, quam in toga; qui consul iterum, Sp. Carvilio collega quiescente, C. Flaminio, tribuno plebis, quoad potuit, restitit agrum Picentem et

Gallicum viritim contra senatus auctoritatem dividenti, augurque cum esset, dicere ausus est, optimis auspiciis

ea geri quae pro rei publicae salute gererentur, quae Contra rem publicam ferrentur, contra auspicia serri. IΜulta in eo viro praeclara cognovi; sed nihil admi-iarabilius, quam quomodo ille mortem filii tulit, clari viri let consularis. Est in manibus laudatio; quam cum legimus, quem philosophum non contemnimus p Nec vero ille in luce modo atque in oculis Civium magnus, sed intus domique praestantior. Qui sermol quae Praeceptat quanta notitia antiquitatis, scientia iuris auguriit Multae etiam, ut in homine Romano, litterae;

omnia memoria tenebat, non domestica solum sed etiam externa bella. Cuius sermone ita cupide fruebar tum

quasi iam divinarem id, quod evenit, illo exstincto fore,

unde discerem, neminem. --

V. Quorsus igitur haec tam multa de Maximo λ Quia iaprosecto videtis, nefas esse dictu, miseram suisse talem Senectutem. Nec tamen omnes possunt esse Scipiones aut Μaximi, ut urbium expugnationes, ut pedestres Valesve pugnas, ut bella a se gesta, ut triumphos

28쪽

recordentur. Est etiam quiete et pure atque eleganter actae aetatis placida ac lenis senectus, qualem MCepimus Platonis, qui uno et octogesimo anno scribens est mortuus; qualem Isocratis, qui eum librum, qui Panathenaicus inscribitur, quarto et nonagesimo anno scripsisse se dicit, vixitque quinquennium postea; cuius magister Leontinus Gorgias centum et septem Complevit annos, neque umquam in suo studio atque opere CeSSavit. Qui, Cum ex eo quaereretur, Cur tam diu

vellet esse in vita, Nihil habeor inquit, quod accusem

senectutem.

14 Praeclarum responsum et docto homine dignum. Sua enim vitia insipientes et suam culpam in SeneCtutem conserunt; quod non faciebat is, Cuius modo mentionem feci, Ennius Mortis equus, spatio qui saepe Supremo

Vicit Olympia, nunc henio consectus quiescit: equi sortis et victoris senectuti comprerat 'uam. Duem quidem probe meminisse potestis. Anno enim urgu- vicesimo post eius mortem hi consules, T. Flamininus et Μ Acilius, facti sunt; ille autem Caepione et Philino iterum consulibus mortuus est, cum ego, quinque Psexaginta annos natus, legem Voconiam ianagna voce et bonis laseri Huasissem. Annos septu intanatus-tot enim vixit Ennius-ita feriat duo quae maxima putantur onera, pauperta n et seuectutem, ut eis paene delectari videretur.

29쪽

Etenim, cum Conplector animo, quattuor reperio 16 CausaS, Cur SeneCtus misera videatur, unam quod avocet a rebus gerendis, alteram, quod corpus faciat infirmius, tertiam, quod privet Omnibus fere voluptatibus, quartam, quod haud procul absit a morte. Earum, Si placet, Causarum quanta quamque sit iusta unaquaeque, Videamus.

Fine clamor incapacio for mori. This re sed Θ Meliora os Fabius, Fabricius, etc., or A ius Claudius, ino, Nise of b in ras and age, mas the stv of the wapering

Senate.

VI. Α rebus gerendis senectus abstrahit. Quibus Z an eis, quae iuventute geruntur et viribus pNullaene igitur res sunt seniles, quae vel infirmis Corporibus animo tamen administrentur p Nihil ergo agebat Q. Μaximus p nihil L. Paullus, pater tuus, socer optimi viri, filii mei λ Ceteri senes, Fabricii, Curii, Coruncanii, cum rem publicam consilio et auctoritate defendebant,

nihil agebant p

30쪽

CICERO IGI816 Ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam, ut caecus esset; tamen is, cum sententia senatus inclinaret ad pacem cum Pyrrho foedusque faciendum, non dubitavit dicere illa, quae versibus persecutus est Ennius:

Quo Vobis mentes, rectae quae stare solebant Antehac, dementes sese flexere viai pCeteraque gravissime; notum enim vobis Carmen est; etiam ipsius Appii exstat oratio. Atque haec ille egit septimo decimo anno post alterum Consulatum, Cum inter duos consulatus anni decem intersuissent Censorque ante Superiorem Consulatum fuisset; ex quo intellegitur, Pyrrhi bello grandem sane fuisse eum, sicut a patribus aCCepimus. Bodio promen risono to Fout -wisdom to age. L, for instance, advise Me Senale nom Mat Ι no longerrigis

in the suae

17 Nihil igitur adserunt, qui in re gerenda Versari SeneC- tutem negant, similesque sunt, ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant, cum alii malos scandant, alii per foros cursent, alii sentinam exhauriant, ille clavum tenens quietus sedeat in puppi. Non facit ea, quae iuVenes; at Vero multa maiora et meliora facit. Non viribus aut velocitate aut celeritate Corporum xς. m m e geruntur, sed consilio, auctoritate, sententia, quibus non modo non orbari, sed etiam augeri senectus

solet.

et consul versatus sum in vario genere bellorum, Cessare nunc videor, cum bella non gero. At senatui, quae

Sint gerenda, praescribo, et quomodo; Karthagini male iam diu cogitanti bellum multo ante denuntio; de qua