An homo bonus vel malus volens fiat, Simonis Portii disputatio, ..

2쪽

sIMON PORTIUS S.

V II multa sint in Philosephia, Laeli doctissime, quorum alia quidem populari opinioni probentur, ut Deos esse; omnia bona ab ipsis emanare , nihilo se , quod Deus futurum non prasintiari omnia denique eum quem habent ordinem, ab ipsis ciuitibus sortiri . oria uero, a uulgi opinione prorsus abhorreant, nec ab eo percipi possint: interpo-mema haec uersatur quae tisi a peroscines quidem, du-qκe a Peripateticis agitata, An homo spontesa,ac uolens bonus malusiae fat, nullis scilicet praecedentibus causis,qua illam ad bene maleve operandum impellant. Quod nihil aliud est, quam quaerere, An probi improbique natura quadam propensione , ac imbecillitate aut ignorantia ess-ciamur, nati adhuc adhibita deliberatione: Urerea quo ignoratio ea ita insub tantia nostra immisceatur , ut ab is ab olui liberarique nequeamus. est enim ea animalibus maxime propria , in eaque diutis e anima detinetur, uelut ri toteles tertio de Anima iacuit. De qua quidem re, cum maximi uetiri inter se plurimum dissentiant, perdisscile est aliquid pronuntiare. Cum interim eius inquisitio cunctis artibus si utib ma; atque in ciuili admini tratione, potissimum a Legislatoribus rana diligentia examinanda.

3쪽

m uesi infiοῦ Auitique veramur, qua de caisa poenae,

praemia, honores, dignitates con tituuntur:leges alia arqueata conduntur , quibus actiones coerceam 8 praererea quamobrem,quaeso, bonos lauribus metimus 3 malos mone

mus, castigamus, plurimisqueώuppliciis reprimimus' quom cum denique dei deramus,aut consultamus, quum id quod ui turae insitum est P L aut erutar uel hominum indusina

commutari hau siti Esse itaque Phil ophis naturalibus quam uocessarium hanc aemula timem, quilibet facile perspexeris: nisi uelimus concedere homines nihil caeteris an mantabuspraestare , ac omnibus siensium illecebrissi ditos sutam traducere. Quod si esse quis amabo reliquis eos ins hciores ngauerisse malitiam nulti artis beneficio exuere possunt'aut omnis generis uitus irretiti nunquam ad viri rem assi re queunti Ea tanto hercle issaeliciores existimad unt, quanto am infoelicitas quim corporis maior est censenda.nam nihiln sectὸ Humum, nihil cerum, in nobis fuerit:neque mens nostra impermi ta dcorpori mamcipata putabitur , quodphilosophorumfere omnium conse

sis maxime execratur. abris ι,ur caerem omitta Presba pr

clara illa de moribus praecepta, tradita scnt; cum nuda ratione, b eo ad quod Natura impellit Amanafacultas abduci possit. nanque ut ispide Lyricus poeta cecinis, Naturam expellas furcassamen isque recurrit. Adhaec, mirou rit Orthodoxori fides: inutibter quoque theologisant i sunm,diligentia , omne denique mentemsiuam adlabuerint,ut animum ac uoluntatem no tram pagarent, dum Deum rite colendum, nes anima affectiones ac perturbationes e medio tollendas esse persuadenti

rum quoque stariter mi librorum uolumm id docentia eri serint, lab) dumetere quam im Natura rapit , non licct.

4쪽

I I TQuare cum haec mecum an o uoluerem, parumque explicaea animaduerterem,animum ad ahquid de iis commentandu puli s ut his feriis, quibus quotidranas nos,as intermitti mus LAZione Ocium in honentum negocium counerterem. Deprompsi stitur haec, minus quidem elaborara, parum Fauster,ne aris copiose examinata: sed nuda,nullaque orationis compta lepore, out temporis breuitas tulit, phil Iopbiurauitatem decet. At qui ut ornatu erudiri nemus nanciscantur, tu,cum agrauibus forensibus negociis feriaberis, quod raro contingi pro acerrimo tuo tuaicio essι- cies. Quod si abs te proba sensero, animum ad liberum arbitrium expetendum addideris. h. ex Academ Pisana.

bo m Q.

5쪽

De Stoicorumsententia. Cap. I.

TOICI, qui in nobis .

virtutum vitiorumque causas collocant, atque

ea nostra deliberatione confici credunt,quaedam in nobis esse,quaedam vero minime asserunt. At q. ea quae in noli ra sunt potestate, in opinionem,conatum,appetitum,& declinationem partiuntur. Opinari nanque in nobis est , quando volumus; sed non est in nostra potestate recte opinari, cum volumus, sed quando ratio, quae nos persuadet,rebus ipsis ex aequo respodet. Conatus porro, cum sit animi consilium, ac mentis perquisitio, ad formandam electionem , in nobis quoque est stus,ac nobiscum, nulla impellente nec prohibente causa, externa connascitur. Appetitus item cum sit propensio ad rem,&ipse nobis sebiicitur. Declinatio denique,quae appetitui contraria est,&auertit ac deuitat, eadem ratione in nobis esse dicetur . Verum si quis instaret, quod ea quibus capitur,&ad quae fertur appetitus, opinio,& dsclinatio,

sint extra nos ei ex Stoicorum sentetia respondenduerit, res externas non agere in animam, sed excitare; quod sua natura moueatur, corpusque iccirco moueat. Natura igitur agit ratione organorum, quibus utitur, ut&Simplicio placuit. Quare motus animae, ab anima prosciscitur, licet ad exercendum a rebus extrenis cieatur. Porro opinionem primam statuerunt, quod eam, cum fuerit persuasi,se-

6쪽

quatur fides; quae ut docet Philosophus libro tertio de Anima , est assensus qui si a ratione. Caeterum

cum alia atque alia sit hominu temperies, fit ut non eodem modo omnes homines assentiantur;siquidem

qui pituitos sunt, vel leuibus argumentis persuasi facile acquiescunt: At serius melancholici, qui aegre persuadentur, licet persuasi, diu persuasioni adhaereant. Idem usu venit etiam natura timidis , & qui curiosius res inuestigant: attamen ubi semel assen. sum praestiterint , pertinaciter retinent, atque id ob temperamenti frigiditatem, frigidi nanque est retinere. Qui vero sanguine aut bile abundant, mediocritatem amant: hinc fit, ut suas opiniones non ita acriter,&proterve defendant. Opinio ergo, cum electioni & voluntati quasi lumen praebeat, reliquas facultates praecedat necesse est. Hanc sequitur ex Stoicorum placitis animi conatus, qui inuestigatio quaedam est ad electionem procurrens,ac appetitum& declinationem antecedit. Peripatetici alium omdinem sequuti sunt, atque post opinionem collocarunt appetitum l. Verum si res diligentius inspiciatur, nihil fere a Stoicis dissensisse reperientur. Siquidem illi per appetitum, impetum quendam ac propensionem ad finem adipiscendum intelligunt. finis verb'ut deliberatione prior sit, omnino necessum est esse volitum nemo enim consultationem aggreditur, qui snem sbi,cuius gratia id faciat, non proposuerit. At Stoicis voluntas & appetitus, est inclinatio ad rem, quae sequi inr deliberationem, & rei consecutio. cui opponitur declinatio, quae fuga est &deuitatio. Hanc vero posteriorem esse nemo est qui inficiatur; quoniam finis appetitio appe ilatur V re voluntas, quae sit deliberatione prior. Caetersim

7쪽

8 si MONIs PORTO LIB. vi res planius intelligatur , illorumque sententia aperiatur, primum ponere oportet, animam esse immortalem, atque a Deo manare, sed tamen cum corpore, per sensiles qualitates, quas aquas & Lethen fluuium Platonici nuncupant, uniri. Quicquid vero ea, in hac Vnione, a corpore mutuatur, id animae proprium esse negant, cum alterationibus subiiciatur, ac uariis de causis mutari posiit: at quod non aliunde quam ab animo oritur, nec ab aliqua extemna causa impeditur , id totum suum este asseuerant. Quae igitur a corpore proficiscuntur, cum mutari,& impediri queant,propria esse animae non sunt censenda , sed quae a Diis immortalibus consecuta est,

cuiusmodi est facultas recte opinandi, eligendi, declinandi,appetendi, simul & mouendi se ipsam priusquam aliud. Quae omnia etiam in corpore posside ubi ad se redierit, & simul atque a rebus externis suerit excitata. Quare cum sua natura moueatur, in ea

conatus voluntate erit prior. Deinde nec illud est praetermittendum, quod cum omne studium iri illa philosephiae parte posuerint, quae ad mores pertinet

nostrarum actionum finem , non assectuum mediocritatem, sed omnium perturbationum carentiam

statuerunt. quod anima haec a corpore,velut dictum fuit, mutuaretur, illaque tristitiam multo frequentius quam gaudium adferrent, aut certe delectationis comes dolor esset, quippe concupisceritia, ira, reliquique affectus a sens bus ortum ducunt, non a ratione & voluntate, quae animae sunt peculiares. sinis itaque actionum cum non sit mediocritas, sed indolescentia quaedam, apud eos homines nullis ducentur affectibus, nullaque tentabuntur libidine, nisi forte efferi,quique serinis moribus assueverut quin

etiam

8쪽

etiam filiorum rorum , fratrum, coniunctissimo rum denique mortem aequissimo animo ferent. Vt qui non dolere dedicerint. Atque ita caeterorum quoque affectuum , puta irae, auaritiae , libidinis erunt expertes ctim eadem omni hi sit ratio. Porro quod de rebus fugiendis dictum est, idem de assequendis ac expetendis dicendum . Itaque ex Stoicorum dogmate , in nostra erit potestate, & libertate, ut volentes non modo mediocritatem adipiscamur in assectibus; verum etiam insensibilitatem. Quam haeresia olim Pelagius sequutus, putauit nos tum Virtutes, tum summum bonum, & quod Latini quidam meritorium vocant, nostra facultate consequi posse. Quod si gratia Christi accederet, per eam omnia fore faciliora : sine ea tamen posse nos ad coelestem gloriam evehi, idque nostris viribus .Quod execratur Diuus Paulus, exclamans Christum gratis mortuum esse, velut libro de hominis arbitrio disseruimus.

iud Platosinsirit. Cap. II. ETsi interdum Plato nihil sere a Stoicis dissentire videatur, ut facile hinc inde colligitur, in dialogo tamen qui Menon inscribitur, illorum sententiqnon adhaeret, cum dicat virtutes nobis natura, Reius facultate non contingere. Praeterea cum probabilibus rationibus disserat virtutes non est scientias, minime iue posse doceri: negare videtur, eas natura

comparari,sed serie diuina& coelitus nobis insundi, usum tamen nonnihil ad eas illustrandas conserre, si quis diutius iis assueuerit. quod in Theage docuit. In Protagora porro inquit , Plurimum optimos esse

illos quos Dii diligunt: ubi ut plurimum adiecit,

9쪽

quoniam fieri bonum possibile, esse fatetur, disscite tamen, & ut plurimum donum esse diuinum. Quod

confirmatur non leui ratione: quoniam ut Simonides ait, Arduum est esse bonum aut talem permanere,ut euentibus multis & variis casibus non succumbat: vel saltem ob id quod non nisi cum maximis laboribus in talem euadit; ut ob id recte subdiderit, quod solus Deus hoc munere sungitur: quas humanum non sit eo in habitu perseuerare ac mente quadratum este atque omnibus probitatis numeris absolutum. Simonides itaque virum bonum fieri difficile putabat,& bonum permanere impossibile ob multos casus quibus circumuenitur: posse vero aliquando malum effici. Videtur nihilominus eodem dial go , ubi de malitia & vitio loquitur, sentire, neminem sponte malum fieri . nam cum Poeta ille dicat, laudandum esse qui nihil sponte turpe operetur; perinde id dicit, ac si quis esset, qui sponte sua mala faceret. Arbitror equidem, inquiti Plato, sapientem nullum putare esse hominem , qui ultro aberret, malaque & turpia sponte committat. Sciunt enim fa-pientes, omnes, qui mala perpetrant, praeter voluntatem &inuitos ac inscientes peccare. Quare nono de Legibus, necnon & in Sophista conclusit, nullum volentem peccare. Et ratio in promptu est; verum ut eius vis apertius intelligatur, sumendum est primum , nos omne id, ad quod sponte nostra serimur, tanquam bonum assectare . Quare si quando ad malum quoddam propensi trahimur, id boni aliquam

speciem prae se ferre necessie est clim urio malum esse non cognoscamus, non dicemur volentes id appetere , sed potius ob animi imbecillitatem ac ignorationem. ignorantia quippe non est voluntaria .nam quis b, COO

10쪽

ra AN HOMO EO N. VEL. MAL PIAT quaeso eam desiderat, cum omnes homines naturat

cognitionem expetanti Amplius nemo vult id quodi ignoratur ; at malum quia malum ignoratur, igitur nemo est qui id velit. Atque si quis id agit, non ve malum, sed ut volitum ut ita dicam agit. Aristoteles hoc uniuersalius expressit,& longe efficacius, v aut poli audietur, quod Plato nono de Legibus vitio lotum adaptauit, ubi vitium esse inuoluntarium persuadet, eo quod sit morbus,& nemo morbum ultro expetat. Et quanquam quis moibi ipse sibi est caula origoque, nescit tamen se ob hoc aut illud vitae tus genus in morbum prolapsurum . Ad haec,quod ab animi perturbationibus tumultuantibus, quae cosilium mancipant; & rationem velut Aristotelcs tertio de Anima docet, quasi nebula quadam obtegunt,l roficiscitur: nemo id habitum aut operationem vountariam est e affirmauerit,iai fallor. Vt enim qui tetro carcere ac vinculis detinetur, vi & praeter voluntatem agere dicitur, ut satis iudices declarant, qui si quam eum sponsionem facere, aut aliud quippiam in quo libertas agendi desideratur, praestare cupiunt; liberum compedibusque solutum dimittunt. Ita cum ratio affectibus premitur, ac illis quasi vinculis

coercetur , quicquid ab ea emanat, inuoluntarium erit, quod libere opus suum non absoluat. nam ut in intuente per vitrum viride, cui omnia viridia apparent, visius non dicitur legitimus. ita opinor nec rationis opus legitimum appellatur, aut Volunt arium, quod ipsa affectibus praepedita exercet, quoniam per quandam quasi caliginem tunc conluctur. Vere itaque voluntaria ex Platonis decreto illa erunt nuncupanda, quae a recta ratione, nullo affectu aut ignoratione irretita, sed libera, non autem turbata et