장음표시 사용
241쪽
fusio iudicatur. Sie diφοηttur ex homogeneis axiomatis primo loco absolata notione primum , se-eΛηdo θυηdum, tertio tertium, O ita deinceps. Prius autem sicut & posterius quinq; modis ducimus : tempore, ut senem juvene 3 natura, ut
causam effecto, genus specie ; quicquid denique existendi consecutione est prius ; L e. quod alio posito, ponitur ; ia quo posito, aliud non ponitur, ut unitas binario : nonnunquam etiam ubi consecutio reciproca est, quod smul est tempore, natura tamen est prius, ut sol suo lumine. Bisariam etiam dicitur prius natura , generante scilicet, ut partes toto, simplex composito, media fine; vel intendente, ut 'tum partibus,
compositum simplici, finis mediis.' Prius dispositione sue loco dicitur, quod initio est propius;
ut in dicendo , narratio confirmatione. Prius dignitate; ut magistratus cive, aurum argento, virtus auro. Prius deniq; cognitione, quod cognitu facilius est: idq; vel in se, vel nobis: in se quod natura est prius; nobis, quod posterius est, ia sensibus objectum: illa persectior est cognitio, haec impersectior.
Ideoq; methodus ab aniversalibus, ut quae causaseontinea ηt, ad stragularia perpetuo progreditsir. Adeoq; ab antecedentibus omnino ia absolute notioribus ad consequentia ignota declaran
Unde intelligitur agi hic de methodo tradendi sive docendi, quae analytica recte dicitur, non inveniendi. Hethodus n. inveniendi quae a Platone dicitur βηthetica, procedit a sngulari-bu quae tempore sunt priora, sensibusq; se prius offerunt ; quorum inductione generales notioneSColliguntur: methodus autem docendi sive im
242쪽
venta ia judeata disponendi, de qua hic agitur. Contraria via ut etiam docetArist. I.Μetaph. C. r. ia a procedit ab universalibus , quae natura sunt priora ia notiora ; non quo ratius aut faei lius cognoscantur, sed quod polleaquam sunt Cognita, praecedunt notionis natura ia claritate quanto sunt a sensibus remotiora. Sie generales rerum species ur ptici etiam docent) inius in sensus incurrunt: ut advenientem aliquem, judeco prius animal esse qutin hominem, & hominem quam Socratem. Atq; hanc solam methodum Ari t. passim docuit. Sed methodi Gitat/m exempli doctrinaram ct artium praeeip δ d/mauistrant, praecipueq*, πρηῶ-
243쪽
tractandae ac defigiendae, quo Histribatae fueriηt. Et transitioηum vix eulis si Iovior inter eas iη- tersit explicatio, colligandae βηt: id η. auditorem. reficit ac recreat.
Transitio autem veI persecta est vel imperfecta. Persecta, quae breviter ia quid dictum sit ia quid sequatur, ostenclit: qualis illa huius Iibri secundi initio ; adhhe prima Artis Logica paνs fuit, Re. Impersecta est quae alterutrum duntaxat ostendidvel quid dictum sit, vel quid sequatur: qualis issa l. I. c. I 8. argumenta simplicia ita fueruη
Exemplo sit Grammatica. Hujus definitio, ut quae generesissima sit, ex lege methodi primo Ioco statuatur ars scilicet bene loquendi: se cundo loco erid Grammaticae partitio, is etym Iogiam M syntaxin 3 tuan etymologia, quae de vocibus agit, definiatur ; dein vocis partes in
literis A syllabis, speciesq; in vocibus numeri Msne numero subsequantur, exituumqt, transiti nes suis locis collocentur: atq; ita omnium et
mologiae partium definitiones , distributione .ccisigationes, exempla deniq; specialissima in singulis disponentur : idem; in syntaxi fiet. Hanc viam omnes artes sibi proposuerunt. Μoderni quidam duplicem methodum insit uni, θηtheticam M areotieam: illam scientiis theoreticis tradendis, Physicae puta vel Μathematicae magis accommodatam; qua parteS sciemtiae ita disponuntur, ut a subjecto contemplationis universali ad particularia a simplicibus ad composita progressius fiat: sic Physica exorditur' a corporis naturalis definitione , ad ejus deinde causas vel partes effectionesq; generales ad spe cies denique progreditur. χethodum analyti
244쪽
cam definiunt, qua ita disponuntur partes scientiae practicae ut a notione finis fiat progressus ad notitiam principiorum vel mediorum, ad illum finem assiequendum : sic in Ethicis a fine, scilicet beatituatne, ad media, nempe virtutes proceditur : Vertim cum hac utraq; methodus una ,
eademq; via, a definitione scilicet generali ilima, sive illa subjectum sive finem generalem contineat, ad minus generalia, ti notioribus ad minus noxa, a smplicibus ad composita atque utrobiq; dividendo progrediatur, non umetur ob diversam in definitione generali, illic subjecti, hic finis mentionem, duplicem esse methodum constituendam; sed unam potius, artium quidem eradendarum , eamq; analyticam esse dicendam.
Atqui aeρthodus non sollim in materia artium Θdoctrinarum adhibetur, sed in omnibus rebus quas facile o perspicuὲ docere volumin. Ideoq; poetae, oratores, omness, Omηiηο scripteres, quoties docenὸum fini auditorem proponunt, haηe viam sequi volunt, quamvis ηon usqueqsiaqi iurediantur atq; insistant.
Sic mi rellius, in Georgicis, distribuit Propositam materiam in quatuor partes, ut antedictum est: primoq; libro res communes persequitur , ut astrologiam, meteorologiam, deq; segetibus M earum 3 cultu disserit, quae pars operis Prima erat; tamque transitio adhibetur initio secundi libri, hactexus arvorum cultus, M.
Dein scribit generaliter de arboribus, tum specialiter. de vitibus. Sic toto opere, generalissimums
245쪽
mum primo ; subalterna, medio ; specialissima eAtremo loco ponere studuit. Eandem Ovidius, in Fastis, dispositionis hujus gratiam sequitur. Proponit initio summam
tempora eum causis Latium digesta per anxum,&c.
Nox imploratione facta, partitionem anni statuit. Τum communes differentias interpretatus diei lasti, nefasti , Oc. tandem unumquemq; mensem suo loco persequitur. M ordinis. hujus a generalibus ad specialia studium suum praelatione indicat. . '
hie mihi dicta semel, totis baerantia fastiis,
η eriem rerum scindere cogar,erant. Oratores in proaemio, ηarratione, coUrmatio-ηe, peroratione huης ordinem assectant, eamm, simiis O naturae se rei ordinem appellant, ct inter
ut in verrem, Cicero primum proponendo tum partiendo. stxaestor inquit Cn. Pavrio cob, Iusi ab hinc annos qhatuordecim, O ex illa die ad hanc dism qaae fecisti, in iudiciam voco, MC. Propositio hic ia definitio summae rei est, tanquam in hoc judicio generalistima. Partitio sequitur : hi sani anni, &c. quara avaec eadem erit Suadripartita distributio totius iaccusationis meae. Quas partes quatuor earumq; partium particulas deinceps suo quamq; ordine & loco tractar, M. transitionibus copulat 3 tres primas tertio libro etia sic deinceps.
246쪽
Hae uitur in variis axiomatis homogentis μοιριθί ei vi iudicia notis methotas erit, quoties perspicue res docenda erit. At eκm delectatione matκte aliquo maiore ab ioratore qκονιε aut poeta, ut quibuscum vulgo potissimum res est, ducendus erit auditor, co sis methodi pre adhibebitur , homogenea quaedam resinentur, ut desiniti um, partitionum, traUtionumque lumina. uuaedam assumextur heterogenea, velut digressiores ιὸ re, o in re commorationes. Et praecipκὸ raram ordo invertetur. Sed oratoribus & poetis sua methodi ratio re-
. Iinquenda est * vel saltem iis, qui oratoriam iapoeticam docent.
247쪽
ad cap. Tertium Minmiae Dialecticae.
Ero ubi visu eris πψr a medicabilis arte, fae monitis fugias otia prima meis. Hac, ut ames, faciunt: haec quae fecere tκextar 3 e Ρηt iucundi Missa, cibusqIu mali. Otia si tosias, periere cupidinis arcus. conterit , iactat O sint luce facta. In singulis, quae ad efficientis doctrinam ill mandam afferuntur , exemplis , tria consideranda sunt, effciens, effectum, cffciendi modus. In hoc exemplo essectum eri amor, efficiens est otium, quod amorem emcit duplici modo, tum procreando, tum conservando, ut in secun-
248쪽
do disticho Poeta docet. Dispositio autem huju exempli ut pleniorem ejus analysin instituam svllogistica est. Quaestio, quam Poeta concludendam proponit, haec est di, fugiendum esse otium ei, qui ab amore immunis esse velit: caque duobus syllogismis concluditur : in priori argumentum tertium ducitur ab effectis quidem otii, amoris vero causa procreante k conseris Vante, hoc modo: amoriS procreans ia conservans causa vitanda est ei, qui ab amore ipso liberesse velit l, otium vero amoris procreans co semanS causa est. Otium igitur fugiendum est
ei, qui ab amore liber esse velit. Propositio de. est. Assumptio in secundo disticho primo simplicitur proponitur, deinde altera ejus pars de conservante per militudinem cibi illustratur. Conclusio praecedit in primo disticho. Secunda ratio est consectarium eX assumptione prioris stllogisini deductum. otium est causa procre- ' ans ia conservans amoris ς ergo sublato otio, amor tollitur. Cujus propositio M sundamentum in Logicum illud axioma ; sublata causa, tollitur effectum, quae propositio si addatur, plenus erit syllogismus.
Exemplum secundum ibideκ μηρid, 4.
Non tibi diva parens ἔρη eris nec Dardanua aacrorpιrside: sed duris genuit te eautibus horrens
caucasus. mrcanaeq; admorant ubera Digres. Hie effectum est Eneas. Causae emcientes.' Pater mater, nutriX, modus autem emciendi non unus: parentes enim liberos emciunt Pro- Creando, nutriX vero conservando. Disponitur
249쪽
autem hoc exemplum aXiomate discreto. Amchises ia Venus non sunt aeneae Parentes, ut Didoni placet, sed horrens Caucasus & durae cautes: Hyrcanae autem tigres ut nutrices ubera admoverunt.
Exemplum tertium est solitariae causae cap. 4.eXOEneid. 9.Me, me: a Ium qui feci, iη me convιrtite ferram O Rutuli, mea fraus omnis : ηibi iste nee auos, nec potait. In hoc exemplo effectum est caedes Rutul rum. Effciens hujus caedis Nysus. Quod autem ad modum attinet emciendi, effecit, ut ipse de se ait. solus. Dispositio autem hujus exempli syllogistica est. Qui solus auRor est caedis, is solus est occidendus. Ego vero , inquit, solus auctor caedis sum ; ergo, kc. Propositio de est : assumptio continetur versu a. Μea stans, I. e. culpa omni S, quam probat remotione sociae musae, nihil iste nec ausus est. cte. Conclusio versu I. Μe, me scilicet occidite, in me com
Ejusdem causae exemplum aliud, in oratione Ciceronis Pro Martesio. Nam bellisas laudes solent quidam exteηuare verbis, easq; detrahere duinbus ct commanit axe cum militis, τε propria si re imperatorum: O certe in armis militκm virtus, locorum opportunitas, socioram auxilia, classes, commeatus malium iuvant: maximam viro paN '
250쪽
e', totum, in quam, est tusim. Nihil tibi ex ista laude ceraturio, nihil pηinfectus, nihil cohors, nihil turma drcerpit: quin etiam illa ipsa rerum humanarum domina fortuna in istus se societatem ploriae ηοη offert: tibi cedit, tuam e se totam ac propria
am fatetur. Hoc eXemplum continet plenam comparationem a minore ad majus, ad amplifi- .candam Cassiaris laudem clementiae. In protoe emplum est causarum, quae cum aliis emciunt. Effectum est victoria ε, emciens imperator, non
quidem solus, sed cum aliis, quarum alia principalis est, M imperatori quasi socia fortuna: aliae adjuvantes ia ministrae, cujusmodi quinq;
recensentur, militum fortitudo, locorum opportunitas , sociorum auNilia, classeS, commeatus. In apodis eXemplum habemus solitariar cauis: essectum est clementia in Μarcellum,
Praestita, Cujus causa M quidem sola est ipse
sesar ε, eaq; illustratur remotione Causarum adisjuvantium. Scopus Cicρronis est, ut ostendat
Caesarem plus laudis ob elementiam mereri, quam Propter res gestas r idq; ostendit ex collatis inter se emciendi modis, quod nimirum rerum gestarum caesa non solus auctor fuerit,. clementiae vero praestitae solus. Jam vero emciens plus laudis vel vituperationis meretur , quae sola quid facit quae vero cum . aliis, minus. Sic
igitur haec ratio potest concludi. Cujus caesar solus auctor est, id plus meretur laudis' quam cujus solus non est auctor. Rerum in bello gellarum solus auctor non est ; cicmentiae vero in Narcellum praestitae solus f proinde clementia caesaris plus meretur laudis, quam res in bello