Cato maior sive de senectute

31쪽

ro, avi DE SENECTUTE vereri non ante desinam, quam illam exscisam esse

Emulate, Scipio, Four grand ther. Had rie clivia, hewould flave Mown thaI wisdom b re ita old men freserve and govem states. Quam palmam utinam di immortales, Scipio, tibi 19

reservent, ut avi reliquias persequare i cuius a morte quintus hic et tricesimus annus est; sed memoriam illius viri omnes excipient anni consequentes. Anno ante me Censorem mortuus eSt, decem annis post meum. ConSUlatum, Cum Consul iterum me ConSule Creatus esset. Num igitur, si ad Centesimum annum ViXisset, senectutis eum suae paeniteret 8 Nec enim excursione nec Saltu nec eminus hastis aut Comminus gladiis utere- tur, Sed Consilio, ratione, sententia. Quae nisi essent fin senibus, non summum Consilium maiores nostri appellassent SenatUm.

Apud Lacedaemonios quidem ii, qui amplissimum 20

magistratum gerunt, Ut sunt, SiC etiam nominantur Senes. Quod si legere aut audire voletis externa, maximas respublicas ab adulescentibus labefactatas, a Senibus Sustentatas et restitutas reperietis.

Cedo, qui vestram rem publicam tantam amisistis tam cito pSic enim percontantur illi in Naevii poetae Ludo; respondentur et alia et hoc in primis :Ρroveniebant oratores novi, stulti adulescentuli. Temeritas est videlicet florentis aetatis, prudentia Se- inescentis.

32쪽

CICERO

21 VII. At memoria minuitur. Credo, nisi eam exemeas, aut etiam si sis natura tardior. Themistocles omnium civium perceperat nomina. Num igitur censetis eum, cum aetate processisset, qui Aristides esset Lysimachum salutare solitum p Equidem non modo eos novi, qui sunt, Sed eorum patres etiam et avos; nec sepulcra legens Vereor, quod aiunt, ne memoriam perdam; his enim ipsis legendis in memoriam redeo mortuorum. Nec vero quemquam senem audivi oblitum, quo loco thesaurum obruisset. Omnia, quae curant, meminerunt, Vadimonia constituta, quis sibi, cui ipsi debeant.

22 Quid iurisconsulti, quid pontifices, quid augures, quid philosophi senes Z quam multa meminerunti Μanent ingenia senibus, modo permaneat studium et industria, neque ea solum in claris et honoratis viris, sed in vita etiam privata et quieta. Sophocles ad Summam senectutem tragoedias fecit; quod propter studium cum rem neglegere samiliarem videretur, a filiis in iudicium vocatus est, ut, quemadmodum nOStro more male rem gerentibus patribus bonis interdici solet, sic illum quasi desipientem a re familiari removerent iudices. Tum senex dicitur eam fabulam, quam in manibus habebat et proxime scripserat, Oedipum Coloneum, recitasse iudicibus quaesisseque, num illud carmen desipientis videretur. Quo recitato sententiis iudicum est liberatuS.

33쪽

M-asDE SENECTUTE How do Foti account for au Me floris and Hiloso eram ose acupio lasted as long as Mese Ii , or for the mavos men in xv nta bourhood who are Me most ac me fremoters of agricultare Num igitur hunc, num Homerum, num Hesiodum, 23 Simonidem, Stesichorum, num, quos ante dixi, Isocratem, Gorgiam, num philosophorum principes, Pythagoram, Democritum, num Platonem, Xenocratem, num postea Zenonem, Cleanthςm, aut eum, quem vos etiam vidistis Romae, Diogenem Stoicum coegit in suis studiis obmutiscere senectus p an in omnibus his studiorum agitatio vitae aequalis suit pMe, ut ista divina studia omittamus, possum nomi- 24 nare ex agro Sabino rusti Cos Romanos, vicinos et familiares meos, quibus absentibus numquam fere ulla in agro maiora opera fiunt, non Serendis, non percipi endis, non Condendis fructibus. Quamquam in his minus hoc mirum est; nemo enim est tam senex, qui selannum non putet posse vivere; sed iidem in eis elaborant, quae sciunt nihil ad se omnino pertinere. Serit arbores, quae alteri saeclo prosint, ut ait Statius noster in Synephebis. Matius complains Mat old men ue Mino thv dis grave and Moome tiresome D Meis fronds. But furebota anae Founx ean stad pleasure in eacis orae s societF, and an ota man can amvs M searning as Solon did andas Ι δε now. Nec vero dubitet agricola quamvis sit senex, quae- 25renti, cui serat, respondere: Dis immortalibus, qui me non accipere modo haec a maioribus voluerunt, sed etiam posteris prodere.

34쪽

CICERO DE SENECTUTE faes VIII. Et melius Caecilius de sene nigri saeculo P

l spiciente, quam illud idem :

l Edepol, senectus, si nil quicquam aliud vitit Apportes tecum, cum advenis, unum id sat est, Quod diu vivendo multa, quae non volt, ridet. Et multa fortasse, quae volt. Atque in ea, quae non volt, saepe etiam adulescentia incurrit. Illud vero idem Caecilius vitiosius: Tum equidem in senecta hoc deputo miserrimum,

Sentire ea aetate eumpse esse odiosum alteri.

26 Iucundum potius, quam odiosum. Ut enim adulescentibus bona indole praeditis sapientes senes delectantur, leviorque fit senectus eorum, qui a iuventute coluntur et diliguntur, sic adulescentes senum praeceptis gaudent, quibus ad virtutum studia ducuntur. Nec minus intellego me vobis, quam mihi vos esse iucundOS Sed videtis, ut senectus non modo languida atque iners non Sit, Verum etiam sit operosa et semper agens aliquid et moliens, tale scilicet, quale cuiusque studium in

superiore vita fuit. Quid qui etiam addiscunt aliquid λut et Solonem versibus gloriantem videmus, qui se cotidie aliquid addiscentem dicit senem fieri, et ego feci, qui litteras Graecas senex didici; quas quidem sic avide arripui, quasi diuturnam sitim explere cupiens, ut ea ipsa mihi essent nota, quibus me nunc exemplis uti videtis. Quod cum secisse Socratem in fidibus audirem, vellem equidem etiam illud-discebant enim fidibus antiqui-, sed in litteris certe elaboravi.

35쪽

Geonae char o PDsical meainess. I r IF Mai noold man ex in or destres Me borib stren η of Ais Fouth. IX. Ne nunc quidem vires desidero adulescentis 27 is enim erat locus alter de vitiis senectutis), non plus, quam adulescens tauri aut elephanti desiderabam. Quou est, eo decet uti et, quidquid agas, agere pro

viribus. Quae enim vox potest esse Contemptior, quam Milonis Crotoniatae 8 qui, cum iam Senex esset, athletasque se exercentes in curriculo videret, adspexisse lacertos suos dicitur illacrimansque dixisse: At hi quidem mortui iam sunt Non vero tam isti, quam tu ipse, nugator. Neque enim ex te umquam es nobilitatus, sed ex lateribus et lacertis tuis. Nihil Sex. Aelius tale, nihil multis annis ante Ti. Coruncanius, nihil modo P. Crassus, a quibus iura civibus praescribebantur: quorum usque ad extremum Spiritum est provecta prudentia. The orasor mo Iose his strenori of voice riu a quietdeliseu sulti an old man best. V Ae cannot speast, fle canteacis and Dath othen. meastnen in ago is generalθ dueto excera in Foues. Orator metuo ne languescat senectute: est enim 28 munus eius non ingenii solum, sed laterum etiam et virium. omnino canorum illud in voce splendescit

36쪽

' j 'ς 'i' q*0 p Oxo in senectute: quod equidem

adhuc non amisi; et videtis annos; sed tamen est decorus seni sermo quietus et remissus, facitque per se ipsa sibi audientiam diserti senis compta et mitis oratio. Quam si ipse exsequi nequeas possis tamen Scipioni praecipere et Laelio. Quid est enim iucundius senectute silvara studiis iuvia. 2s An ne illas quidem vires senectuti relinquemus, ut adulescentes doceat, instituat, ad omne ossicii munus instruat Θ quo quidem opere quid potest esse praeci rius p Mihi vero Cn. et P. Scipiones et avi tui duo,

L. Aemilius et Ρ. Africanus, comitatu nobilium iuvenum fortunati videbantur; nec ulli bonarum artium magistri non beati putandi, quamvis consenuerint vires atque defecerint. Etsi ipsa ista desectio virium adulescentiae vitiis emcitur saepius quam senectutis. Libidinosa enim et intemperans adulescentia effetum Corpus tradit senectuti. rus and Metritas neverseu measter in old age. Homeruias us that Nessor, in frue of his years, mas more Palmalle I an inax.Ι am suu rigoreus, and do not belleis in giring in so e binore time: 3ο Cyrus quidem apud Xenophontem eo Sermone, quems moriens habuit, cum admodum senex esset, negat se' umquam sensisse, senectutem suam imbecilliorem sactam, quam adulescentia fuisset. Ego L. Metellum memini puer, qui cum quadriennio post alterum Consulatum pontifex maximus factus esset, viginti et duos annos ei sacerdotio praefuit, ita bonis esse viribus extremo tempore aetatis, ut adulescentiam non requi-

37쪽

3I, MI DE SENECTUTEreret. Nihil necesse est mihi de me ipso dicere; quamquam est id quidem senile aetatique nostrae Conceditur. X. Videtisne, ut apud Homerum saepissime Nestor 31 de virtutibus suis praedicet λ Tertiam enim iam aetatem

hominum videbat; nec erat ei Verendum, ne Vera praedicans de se nimis videretur aut insolens aut loquax. Etenim, ut ait Homerus, ex eius lingua melle dulcior fluebat oratio; quam ad suavitatem nullis egebat corporis viribus. Et tamen dux ille Graeciae nusquam

optat, ut Aiacis similes habeat decem, sed ut Nestoris; quod si sibi acciderit, non dubitat, quin brevi sit Troia

peritura.

Sed redeo ad me. Quartum ago annum et octogesi- 32mum; Vellem equidem idem possem gloriari, quod Cyrus; sed tamen hoc queo dicere, non me quidem eis esse viribus, quibus aut miles bello Punico aut quaestor eodem bello aut consul in Hispania fuerim, aut quadriennio post, cum tribunus militaris depugnavi apud Thermopolas M'. Glabrione consule; sed tamen, ut

Vos videtis, non plane me enervavit nec adflixit senectus; non curia vires meas desiderat, non rostra, non amici, non clientes, non hospites. Nec enim umquam Sumassensus veteri illi laudatoque proverbio, quod monet

mature fieri senem, si diu velis Senex esse. Ego vero me minus diu senem esse mallem, quam esse Senem ante quam essem. Itaque nemo adhuc Convenire me voluit, cui fuerim occupatuS.

38쪽

tu omn functiou. Masinissa, I know, mas marwEousostrong at 9o, but sucis fomen are nos a necessi'. 33 At minus habeo virium, quam vestrum utervis. Νe vos quidem T. Ρontii centurionis vires habetis; num idcirco est ille praestantior Θ Μoderatio modo virium adsit, et tantum, quantum potest quisque, nitatur: ne ille non magno desiderio tenebitur virium. Olympiae per stadium ingressus esse Milo dicitur, cum umeris sustineret bovem. Utrum igitur has corporis an Ρythagorae tibi malis vires ingenii dari λ Denique isto bono

utare, dum adsit; Cum absit, ne requiras; nisi forte adulescentes pueritiam, paululum aetate progressi adulescentiam debent requirere. Cursus est certus aetatis et una Via naturae eaque simplex, suaque cuique parti aetatis tempestivitas est data, ut et infirmitas puerorum et ferocitas iuvenum et gravitas iam constantis aetatis et

senectutis maturitas naturale quiddam habeat, quod suo tempore percipi debeat. 34 Audire te arbitror, Scipio, hospes tuus avitus ΜaSinissa quae faciat hodie, nonaginta natus annos; Cum ingressus iter pedibus sit, in equum omnino non adscendere; Cum equo, ex equo non descendere; nullo imbri, nullo frigore adduci, ut Capite operto sit; summam esse in eo Corporis siccitatem; itaque omnia exsequi regis officia et munera. Potest igitur exercitatio et temperantia etiam in senectute conservare aliquid pristini roboris. XI. Non sunt in senectute vires. Ne postulantur quidem vires a senectute. Ergo et legibus et institutis

vacat aetas nostra muneribus eis, quae non possunt sine

39쪽

DE SENECTUTE viribus sustineri. Itaque non modo quod non POSSumus, Sed ne quantum possumus quidem cogimur. mal Halta is nor seculiar so old men. Age must beresistia lite a dis ease, and me must exercise mind and boo as a premention against domo. At multi ita sunt imbecilli senes, ut nullum ossicii aut 35 omnino vitae munus exsequi possint. At id quidem non proprium senectutis vitium est, sed commune valetudinis. Quam fuit imbecillus P. Africani filius, is qui te adoptaviti quam tenui aut nulla potius valetudine lQuod ni ita fuisset, alterum illud exstitisset lumen Civitatis ; ad paternam enim magnitudinem animi doctrina uberior accesserat. Quid mirum igitur in senibus, si infirmi sunt aliquando, cum id ne adulescentes quidem effugere possint 3 Resistendum, Laeli et Scipio, seneC- tuti est, eiusque vitia diligentia compensanda sunt;

pugnandum tamquam Contra morborum Sic Contra Senectutis vim.

Habenda ratio valetudinis; utendum exercitationibus 36 modicis; tantum cibi et potionis adhibendum, ut refi- Ciantur Vires, non opprimantur. Nec Vero Corpori solum subveniendum est, sed menti atque animo multo magis. Nam haec quoque, nisi tamquam lumini oleum instilles, exstinguuntur Senectute. Et Corpora quidem exercitationum defetigatione ingravescunt, animi autem exerCendo levantur. Nam quos ait Caecilius comicos stultos Senes, hos significat credulos, obliviosos, dissolutos; quae vitia sunt non senectutis, Sed inertis, ignaVae, Somni- Culosae senectutis. Ut petulantia, ut libido magis est

adulescentium, quam Senum, neC tamen omnium adu-

40쪽

CICERO

lescentium, sed non proborum, sic ista senilis stultitia, quae deliratio appellari solet, senum levium est, non

omnium.

mum, tantas Clientelas Appius regebat et Caecus et f senex; intentum enim animum, tamquam arcum, habebat, nec languescens Succumbebat senectuti. Tenebat non modo auctoritatem, sed etiam imperium in suos; metuebant Servi, verebantur liberi, Carum omnes habebant ; vigebat in illa domo patrii moris disciplina.

38 Ita enim senectus honesta est, si se ipsa defendit, si ius suum retinet, si nemini emancipata est, si usque ad ultimum spiritum dominatur in suos. Ut enim adulescentem, in quo est senile aliquid, sic senem, in quo est aliquid adulescentis, probo; quod qui sequitur, Corpore senex eSse poterit, animo numquam erit. Septimus mihi liber Originum est in manibus; omnia antiquitatis monumenta colligo; Causarum illustrium, quaScunque defendi, nunc Cum maxime Conficio orationes; ius augurium, pontificium, civile tracto; multum etiam Graecis litteris utor, Pythagoreorumque more eXe cendae memoriae gratia, quid quoque die dixerim, audierim, egerim, Commemoro veSperi. Hae Sunt exemcitationes ingenii, haec curricula mentis; in his desudans atque elaborans Corporis vires non magno opere desidero. Adsum amicis; venio in Senatum frequens, ultroque adsero res multum et diu cogitatas, easque