Quaestiones physicae

601쪽

coa DE NAτVRA POP vLOR v M. sciplinis mathematitis operam darei sed in Dialecticis fere ac Rhetoricis acquiescere. Hinc Iuvenalis:

Galliaeausidicos docuit fiseunda Britannos. '

Quod experientia diuturna comprobauitenem enim usquam terrarum plures causidici, nusquam ciuilis scientia maiore studio colia tu occultae uerd scientiae ac mathematicae diasciplinae ualde frigent. Contra uerd australes, quo dalsrdue contemplantur, propter insita atrae bilis humorem, seipsos a rebus agendis sponte subducunt, ac desertissimas solitudianes quaerunt. Contemplationis autem dc meditationis quae pretiosa mors ab Hebraeis &Academicis appellatur ea uis est, ut ingeni. Um acuat hominem ab homine seiunganquodccim adeptus est,non modo rerum naturalium arcana uidet, sed etiam pernicibusatisfin coelum purgata mente fertur. Quod igitur de una ciuitate: idem quo' de mundana Repub. iudicandum relinquitur . Sicut enim se. pleri res p recibus Sc monitis prudentes imperio 8c iussu, robusti uiribus executione Reis pubi tuentur nam in his tribus partibus, d cretis inquam,edictis Sc executione Reip continet ita distributis populorum munerib. australium sapientia, Scytharum robur,media

Oxum prudentia quodammodo propria est.

602쪽

Id quod etiam in animae partibus uidere est: etenim menSipsa monet, ratio iubeti sensus autem ueluti satellites ad exequendum adhi-hentur:&in triplici animae facultate animali, uitali δc naturali; una quidem a) cerebro molirre sensum altera a corde spiritum uitalem:teratia ab epate uegetationem. Neque enim messius, opinor, insita populo cui in natura intelligi potest, quam si ρο σμ hic cum m gno homine: id est,cu mundo coferatur.Iram Populoru ratio, triplex, conferri potest uarii ε

Int llectilis,ubi mentes.

1. Cum mn lHo tripliei: Coelestis,ubi sydera, est enim luel LElementaris,ubi rerum ortus 3c intefitus. Primus puras hominum metes in Deum

conuenit. . Cumanimorum tri

pliei ordiisne: nam secundus Resp.moderatur. Tertius eirea materiam & sormam o ee paturi

seientia. s Cothlatione.

s. Cutripli, i γα po l i anima ui, Prudentia. γ sita est Actione. ut cum i in l

i Arte. . LEffectione. -

603쪽

L Cysti sellis &υeom. τ. Cum eonversionib. mundi. Sicut enim sex annorum millibus mundi elemetaris con

versionem ex Eliae Rabbini coniectura fore aiunt:ita quom duobus annoru millibus homines religione ac sapientia praestiterunti siderum. coelestiu motus ac naturae uim uniuersam magno studio conquisierunt: duobus item annorum millibus in constituendis ciuia talibus, in legibus sanciendis, in colonijs do ducendis occupati fuerunt. Quibus temporibus Saturno ad Iouem, ab australibus ad mediae regionis homines imperia sunt delata . Consequeribus annorum millibus: id est, i Christi morte, Mariae artes antea incognitae ct opificia in lucem ueneruntitum etiam heblorum

604쪽

i i , a R TXIIII. lorum motus ingentes, toto terrarum Orhe, cum superstitio Iouis atm imperia atirogata de ad Scyth)s martis alumnos trastata fuerunt. Arcu hinc repente legiones Gothorum, Burgundionum, Herulorum, Francorsi, Longobardorum, Anglorum,Britanorum, Hunanorum Vandilorum, Gepidarum, Normannorum,Turcarum, Tartarorum, mos uitarum Europam 8c Asiam impleuerunt.

X II. Levitas S constantia. Quod si uitia

sunt extremorum, consequens est, ut si pertinax Australis: Scytha leuis fit. intermedius constans. Certe barbari & qui minus habent rationis,ad beluarum familitudinem propius accedunt,qus ut facile irritantur: ita facile placantur,dc paulo mometo huc illuc sine ratio ne seruntur. Consimiliter pueri ac foeminae amicitias contrahunt ac deponunt, homines consilη participes non item: Sc in hominum genere quo quiscuplus ingenio ualet, eo minus ad amicitias,MeI odia,uel opinionum nouitatem trahi solet:ed tamen pertractus aegrὸ diuellitur. Ac recte intuent australeS, intermedij& Scythae,senum, uirorsi& adolescentium mores Sc humores habere uidentur. Scythae quidem humidi & calidi adolescentium in modum: australes frigidi & sicci, Quod so' nibus congruit: qui mediam aetatem attigerula temperiem optima consequuntur. Adolescena

605쪽

6os BE NATURA POPVLORUM,

lescentes cupiditatibus Sisi νμι intemperanter laborant, quod epatis S uulgi proprium

sint leues ac mutabiles, eos repente fastidit iiii ac desiderium capit nouarum cupiditatum. Repentinae eorum uoluntates,nec tamen diuturnae. Ambitiosi, audaces, itacundi, faceti,

prodigi, non im probi, sed ac simplices,

rantiae tribuitur,non uirtuti: sed etiam ualde creduli sunt de inani spe pascuntur. Senes contra. Qui uero mediani aetatem tenent, omnia iunt mediocriter consecuti. XI II. Sobrietas,ebrietas. Australes propter caloris inopiam, cibo ac potu statim obruuntur: Scy ths uerd si uelint, se cohibere n5 possunt facile,cum urgeantur ab interiori calore,&ingenq uiribus deserantur. X IIII. Luxus, sordes. Scytharum se des in conuiuiis olim parum admodum ditiserebant a pastu bestiarum. Tacitus de uet ribus Germanis: sine apparatu inquit, ac sine blandimentis expellunt famem: in omni do mo nudi ac sordidi:in hos artus,in haec mema

Pecora, in eadem domo degunt. Scythae Meror ubi fames ingruit, equorum secta v

na sub auriculis sanguinem sugunt, Si carnibus

606쪽

I. I B E R ac x IIl I. Cornibus equorum epulantur , ut de TamerIaanis exercitu proditum. At australes mundi sunt ac nitidi, nec sordes ferre possunt, αque facile intelligitur ex illis quibus utuntur

lauacris ac balneis, non tantum in sacris, sed etiam in priuatis rebus: neque solum ex uete sibus & Xenophonte, uerum etiam ex Aratiaresio planum fle, quorum alter apud Pe fas quoquo modo spuere turpe: alter apua Abyssinos uel mucorem, uel sputum excre

rem templis, pro insigni flagitio haberi stria hit. Athenaeus uerὰ Asiaticorum S Aegyptiorum delicias incredibiles traditi in quo genere cum M.Antonius nobilis decoctor a Cleopatra facilὸ uinceretur, Romanos uelut ineptos ac barbaros, se Q ipsum irrisit. Omitto Persarum praemia lege tributa ijs , qui nouas uoluptates inuenissent.

X V. Gestus, actio, vox. Scythae suauitas temorationis ac Veneres dicendi respuunt, ut ex eorum sermone dc literis fine uocalibus asperrime collisis intelligitur , nec Lydium modum ferre possunt: sed uocis asperitatem affectant,ut scribit Tacitus,barritisque accendunt animos fracto murmure obiectis ad os scutis, quo uox plenior Sc grauior intum scat: tubas 3c tympana libenter audiunt, fisdes negligunt. At australes suaves contentus

S Lydios modos fidibus consectantur. XVI. Con-

607쪽

σos Bx MATURA POPVLOVUM, XVI. Conuictus. Amant Scythae mira in modum societates,&coetus hominum in ter ipsos. hinc Nomades i ueteribus dicti, de his quo temporibus Hordae,ut Tartari uo eant,eμm infiniti inultitudine uagantur in a

gris. ustrales solitudinem quaerunt 8c in sylvis delitescere, quam in luce populi uersari

XVII. musica. Scythae Phrygio modo saepius utuntur: Australes Lydio. Medij Do,rio ferociores fiunt, & Martem, ut ait poeta,

cantu accendunt. Lydius australes etiam molutiores reddit. Dorsus naturae congruens, m intus animorum ad uirtutem dc honestatem dirigit. Lacedaemonii tibia:Cretenses cithara uiatebantur in bellis: non ad cohibendam iram, ut Thucydides 8c Plutarchus scripserunt est enim iudicio Platonis & Aristotelis, utiliter hominibus ad ultionem tributa sed cum nulli sint Cretensibus & Lacedaemoniis australiores in Europa,suae naturae inseruiebant. Et ut in summa de Septentrionalibus , mediis di australibus concludamus, contrariorum est contraria disciplina. Igitur si australis ater est, septentrionalis candidus: si magnus hic,ille paruus: hic robustus , ille debilis: hic calidus,

humidus, ille Digidus,siccus, hic pilosus, ille

glabent, uic rauca uox,illi clara: hic calo rem

ruit,ille frigus:hse istus,ille tristis:hia sociabuliss

608쪽

lis,ille solitarius:hic audax ille timidusi hic uinosus,ille sobrius: hic sui & alieni negligens,ille circumspectus & cerimoniis deditus hic riastice arrogans ille animo elatus: illa prodigus, ille parcus. Illa minime salami ille salaciis simias: hic sordidus,ille nitidus: hic simplex. illa uersutus hic miΙes ι ille sacerdos: hic opifex, ille philolaphus:hic manibus utimur, ille mente: hic terrae uenas IIe coelestes inquirit.

lliam eroceidentiliaem. De ortu & occasu in locis planis & aequaliabus iudicare difficile est,cum reuera nihil oriatur, nihil occidati sed in locis inaequalibus magnum utrius m discrimen esse, non modo medici, sed etiam rustici & architecti maximis argumentis depraeheriderunt. Vt ager Taurinus o rientalis est, quo J Alpes ad occasum positas habet: Palaestinus occidentalis, quod Hermon & Libanum speetat ab ortu: tametsi Sol in aequatore citius oritur Palaestinis, quam Taurinis hora serὰ ac dimidia. At cu lux oriens malefica dc crassam aeris obse

ritatem moderato calore perpurga efficit re glonem multo temperatiorem: cum autemas

ximis ardoribus flagrat Sol: id est, post meria. die,orientali regioni occidit dc oritur occidere tali. Hinc magnum discrimen inrer Allobro

609쪽

σso DE NATURA POPVLORUM,

ges 8c Taurinos,qui sunt in eadem latitudineae longitudine. Hoc quidem rationi congruait, sed in locis aequalibus certa ratio nulla uia detur cur Galatia minoris Asiae,ab Italiae Ca. pania differat, cum in eadem latitudine sint.

Est tamen Hebraeorum, Graecorum Latianorum summo consensu quem experientia diuturna comprobauit temperatior ac melia

orsitus orientis quam obitus. Hinc Ezechiel de electis facie ad orientem conuersa adorasse

scribit, Sc Esaias iustitiam ab oriente proficisci. His enim testibus libenter utor , quord reorum naturalium ac diuinaru uerissimi lytera pretes sunt.

I. Pestis. Plinius lib. . scribit obseruatiό- ne diuturna compertum esse pestem ab ortu ad occasum ferri:ut si contra fiat,pestem ubi grassaturam ominentur. Ammianus scribiti Seleucia direpta Sc aperto templi adyto quosdam Chaldaeorum arcanis concluso, labem exiluisse incurabilium morborum, qui marci ae Veri temporibus.ab ipsis Persarum finiabus ad Rhenum uis& Gallias cuncta contagione ac multitudine morientium foedarunt.

Non multo post ab Aethiopia uersus septen triones pestis uniuersum penὰ terrarum orbe .populata dicitur. Huius quidem perspicua ratio est, cum Auster humidas septentrionis regiones afflaui calore putredinem augente.

610쪽

L I B E R. X X IIII.

Est igitur causa proxima in uentorum uarieatate. Nam uenti ab austro spirantes calidi huainidua septentrione frigidi sicci. Sed quia uenti a cardinibus & decumanis spirantes leniter

flare consueuerunt: non efficiunt illam aeris uarietatem,quam qui a laterib. oriuntur quia

cum Ssti cardinibus logissime absit, exaltationes uehementes comouere nequit: in declamanis ueror calor Solis uiolentior uetum ex. citat,sed eius uim cohibet. Quae ratio facit ut Mere 3c autumno uentorum uis mult3 maior fit, quam hyeme ac aestate. Causa uero remoatior 8c occulta cunoriens locus occidentem

lior fit,cum nihil proprie oriatur aut occidat, planὰ me latet:sed quae consequutur effectio. nes perspicuae sunt&admirabiles. N. Terminus: Nam terminus orientis est in insulis moluccarum: obitus uero ininsulis Hesperidum. Est enim pars orbis uniuersi di midia. Nam uteridiani harum insularum 18o

gradibus a se inuicem absunt. Restat altera pars orbis in qua sita est America infinito maris spacio 3b utrol termino diuisa, ut orietis& occidentis rationem habere uideatur. O initio quam multa magi de natura daemona utriusis regionis disputant. ΙΙΙ. Vires ingenium. Aristoteles, Hippocrates, Galenus, Crefias ubi confirmane propositis exeptis omnia pulchriora ac mea