Novum epistolarium (Ed: Ludovicus Mondellus)

41쪽

Est autem proniinciario in tris partes distributa: in uocem. uultum ac Sestum. De uocis uariandae ratione.

Vox triplex est: magna. mollis. flexibilis. Magna debet essem argumentationibus:mollis in rebus laetis:flexibilis in misericordia comparanda. Deum V cIS.

Nicio orationis vox sit parua: sed non infima:& nati

dita:sed quae possit pedetentim augeri . MOX In narra tione sit altio sed mediocriter. Mox in diu ione augeatur: sed fiat augmentum ut non deueniatur ad clamorem percussorum aut uigilum nocturnortim. MOX argumentatCes mollitudinem di flexibilitatem consequantur: Est enim uox mollis:hoc est dulcis: non aspera: non rauca: non perturbata:sed

quae Ibiam potius Imitetur Φ tuba Plexibilitas vult posse

nunc pro materia eXasperarN. nunc mitigari: nunc flere: nunc

ridere. S1 laudatio fit alicunis:uOX sit mollis o mitis Si ui/tuperatio uo aspera. Si animatur aliquis in aliquem mox dira di iracunda. Si sun agitur:uo moesta oc lachrymosa. Si sit alicuius execratio:uox alta re perturbata. Fiant simi liter exclamationes asperae: ac depressae. Asperge: cum causa est nefaria:ut in uiciis abhOminandis. Depressae: ut in comi serationibus. Dicendo In causa scelesta . Proh deum immortalem:hoc scelus commisit ne quis* alius. uox esterat altissima. dicendo cauete iudices: ni tales castigetis:cauete uoistoc alta di turbata Dicendo in commiseratione compaticduesse mendicis:uox sit minima di flebilis:dicendo iliis subue niendum uox sit lachrimarum plena An perorationem am plificationem uox sit mediocris cum claritate pronunciadi: sed sine anhelitu: ne spiritus defatigetur An conclusionibus fiat uox mediocris:sed tardior pronunciatio:ut intelli Satur quid concluditur. Tamen semper animaduertendum ne fateXelamationes cum hac uocIS mutati : nisi materia sit aut

abnominabilis:aut miserabilis aut admirabilis aut rara: bonius mala. De uultus usu.

42쪽

e in imitus non sit facies sed signum 'pparens in facie:

secundum animi motum ut aliud docet Nasonis: Heusidifficile est:crimen non prodere utiliu debet orator uillium accommodare uoci ac materiae. Nam si rem figebilem X poneret laeto utilita: aut rem seu uiam moesto uulii diceretur Ineptus:qu ne aerum . nec personarum . nec temporum ser Daret conditiones Vt uno Igitur conchidatur uerbo: cum

uerba sint earum notae:quae sunt in anima passionum prouerbis sit vox:ut dicere uideatur Orator ex se non alumcle didicisse:pro uoce uero sit utilius:1 perturbata uoce acer hiis:mmaebili subtractus ut animi uaenementia eo uilliu Intelligatur cum uerborum conuenire uaehementia. De Gestiisui. Gestus autem non debet inurbanus uideri:uinei utilius: nec uox in re laeta:debentis scurrilem profundi risum: nec ire moesta in muliebres distendi lachrymas aut uociferatio nes sed quo ad naturam consuetudinem p uirorum deceat grauium dc modestorum. Debet gestus ad rem exaspanda: quae uituperaturialiquando caput mouere minis ad rem mitem dc miserabilem inducendam aliquando palmas precatorias iungere:Inducendo uirtutem homines ad se Inuitatem: Brachia aperta pro Xcipiendis uernentibus demonstrare: faciem autem nunc ad nos mouere:nunc ad illos uertere: cuquibus fit sermo:ne quasi statua loqui uideatur uel puer asit occupatu In memoria tenenda quae sua non sunt Rem admirandam de superis eXponendo:stontem ad caelum uer tere: Rem pernIciosam pronunciado: Inferna respicere: Diuatias e pompa orbis detestando:brachia aperta cum fronte toto corpore circvuoluere: Rem pudibundam in medium afferendo tenere os ad terram uersum:deterrendo manibui

pedibus,puliare.

De epistolarum ui ac ratione. Epistolae uero mulaifariam habent materiam ut in octostuta infra patebit epistolarum titulis. Sed triplicem ulna ac racionem: ut aliquando sint familiares aliquando familiarissi

43쪽

me: aliquando graues ac saeriae seruentur in iis duae rationcs:Primaratro stili ut familiarissima sit in stilo infimo. familiaris in stilo mediocri: grauis in stilo summo Secuda ratio artificu: ut familiarissima simplicem habeat rei expositionem ut inter familiarissimos dicitur:dO. accipe. mitto. Dc:sine multa circuitione aut argumentatione:aut apparatu. O miliaris uero ahquud: sed modicum: apparatur autem argu mentatione: Grauis autem pro rei qualitate ali quando uim

orationis summae:aliquando mediocris aliquando paruae tenet. Nam Oratio summa se habet illas superiores oratio nis partes: hoc est si dicatur de pace aut bello tenendo in se natu: uel apud principem. Cratio mediocris caret consutatione nonnun*ic eXordio:In causa honestissima: ut i nuptis roratio parua est:quae caret exordiora narratione interdum

di diuisione:ut in uisendo principe:ubi dicitur quare illo uetum sit:& quid petatur:ut superius uisum est. Τotuplex igi tur epistola gratias quotuplex est oratio aliquando omnes

Orationis complactitur partes:aliquando aliquas. De stili ratione ac uarietate.

Stilus infimus non habet uerba ignaris paedagogulis com munia: sed ornata: At non exquisita non nabet sentetia uulgares: sed eruditas:at non raras:hoc modo.

Exemplum stili insimi. Hic dies Laelii paulinae nuptiis dictus est felix.

Hanc ob causam in nunc couenimus locum o cives optimi. Non improvide sibi cosuluerunt:qu1:matrimonii leges sub ierunt:unde omnis humana rite propagatur vita.

De stilo Mediocri. Stilus autem mediocris habet non rara admodum doeyqui stra uerba uel sentetias:sed meliora longe:ac rariora nasimo stilo ut si dicatur:hoc modo. Exemplum stit Mediocris.

Nihil est tam salubre humano generi patres amplissimi Oposteritati operam adhibere:quod. Aurelius inquit: sic

44쪽

re ration regeneralsonem praeparare oportet. Nam ciam iiottidie diuersis discriminibus in Horcum delabamur triebemus diligentius consulere successioni sio nequire conam duis aptius; lege fieri: Φ si connubio mares fremin sanctissimae coniungantur:quis est:qui nesciat=A superis est igitur ad mortalium consuetudinem. utilitatem .dIgmtatemiu matrimonium Institutum.

De Stilo GrauI. Stilus autem maximus erba complectitur rara: ec sentestias crebras: oc auctoritatibus nititur: α profilsiores habet struauras:ut si dicatur:hoc modo. Exemplum stili grauis in eadem Materia.

Vm permagnu est honus e perdifficile:de s rebus orationem habere quae sit amplissima ecquouis oratore clarissimo digna. Tum illud hoc loci me reddit audentiore: .exilitas ingenii mei patiatur:quod estis uos patres amplissimi:ut eruditissimusic omnium humanissimi:at unice per benignLMatrimonii uero laudes octi sunt numerabiles:

tales tamen:ut uel litterarum experti:sua succurrant sponte: nount titubare pro se quen* Deaitulorum Epithetoromin ratione ac usu. Vaehementerlautem erratur in titulis uel scribendarum episenotarum:liel dicendarum orationum:in epithetis./hoc est adiectivis quasi cognominibus:quae solent dicencio:scribendo* imponi:tam rebus personis:etiam in prosopopea:deqio statim inserius dicetur. De Prosopopea crebra in poetis. olent enim poetae. qui cum oratoribus eandem seruant artem: licet alia orationis lege hoc est carminibus uti

prosopopea quae sibi de re insensata sensibilis fingit fa ciem ut melius in auditoris lectoris; Imprimat mentem: ut Virgilius Atlantem lybiae montem fingit senem dic. Martianus artes liberala suis fingit corporibus Vt igitur

45쪽

esset turpe uitium surgere corpus formosum uirtutem uero corp' deforme Angelum turpem daemonem pulchrum sic dicere mare frugiferum:aut tetram velivolam epitheta non complectitur sua:nec decet summum pontifice appellare sortissimum:imperatorem uero lanctissimum. Exemplum Titulorum summi Pontificis. Sanctissimus. Beatissimus. Clementissimus. Plentissimus Indulgentissimus. Misericordissimus Benignissimus. Benesi

centissimus.

Exemplum epithetorum summi pontificis. Successor primi petri. Christum in terris reserentem Dei ministrans onicia Veniae 1 orbe largitor Caeli reserator . In serni clausor. Superiorii iterpraes. Apostolicae sedis auctor: irinalis regni tutor. Clitistianorum protector. Exemplum Titulorum Imperatoris Rugusti. Diuo caesari. Faustissimo Augusto. Sacratissimo Romano rum Imperatori. Inuictissimo christianorii regi. Felicissimo imperii augustalis plectori. Perbenigno Caesari. Exemplum epitnetorum imperatoris Augusti. Expugnator perfidorii. Desensio christianae fidei. Supremi Ueru custos. Incocussus iperator Alytichristianorii. Maximus aic optim quirini terpraes. Nulli laudis rex Icapax. Hagni decentissimus princepS. Exemplum Titulorum Cardinalium. Integerrimus pater. Sanctimoniae plenissim'. Sapietissim'. Grauissim'. Cardinalis praeclarissim .Pietatis studiosissim Benemerentissimus cardinalis. Officiosissimus. Exemplum epithetorum Cardinalium Aetheriae ualuae cardines. Rubra Mitra Dasigniti Puniceo diademate cincti. Summo Pontifici assistentcs . Proximi ad pontificat i maximii. Cardinea dignitate praestantes. Purnurati coetus participes. Summi cocilii membra. Apud potiolicam sedem primi pontifices.

Exemplum titulorum Regum. Serenissimi. optimi reges clementes. aequissimi. Gratiosi. Liberalissimi. Prudentissimi. facillimi.

Hansuetissimi. Beneficentissimi annocentissimi.

46쪽

Christianoriam propugnatores EminentissimI.

Christianis Imi.

Exemplum eprili torum glim. Legum in Orbe tutores. aequa tois auctores. Sceptriger principeS. Naturae In terris simulacra. Optimi rerum numanaruauctoreS. Totius orbi nutrimenta VeXilla christianosv. ali mentatore clarorum im. Beneficentissimi reges Corona in IlSi illi. Diademate resto nitidissimi.

Exemplum Titulorum Archiepiscorum. Antistit optimo. Patri praesulum benemerenta. Episcoporupraesecto dignissimo: di etiam competunt ei quae cardinali: praeter decernentia cardinatatum. Exemplum epithetorum archiepiscoporum. Presultatus tutori. Episcopatum aselo. Metropolis Rectori. Episcoporum principi. Sanctimoniae studioso Magna praesuli auctoritate. Patri patru. Nullius sapientiae experti. Gra uissimo patrI. Exemphim titulorum episcoporum. Praeter Reuendissimum. quicquid aliud. Nam uenerabile a uenerando dictu dus conueniens datur quibus,monachis. Reuerendissimus autem a reuereor:quod metus uerbum est: proueniens datur summis pontificibus: quasi aeque metuendi sint:ut seculares dommi ac tyranni. Dicutur episcopi eximii patres christianorum Vrbium suarum pStruces optimi Benemerentes fidei nostrae tutores. Patres colendissimi. Ob seruandissimi praesules.

Exemplum epithetorum episcopalium. I quibus Christianarum datur ecclesiarum cura Procura

tores christiane religionis. Praesides praesulatuum Antisti tes Innocentes. Pastores humanarum ovium. Sacri gubernatores sacerdotiorum Ecclesiasticorum militu duces . a Ximi suorum istopatuum sacerdotes. Vncti patres Presbyterorum.

Exemplii titulorum abbatum di praepositorum ac archipresbyterorum.

47쪽

Innocentissimo. Integro. Sacrorum morum plenissimo. Sanctimoniae deditissimo. Religi Ois curiosissimo. Talis ecclesiae primario. HOnacnorum seu presbγteroru benemerenti praelecto. Pio suae fidei custodi. Exemplum epithetorum eorundem. Obseruand'talis ecclesiae uel monasterii praeses. Incorrupt*suoru sacerdotum obseruator. Officiosissimus i tali ecclesiaiiel abbatia optimas. Gratissimus diuinoria eXercituu manI Pliis. Assiduus ecclesiasticaru rerum uigiLInter abbates Ois uel praepositos rara phoen1X. Exemplum Litulorum theologorum. Theologo sapietissimo. Sacre scietiae sumo iterpraeti. Dimaru litterarii terris arbitro. Sacratissimi de studi apud nos eXpositori. Caelestiuartiti Praeceptori doctissimo. Innocetissimo theologiae pnilosoplao. Clarissimo neologo. Exemplum epithetorii eorundem. in caelestia nobis praecepta reserat. Cui archana de com mittuntur. A quo docemur:quae ad diuinas Institutiones attinent. Qui semper in diuinis uersatur cotcplandis incire nil caeleste latet. Qui reruniimanaria ei diuinaru silmmam

cognitionc habet. Cui datu est donosse quidem dc interpraetati TheologIca. EXemplum tittit Orta reliquorum religiosorum cum gradus sui uel dignitatis additione. Incorruptissimo talis ecolesiae praesidi. Religiosissimo uiro. Devotissimo fratrLSttidiosissimo religior praesbytero. Cue Rodi tatis ordinis accuratissimo. Sacrae militiae constantiplimo militi Patri optimo di diuinis deditissimo Diuinae gratiae religIOsO. Summae Integritatis sacerdoti Probatissimo praesbytero. Epit et in his suis excerpuntur titulis. Exemplum titulorum Ducaliu. Accuratissimo duci. Illustrissimo principi. Inuictissimo pe

ratori. Assiduo triumpnatori. Continuo fugatori nostium.

Victoriosissimo duci. Praestantissimo suae Fidei commissoludesensori Qelicissimo. Exemplum epithetorum ducalium.

48쪽

Cum consilia nihil firmius A quo semper fortuna supera

tur Fulmen talis belli. Hostilis immensus terror. Mens incoctilla ocimmobilis. Omnium in castrametando prouidissi muS.Cul patent caeteri quac duces. A quo uicti sunt hostes in omni genere Caesaris imitatore Cyri Alexandri sim,

Exemplum Marchionum Comitum ec Baronum Tituloru. Illustri domino. Inclyto principi. Magnanimo marchaon1

Proeliatissimo comiti. Clarissimo baroni Magnifcctissimo principi. Optimo regulo. Prudctissimo comiti. Sapictissimo domino. EXcellenti marchioni. EXemplum epithetorum eorundem.

in sublimi sedet in sede comitatus . Qiu excelso est Mar/cnionum in solio. Quem coetus baronum dignissime comi

Uaronis clara dignitas . Imperiales ubi comites . Sacris amictibus ab imperatoribus insigniti Post reges ac duces Irim principes. Xemplum Titulorum militum maniploriit Centurionii

Fortissimo militi.Tolerantissimo laborum. Ommu dissicut tali patientissimo. Immoto maniplo. Malitiae curiosissimo. Strenuo ccturioni. Solertissimo. uigil ctissimo. uiro militiaettudiosissimo. eFulsa mente maniplo. Exemplum epithetorum eorundem.

In bene prouisis perseverans. Nullius cultatis filius Grauitatis o consilii custos. In hostes diligentissimus 1uestigator Artium militariti inqinsitor optimus. Quem nihil lateat militare. Qui nun*maere uisus est in quo abhorreat omnis metus. Cui gratiora sunt militaria discrimina cibis ino tissimi,. EXemplum Titulorum equitis attrati. Magnifico equiti aurato. Insigni laude cumulato Praestati militaris dignitatis tiro. Dignissimo equiti Auro beneme, rentissime decorato milit1. Exemplum epithetorum eiusde.

49쪽

Militari insignmisd 'gnitate. Praeclariis inter equites aura to suae laticiis tutor. Integra mente summam laude auratus eques Angenio singulari ad Omnem equestrem dignitatem

Magnificorum Operum pro suo splendore tenacissimus. Nulli plus rei:* laudii immortali uacans gloriar.

Exemplum Titulorum Poetarum.

Clarissimo uati. Doctissimo poete. Praestantissimo Appoli

ni S terpraeti. Laureat poetae benemerenti Carmini antiqHorum ii cauratori pcrillustri. Cunctarum artium uati tudiosissimo Diligentissim poetae. Exemplum epitnetorum poetarum. Phoebei aditi custos. Tripodis Apollineae tutor. Cui res gestas immortalitati comendat. Praedicator futurorii. Exquisitus rerum abditissimarum decantator Humanas Iesu diuinas canere complexus. Numen quoddam In terris. Exemplum titulorum Oratoras. Eloquentissimo uiro. Clarissimo oratori. Praestantissimo humanarum artium auctori Liberalium studiorum tutori. Bonarum litterarum propagatori. Disertissimo uiro. Exemplum epithetorum eiusdem.

milingua monet popillos. Qui persuadendo cunctos ani

mat. Cui facili mum est solo sermotae cunctos in sententiam trahere A quo nihil magis abest Grignorantia. Clim curiis eloquio est sapientia coniunctissima. Cui familiaris est om nium bonarum artium consuetudo. Qui dic edo exorat oia. Exemplum titulorum plailosoplii. Rcutissimo philosoplio Bonarum artium interpraeli. MO. rum institutori. Naturae contemplatori optimo Humanae sapientiae inquisitori prudentissimo. Exemplum epithetorum eiusdem. Quem nihil numanum latet. iii mores docet Qui naturae Iura pandit. Qui naturalium crum scrutatur causas. A quo abditissima quae in doctrinarum omnuim intelliguntur. Exemplum titulorum iura sconsulti. Sapientissimo iurisconsulto Clarissimo iuras iterpraeti. Praeitauissimo legulatori. Acuti Isimo iuris enodatori Doctissinio iurisconsulto Viro Iuris conlullisl mo.

50쪽

, EX inplum epithetorum eiiisdem.

Viro Cecropidae. Lygurgei laboris tenaci Solonis ero. Σcaeuolae clienti. Sulpicia uirginii simillimo. LeSum enu cleatori. Iuris artifici non mediocri. Exemplum Titulorum medici. ccuratissimo phisicco . Medico fidelissimo ei doctissmo Morborum omnium curatori. Solartissimo medicinae inda Satori. Elculapio medicorum. Exemplum epithetorum eiusdem. viro hippocratico . Galienco licti Medicorum osyri Phiae:

De gelii to. Haerbarum peritissimo. Serapioni Avicennae cuclarissimo. Medicinae peritissimo.

Exemplum titulorum ci epithetorum Astronomi. Astroru peritissimo. Sapiciissimo astronomo Astrologoruptolem eo. Acutissimo stiperiorum corporta IndaSatori .uata connitissimo. Rerum suturarum InterpraetI. Exemplum titulorum ci epithetorum Musici. Armoniae caeleitis duci. Orpheo musicorum lucundissimo musico. Consonati musicae peritissimo. Mercurio sonorissimo Appolloni concordantiarum. Exemplum Titulorum o epithetorum Architecti o Geomctrae. Vetrubio Architectorum. Archimenidae Geometrarii. Coelosorum diligentissimo artifici. Piramidum solertissimo CSPositori. Ingeniosissimo Opificiorum praesidi. Exemplum titulorum ci epithetorum Arithmetici. Studiosistimo Arithmetico Accuratissimo numeroru sum maiori. Diligentissimo innumerabilium numcratori. Pytholada Arithmeticorum omnium curiosissimo. Exemplum Titulorum Nepithetorum magistratuum Equissimo praetori Prudelitissimo Iudici. Inu Occllipraetori. Incorrupto pronidici Magnanimo. Iustissimoqir domino:Fortissimo fidelissimoc tribuno Claro tabellioni In

clxto praelidi Illustri magistro equitum. Inuicto primipilo