Novum epistolarium (Ed: Ludovicus Mondellus)

21쪽

sentit adhuc male:is livore perductus resipiscar. uos me au

clite ut de uita morte. tanti uiri dicens praemi consequar auctoritatis in me uestrae pietate.

Ecl intelligendum est illiae partes aut harum aliquae possunt diffusiores esse tribus de causim Primum cum Dratio est longio ut pote in suadendo uel dissuadendo de

pace uel bello. Secundo cum purgatio propriae innocentiae tacienda est propter criminationem antea per aduersarium factam uel propter opinionem per auditore conceptam . Tertio cum insinuandum est hoc est pedetenti idem facie endum quod nupmoribus exordiis sed occulte ob causas infra dicendas. Omnium autem horum Xordiorum: di a dem insinuationum haec sunt eXempla. Exemplum an suadendo perlongius eγordium. Cio uos esse. P. O. uaehementer curiosos bellum nemo biscum finitimis agendum sit:an pax habenda Impterea multas ac uarias a senatoribus sententias Uectari . Nini quidem uidetur opus esse:ut primum optime de resu blica sentiant qui ei sunt consulturi:tum uero ut nullis aut Propriorum commodorum capiantur cupiditatibus:aut priuatarum Inimiciarum recordationibus: at eadem semper Patriam pietate ni nil habeant in Oratione simulatum nihil

falsum. ninil dolo tectum. de uestra patres diligenta a certus sum: ata de uestra sapientia nitiat ambigo. Intelligo enim Φ soleatis omnia mature consultissime v transigere quibus

IustItia. pietate. Patriac charitate. nihil antiquius aut fami

liariusin esse potuit. Me uero suisse non ignoratis assidue In IIS OccuPatum: quae rei publicae nostrae conductusa:non qui multa ualeam sed qui plurima uelim pro patria P quaqclidem uel mortem oppetens nihil expleuisse me censeam quantii debeo marcii quid di ipse recte cogitarim aut non imple prouid rim:quod ad pacem firmandam di diu tatis stabiliendam attineat: per deum immortalem tantillum attendite patres optimi :nc cuius me impediat clamor: uaut mini sit infensiis:aut patria liabeat odio aut uestrae in uideat auctoritata qui ut mala linterit:facile semper coSm tum ac perspectum cit.

22쪽

Exemplum eXordii purgatmi. Nimicum est me criminatus Baedas fuisse Alchaba cur quic* huc in eum: nisi per inuidiam ac dium attu

lisse. mod autem innocenter semper uixerim: nec per ullam animi pzrturbationem quic* ad uos in nunc locum attulerim patres Optimnuos testes aduoco:uestrisc iudiciis anno cetiam meam ab ea crimina toe cupio purgari:ur como laus

mihi ad dicendum caric in causa: pateat aditus Ct istaedas aerario praeesset: ibores publicu in sua arcam uertisset: accusatoris an eum sum Officio functus:qui rei publicae salua causa nequiba aliter facere. Tum egi modestissime: nec eum passus sum crudeliter danari: negligentiae potius aut indulgentiae tuc accusandus nimiae: in uel impietatis:uel odii. Quae pro re publica fiunt: nemo debet in se facta queri ab eo praeserti cive:qui maxime suae patriae debet. Nuc in eunde ago cammea ciuilem quide: non capitalc. Haereditatc peti primam. Nihil se debere mihi dixit: a quo est alias capitis in IudICIIS accersitus repetundarii. Causa mihi estia honesta: Φ e tur pis. Cur vobis: qui Otii estis aequissim1 ambiguit uidetur: pro me esse iudicandit Nonisequar: ne quod inuentore diverbosus uidear merua docere. At ut estis no docti minus ac prudeles Φ iusti. Attendite primortalem deu quibus ego rationibus ac legibus mihi no solum decernendia: sed plane decreta hac hereditatem arbitrer. Paucis admodu me absol

Ham: nec quic*Iccirco hac In re tangam:quod uos ulla exple latere posse duca. sed ut aduersarius audiat:quae non telligit cognoscat v quibus argumentis moueri solant ad Iudicandum uiri doctLoc sapietites. De Insinuatione.

N insinuator seruantur eade quae oci reliquis eXOrdiis: sed quoniam nequit almus auditoris statim directe ad audiendum apparari: fit pedet clim&1ndirecte: quando cati rpis est: aut auditori persuasus ab aducrsario aut defati gatus audiendo:d fit sing cdo,cne aliud dicere: Q quod 1 cera tum est:quando causa est turpis:ec paulatim deiceiadcreasrcm: quando autem est persuasus: cum aliqua uehementi criminationc de aducrsario cum autem est defati Salus. cum

23쪽

aliqua sibi ila. cauillo. uel sacecias hoc modo. Exemplum de insinuando apud auditorem in causa tiirpi.n On nego princeps Optime plurimum errasse Gaium:qui tuam leserit maiestatem:csseditatum nefas accerbissime plectendum:m eiic debere non te solum uehementius ani maduertere: sed uniuersum huc populum o laetorum gene re irruere Prid enim comitti potest a quo sceleratius aut iportunius p iis in pricipem omittatur praesertim adeo

phumaniam atq; pbenignum a cuius incolumitate Oistia pendet incolumitas Hd ut nefarium est sceleris genus uain nullo tolerandum. Verum ubi tuam soleo,mecum animo Hohitare misericordia in omne nominum genUS: a quo cru delitas maxie abest:nequeo no eX1stimare de eius uita apud te posse fieri uerba:qui cu per se nihil promeruerit:oia demeritus sit:per sui tamen generis nobilitatem. uirtutem ac gra

tiam:possit sperare nonnihiL Laelium absoluisti qui longe fuit peio ac insolentior. At hic ea familia cretus est quaesti

h1 fuit semperiuclidissima. eo patre natus: tecum non par uam consuetudinem nactus est. eo socero uiuit:quem amas

plurimum. Ita tum nihil afferre ualeat:quod audi edii sit: ad audaces:at ad occillimum principe di suoru amantissimunihil no audiendia afferat. Attende igitur dux optime:utio quis sit Gaius hic uir hoc casu pessimus cognoscas nosti ei

nunquid gratiae mereatur: demeretur enim omnem indulgctiam. Sed quid sui dicant agnati. cognati. affines: omnesin

propinqui:quos semper audis mansuetissime admittist iu cundissime qui peccarunt in te nihil un*1. Exemplum insinuandi auditore persuaso. Vit Gauis nic uir bonitio princeps optime apud regem Gallorum: non minore auctoritate quondam di gratia: G apud te sit. Cum accepisset pecuniam a Colomella quodaLugdunc si mutuam iamc restituendi rempus imineret. Co lomellam accusauit homicidii Caesus inueniebatur homo testes habebat paratos Gaius: qui Graecoria more testimoniudarent mutuuAn iudicium unt. conuicit Colomella. coegit damnari. Nam dolorqueri coegerant testes. damnatus Xclamat: superosis inuocat testes. Miraculo quodam factum e:ut

24쪽

io'n plebem facta sit:capiendri mnarum testes,quaestio

nandos. Diffugit accusator. Diffugiunt improbi t stes Cul

pam detegunt absentes:ductic conscientiae metu. Libcratur

olomella. id si nic quo probabituri dux optime:

Gauim nunc asluefactione malorum minime pugentem Leo ciem genere criminandi hoc temporis in hunc Sempron ulmelle niXum Itac non tam res ipsa consideranda sit primum: acculatoris conditio. Acculati uita: mo ad rerum argu menta deueniendum: ut aliter longe rem habere intelligas rc probatum sit hactenus: ut a uicto uictor facillime stipo rari possit. Nam ipse sis prudens Φ rerum humanarum

PerltInlmus:Omnes scimus: ec Φ matrire soleas consultomomnia prouidere. Me uero non ignoras:nun mentiente ad te ire: multo nunc Inu S.

Exemplum insinuandi ubi est auditor defatigatus. Vm peperisset:ut poetae fabulantur: Gigante tris Tela Ius:Ut phaetontis iniuriam in deoiulciscereturi nec quico praeualumet:enixa est tandem simiam:quae superos:cum

tonitruis fulminibus*ruacarent irrideret. Ita fraterculus Ille gigantum: ubi caelum misceri audit:Gre in aerem uerso:

dentibus labris. hyascens debacchatur in Iovem . Id c hoc Ioci noster hic aduersarius delphino tortuosior. Sibbosior. monstruosior secutus qui cum alia nos nulla deprimere posse uideret uia in prolixitatem sermonis eousq; lapsus est: ut ad dicendum apud defatigatum audiendo principem nihil nobis reliquerit cmporis. Nil diXit quod ad causam attineat:ec multa tamen est frustra prosecutus:credens eo seia cto:ut sim a in superos irridendo uersaris quod si tuam ani

mi moderationem considerasset: nupattigisset Esenim omnium re prudentissimus ec aequissimus: nec potes audiendis etiam profusius loquetibus bestiolis decipi. Nam alexandri more:cum quic* ab aduersario dicitur: una occlusa quidem aure:dicis eam te absenti aduersario seruaturum:ad quam: ut certo scio: mihi seruatam pauca prosequar. 1 Cicndum est alitem euitari uehementius oportere meXordiis ne tit exord1um commune/hoc est quod pos sit in omnes causas communiter iconuentre: scd proprius

25쪽

uideatiir eius causae:ad haec autem ne sit uulgare hoc est: quod solet a plurib7 tractari. adnaecucro ne sit impropriucum causa hoc est:quod non sit insinuatio si oportet aut P

Exemplum de eXoidio communi. Icturus sumi patres amplissim deis rebus quas ad mirabimini:quippe raris occinusitatis di vobis iucudi sesimis Attendite modo pernuinane:censetem me uirum esse: qui nesciam nec mentirti nec assentarr. Vos autem non gnoro tales:ad quos ninil sit afferendum incultum:nihil no elucubratum diligentissime. Exemplum exordii uulgaris. Emosthenis Ciceronis opus esset no die nobis elo quentia:Ut masnitudini rei:de qua mihi dicendum est: satissacere possem. At ego apud uos dicturus uiros doctissi/mos ac disertissimos undi titubo . palle, tremo . ac labe sco: nescio quid potissimum auxilii mihi sperem:cu elinguis

pcene sim:aut quid potius laudis non desperem . Sed si hoc

muneris uestra sim tandem benignitate consecutus ut me phumane audiatis: spero non nihil uestra recreatum gratia medium allaturum:quod uobis non erit iniucundum. Attedite igitur per delim immortalem:attendite ut audiatis uia prudentia re auctoritate rem dignissima quassi tenuioribu*uerb1ζα minus elimati prolatam.

Exemplum exordii non proprii. Stis uos quidem o iudices ab aduersario persuasi qui nequissimus omnm est . at ego uobis dissuadendum esse duco: ne quic* credatis el:qui nun* mentiresdesiit. Attendite modo diligenter:quid dicam cum nihil sim allaturus i medium non uestro coii filio dignum. Ciedui at:cii tria sint carii genera:quae tractari possinta quocu uel scribete/uel dieete hoc e demostrativii Iaude uel uituperatione positu: deliberativit i suadendo/aut dissuadendo collocatum audiciale in agendo uel defendedasituatum Vnii rei est:quod sp tractatur demonstrativum. CNam n iudiciali quem accusant uituperant quem desen .dunt laudant. In deliberativo suadendo rem laudant: dis

26쪽

suadendo vituperant. Sed materia potest esse quadruplex: aut nonesta si pro uiro bono contra malum' vel 11 de nupetus epithalamion. de funere epitaphion. de religione pietatae comni laude Aut turpis si pro malo contra bonum: uel si de libidine:de aliquo uicio. aut numilis uini de causa uili: ut de laudibus coquinariae uel farctoriae Daut dubIa .ut si partem habeat honestatis: partem turpitudinis . Si causaei honesti: est aperte procedendum m exordio modo quo supradimim fuit. Si causa est turpis est insinuandum : ut superioribus exemplis patuit. Si causa est humilis: est am plificandum exordium exemplis similium causarum. Sa causa est dubia: est cxordiendum ab ea parte quae honestatem

continet ut si uir bonus commisit scelus:exordiemur utri naturam: non unius erroris sordem considerandam.

Vbi abstinetur exordio. Ciendum autem op in plerisin causis abstinemus exor cliis: hoc est: quando adeo est honesta causa ut exordio no sit opus: ut si de religione . de pietate dic dicatur. Ιic ubi apud senatum agitur uel principem in causa in qua saepius dictum edictum est. Sed animaduertedum est. Hicet nos opus exordium:potia me tibi. : ubi uel argumctatio uel

re, ast uehemes: rogari auditor: ut alicte audiat o demonstrari:Oratorceius sidere sapictiae. Na licet loc capiadae attentionis re beniuoletiario siti prie nisi in exordio diffunditur tamen Per omnes OratIonis partes. De Narratione.

Einceps de narratoicosideradu e: quae sumaria quaedaea expositio rei gestae: no tame adeo sumaria dc breuis: ut in atteiloc seruae. Na ibi diataxat exposciti docilitatem quada:quae auditore faciat alto tu: ut si d1catur de religionis noc die dicturo mini laudibus quae sufficiet uerba quae sententie In narratIone uero breuiter re aperte ecterili militer exponitur ca:ci quare illo die ac loco tractanda sit:hoc mo. Exemplum Narration IS. ti odies concilio religiosorum designatus est. Ita. in nunc locum nobis conuenientibus qui religioni uaca mus iure ac merito non nihil esse dicendum de relisionis

27쪽

Iaude praesecto huic integerrimo nostri ordinis uisum est. hoc munus ad me collatum:eius mihi summatim sunt par te transigendae. Debet autem esse narratio breuis ut superius attigi :dilucida dc uerisimilis iretiis Ideo dico ne terat frustra tempus cum nihil adhuc de substantialibus dicat :scd dicturum se profiteatur. aperta uero ut nihil dicat confiise:nean HS auditoris incertus ab audiendo distrahatur. HerisImlhS autem quia etiam res ueras me ueri similitudine dicta fidem no faceret: ut si dicatur uirginem peperisse donori statur quo miraculo factum sit:absolute fidem non faciet. Et in hoc maX1me animaduertendum est narratio notia beat aliquid contortium:aut adem repetitum aut diffusum. aut Obscurii: sed structuras nabeat breuesici crebras di quasi per numerationem procedentes:ita ut quid sit dicendum potius apparetur quid dicatur auditores attendant. Est mala narratio longa hoc modo. EXcmplum de longa narratione uiciosa. Agna res cst prosecto patres optimi de qua uerba sim hodie facturus di tanta quidem ac tam grandis ut nullius uel disertissimi oratoris lingua rei amplitudini satissa cere quaeat Agitur enim stinus moeroris plenum Agitur coistotius urbis luctus Agitur de publica ciuitatis potius: priuatae domus calamitate. Obili diem laetius uir maXImus. urbi primas. ciuitatis propugnaculum. Obiit die laetius Cilaude cumulatiis. Obut IS: a cuius incolumitate Omnisspendebat ciuium incolumitas ci cuius obitu omnes oblige dici possumus. Proh delim at monimum fidem . quis hoc ani madnertebat aerumnae genus quis huc prouidebat casum. Quis huc poterat conuertere oculos Obiisti tu tadem Laeli. obiit asyli rei publicae tutor. Obiit fautor at protector noster. Hic dies lugubris est eius epitaphio designatus. Ego decretus sum:qui dilaudandae illius uite mortis locum imple am diuos consoler. At ego consolandus qui pote: cum nI

hil habeam solacii possim quod in me non est 1 uos coserre. Omnes hic sumus ad luctu paratissimi: a collationis obse nere alienissimi Aodica tande: ne munus ad me collatu uidear euitasse, ec eo dica breui :qd uel logius ac plixius cosola

28쪽

do dices:nihil te mihi tiel iobis prosicere possem.

De diuisione seri partulone. Os narrationem in rati Oe quae omnia complectatur artis praecepta: sed statim succedit diuisio quam alium partitionem appellant Et sciendum Nix ex partibus antegre orationis: hoc est eXOrdIO. narratione. diuisione conr matione confutatione. conclusione. Tres habent apparatu

dicendorum: hoc est exordium ad conciliandos auditorum animos ec apparandos ad audiendum. Narratio ad aperiendum' rei rationem/Jc temporis causam. Divisio ad pilen dum materiam ut sit attentior auditor ad ea quae diccnda sunt. Due sunt expositiue eL hoc est confirmatio succedens diuisioni: e confutatio diluens uel expressas lici tacitas ob lectiones. Vltima uero hoc est conclusio est eius complexiseu quod suadere aut dissuadere nitimur. Idem obseruant uirisconsulti qui in constillando:primum utuntur quada praefatone ino eXprimendo casum enarrant: tum dubitationes exponcdo diuidui:dehinc ad unaquaq; dubitatione responderio callegado cofirmat: deinde obiecta consutant ultimo cochidiat: ad petat: qui cta iudicadusit. Idem predicatores tenet: uti positione thematis eXordiat quare aliud thema potius eo dies sequent declara donarret: tum de quot ptibus dicturi: proponedo diuidct. ad hec unaquaq; parte enucleario c6firmat. tu uero siqua uel obiecta sunt ii et Obici piat comtat ultimo coclud ut sic aut sic esse facicdu. Diuisio autem haec neq; plures Φ tres in ptes distingui debet neci pauciores: ne si nil tires ted tu audituris afferat:ci de eis sit fastidio . si in pauciores: no cofundat eorHm menteS. Exemplum bone diuisionis. T cum mihi de uita morteci Laelii dicendum sit tria duntaXat perindes ac percurrendo complectar. Quae suerit huius ab ineuntibus annis institutio. tu totius uretae deinde progressus. Quis tandem mortalis nultisce uitae finis ut intelligatur Obusse ne tantus ulr an potius adhue

uiuere censeatur.

29쪽

Exempliim male diuisionis. Am igitur in hoc funere mihi dicendum est:as fuerit ipse Laelius de quo hic agimus. Iam uel nuitus huc pro Melior. delegati uela uentis sex mihi cosiderada sunt uerbis fortasse prolixioribus:sed re certe breuiora Horii aliud erit in huius familia costitutum:ut intelligat quibus hoc unus moestu sit. Aliud in parentu luctu decretu:ut uideatur quatIsint precin Q hoc filio sunt orbati. Aliud in eius educatoe ac

uitali rogrcssu:ut cognoscatur: in re ipse bonus esset:dcie

ne afficeret uniuersam nanc urbem. Aliud in eius dignitatIbus ac titulis:ut teneatur: Φ placerct eius mores principibus cunctis. Aliud in eius doctrina ut exprimatur Φ esset omnibus bonis di utilis di necessarius Aliud auteri eius obitu:ut accipiatur:*to nos consecerit dolore. De Confirmatione.

At confirmatio totuplex debet esse: quotuplex diuisio hoe

est unaque partitionis pars debet confirmationem habere propriam Verbi gratia si dictum est 1 partitione dicendum est de Laelii educatione in confirmationem dicatur hoc mo. Exemplum bone confirmatIOnis. Τ cum de Laeli educatione primo loco mihi dicendum sit:attendite obsecro patres Optimi sit educatus per modeste. Quod attinet ad nutrimentum iis cibis ediicatus est: quibus aleretur ac uiueret: no quibus uoluptatis sordes pararentur. Non enim ad incontinentiam est educatus sed ad omne modestiae genus. At moribus iis certe:quos rari solent adipisci:quibus di uita iuclidior est:& laus diuturnior. Didicit modum in omni seruandum esse uita Iam admodupuer uigilantie: sobrietati. pudicitiae ust adeo incumbebat:

ut inediam. algorem estum non metueret adeo ut maiores natu superare uideretur. disciplinae uero militari tam para tu ac accinctus erat ut marte natus censeri posset toleratia singulari adolescens: V periculorum non timidus laborum

non fugax Haec hui' educatio tam tenax uirtutis at probitatis Φ alia uoluptatis at ue maliciae. Exemplum male confirmationis.

30쪽

si patitem singula prosequar:uno dutaxat uerbo sex ilIacomplexus declarabo:quatus hodie nobis amicus suis itero tilus ac propinquis sublatus sit. Nam laetius generosa familia cretus Optimis parentibus natus educatust modestissime:famam optimam propagauit: sibi dignissimias ac nobis utilissimus fuit:nec nobis minus summa cum laude: quam sibi diem obiit. Cur est tot tituli ornatus quia uir clariuimus fuit. Cur tam eum celebrabat docti quia uir doctissimus fuit. Cur tam eum lugem omncs quia erat nobis ei' uita plurimum necessaria. uir inquam fuit per paucorii ho minum omnibus carus .cunctis dilectus Oabus uenerabilis s Ciendum igitur confirmatio ut debet esse apta ionibus reserta ita minime confusa. ut simplex coplexa in partem dc argumenta partis sub qua iacet:ita 16 multipleκ

cum partibus aliarum partium:quibus aliae debent seruire confirmationes: θ artificiosa in argumero:aut persecto aut mediocri/aut minimo. De ArgumentatIOneis a gumentatio autem omnis ea est ratio:in qua uls confirmandi :aut confiita didutribuitur. Ea est aut psecta: di sic distributa in quinin partes hoc est In propositIonem.

e complexionem aut mediocris o sic diuisa in propo

plexionc Est aut O positio caput di fundamentum argumentationis:qua ponimus: quid arguere uelim' quae a logicis solet hodie maior appellari: hoc modo. Exemplum propositionis argumentationIS. Emo negat:deberi supremos illis honores qui cum reuiri fuerint bonuo urbi iucundissimi diem in nego ciis suae ciuitatis ultimum obierunt. Atrati secunda crargumentatIoni parS:qua probatur ratione quod in propositione propositum est:noc modo.

Exemplum rationis argumentationis.

Nam nisi honoraremus huiuscemodi uiros: χ ingrati uide remur rure ac merito Enemo bonus apud nos esse diutius