장음표시 사용
21쪽
pendentiae ereaturae a Deo mevero est Daedam peculiaris habitudo unius rei ad aliam; quae constituit hoc pectuiaeeir: dicamenta,utpoth speciale accidens,rei quae refertur continge ter aduenita cui lotu esse est ad aliud te habere, M similitudo,
ternitas iunusnodi. Relativa alia sunt mutua,vipam, tius, alia non mutua, ut scientia. obiectu aeterum triplex g nus predicametallu relationu,recte a philosopho assignatur iuxt1miplex tundamentu ex quo possunt consurgere: Nam aliae fundam in vilitare,oc numero,aliaetii actione Minon alis in rati ne menstrae,&mensurabilis.Praecipus relativorum proprietates sunt diei ad conuertentiam, esse simul natura, de cognitione. Qualitas est , secundam quam quales quidam esse dicuntur,
seu a qua substantia, talis, vel talis denominatur, de speciale quodam modo disponitur, de accidentaliter perficitur Eius quatuor sine i ecies subalternae, nemp habitus, de diositio, naturalis potentia, impotentia passio, ipssibilis qualitas
starma,in figura proprietate vero sunt,habere contrarium,sisescipere magis, α minus,d secundiam eam res dici similes,vel disi similes Actio est actus agentis, seu est id, per quod i maliter causa agere dicitur, ut calefactio Passio est actus patientis, siuest,id ex cuius impressione subiectum dicitur pati in nunquam potest ab actione diuelli. Vbi est circumscriptio corporis circumscriptione loci proueniens, seu est esse in tali, vel tali Io in Praedicamentum quando est duratio rei in tali temore, id nimirum vi cuius λrnialiter dicimur esse in tali, vel oti te te. Situs est dispositio partium corporis locati in ordine ad partes loci , eatione cuius dicitur, velaedere, vel stare, aut ali nuiusmodi denominationes habet. Habitus denique est denominatio quaedamquae resiliat in corpore, ex re sim adiacente , ut esse vestitum armatu huiusmodi Et haec obiter,e ceu sim de praedicamentis dixisse,quantum ad generalem quandam terminorum notitiam sussieit, Logicae satis est, nam singulorum Iraedicamentorum naturam distinctias inquirer ad Physicam,
Rimm Nunciatio est oratio , in qua aliquid de aliquo in 'mis matur, vel negatur, haec triplex es vocali , ment remota, αιeripta. Vocalis constat ex vocibus, quarti plu-- : μεμ resac si non temerε,αca ,sed rationabili causa fu i , a. rinta sepietibus imposit implicit tamen, dc absolut signis , cane
22쪽
fieant ad hominum placitum, dition ex natura siri ut enim bene discurrit Aristoteles inuaesunt a natura eiusdem rationis sinitapud omnes gentes , --autem seliabent voces, sed e dem res diuersis nominibus a diuersis nationibus appellatur, α eadem vox in diuersis lingitarum generibus diuersistima signifieae; immo saepe in uno significat, in alio non idc nullum praedicatum intrinsecum habent in se voces articulari quibus
in sermone utimur, vi cuius sint desti natae ad hane potii in significandam, quilin aliam.
32 Sunt autem voces ligna ad placitum tum rerum, tum concep tuum, in virorumque enim cognitionem nos ducunt, primo inmen, principaliter significant res pia, seu conceptus obiectium , Armalis vero, seu actus nostri intellectus, nonnisi mediatε,, secundario nam ad hos dirois exprimendos per m
dum tamen obiecti non desunt suae voces, nemp conceptu scognitio notitia, cliniusmodi; aliae vero voces, ut homo,
bo dcc ab authore linguae designatae sunt ad exprimendum instari hominem, ipsum equum se quia enim fieri non potest, vere ipsas serentes disputemus, ideo nominibuspro rebus utimur tanquam signis Quod de vocibus dictum est, proportionali 3. - . ter asserimus de enunciatione scripta , seu de scriptura, quae ad placitum significat, immediat quidem ipsas voces , ita is vero, deserincipalire conceptus obiectium. 33 nunciatio vero mentalis, siuε iudicium , est cognitio, qubaliquid de aliquo determinate affrmatur, vel negatur non c6 sistit in duplici, ve tripli et actu, sed est una simplex cognitio, quae hoc ipso, quod determi inteattingit copulam, hoc en uni. nem , α identitatem praedicati cum subiecto, ut animalis cum hornine,sormatissimε cognoscit, ac determinate repraesentat extre ma unita inter se, nemμε hominem esse animal, ae proinde in ea tota enunciationis euentia sita est; distinctis subiecti, fre- dicati apprehensionibus selum praesuppositive se habentibus.
inar dum mentalis propositio componi dicitur ex praedic to, de silesecto, hui odi compositio intelligi s.cte a pari
obiecti, non vero ex parte actus
a Diuiditur enunciatio in assirmativam, &negatiuam Illa est quae assirma haec quae negat praedicatum de subiecto vi rursus tam assirinatiua , quam negativa propositio diuiditur in vera, falsam Propositio vera est, qua repraesentae obiectum sicut est in se, alia quae aliter, ae in se est teru veritas,& salsitas,no
est predicatum adequath intrinsecum ipsi cognitioni , sed Par thim rinsecum, Spartim extrinsecum, duo enim in suo Uu ceptu Disiti reo by GO I
23쪽
ὰ tu inuoluit , nempe talem repraesentationem tali cognitioni essentialem,et ulterius, obiectum ita in se existere, es nou exi
3 Idem numero actus, et Propositio contingens de presenti, puta haedi, Petrus currit, per horam continuam,cum possiemiserente Petro,& postea non currente, modo habere conmrmita, rem , modo difformitatem cum suo obiecto, potest etiam de vera in Litam mutari veritas propria, di complexa, iudicio tanti conuenit , simplici vero apyraehensi a quae est cognitio. qua aliquid simpliciter cognincitur absque determinato iudi-eio, si aliqua simplex, Dinc apte in veritas competere, irat, non tamen salutas, quia scilicet non tendit in rem quoada est, sed solum quoad quid est ac veluti quoad significatum vocis, quod' verimit,nunquam Oterminandoan sit, vel no sit.
Unisnus est oratio, in qua quibusdam positis, aliud quid a positis necesseest cotingere,eo quod
haec sint. Est veraci ac propria argumentatio , ac sormalis discursus Immo quidquid sit in voce in mente certe vix alia potest admitti rati in
tio pretier syllogismum: Qgia non possunt duo extrem conclusionis inserri unita inter se, nitida per duplex iudicium, vel quod ramen raro contingit) ver unum duobus aequi ualens, iudicenturinita cum medio Aa*llogismum, siue discursum formalem, necessario requiruntur plures cognitiones , ex quarum una furem,altera in Mur, quia omisabon adiscurs est quidam 'luti motus, de cursus mentis, quo ex cognitione unius deuenit incognitionem alterius;neque esia est disserentia inter sermalem, virtualem discursum, nisi liqc,
quod ille est progressio ab una cognitione ad aliam, hic veroest progressus eiusuem a sabino obiecto in aliud 3 si accipiatu mi isnus prout praecis significae resetiam intellect us operationem, distinctam a reliquis, tota eius essentia sita est in conclusione Hec siquidem sola est actus ille simplex acessentialiter diuersus ab apprehensione, cludicio,
qui tertia intellectus operatio nuncupatur Si vero simatur co- Heth, a quare , prout est progressiointellectus ab unam C a lilia
24쪽
titia ad aliam, seu prout est oratio, in qua quibusdam positia,
aliud quid a positis dee iam ut sic in sui ratione intrinseca, tum praemissas , tum conclusionem essentialiter Includit.
3s Stilogistius constat suo modo materia, forma. materia strulogistis, alia remota, nempe tres termini, maior scilicet, α -- nor extremitas, seu pratalicatum, α suluinum quaestionis,
medius terminus alia proxima, nempe tres propolitiones, maior scilicet, quae constat praedicat qucetiti, medio termino minor quae ex eodem medio, dc uuaestionis subiecto conflatur ac demum conclusio duobusconstans extremis, quae viceo in Misetur unitainter se, quod fuerint in praemissis unita cum medio. Forma vero syllogistica est medii cum extremis ad aliquid concludendum apta collocatio, secundum subiectionem, aut praedicationem, ac debitam qualitatem, quantitatem Propositi num , seu breuius secundum figuram ,αmodum a Figura: stilogismorum tres iunt, modi undeviginti;quinque aute modi figurae Galeni, plane coincidunt cum totidem mcdis indirectis primae figurae, qui si directh concluderent, potuissent uidem pro quarta figura reponi; attamen re vera cum noni ,-ilinaturalem ac veluti violentam conclusionem extorqueant, ideoque sere minquam Hii veniant, congruentius a philosisplio ad primam figuram sunt reuocati . Forma syllogistica , si sum tur formaliter prorem ludine syllogismi mrmalis est essentia-lispersectio eorum actuum, in quibus discursus consistit,cosnitio enim per suamessentiamine de ill vel illud de hoc niueo saliter, vel ex parte assimae, aut nepat: Si vero sumatur obi ctiuε supra res cognitas, ex quibus syllogismus obiectivus constare dicitur, addit varias secundas intentiones, Mentia rationis logica, seu talem modum cognoscendi, per tales propositiones, α iudicia, per quae in ratione fisi . praedicati, medii termini, huiusnodi veluti extrinsecε ordinantur 4 Conclusi a praemissis, cum sit aistus planε distinctus non pM det in genere causae materialis, vel formalis , sed in genere causae efficientis, tanquam a ratione, seu dispostrione agendi, uat nus est talis tutio, ut non possit ab intellectu elici niti determinetur , de illuminetur a praemissis . Et ideo i eodem tristanti temporis in quo elicitur conclusio, debent actu existere praemisse quia sunt motiuum,4 ratio λrmalis, qua tunc mouetur intellectus ad conclusione,quae no est per se nota. 43 Ad inferendam conclusionem praeter praemissas requiritur cognitio apprehensiva de bonitate obiecti illationis, quaesii nitus lateat, nihil Porrrit interri; nam prima ias euidentes nousolem
25쪽
sollim excitat apprehesione de obiecto coclusionis: sedetia deconexione eiusde cli praemissaria obiecto,quia totu illud debeta' Prehedi, quod iudicatur actus aute coelusionis nosbia directe, explicite, ut Mod attingit suu nateriale obiem, sed et .a impiietes, Ut vi , ii motiva, Misat onem sermale asseri ediattiga obiectum praemissarum, eiusque connexionem cum proprio materiali obiecto quod directe iudicat. Et sano illa particula ergo quet ponitur in argumentatione vocali ad mentale di ursum exprimendum, non blivia dependetitiam inmalenta actus ab actu, sed etiam connexionem odiecti cum obiecto quae obiecti vh aliquo modo attingatur, omnino significare videtur, alioquin praeter alia multa absurda, scientia perfectissima, dea priora, ex parte rei cognitae non differretasMentia imperfecta, dea posteriori de eodem materiali obiecto nec cognosceret rem per propriam causam a se ritam 4 Supposito assensu praemisiarum , 'cognitione de bonitate illarionis , non potest intellectus conclusioni dissentiri,alioquin dissentiretur vero, ut vero in assentiretur falso, ut i, quod manisesse repugnae Immocum intollectus sit causa necessaria. α naturaliter operans, quipositis omnibus requisitis necessario operatur, determinatur etiam quoad exerciti iii ad assentienduveritati sitsticienter propositae, saltem nisi a voluntate impediatur , viceri potest impediri. Quoad actu vero obscuros, de Armidolosis, cum de non se iusturienter determinatus , sed habeat passivam qua am indifferentiam, non vero activam de dominatiua,neque enim est potetia sormaliter libera,vt volsitas, debet omino a voluntate determinari, cui u imperio subiacen
ΕRpECTIssIMA syllogita species demostrati, -- Λ. est sullogistius iaciens Nir seu cori , certis, de euidentibus praemissis,certainc euidentem conci sione inserens in quo dissere tum asyllogismo pro -- α -- babili, qui e principiis probabilibus, psobabile selam eonelusionem colligit, tum a sophistico, Pseudographo, qui ex propositionibus tantam apparentibus , errorena in deceptionem causat S llogismus demonstrativus in duas species essentialiter diuersas primo, adaequale diuiditur, rive in demonstrationem quia dc propte quid is qua
26쪽
demonstratio potissima Averrois minime distinguitur, eum se impossibilepe aliquam demonstrationem ostendi propter quid res sit , seu veram, ac propriam causam, ob quam praedicatum quaesiti subiecto conueniri, quin hoc ipsi ostendatur , quod tes
ut ob talem causam . Antequam compleatur demonstratio, tria debent esse praecognita subiectum nimirum quaestionis, pastio M. 4 demonstranaa, principia, per quae demostrari debet duas voro praeeognitione habere oporter, an sit. quid nominis, nam de rubisdia utrumque precognosti debet, depassione quid tim
minis tantam, at de principi j praecognoscendum est, an sint vera , ut fuse prosequitur philosophus , dc satis de se patet. 4 Primissi demonstrationis debent esse verae, nam tota veritas conclusionis ab ijs pendet: primae item dc immediatae, vel f maliter, vel viri ualiter, ne in progressit cognoscendi detur prine si infinitum,inita omnis latentia i medio tollatur Pariter esse debent priores in notiores, hoc est perseetiori modo certae Leuidentes, quam conclusio,cum sint causae totius certitudinis, de euidentiae conclusi mi, di propter quod nsiquos tale ,in magis rursus oportet prurinissas in procedere ex causis,vel essendi,vel cognoscendi, ut constat, esse necessarias , ae proinde de omni ac per se, ut necessariam con clusionem inferre valeant. Praemissae vero demonstrationis pro pter uuid procedere debent ex proprijs,dc ex causa essendi ai tuali si adsit, vel virtuali,adaequata , dcconuertibili cum passione demonstrata; monstratio enim propter quid persectam rei cognitionem gignit in intellecti, res autem nabens causam, tunc solum perfecte cognoscitur, cum per suam causam propriamis demonstratur, quia sicut res se habet ad esse, ita , ad pers
meosnosti illa vero demonstratio propter quid, quae potisi
sima a Peripateticis appellatur debet ulterius constare ea pret dicato uniuersali secundam quod ipsum,in primo , huius enim demonstrationis praemisiae dςbent esse in iummo necessitatis
, Quodlibet genua causae, modo haec sit adequata in conue tituli esse potest medium in demonstratione propter quid , medium tamen demonstrationis potissimae in qua scilicet prima passio demonstratur de suo subiecto, non est definitio essentia-sia passionis demonstratae, sed subiecti, prima enim passio nuru iam aliam habet causim proximam, Madaequatam, quam γΩ- aetitiam, &definitionem subiecti, a qua sola primo em nat, ac proinde per ipsam est demonstranda . Regressus dem
strativus, seu reciprocax quid- demonstratio, qua postquam
27쪽
eausam ignotam ex effectu noto demonstrauimus, causa dein aeali inde melius cognita, regredimur ad effectum demonstraridum , ut sciamira propter quid essectus, non inodo impossitata non est, sed etiam utilis, ac fere necessaria in scientijs valde differt a circulo nugaci, qui in mente locum non liabet, ut sisecile cuique potest esse manifestum. 46 Demonstratio qui , quae etiam aposteriori dicitur, eo quod ut plurimitin proceditis essectu ad causim , est veratainonstratio,visore certis, euidentibus Hamissis, generans certam,&euicentem cognitionem essentialiter tamen ignobilior dem strationeicopter quid seu a priori, quia iacit tantum scire,, quod res sit cum tamen demonstratio Propter quid faciat etianire propter quid res sit, propriam rei causam manifestando. Triplex est, nam aliaestvit nonstratio ab effectu, alia a concomitantibus alia a cauci remota,in adequata, inconuertibili, ex qua cum iron inseratur effectus, tanquam ex causa propria, per se, sed ut ex eo, in quo veluti materialiter reperitur propria causa effectus, idcirco illatio ex tali causa, non ostenditpropter quid effictus, sed itim quod essectus alteri reum conueniat. 47 Immediatus dentonstrariotiis effectus est scientia actualis,quinest ipsa formi is conclusio demonstrationis in definitur cognitio certa, i evidens rei necessaris, illata per discursum. Scie tia vero perfectissima recte dicitur 'uniιιι , determinata scilicet,
actualisinu min. m. ' Hi ia e propriam causan hoc est per demonstrationem pro ex quid comparata, id disserentiam tum notitiae primorum principiorum, que immediatΘ,
reextermini cod noscuntur, tum scientiae mi tis pei fetu ae, quae
gignitur per deinOlistrationem quia, tum opinionisin fidei li manae intrinsecε mrmidolosae,tum fidei diuime essentialiter o seum: Dari autem huiusmodi scientiam pater tum in mathematica, omnes suas conclusiones euidenter demonstrante tum in physici, de alia quavis totali scientia, qu plures veritates eu denter demonstrat
Radicatis fumido, est quidem de es tia opinionis, αε- dei humane indE reae in hoc sensu dicitur opinio, adlissio intelle,stus ad unam partem, vel exterminis, vel ob medium probabile, cum sormidine alterius monetamen actualis und nihil prohibet eundem intellectum, Per diuersa media, num scilicet necessirium, dc alterum probabile, posse simul Elicere essensii scientificum in opinatiuum , vel fidei humavie, huiusnodi enim aistuc, quem ad n odum, nec eorum trabilira, nullam adi uicem Propriam oppotationem habent.
28쪽
ηρ 1, a stibus scientificis in unaquaque scientia frequentatis sis enitur scientia habitualis realiter, essentialiter distincta ab abitu principiorum , cum producatur per actus planEdiuerso . Vna totalis scientia non est simplex aliquia qualitas, sed coalescit ex tot habitibus, quot in ea sunt actuasp-cie differentes diuersi enim adhus gignunt diueritis habitus, qui ad actus similes istum ijs, a quibus seniti sunt,facilem , de expeditam potentiam reddunt, ut experientia docet. Quartunitas scientiet torulis, tam actualis , quam habitualis .estinistas ordinis, Maggregationis multorum partialium habitu unx, &aetuum, tendentium in diuersa quidem obiecta , sed quq t me conueniunt in esiqua ratione formali, ex qua desumuntur cuiusuis scientis propria principii, sub quibus reliqui scientisset actus aliquo modo continentur; Sc laeo distinguntur sciemtis totales penes diuersa obiecta formalia, quae lichi abs, lues potuissent ampliora , vel restrictiora assignari, de facto tamen a disciplinarum principibus satis conuerue nicu:que scieno sunt
so Inter aliquas scientiative perspectivam a Geometriam, -- seam, arithmeticam, datur Propria subalternatio, adjuam
duo requiruntur, nimirum ut subalternata scientia, principia sua a subalternante recipiat, in qua positiuE,in a priori demonstrentur deo vhubi haec desinit, illa incipiat, praeterea ut obiecto sul,internantis,d Gientiam aliquam accidentalem super addat. Hine vero sit nullam scientiam propri clibalternarim taphysicae , nam licEt haecaliarum cientiarum negantes principia redarguat, id tamen non sinit ostensiuε, dc a priori, sed per demonstrationem reducentem ad impossibile ex quo non impeditur,quo minas cui libet scientiae principia uis iis avi si , persecui uia sint.
29쪽
lHILOSOPHIA naturalis,est scietia reta naturali ucaleptatrix: eius proinde adaequatu attributionis obiectumno est Hi-
quida eo ,ac intelligentiis c uite, vel nunus latE patens, quam substaria mo
pore natu ratis;sed est ipsum corpus naturale de praedilicamento substantiae: C -- in Iu conficicdi,cum nulla tradat Praecer
ta, sed eius principii, de assectiones primis consideret, adae ouare speculati censeri debet. Et quamula negandum nimne quoad plurimas Theses de quibus hine inde disputatur esse habita opinatiuum, nihilominus cum praecipuas suas co- elusiones ex propriisprincipijs certo,&euiderer demostrehi ter proprijssimas sciens Physica non immerito loesi obtinetis Principia rerum naturalium , alia sunt extrinnei, alia imtrinseca. Extrinseea sunt, a quibus procedunt, ε quorum gratia fiunt, ut efficiens,& finis. Prima vero intrinseca principia dicuntur, qua neque ex aliis , neque eae asterutris,sed ex bis malasvnt,vel m: Constat enim corpora sublunari Ἀ-'vis identidem certa quadam ratione gigni, corrumpi, ac pro 'inde abessicienteropter finem verante pendere Et rursus nunquam fieri ne reali transmutatione subiecti, quod ab extrinsec generante traducatur ab uno statu, ad alium, de consequenter esse non posse substantialiter simplicii, sed ex pluribus partibus materia scilicet, cibima essentiali nece late coalescere, quae proinde rei absilues, d in se spectatae in trinseca principia merito censentur .s Sed quoniam hanc essentialem, &intrinsecam corporum naturalium ex pluribus principijs constitutionem noni si postliabitum naturalis tranimulationis quidditatiuum concepta
philosophi dignoscerepotuerunt, idcirco in assignandis rerii latii aliutis in fieri , seu ipsius transmutationis principiis pris mam
30쪽
mam sollicitudinem sapienter eolloearunt. Porro est impos sibile intelli re mutationem,'uin concuriatur subiectum albrosinutati, seu acquirere aliquid, quod ana non habebat, sic transire a priuatione ad natatum, seu tarmam Tria ergo sunt essentialia in intrinseca naturalis mutationis principia, materia scilicet, forma, Δί priuatio, quia eum illis praecise habetur, absque illis nullatenus haberi potest conceptus mutationis. Quia vero adueniente serma desinit priuatio, utpotε ei in eodem subiecto contradictoriὸ opposita, ideo res naturalis nonnisi ex duobus principiis maretiastilicet, αλ ana in se, de absolutheonstat. vel ipsis oculis videamus multa corpora de nouo neri,& sempere aliquo praesupposito subie , quod paulatim di nsetur, ac Praeparatur quousque veteri inma dimissa, nouam induat consequenter idem manere debet sub utroque termino ' nihil magis ars pariter , et natura abhor-xeat, quam creationem, tam in iubstantiarum productione , quama dentium. At in materia deueniendum tandem est. ad primam ex eo conuincitur,quia in primi ij per se subordinatis procedi non potest in infinituin, preto itim in materia, quae est veluti basis, ac fundamentum, cui physicum, aedificium inniti debet.
- . Haec materia bene definitura plutosophose,iectum ρ--π' niu is , ex quos siquid, Mim V n, secundam a ridem , hoc est tantam non ut accidens. Non inepte etiam ab eodein
describitur no. F quid, ne quate, ne quaurum , ne aliquid ea- aram per quod eua determinatur, eque bo um negationes sed poten-riabae omnia. Ex quibus deducitur materiam primam emo stantiam incompletam, potentialemtamen, indetermin tali ac de se indifferentem,ad omnem entis completi speciem, ruae recipiendo formam intrinsece constituit ipsum compo- tum Esse substantiam incompletam liquet, tum quia est
para compositi substantialis, impossibile est autem substantia ex non subitantiis constare: Tum quiaestens aliquod notia enim est plan nihil. non est accidens,quippe nulli subiecto
inhaerens cum sit primum subiectum, relinquitur ergo, ut sit substantia, non completa, quia est pars, ergo incompleta . Esse vero potentialem indeterminatam, dcc ex eo pater, quia hic est proprius materiae conceptus, per quem a sorma coo-
distinguitur, aqua trahitur ad nanc , vel illam determinatauiantia completi speciem.