De curandis hominum morbis, epitome praelectionibus academicis dicata

171쪽

VARIOLAE. 169ac pristinas senescens rapitur in furias . Pecinultos interdum , -- apud alios, per Sex , se ptemve annos civitatis exul, in novam, ex improviso comparens, Progeniem invehitur, ac et psi temporis in unum funera coacervat. Nullo quidem de futuro variolarum ingressu, nisi vigentis iam in vicino epidemiae, contagiique occasione, sat fido praemonemur indicio. Sed hac sub rerum conditione, in homine has necdum miserias experto, varia suscepti veneni signa produntur. Haec vero tum Pro ac latis, tum pro contagii aut sponte suscepti, aut per artem corpori inserit , ratione, tum denique pro varia febris coniunctae natura, ac Vel benigna, vel maligna morbi nascentis indole, vald opere tum loco, tum vehementia et tempore disterunt. Totus autem variolarum decursus quatuor fere absolvitur stadiis'. quorum

primum , in υasionis illud amplectens , ordine non modo, sed et significationis, et maioris in medendo opportunitatis, dignitate caeteris prae' cellit. Secundum, ab eruptione , - a suppur 'rieve tertium, et quartum denique ex iceationi ab opere, Orditur. - 33 I

172쪽

R I O L . 331. A febris natura polissimum variolariam divisionem petentes g. 329. ), speciem

illam, quae cum febre inflammatoria vel parva, vel iniensiori progreditur, eo quod haec cum phlegmonoideo exanthemate prae aliis assinitatem alat, primo hic loco considerabimus. Quod si febris interdum omnis deesse videatur, non deest tamen localis in pelle, pustularum

numero respondens , inflammaioria , pro quo

vis irritationis augmento in febrem prona, dispositio. A suscepto igitud variolarum contagio, non aequali semper in artificiali, quam in natura ii, exanthemate celeritate, nec sat certo ubi que primae irritationis momento , lassitudo , morositas, inquietudo , apud insanies pavor sub somno,' naturalem superante, horripilaiio, frigus , calor huic succedens , faciei rube docum pallore alternans, gravedo, dolor capitis, praecipue occipitis, colli, dorsi, lumborum , axillarum, artuum, quasi rheumatici, ingratus ad ventriculum, a compressione dolentem, senSUS, nausea, vomit uritio, ipse que vomitus, i Scenam Saepe aperiunt . Crescente ad noctem

173쪽

VARIOLAE. III

calore , inquietudo , anxietas , apud infantes

Sopor, pavores augentur, et stridor dentium, ac convulsiones non raro accedunt. Apud adultos vigiliae, sudores multi, iactatio, sitis,

fauciumque siccitas, raucedo, ac dolor, comparent . Pulsus iniere a frequentes ac molles , in plethoricis pleniores , et duri . Matutino tempore aliqualis symplomatum remissio; sed mox, sub novo interdum horrore, aut extenso in horas majori frigore, augetur aestus; ac fu bris, sub lecti imprimis fotu noxio, cum Sudoribus ac delirio increscit . Iam oculi rube-Seunt, fulgent, ac lachrymantur subinde . Extremos nunc capitis dolores sanguinis e naribus effluxus persaepe moderatur, aut solitum menstrua tempus antevertunt. Alvus in quam plurimis obstrucia, apud alios se rosa, si eque ter , ac interdum cum tormine , deponitur . Urina paulo post emissionem turbida , albescens, subflava, vel et furfuracea observatur .

Peculiarem saepe odorem, iam hoc sub stadio, Spargit sudor, animaque infantibus foetet; sed fallax et dissicile in morbis de odoribus ludi cium et ii nec a quovis illi, emunctae licet n-

174쪽

171 R I O L E. iis homine, ubique percipiuntur. Haec igitur, et alia, nec tamen pathognomonica variolis ac perpetua in omnibus signa, inυasionis sub stadio occurrunt; ac per tres fere cum dimidia dies hac in specie extensa, continuo intenduntur . Nec tamen rarum est , solas in pueris convulsiones instantem mox pustularum eru

ptionem praecedere ; aut , sub pauca febre , absentibus, etiam in adultis, ut novimus, tum

nausea , vomit uritione , tum quovis epiga- strii dolore, variolas sine impetu licet multas, prodire. In paucis, hae turbae a suscepto contagio excitatae, sub largiori olente sudore, vel suppuratione ad locum, quo con ragii materies per artem cuti inserta fuit, sino quavis puStularum eruptione, felicissime sopiuntur; ac variolosa febris sine variolis , hoc primo contenta stadio, in totum, ac in ple nam aegrotantis securitatem, dispergitur omnis. Eruptionis vero stadio ingruente, primae s His symptomata corporisque incentium , in quietudo , anxietas, cutis pruritus ac tensio jam summum attigerunt fastigium. Nunc vero ad ficiem plerumque, ad labium superi u S,

175쪽

nasique latera, circa mentum, ad collum, pe-CtUS, in alias vero, licet raro, tardius ad ista, atque OcyUS ad artus, aut ad truncum maculae rubicundae, parvae, circ' lares, pete

chii non absimiles, sed in medio paullis per

elevatae, noduloque t Ebro, ad tactum subdi 'ro, instructae, plures certe, quam quae diu i ius subsistere, ac in suppurationem abire consuescant, comparent. Pepet ira sic exanthematis efflorescentia, caeterae quoque partes Seri' sim sensimque, interdum paucissimis, alias co piosis ac fere innumeris obsideri cernuntur pustulis : quae singulae, prima jam, vel secunda ab eruptione die, citius quo loco primum prodierunt, ad basin dilatatae, pellucidam in apice vesiculam, Seroso ac limpido, mox velo turbido, ex favo albescente liquore repletam, in medio tamen foveola instructam ostendunt , ac terminato sic, post duos fere dies, eruptionii opere, iam a quinta morbi, seu prima illius die, tabiis decrescit, ac ad secundae finem peniti s in Pluribus evanescit . Haec interim apud adultos sub continuis sere sudoribus con

176쪽

illarum, iam praegressa eruptionem, phlogosi', tum a variolis subinde ad sauces, palatum, linguam totumque oris cavum pro pullulantibus , a dent, tenduntur, ac dolent. Leviori sub morbo faucium affectio vix absoluta eruptione dissipatur . Ipsi vero nunc cutis abscessuli, adhuc dum

immaturi, inflammationis decursum absolvunt, incendio tenentur, circa has in amoene rubent, ac pungentem Singuli experiuntur dolorem. Si major illorum numerus superficiem obsideat :tunc, febre vix in totum cessante, vel super-

accedente nova, intermedia iisdem cutis simul tenditur, intumescit, ac rubet. Haec ad faciem praecipue, ac si prior illinc eruptio fuerit , prae aliis partibus, ut in qua major plerumque pustularum copia florescit , contin Gunt. Atque septima sic, plerumque Vero orctava morbi die, jam palpebrae in multis Oe-

dematosae ac rubentes turgescunt, conglutinan tur, clauduntur ; ipsum vero caput, nec ca

pillata. sui parte a variolis immune, in con Spicuam Saepe molem inflatur, ac a naturali figura, profundo rubore splendens et quasi in farctum, aberrat, tenditur, ac in nullam, prast

177쪽

VARIOLAE. 177

dolore, partem converti potest. Interea variolarum , quae primae eruperunt, materia has ipsas ad lentis, vel ervi magnitudinem, aut istis minorem, fere miliarem, aut herpeticam, vel piso fere ampliorum, extendit, ac opacam magis et puriformem assumit consistcntiam . Quod si tamen pauca in facie e Xanthemata prorumpant, haec ipsa in tumorem vix ullum ele-Vatur, nec visus praepeditur; nec in caeteris partibus t .am copiosa ex illis comparent . Interim non semper haec , benignioris licet naturae , aut febri inflammatoriae iuncta exanthemata ad alacrktas alit distincto ab aliis loco haerentes variolas pertinent; sed interdum pustula cohaeret pustulae; subinde jam plures, in sat largas nec elevatas multum, ac albas vesicas consuere incipiunt quin febris igitur

natura mutetur; ut Oscretas, hinc inde mal gnas , et quac consuentes timentur, has esse

.enignas jubeat . Ab octava fere die morbi , manifesta in VR 'riolis ruppurationis signa comparent , atquς , sub copioso abscessu lorum apparatu , jam i r ita , aut Secundae potius continuationem si

178쪽

VARIOLAE. tens , suppuratoriui excitatur febris . Tuminunc faciei continuo augetur, et quo Vari lae effloruerant ordine, hoc parteS, quas o sident , gradatim intumescunt. Universa iam cutis te mlitur, rubet, ardet, ac dolet. Pulsus frequentia, duritie augentur; novus interdum

horror, calor novus, dolor capitis, anxietas, dyspnoea, sitis, -- interdum sopores, deliria, iactationes accedunt: atque plures hoc tempore sub comatoSO Stupore, a poplexia, aut susefocati perierunt. Urinae nunc, et per reliquum fere morbi tempus, aut turbidae, aut puri fommem subinde materiam deponunt; alvus insantibus laxatur; saepius vero apud adultos, apud

infantes sat raro, sub faucium dolore ulceroso, rali cedine, orisque foetore, salivatio molesta et omnem quidem impediens somnum, sed multis cum emolumento , Succedit . Interea , quae foveam prius in vertice habebant, ac rurbro ad basin halone cingebantur pustulae, hae sphaericam nunc atque hoc rubello ambitu privatam asSumunt figuram, albescunt, et denso

pure replentur: quod quidem illae ad faciem

fere primae, ac ordine , quo adolescunt, ad

179쪽

VARIOLAE. r 77ll manus, brachia, dein ad truncum, ac ultimo ad pedes faciunt. Hinc favescente iam, ac ad summitatem variolae, quae ad faciem residet,l spissescense, tenaci liquore; ea, quae tardiust ait pellem floruit , tenuiori ac seroso adhuc l pure iurget, ac lentius sub inflammatione tu

i moreque tardiori mature Scit. Hoc vero suppus rationis ium vix incipientis, tum jam provoctae sub Opere, specificus Variolarum odor at mo Sphaeram replet, atque infesto hanc ipsam Mortalibus contagio inquinat. Ipsa vero haec suppuratoria febris, quo illi, quae variolarum maturationem absolvit, propior est, eo manifestius, sub graviori scilicet morbo, ad insa maiorias pertinere; - quo longius Vero conti-l nuat, et quo major puris resorptio habuerit lo-l cum, eo facilius in febrem nervosam

l declinare consuevit, pluresque, nisi rectius curatos, hoc in stadio praecipitat . Sub pauciorii abscessu lorum n nazio febres , tam sectin a , mratiratoria, quam Sive suppuratoria , observari vix queunt ; ac sine turbis ad quar' tum morbi si adium, quod illud ea si cationis eSt , aegio antes laeti perveniunt

180쪽

VARIOLAE. Hoc ipsusci vero, Pro eruptioni S Variolosae celeritate, morbique totius impetu, nunc nona, decima , nunc undecima plen umque die, ad faciem primum, aut qua parte prius variolae floruerant , sese manifestare incipit . In apico nempe variolarum obscurius nunc apparet punctum : quo loco epidermis rumpitur ac θmpha liso purulenta exstillat, mox in crustam ab at

iactu aeris convertenda materia. Hac a crus lavariola vicinaque spatia obtecta mox novam

subtus materiam susci Riunt: quae, sub prae- magno pruritu, aut priorem, jam bruno atroque colore notatam , sublevat, novamque huio crustam substituit; aut ipsa met haec repullulans materies induratur, tandemque decidit .. Interea tumor ad cutem variolis arescentibuς intermediam, nec non rubor, ac ienSto, qua Pina maturas adhuc alibi variolas circumdant , disparent; donec ad manus, tardius Vero plerumque ad pedes similia contingant , atque

febriS, quae arescentibus in v o

saepe necdum desinit, in totum dissipetur, ac eirca decimam et morbi diem, lirc ipsσcursam penitus absorvat. Ad crura pedesque,