In Omnes C. Plinii Secvndi Natvralis Historiæ Argvtissimi Scriptoris libros, Stephani Aquæi Bituricensis, viri Equestris, Commentaria

81쪽

C T V S , Hoc caput sequens, qui a necindetur abs Llis lectionis super Me aliquadicenda sunt:quo Luns,ac Solisdeliquium quod eclipsimeXculcatius appellauero: per uium fiat nostrarum lucubrationum studioso lectori, ad quorum perceptionem perpedenda sunt nonnulla re stilo

exigis: quo paulo amoenius elici possit german ' sensus. Adiiciam id quod fiterithuic capti auctarium, primo lominosum sinarticum maius opaco sphaetico multo fusius eius illuminare propinquum, quam remotum.Nam radii plus attingui opaci secundum maiorem pro pinquitatem. Aduerte item maiorem terrae partem illuminati hyeme, quam, aestate, quMindelaeet Sol sit propinquior terrae,hyemali tempore: quia estinop-po11to apsidis ioc est,ut paulo remotius loquar,rugis.Attede item eclipsiri L nae maiorem esse aestiuis temporibus, quam brumalibus, quoniam latior sit umebra terrae, qu1m luna ingreditur, quare colligendum maiori tepotis intercapedine manere fuscedine obvagata. Luna enim in oppositione est pisia cm coniunctuisne vacua, Scin intermediis, partim illuminata, partim fuliginosa versus nos. Nain oppositione,medietas corporis Luns,quam respicit Sol est medietas offerens se visui nostro, ob id plena lumine.In coruuin1one autem, medietasse offerens Vies sui nostro,in posterior medietas,quam non attingit Sessedanteriorem mediet, rem versus eum illuminat.Item tanto enim Luna propinquius Soli accedit, tanto offertur visui nostro minor portio medietatis illuminatae. Eclipsis igitur lunae lues minis est solaris p atio, laris inquam, quonia quodlibet astrum habet propriusibi splendorem,Vt quidem ferunt,quo per naturam carere nequit. Adde eclipsim non beri nisi duobus luminaribus existetibus, in ca te,&cauda drachmis, Verum dehis paulo mox in ius disseremus. Nunc redeamus ad ea quae haud paulum nauseae legentibus ingesserunt, Sc quae plerique eruditorum silentio prstetierunt. Hic ergo auribus attetis, attendas Ptholem mastrorum peritia celebrem,quinuto quadripartiti Solis,& Lunae deliquia nonnunquam vel malum,Vel bonum pors tendere scriptum reliquisse quamobrem antiquitasveneficia defectum Luns haubuisserata est, ad quod assiis evidetur Ph.quado refert. γω ET IN LV αNA VENEFICA ARGUEN TE MORTALITATE,

εχ. Indesectii maleficum quoddam adcredebatantiquitas quod putabat abigi,& ut verbo Cathonis Utar auerruncarisono seris, ac crepitu vasorum seneorum.

Vetustissimi enim Graecorum,atria sonos inquam rem validissimam adhibere in multislocis consueuere Utin lunaedesecta Quare Ouidius ait., Teque luna traho, quamistemerata labores, Aera tuos minuant. Et quarto Metamorphoseos, , Cum frustra resonantatra auxiliaria lunae.

Huius etiamrei Titus us libro. xx VI .meminitanquiens,dispositain muris campinorum imbellismultitudo tantum cum priscrepitu, qualis in defectu tu silenti nocte fieri solet edidit clamorem,ut aduerteret etiam pugnatium animos, Rutharcus etiam author syncetissimaelectionis in initio inquit. Ea nocte cum iam coenassent,&quieti,&somtio indulgeret milites, Luna cepit obscurari, ac deo

ficientelamine, multis ue coloribus mutata, tandem nusquam apparuit Roma nis, Vt consuetudo est tinnitu aeris lumen eius reuocantibus. Est etiamnum Maouissimorum monumentis authorum proditum, veteres tantam auctoritatem, aevim arri adhibuisse,ut deliquiis Lunae adhibeti solitum sit, ut scriptum reliquit Teocritiinterpresad pollutionum piatorium appellatum de eo utebatur in purificationibus

82쪽

purificationibus uniuersis,uistabit polodorus,in libro de diis. Cum ergo Pli. ait. γω O B ID CREPITU DIs SONO A V X I L 1 A mT E, M. Sonum absonum meorum vascularum abigentem quicquid venem cis insit lans defectum patienti intellige quo peruetustarum c imoniarum G seruantissima antiquitas utebatur,putans lance defectui inesse aliquid prsposteri, idque posse repelli sono tympanorum, aeris erepitu dissono. Aduerte hie item veneficas,nescio quas mulieres,solitas antiquitus lunam deducere quod delirum Menemo ambigit Rhombo hoc est iura quadrata solidaque, cuius latera sunt aequalia,anguli vero obliqui hoc enim luna deducebant,oeliquetCarmine idis., Quid torto concita rhombolicia Et properui , Deficiunt magico forti sub carmine Rhombi. Martiatis , Quaenunc Thessalico luna, deducere Rhombo. Nicias Athementiu , M. Hic est imperator Nicias,cuius ubertim meminit Iustinus libro quarto. - ΜACTI INGENIO, M. AGMdiscipline viriscincts cumula 'q;.

DEFECTUS CCXXIII. Μ EN S I B V S,M. Paul,superius videmur defectus disseruisse,verumnes N-quid silentio pistereatu quaepiam adiiciemus quo plausis bilior hare videatur lectio, &superpondio aliquo suffulta. Ea aute a nobis mentio deliqui lunatis est, sed agitatum diu inter philosophia iesignes,cur aliquado plus temporissmaertaminus, durettaiuscemodi defeetiis,pigrique proα2Md se vitati cassignantiumri in streelipti inam dire actius se habet terra inter Ie,& ipsa hinc maior umbre latitudo cadit super earlana enim existens in oppositione solis, distans a capite vel cauda draclionis duo decim gradibus,tota tunc luna eclipsim patitur,distansautem inter.XII.&.V . in parte fit desectus,item eleuatio solis a terra,causa est longioris defectus.Naluuminosum malus opaco sp-ico quanto magis daeat, illuminat minorem parte opaci,&proiicitum, opaci protensiorem, quam lunaingrediens diutius moratur obumbrata. nc fiunt eclipses longiores oti tempore eum sol sit in sid quam hyeme. Adde hie ipsim solis posse fieri uniuersaliter in se,no autem in terra.la quaquam desectus lanae fiat per veram laminis priuationem incorpore lunar,non tamenita fit lipsis solis. Nam duntaxattit impedimentum transi at radiorum in terram per linginterpositionem.

V NAM SEMPER, εχ. Nec Plinio elegantia

rum accuratissimoac rerumturae consultissimosatis inusum ervsolis Iu que defectus disseruisse,nisi illius lunae tamen motum eleganti ac peruenino vectora attextu, prepensa crescitque frigdixisset,ad quoru notion νψEedaqurda sunt, biseria.

ac ma natiore Iacenotada, primo bifarialitelligi crescere posse lume Vereaaocest,quado maior pars lung Vno teporequam alio illuminatur luna enim post coniunctione eius,& solis quandoque citius,quadoque serius, apparet,quandoque Uno die stconiunction aliquado duobus,interdum tribus aut quatuoriquado enim est cita. ac elox cursu, citi apparet,pariterquado post colinione moueturin latitudi ne septetrionale,&vado fit coiunctio in signo descesionis recte propter maiore eleuatione ab otiet te, hoc enim est,quare post ruetionehabeat commeleuata

versus nostrum ut ita dicam)Σmit,quandoque reflexa, utpaulo superim lin e in bis ostensum

83쪽

bis ostensum est. Est quidem in aperto, lunam crescentem commaduersa a sole, sique crescat spectare ortum,si verδ minuatur,occasum. Subdit Plinius. γω LUCERE DODRANTES SEMI V NCIAS HORA, R v Μ, εα. Hic enim locus inuis ingenio perpendendus est, quoniam confinisgosus,hic primo perpendat studiosus Plinianae lectionis,ms omnes in partis assies, diuidi posse quamobrem quadrans,dodrans,inens,seXtam,nedum adpondus,sed ad numerum ac mesuram accipi consueuerunt,hinc sextans iugeri,pro sexta pareste,quadrans haereditatis,pro quarta, copari modo in mathematicis disciplinia utimur. - &quadrante coeli pro quarta parte coeli poni assueuit.Huic Manilita. , Horanouo crescit,per singula signa quadrante Ita dodrans pro tribus partibus diei artificialis poni aColamella secundo rei rusti, solet.hisAd iugerum talis agri quatuor operis expeditur,nam prstanditur duabus, a Iteratur,tertiatur dodrante. IN LIRAM STATI A R ED I GI T V R, M. Quae omnia conspicue ae solerter Budaeus nostri aeui poElitioris literaturς diligentissimus palam nobis secit libro assis. rem ad rem lom giuscule digressi redeamus. Plinii scita paulo famigatiori interpretamento reddi, turi hoc modo.Certum est lunam quado a coitu siue interlunio emergit,surgit' lucere primo tres partes Uniusta noctums,& deinde quartam,& vicesima ho, rae partem,a secunda insuper ad plenum orbemaroe est,ad plenilunium die quoli bet tantum augmenti Iucendo adiicere constat. Et iterum a plenilunio compari ratiorus examine diminutionislucere minus,& quotidie minus Usque ad tempus quo luna cum sole coit. Dodrantes enim pro tribus partibus horae dixisse videtul&semuncias pro quarta, & vicesimaparte hors,sed de iis hactenus.

Nuc errantiu canonica,hoc est regularia ac motus earn stilo quidem elegantissimo difficili tame hic pandit, verum antequam interculaneamnotionem trium superioru plaunetarum motus afferre in medium videamur: Aduertas

1 m 1 Complen O rem1urionem tanto tempore,quanto a coinctione media

Iolis,oc talis planetr ad proximam coniunetionem eorum sequentem,in qua plasneta est in apside hoc ei uve cycli,&m oppositione media est in opposito apsicis 1 in epicysi, quare lato Velocius reuoluitur epicyesus,quato tardius circuite tru epicycli.Naves maior est tarditas deferetis,tatis citiusredit coniurastio solis cum eo Veneris orbes apsidem deserentes, mouentur motu octing sphame,prout itura trium superiorum planetarum , hoc est, SatuM,Iouis, & Martis se ha beant

84쪽

. XXVI.

beant, differt enim Venus ab eis,quod punctam apsidis venetis estin eodem loco zodiacisecundum longitudinem in quo apsis eccentrici solis apprehenso enim loco apsidis solisfacile est scitu ubina sit locus apsidis,Vener1s superiores enim has

quas supra solem locatas dirimus constat meantes esse cum sese illaque occultant oriunt erum tempore sublucanoaron descendentes ab eo amplius undenisgradi bus,deinde contracta radiorum solis teguntur:&, IN TRI QUE TRO, Triq Hoc est trino pedita gradibus.cκκ.stationes maturenasse M.Adhorciperes in peceptionem,& quo sequentianόbissint exploratiora attendenda sunt aliqua, hoc est,directiones planetarum,retrogradationes, stationes,Velocitates, S tarditates. Planeta enim inrectus fertur quando linea veri motus eius progreditur secundum 1hccessionem signorum, retrogradus autem contractationari 'dum illa linea stare Videtur, statio prima est punctus epicyclio quo dum fueri planetaancipitreutrogradari. secunda. quo incipit dirigi planeta.Plinius enim hic tangit radiatio

nes stellarum,quas alis aspectias vocitant. m ttiquetrum hic intelligo, quemaα hi trinum,sis trientalem vocant aspectum:ad cui notionem labe memoria circulum,quem nos signiferum veletodiacum vocavimus, eumessem quo solo luina cum Carteris erraticis feruntur,iac in duodecim partes, ut a nobis ostesum est, totidem signis redditas aequabiliter diuisus est.Eum sol armo spatio metitur ita in unoquoque ferme mensis,spatio moratur.Sedsignum quodlibet cum caeteris singulis habet mutuum conspeetiim, non tamen uniformem cum omnibus. Naalis Validiores,alii debiliores,alis quadrati, quos quartos, alii sexisses,quos sextan*tes iure appellauerimus. Signa enim diuersese aspiciunt. Nam alia oblique, alia recte.Item signa, quae,non comparis sinat naturi,sibi inuicem refragari quodam: modo ab astrorum petitissimis dicuntur. id Mamilius cecinit., Quinetiam propnisinter selegibus astra

, Conueniunt S certa gerunt commertia rerum

, Inque vicem praestantvisus, aequeautibushaerent, . Aut odium,foedus egerunt conuersaque quaedam , In semet proprio dicuntur plena fauore, Et bellam sociata gerunt alienaque sede.

id igitur uspiam signa ab astronomis inter se diligentia alia dissidentia dicuntur. Diligentia, se triquetro,siue trino aspectuse aspiciunt.Odio autem se habere dicuntur,q ex quadraturi,& quaesita refragantur ex opposito, signa enim obli, que otientia signis re ste orientibus parent, concordiam notant,ut est signum geminorum,quὁd leonis signo obedit, 'aurus Cancro, Ariestatas, Aquarius Saugittario AEc id genus.Hicitem aduertendum coelum partitum in. CC CLX. paratrigonam radiationem alii vocitant:fit enim in signis hoc est, in tertia parte Σοα di quae constat centum,& viginti gradibus.Radiatio autem quam appellitant' quadratam,Vulgarius quartam,alii tetragonam it per esum signorum interca pedinem c gradus nonaginta: quo fit,ut a Plinio dicatur nonagenatius aspectus, Λ in quado est. μω EX QUADRATO SENTIT RAD 1 Os As XC. PARTIBUS, UNDE NOMEN ACCIPIT, M. Fith

radiatio in quarto ab eo signo,a quo inchoatur, ut ab Leon inScorpiu:cum enim ,

signum quodda aspicit aliudquartumante se,& post festucaspeetias fertur quis

fuerit abiunctum a proposito ammaduertisse planetam si fuerit in aliquo signo, , radios illius in signis illis esse, quae aspiciant ipsum signum, in compari gradu, ac minuto. Vt hoc perurum fiat cuique legentium , exemplo haud aspera ill

85쪽

cstus multies plices,

, utemur.Esto enim sit mars in primogradu arietis,&inptimo minuto eiusdem.

. erutradis illius in primo gradu signi librς,&primo minuto. Adde prpterea aspe, cstus multifariam accipi ad gradus a quales,& ad gradus uinoctiales in circulo directo, Ut scriptum reliquit Ptholimrus. L. prppositione centiloquii.Item radiolum proiectiones attende intelligi,ad ascensiones circuli directi quando planeta. cuius radiosproiicere Uolumus estin medio cosi et inangulo terrς. Verum nee de his verbosius. credeamus ad institutum.Antelatas ergo Pli.erraticas octicultari solari radio prodit,quas&constat matutino isti,si id otientales dicuntur quando a radiis solis mane exurgunt, parere enim incipiunt ante ortu solis, quoesusque fiant soli ὀppositat hoc est,propinquiores circulo orizontis orientalis,cu vero una illarum trium superiorum oppositionem solis transire videbitur, occidenE talis tunc dicetur. Venus Uero,&Μercutius, quilibet eorum planetarum aliquo tepore quo suum epicyclum cirimit soli coniungitur per directione insuperi reparte Epicycli aliquis ergo eorum a commetione solis separatur in retrograda aenein inferiore parte epicycli recedit a sole visus partem occiduam coeli:cu v ro separatur planeta a sese per directionem post occasum indetur,quare tunc voticatur occidentalis,quod innuisse videtur Pli cum est. M MOX IN ADVERSO A P ARTIBVS.CLXXX. EXORT V S VESPERTINOS , ITEM AB ALIO LATERE CXX. APPROPIN a V ANTE STATIONES VESPERT IN AS , Q V AS ET SECUNDAS VOCANT, D O N ECAS S E CVTVS I N P A R T I B VS D V O D E N I S,Sc. Grapesce dixit stationes secundas.Nam statio secunda, secundo significatu Ost arcus emcycli,ab auge Uer per eius oppositum usque ad punctum stationis secundς. Tardos item dici planetas aeque minutos cursu aduerte, quando linea Ueti motus eorutardius,quam,linea messis motus,aut coua successionem Mnorum incedit. velouces vero quando celerius secundum successionem signorum mouentur.Notandu

- oepostionem solis dicuntur orientalesretrograd1.Ab oppositione verb se H

gradi. que Zd directionem retrogradi, Vm ,&Μercutius,cum separantur a sole per retrogradationem.Subdit Plinius. I N F ERIO RES AUTEM DUAE, M. Per has inferiores e

neris, 'Mercurii, stellas intellige. Nam haec circum solis radios sejeesque*

'-- ς' hi itineribus coronantes. regressus retrorsum , R inrara an essta rubus. Propter eam circinationem morantur in spatiis mos equantis rem ad terram.Nam quanto magis epicyclus appropinquat oppo sito aequantis,& consequenter terrς,tanto puncta stationu fiuntpropinquiora παposito a dis ipsius epicres Item mamtudine Epicycli.Nam quato maiorem planeta habet epicyclum, lato pum stationum propin orasunt opposito apsindis epi cssipostremum,tarditate motus planetarin Epicyclo non superantis motume erunci;quare nonnisi ubi Veso iter contra se ressi μm lari rum moedidit regreditur. Adde item Venerem,& Mercutium, dici in recessu eorum a seses atu GJs autem temporibus, ante currens,& otiens ante lucem luciser. dies in uno signo commorantur, alias celetius incli Umur o hi, itaque non parili cursu peragunt numerum di riim

86쪽

. XXVII.

rum in singulis signis, quantum sunt moratae, transiliendo velociotibus itineGbus,perficiunt cursum iustum, ita emitur utique quδd demorentur in nonnes lis sms, ominus cum se eripiunt a necessitate mors, cito consequenturi stam cercinationeis .Μercurii stella velociter volitatis coelo: nam tricesimo die, S seXagesimo,per signorus cia currens, peruenit adid signum,ex quo priore circularione spit facere cursum,&ita perguatur iter,ut circiter dies tricenos singulis signis habeat numeri rationem. Veneris autem stella cum est liberata ab impeα ditione selis radiorumginta diebus signis cium percurrit, quo minus dies qua dragenos in singulis 1 rus partitur, quia stationem sectat remisit eam summam numeri in uno signo morata,ergo tantam circuitionem in coelo quadragesimo,Noctogesimo,& quinto die permesaiterum in id signum recedit,ex quo prius iter facere coepit.Sedne obstrepere Engua offendatur sector, ad contextum Plinia: num redeamus. MARTIS STELLA UT PROPIOR ETIAM EX Q VA DRATO SENTIT RADIOS, M. Quaes Ex quadrato, Ex quarto aspecta,cuius iam meminimus. Et subdit siquidem. dratus λ MAGNITUDINES SUAS ET COLORES ΜVα aspeeTANT, M. Magnitudoenim stellaru se habet ad ratione cuculam eccentrico ctus. ru,ridentur autenobis minui,quado a deshabent altissimas a centro teres,item haec fiunt ratione signorum,quia quando sol est in initio cincti tum est maxime remotus a terra, quia circulas solisti seleuatur in eo,&maiori ambitu rotatur, ob diuersitatem ceniti deferenti solem a centro terrae.Harcitem perpendenda sunt ad ascensiones circuli obliqui, quoniam signa secundupartes eorti musas Or; tus,mutat. Et cum sol uniformiter moueatur,&hic motus dium regulatur per circulu squinoctiale,& moueatur sub diaco,cuius poli sunt in zotibus prodixi mi interdum remoti,contingit varietatem Mesionum fieti,stellasque remotiores,aliquando Uero Vicinioresnobis parere. tam autem colores ad appropinquatione,vel distantia solis, & aliquando aeris ageetione, Ut Whusdam placet. Nanec desunt qui di eant potibus teres stellas agies,ut testatissimu Ptholemereliquit lib. otelesmaton. Ah tamen,ut peripateticistiscrespuunt,coetu ab husce affectionibus Me penituς abiunctum ratione astruentes,quia physica ratio doceat Vapores, non vltra stadioru sexdecim mensum furtigi.Subnectit Plinius. PRIMA CIRCULORUM, Sce. Graecis enim nominibus Vtemta est si non suppetat latinitatis locus,censura etenim decenti Plinius apsidas voαcat circulosparuos, apsis Hulde a Barbatis,&bonarum 'artium expertibus, ca* Apsis. tur Ain,&oppositum eius,augis:quibusvocabulis astrorum petitissimi, uti asso Aux. lant. Et paulo insenus ait. M SUNT AUTEM Hi sui cuique earum M Auris.

lis qua mundo, M. Sensus ita se habet. Erraticae habent circulas sibi ipsis peculia Hres mundo,hoc est Huae sphqrs,vel primi mobilis circulis absimiles. m plures

habere orbesastronorruenaticas assertarat, orbium enim pluralitas no inuenitur in supremo coelo, ac insupetioribus coeli sed eorum quodlibet est um continuitate,repetitur tamen in septem planetarii coelis,orbium pluralitas, ut iam sumus praefati,sunt enim tres orbes coeli Saturni,1psum coponeres,duo sunt extremi abasmilis crassitudinis, Scinedius Uniformis nabens iterum in se orbem paruum cui inplaneta infixus qui S Epicyclus fertur,ita se habet coetu Iovis,Martis, is αtis. Orbisautem solis medius paruum orbem epicycli non habet, eli autem Mercurii orbes sunt quiisque cum epicyclo planetari continente,constat igitur erratis eas dissimiles habere orbes,quod & ait Plinius. INQUIENS IDEO ' E DIVERSOS HABENTOR B ES, Sae. Deindeait. QVONI A M TERRA A VERu

87쪽

COMMENTA. IN . II. PLINII,

ri C I A v s DUOBUS, M. Quoniam Vt ait, Vitruvius, libro nono ar, chitectis. his locis naturalis potestas ita architectata est collocauisque cardines tanquam centra, um a terra,& a mari in summo muta, ae post ipsas stella, septentrionum. Alterum trans contra,sub terra in meridianis partibus,sesque circum eorum cardinem,orbiculas,tanquam circum centra,vim tomo perficit, qui Poli. Grsce αδεω Vocantur,per quos volitat sempiterno coelum,per axis cardines ex tremosaxis enim carAnes dixi quoniam coelum axe Voluitur est quelinea ima, naria apolo artico transiens per coelum ad polum antariscum, cum extremitatites sunt duo puncta axem terminantia,que dicuntur poli mu&,super quos eo imis mobili permanente, rotatur coelum spatio.X XIII. horarum,ab oriente, in oeci dente. Centrum punctum medium sphers,in omni enim orbe medietas cetrum . fertur,apsides exurgunt, medio puncto stellarum auges,Vt ita loquar, exaltantur. Aduerte orbes apsidem,sue augem, deserentes super axe, Sc polis eclipticr,octaes sphaerae moueri motu eius,hoc est,in ducentis Uno gradu cum. x x Ui i s .minuetissere item solis orbes sidem eccent deserentes moueri motu octauae sphae

Apsi, rae,& sub ecliptica octingreuoluitur apsis,siue aux, centrici solis. Adde hie apsi solis. dem solis,esse punctum circunferentigemetrici, maxime a centro muti distans: Opposi & dicit longitudo longior, positum augis,esse punctum circumferentis ecce uin in trici narime centro mundi propinquum ipsi apsidi diametraliter oppositum, R. dicitur longitudo propior.

GITUR A TERRAE C E N T R O , &c. Hic solerti ingenis examine dissetit:cur stellae alias altiores, ii as depressiores nobis parere dicatur,ac teres coliguae. Hoc enim fit permotum orbis uniformis, inter duos ordibes assimiles moti:interquos dum planeta peruenitad punctu augis,est In maxima eius eleuatione a facis terrς. vero est in pucto apsidis oppositae,est in maxima eius propinquitate faciei terrs,in punctis autem mediarum longiutudinum,medio modo extollitur,velociusq; pertrassit signa,si sitis opposito mugis,& tardius si in auge. Attendat item lictor,quae sumus in his sequentibus prorpturi in literas mittatquein digyios stellas quando que ascendere in circum suum centricu,adeo,Vt in superiori parte sui eccentrici.non distent ab apside vel ut barbare loquar ab auge per.XC. gradus ante,vel retrorsum, lumen tunc apparet

minus,ac minor stella quantitate eiusque cursus,tunc tardus .ad motum centri

Epicycli, ru quando est aliqua longitudinumectaru sui eccenu es, distetque ab

apside, I,Vt dira,ab auge per. x c.gradus ante, vel retrorsum tunc est squalisl Inmem rutudine,ac cursu,motusque sui centri eccetrici,& parcu medio motu ipsius,cu ver b extra haeclaeti scilicet distans ab apside per.M.gradus ante Uel postice,tunc descendit, paretque lumine,magnitudineque maior .cu Uero a Gmentustelis aequatu.cl xxx.grad.pum,quando adiutur aequatio augmeti supra mediu motu,tunc astrorii scietissimi aucta numero vocat stella: quado Vero au*gmetu squam fuerit minus .cl x x x.gradus diminutam:item custella. V I.trassi renodu Ita em vocabulis poscere materia vieduin)dicitur,deferetis sui cuecti; puca est septetrionalis ascendensatoc est,augens latitudiuem, donec fuerit elatus, ac ditpalatus ab intersectione per.xc gradus:cuveris elongatus plus. X e gradu ad anteriectione est septentrionalis descendens ab astronomis vocitatus: item hic meminisse

88쪽

meminisse iuvabit,stellas super alias aliquando eleuari, cuiustes piniae. LXIII. propositione affatim meminit:elatio autem haec stellaru super alias, est, ut sit reti motio eius ab side sui circuli breuioris, sed ad Plinianglectionis perceptionem haec sunt. Cum ergo Plinius ait. - AD TERRAE CENTRUM HUMILIAE AC PROXIME, ε . Quia tu nobis viciniores apparen haec ergo fiunt ad rationem sidum, Subnectit deinde. NO N Q IVA A CELERENT NATURALES M O di

dios:quia radii rotaru, hoc est bacillum apsidi iuncta,&orbiculo superiori. Cum enim rotavoluitur,ali radius exaltatur, alius vero deprimiturata fit in apsidi b planetaru.Subnectit iterii. -IT A ta V E ALIA S MAIOR. ALIAS MI NOR MOTUS, Sc. Non enim compari motu mouuenturjane :vtiam a nobis ostensum est laoc centri propinquitate agnoscitur. Altera autem sublimatum causa est, quia quando stellae erraticae habent suas apsidas altissimas a centro suo in aliss signis, quam, in iis quae ante diximus, hoc est: quando Sammus habet apsidas suas in. XX arte librς,Iuppiter in. Y v. Cancri, Marsi. XXVIII. Capricomi est Anet te. xx .Ven' i plerisciu*ercuri'.

x V .parte Virginis, nai quarta Tauri. Tucemantelatς stellς, altissimos habet a suo centro circulos.Tertiam est desum rationem a mensura coeli fieri Mi.asu sertat, non aratione circul coelum certe amplissimi esse ambitus liquet, potissi mum eum constet. C CCL π .partibus. Altitudo enim erraticarum, fit prout coctsideratur signorum ratio. Quique enim circulus signorum,facit arcus obliquos per tria signa, ini sunt Taurus, Aries,&Gemini. Et astera parte, Libra,Scorpius, Sagittarius. quando enim signa oriuntur,efficiunt angulos rectos super circulum orizontis:Haec enim sunt Voluendamimo,in liquidior Plinianus contextus paureat. Item alia ratio harumhltitudinum, a signifero,&abes oblimataae dematinat: per signiferum enim erraticae feruntur,quas Ues euehit, I deprimit, quae caussa sertur Mersitatis altitudinum. Ri. Venerem eum excedere binis partibus hic

prodit. Raetique Plinium hic hallucinari, ac oscitanter designisero disserere asseu

uerant, quoniam neoterici astrologi aliud sentire videantur. Subdit dcinde Pli. L V N A QV O' V E PER TOTAM ILLAM LATIETUDINE 2 EIVS, εχ. Luna,inpote per totam latitudinem mesauci vagamsinoneam excedens, nec loco constituto digrediens, quamuis diuersas ccipiat figuras:Solitem modulu, ac statum non tra redituraim Mamilius ait., Nunquam transuersas Solem decurrere ad arctos, . Nec mutare vias&ino Vertere cursus, , Aurora prenoui nascentem ostendere terris, , Neglunam certos excederelaminis orbes, , Sed seruare modum quo crescat, quouere dat.

Subdit mi. - SOL DEINDE MEDIO. m. Quia non minuliter mouetur.Sunt enim qui putent haec minii verba congruere coniunctiora laetitudinis,quae est, quando duo planetae in uno signo commorari videtur, fueruntque aequallis latitudinis ab ecliptica,ut latitudo Unius sit ascedens in septentrione, Salterius in meridie descedens quaenoarridere Videnturpisiisque, quamquam id significasse videatur Ph. cum dicat. - H AEC ERIT LATI TUDINUM RATIO AD AUSTRUM DESCEN EDENTIUM, AUT AQUILONEM SUBEUNTIUM, M. Quorundam sequentiu meminimus superiore capite,qur necfuerit alienuiterare,quo haec nodo gordigno implicatiora, lectori se liquidioraingerent,promu

89쪽

Δs . psimus ergo inliteras antelato Capite planetas alios dici ascendentes,sios destinάdentes,aliquado auctos luminealiquando minutos. Item auctosnumero, vel ines q* ωhdum minutos quod adnuisse Eque annotasse,videtur Pli.cum dicat hic. moVONIAM TvΜ PRIMUM INCIPIANT DE TRAHI N VI ERI STELLAE VE RETRO IRE, M. Ad horum ergo notionem legito quae mandavimus memoriae, C. XV. ET T R I A.N GVLO SOLIS RADIO, M. Hoc est. Ediatione triangula, siue aspectra triquetro et retrogradationis ita non minus scite . qukmluculete meminit Vitruvi ingenio clarus, libro nono architecturg. Pla, netrinquit,qui supra Solis iter circinationes peragui,sed regressus facientes mo, rentur donec idem Sol de eo trigono maliud signum fecerit, maxime cum per

fecerint quod is inierit,in non progrediutur, donec sol de eode trigono in aliud sitignum transitionem secerit: id autem nonnullis sic fieri placet, quod aiunt solem scuratis morationibus impediti. Nobis vero id non videtur, Sols enim splendor perspicibilis & patens sine obscurationibus est per omne coelum,ut nobis etia πα sty paret cum faciunt hae stellae regressus &morationes. Ergo si tantis interuallis nosipi R stra species potestidanimaduertere, quodita diuinitatibus spledotitiisque astros ς' ruiudicamus obscuritates obiici posse. Ergo potius earatio nobis costabit, quod

feruor quemadmodum omnes res euocat & ad se ducit, ut etiam fructus ex terra surgentes in altitudinem percalarem videmus,non minus aquae vapores a fontiαbus adnubes per arcus excitati, eadem ratione Solis impetus vehemens radiis friugotiformaporrectussesequentes stellas ad se perducit: &ante curretes veluti rex frenando, retinendoque non patitur progredi sed ad se cogit regredi, in alterius

trigoni simu esse fortasse desiderabitur quid ita Sol quinto a se signo poli' quam

a secundo aut tertio, quiunt propiora faciat iniisseruoribus retetiones d quem: admodum fiat si prompserimus in medium, haud videbit absonum. Sus radidis inmundo uti trigoni patibus forma lineationibus extenduntur: id autem neptus,nec minus est ad quintum ab eo signo, gitur si radis per omnem mundum fuscircinationibus vagarentur 1 ue extensionibus porrecti ad trigoni formam linearentur,propiora flavarent.Id autem etia Euripidesgraecorum poeta illustrissimus,animaduertisse videtur:ait enim,quae langius a Sole essent, haec vehemetius ardere. Si ergo res, &ratio,& testimonium poetae veteris id ostendit, haud puto aliter oportere iudicari isi de ea re quemadmodum supra scriptum habemus:Ioσuis autem inter Martis &Saturni circinatione currens stella maiorem quam Mara, minoremquam Salumus,peruolaiperficisquecursum.Ite reliquae stellae quo mauiore absunt spatio ab extremo coelo, proximatisque habent terrae circinationem, celeriuspercurrere videtur, quod quaecutique earn minorem circinationem per

Nota. agens saepius subiens praeterit superiorem. Quemadmodum si in rota, qua figuli utuntur impositae fuerint septem formicae, canalesque totidem in rota faeti sunt

circum centrum in imoin dcrescentes ad extremum n quibus hae cogantur circio nationem lacere, Versetusque rota in alteram partem, cesse erit eas contra rotae Versationem nihilominus aduersus itinera perficere, &qus proximum centrum habuerit celetius peruagati,quaeque extremum orbe rotae peraget, etiams aeque celeriter ambulet,propter magnitudine circinationis, multo tardi' perficere cur

sum.Haec enim duximus prodeda, quo inferremus aliquid lucis minimo nubilo. 1 ita fertur. γω SIC UT IN ROTIS RADIOS IDEM τὰ VE MOTUS ALIAS MAIOR, ALiAS MINOR.M. Et sequenti sermoni satis implicito,ita sehabenti.

90쪽

ET TRIANGULO SOLIS RADIO INHIBENETUR RECTUM AGERE CURSUM , εχ. Ex λ P RIO R E T R I Q v E T R O , M. . Ex priore trigono ac trianguαlo,cuius satis commeminimus.

u IMUM IGITUR DICAT vR, CUM sINT DIVERSAE STELLAE, M. prompta in messium ratione cur 'dera uspiam altiora, Ahavero depressiora videantur His pendentibus Pli.reurum naturae haud quaquam indiligens, syderum mino; liea. Ista, hoc est, uniuersalia,S promulgat, &palam studiosis

bonarum artium facit.Ratio enim cur stella Venetisnunu 'quam logius. X LVII tartibus, Mercutius Vero. X X. a Sole discedant,est,quia illaetabent apsidas conuexas, ut iam superioribus ostendisum est, quare ad liquidiorem huiusce capitis perceptionem antelata aduertenda liunt. Veram ad tenaciorem memoriam, haud fuerit absonum quaedam raptim mandare memoriae. Quando enim aliquis trium superiorum planetarum antelatorum transmeaverit oppositionem solas, dicitur iis planeta occidentalis sinestrς

partis mon quod sit in parte occidentalicoeli a Sole: sed quia post Solem occidit. Venus vero & Mercurius quilibet eorum sina tempus ut ita loquar quo circuit epicyclum suum coniungitur soli, bis per directionem scilicet, insuperiori parte

epicycli Iterum per retrogradationem scilicet, mi et riparte epicycli. Igitur aliquis eorum separatura coniuncti ibus Solis in medio retrogradationis, puta, in inferiori parte epicycli recedit a sole versus partem occidentalem coeli . Cum octis seiungitur a sole, estque tutic visibilis Lucano tempore ante Solis emerusium,tunc vocitatur orientalis dexter,quousque amburatur a sese, hoc evoli iungatur insuperiori parte icycliper directionem. Addestem esse discemiculum

inter Venerem,o Mercurium,&tres superioresstellas. m Venus&Mercurius aliquando in recessu eorum solestibractis,ut ita proma,fiunt orientales,&qui . do que in exitu filmi occidentales. Planetae veris cum a radiis emergunt sol 1g,fiutoti esses.&dicuntur augmentati sortitudine, donec seiungutur a sole per. XX X. gradus, &h. xxx. Vsque ad. t X .dicuntur ab astronomue professoribus fortes. Vbi vero iusiuneti fuerint a Sole ua. I x. gradus, dicuntur orientales euntes ad diminutionem, quoad principium retrogradationis.Etab exordi retrogradationis que adopposuionem Solis, dicuntur orientales retrogradi. Et ab opposis tione usque ad directionem,Scut occidentales retrogradi. Hge ergo non pin 1um cando ismihiano contextui suggerunt,quare examinate iuniperpendenda, ut elucescat Plinianum dictum, huic capitiinsitum, Subnectit item sic

NEM FAC ER E, M. Hoc est,nisi in quarta radiatione, siue aspectu in

quartoariquetro rigono,siue trino aspectu. lx .discreto paris,' qvi nume sex ' angulas mundi essicit formas,hocest numerussexaminericit sextiles coeli peuctus,sive agonum aspectum. Numerus enim sexaginta, est sexta pars circuli a nobis superioribus antelati . Dicuntur enim signastastronomisse aspicere, hoc si a se est, omne signum aspicit tertium ante se, Sc tertium post se, quod est Undecimu, ea & hic aspectus vocatur exagonus,siue sex angulus,tritius sextilis in nuncupatus, quia teneat sextam partem circuli, hoc est lx. gradus ,re ut hoc compertius exis ' 'ploratiusque