장음표시 사용
121쪽
biles huic urbi selicitates atque opes attulit, illam perniciem extiti-xit ac sustulit, cui primum mentem injecit, ut vi irritare serro lii 'lacessere sortissimum virum auderet Vincereturque ab eo, quern si vicisset, habiturus esset impunitatem et licentiam sempite I nulli. Non est humano consilio ne mediocri quidem juclices, eoruni immortalium cura reS illa persecta. . .
Cumque deinde noster orator testaretur u albano tum υ-los atque luco η, arasque deorum, quorum quasi si in conspectu s Clodius pro pollutis caerimoniis si justas idebitas poenas solvisset 1 n. rationem Suam ad eas l- perstitiones , deducebat, quibus Stoicos nimium suu alias judicavit. Sed eas quidem si rhetorice riuntum minio ornatas populariter adhibo bat de Providentia vero dei, rum asserebat Olam scholam et propria argumesu;itione 2 et adversae opinionis refutatione 3 breviter instructam, quam eamdem in latius dilatatam Balbo ut si oleo in secundo de atina deorum libro mandatam esse jam diximus quae quamvis a propria certae disciplinae iii iion ad quasdam ejusmodi sententiaS, quae pluribu Iirii babiles fierent, oratorie traduxerit sicut de lege u non scripta sed nata , in superiore ejusdem orationis loco i ea disseruit, quae circa idem tempus in primo De Legib/t, libro 5 stoicis maxime rationibus concludebat , - ut His
ceri inter judices cui se plurimum tribuere M. ulli iis in oratione ipsa semel iterumque indicabat 6 is suis
cui eidem latia ut stoica Se probaturum e SSe Sperare ui
P. Milone, 85-86. 2 V. in loco excerpto Est, est profecto illa ViS..., et v. 3 ibid. is sorte idcirco non putant..., etc. 4 Cap. 4 quasi praefatione disceptationi ii de jure , .ms. Supra, P. ai t, Cap. PSqq. 6 P. t L 16 58 et 26 de Catone dicimus . I meque idcirco contendimus ea dicta esse quali in Oratioris nobis tradita legimus V commentario Q. Asconi Pediani de hac om
122쪽
- 106 Sic ut ornandum hunc si locun is, quem si de dis immors utibii u ipse appellavit 1), noster orator ad eos philosophos satis constanter Se conferentem idemUS, quorum Ssent ei illam cum si majorum Sapientia is maxime
congruei posse intelligebat, quosque eosdem ut philosophus in eisdem rebus eatenus Sem probare M Significavit ut Iis si pietate. Sanctitate, religione, sublatis, periurbatio vitae nai gna lud consuSi Sequeretur 2 D in illo autem loco is, quem ii do morte in vocavit 3), cum nulla ejusmodi lege obliganis sibi videretur, ipsa varietaSopinionum, qua perorationes emisit, ad eam rationem sero redigi etiam potest, quam ut philosophus in ea re secutus est. - Nam quod
in Clusenii de sension dat Oppianico veneni crimen ita refellil ut Ontendat. Cluentium nihil habuisse cur inimico
suo si damnato, exsuli deserto ab Omnibus , moriem
maturare vellet, si quod illi unum esset perfugium calami tulis i ii, - hanc argumentationem deducebat ad deridonitas eas u ineptas , de inferorum suppliciis a sabulus I 5 , a quibus similiter irridendis suam nousculanam is ile morte disputationem orSus est 6). Cumque simili argitui ditato Caesar eodem fere modo in senatu uteretur 7ὶ ad stiadendum, Catilinae consiliorum sociis vitam
suu in hic restilliis se. SocruS, ab uxorum a fratris a liberum poenis actum ossi lai necilii maii in celeratorum Sedem ac regionem. Quae Si salS Sunt
id quod ii irae intelligunt, quid ei tandem eripuit mors praeter sensum
doli iris ... DK is Tusctii l. 10. I Dic, quaeso num te illa terrent... etc. s. 6. Sicili appares ex Tulliana in Catilinam oratione IV, cap. 4 cs. linia Sallustium in Catilina, cap. 50 g20 Caesaris rationem et 52,4 13
123쪽
- 10 relinqui debere, M. ullius nihil sane contra dixit, nisi
quod post relatam Caesaris sententiam ea animadvertebat. unde satis apparet, cur brevissimam sane horum si aeternorum suppliciorum , commemorationem in Iairones Italiae , ipse exiremis primae de Catilina orationis ver
irataque ut aliqua in vita formido improbis esset posita, apud inferos ejusmodi quaedam illi antiqui supplicia impiis constitutaeSSe Voluerunt, quod videlicet intelligebant his remotis non SSemortem ipsam pertimescendam 23.
Et vero qui sic definio bai, quid boni in populari opinione inesset, idem in aliis orationibus per philosophorum
ratione vix minus quam per ipsam romanae u dignitatis ii conscientiam effici debere professus est, ui ne supienti sortique vir mors si pertimescenda δε videretur Sic enim honeStam et ceSSionis s suae explicationem orationi pro
P. Sestio habitae 3 in seriam a repetendis eis, quae in Cluenti do sensione de optanda in miseriis morie dicta modo notavimus, ad colligenda moriis fortiter oppetendae et argumenta et exempla deducebat
6. . . Quid tum mortemne fugiebam An erat res ulla, quam mihi magis optandam putarem aut ego illa res tantas in tanta improborum multitudine cum gerebam, non mihi morS, non exilium ob oculos versabatur non haec denique a me tum tanquam sata in ipsa re ger0nda canebantur An erat mihi in tanto luctu meoruim tanta dijunctione, tanta acerbitate, tanta Spoliatione omnium rerUni, quas mihi aut natura aut fortuna dedera vita retinenda tam eram rudis, tam ignaru rerum, tam expers consilii aut ingenii 'nihil audieram, nihil videram, nihil ipse legendo quaerendoque
cognoveram, ne Sciebam Vitae brevem esse cursum, gloriae empi- 1 In Catil. I, 33 si ... Tu dupiter ..., latrones Italiae scelerum laedere inter se a nefaria societate conjuncto aeternis Suppliciis Vivo mortuos que mactabis B; - atque similiter de Antoni latrocinii sociis in Philippica XIV, 32 Illi igitur impii, quo cecidistis, etiam h inferos poena parricidii luent, Quos vero, qui extremum spiritum in victoria effudistis piorum estis sedem et locum conSecuti s. 2 In Catil. IV, 8. 3, P. Sestio, cap. l. s. Supra, p. 82. 4 In eis Sententiam agnoscimus, quam in oras P. Cluentio notavi
124쪽
lernuin eum esset omnibus dessinita mors, optandum esse, Ut Vita, qui a 3 cessitati deberetur, patriae potius donata quam reservata tintiirae videretur nesciebam inter sapientissimos homines hanc conterili ui ui fuisse, ut alii dicerent animos hominum Sensusque morte restingui alii autem tum maxime mentes sapientium ac sortiumvirorum cum e corpore excesSissent, Sentire ac vigere quorum Hierum fugiendum non eSse, carere Sensu, - alterum etiam Optan
Similiter illa Tusculana de morte disputatio cujus perorationi ne exemplorum quidem quae hic omittimus, commemorationem deesse vidomus in harum duarum
opinionum contentione VerSalur, - quarum iracumqUeprobabilior sit, ad contemnendae moriis conclusionem nihil interesse noster auctor docet 2). EI V M'o, quanquam non sine consilio ei in hac ipsa Tusculana et extremo de Senectute dies Ogo animorum n-
mortalitati quam nonnisi per Scipionis personam sexio te ne ii bliea libro omnino affirmavit 3 graviorum philosophorum auctoritates attribuisse videtur lamen hii jusmodi immortalitatem ut vix minus expetendum ei sibi os bonis sortibusque viris saepius proposuit, quami iuuens hoc ipso loco, quem ex oratione pro Sestio excerpSimus aiebat et breVem vitae cui Sum 8Se, gloriae empilori uim 5 h, i in aliis etiam orationibus, si ilam morim,rum in memoria positam SSe vivorum 6 cujusgoneris immortalitate se quidem cogitatione speque frui vivetilem profitetur, ii Si Vea Suo Sen Su post mortem afutura
C Tusc. I. M atque antea, 89 de Romanis) P. Sestio 48, ubi eadem
sere xt nipla Erechthei, Deciorum, et . commemorRntur. 2 Titsc. , 5 qm: u ... Dasne aut manere animos post mortem aut morae ipsa interire ... n
i3 De Repubi Vl praesertim, 13, 25, 29 s. Priac. I, praesertim 39, 9. 1 II; - De Senectute Quod si iii ii 'ori ν, qui animos hominum immortales esse credam Cato loquitur , liberitor 'rro ... in mortuus, ut quidam minuti philosophi ensent, nihil
Si P Sestio, I. - Similiter in orat P. C. Rabirio 30 Etenim, QuiriteS, exiguum nobis vitae curriculum natura circumscripsit, immensum gloriue Atque in Philippica XIV, 32 Brevi a natura vita data est, at memoria bene redditae vitae sempiterna v. iii Philipyica IX, 10. s. Philipp. XIII, P si Si non spiritu, at Virtutis
125쪽
- 09 sit, sive ad aliquam animi sui partem pertinere debeat sys. In ejus certe orationibus nunqi iam introductam invonimus eam rationem, qua utentem Scipionem sexto de Republiea libro socii demonstrantem si quantis in angustiis hominum gloria se dilatari vellet . atque in si definito caeli loco, ubi beati sempiterno aevo fruituri sint s 2 in spem humanis praemiis altiorem magnis praestantibusque viris proponentem 3 at contra propter hoc ipsum, quod ii optimum quemque maxime gloria duci profitetur, idcirco potius opinari Videtur et aliquem sensum esse in morte praeclarorum virorum 5 η, quo hac gloriae
mercede ac delectatione in perpetuum ipsi frui possini 6): hanc enim rationem in oratione pro C. Rabirio I habita
si eque quisquam nostrum in reipublicae periculis cum laude ac Virtute versatur, quin spe posteritatis fructuque ducatum itaque cum multis aliis de causis virorum bonorum mentes divinae mihi atque aeternae videntur esse, tum maxime quod optimi et sapientissimi cujusque animus ita praesentit in posterum, ut nihil nisi
sempiternum Spectare Videatur.
Quatenus autem talia ad ipsa philosophorum scholas pertinerent, ex illa, quam modo diximus, Tusculana intelligere licet, ubi postquam communiter pOSilum eSt, u naturam ipsam de immortalitate animorum iacitam judicare, quod omnibus eurae sint et maximae quidem, quae poSt
mortem futura Sintis, tum per eamdem si praeclarorum virorum is selectionem propter eis insitum gloriae amorem 8 hoc argumentum sic concluditur:
l P. Archia 30. - Similia sere invenias, De Seneci. 6. 2 et 3 De RepubL VI, 13 - 20-25.
4 CL P. Archia 26. - . . Rabirio 29. 5 Sic loquitur in orat P. Sestio. 31. s. P. Scauro, 50 6 Cum contra sexto De Repubi libro per gloriae contemptum affirmandae animorum immortalitatis ratio concludatur. I Pro C. Rabirio 29. 8 Tuscul. I, cap. 5-16. - Similiter, etsi minus enucleate, disseritur in dialogo De Senectute 82. - De hoc gloriae amore in hac ipsa Tuscul. I, 34 easdem sententias noster auctor repetit quas in orat P. Archia 26ὶ sic expresserat rahimur omnes studio laudis, et optimus quisque
maxime gloria ducitur : ipsi illi philosophi etiam in iis libellis, quos de
contemnenda gloria scribunt, nomen suum inscribunt, ... etc. v
126쪽
. . . Quod si omnium consensus naturae o est, omneSque qui ubique sint, consentiunt esse aliquid, quod ad eos pertineat, qui vita cesserint, nobis quoque idem existimandum eSt, et Si, quorum aut ingenio aut virtute animus excellit, eos arbitramur, quia natura Optima Sint, cernere naturae rim maxime, veriSimile St, cum
Optimus quisque maxime posteritati serviat, esse aliquid, cujus is post mortem sensum sit habiturus lin.
Cumque huic si laudis studio clanium tribuerii, ut non semel in orationibus sicut etiam in hac ipsa usetuana)
ii locutus sit, tanquam haec laborum periculorumque merce optimo cuique maximum ad virtutem incitamentum esset 2), lamen ne in hac quidem gloriae dulcedine oratorie amplificanda semper omisit ejusmodi correctiones, quibus admoneret, si ii ullum theatrum virtuti conscientia majus esse 3 sic enim Milonis virtutem i), cum is Clodium interfecisset, apud iudices optime commendari pOSSe existimavit
si . . . Addit haec, quae certe vera sunt, sortes et sapientes viros non
tam praemia sequi solere recte factorum quam ipsa recte facta 5); senihil in vita nisi praeclarissime fecisse, siquidem nihil sit praestabilius viro quam periculis patriam liberare beatos esse, quibus ea
res honori fuerit a suis civibus, nec tamen eos miseros, qui beneficio cives suos Vicerint; sed tamen ex omnibus praemiis virtutis, si esset habenda ratio praemiorum, amplissimum esSe praemium gloriam; SSe hanc unam, quae brevitatem vitae posteritatis memoriaconSolaretur, quae sinceret ut absentes adessemus, mortui viveremuS hanc denique esse, cujus gradibus etiam in caelum homines viderentur ascendere ;
atque eamdem fere sententiam in hilippica secunda re
petit dum Caesaris intersectores ait u eam gloriam con-Secuto eSSe, quae Vix caelo capi posSe videatur Q
l Tusc. l, cap. 16, g 34. 2 Cf. Pro C. Rabirio 29 locum relatum supra). - . Archia 26-28 u udam enim virtus aliam mercedem laborum periculorumque desiderat praeter hanc laudis et gloriae qua quidem aetracta, quid est quod in hoc
tam exiguo vitae curriculo et tam brevi tantis nos in laboribus exerceamuS ... , s. 1 Scul. 1, 33 . . . Quo quidem dempto, quis tam esset amens qui sempor in laboribus et periculis Viveret ... 6 Cs etiam Philipp. XIV, 32 u ... quae Si non esset longior quam haec Vita ... etc. )
3 Sicut scripsit in Tuscul. II, 64. 4 Cf. P. Milone 96-97. Cf. supra p. 10o n. 7. 5 Sic repetimus sententiam Catonis supra p. 88 relatam.
127쪽
Etsi nim satis in ipsa conscientia pulcherrimi facti si uel aserat, tamen mortali immortalitatem non arbitror esse coni semii 'n-dam 1 i. MNam, qui ut philosophus recte animadverteriti toti viri sapienti s esse ad multitudinis arbitri uni , se componere et, non quid verissimum sit, sed qiiii volit VulguS, exquirere η 2 , - ei sane commodius hii l. loratorem plerumque ita loqui, tanquam multitudinis opinio et in improborum hominum vi luperatiotis lin comprobandis recte facti cum optimi cujus qui audicio consentire soleret sed lumen in nonnullis Liuillionibus 5 eam ipsam si verae gloriae nis si populari ima distinctionem adhibere videtur, quam in tertia H, u
Est enim gloria solida quaedam re et eXpreSSa, non iis lusit brata ea est consentiens laus bonorum, incorrupta Vox sense uili cantium de excellenti virtute, ea virtuti resonat tanquan isti Quae quia recte actorum plerumque come eSt, non St iis, iis viris repudianda. Illa autem, quae Se ejus imitatricem μ-i vi is temeraria atque inconsiderata et plerumque peccatorum uior uiu que laudatrix fama popularis, simulatione honestatis fornatrii, i ius pulchritudinemque corrumpit.
Qua quidem distinctione vel iacite assumpta ri i si iudicare potuit, si qua ad gloriae commendation uncini ubi nimium rhetorice diceret, ea a philosophorum alii mi non
1 Philippica II, 114. - De hac, gloriae immortalitate hoc lo PD ix situ quam contra non magni aciendam esse in libro V De Repuhi. Hi pili docens inducitur sicut supra notaVimus . - De cetero, - quod Di ii ii 1 nam de gloria sententiam attinet, s Charaux . Quid de loliis N i. o HCicero . 1866). 2 TuscuLV, 104. -is. De Republ. VI, 2M et ... Sui te oporti 1 cebris ipsa Virtus trahat ad verum decus quid de te alii loqaiantis r. ipsi videant, sed loquentur tamen . 3 Cs ea, quae initio hujus capitis p. 86-87 de Pisoniana dixi Diti μ. 4 Quod aperte exprimitur in Philipp. I, 29 Est autem , lori: litus
recte factorum magnorumque in rempublicam meritorum, quae Iliso Plimi cujusque, tum etiam multitudinis testimonio comprobatur. i5 Cf. P. Sestio 13 . . . bonam famam bonorum, quae Sol tu
gloria nominari possit B P. C Rabirio Postumo, 3 u quae ruit uitium judicio expenditur Philipp. I, 15 su Verae gloriae usi: Duia i , Philipp. V, 49- i0. 6 Tusc. III, cap. 2. - s. etiam de ii vera gloria is, eis c. si 43.
128쪽
- 112 ita multum discrepare. Nec vero huic claudis studio nisi in vita sua sic in suis orationibus tantum sorsitan tribuisset, nisi gravissimos philosophos de re summo bono sita disserentes vidisset, tanquam honestum et laudabile idem esset, atque inde etiam concludentes, quia beata vita si gloriatione diqna δε habenda esset, idcirco eam nonnisi honestate effici posse 1 quas rationes cum ab eis et dialecticis 3 2 ita concludi intelligeret, quos a solo philosophos , esse interdum suspicatus est 3) ab illis
ipsis Stoicorum, consectariis i eam et verae laudis in cum virtute quasi confusionem, qua nou semel ut orator populariter usus est, repetere 5 se forsitan sibi conscius fuerit.
1 Cs. De Finib. III, 2 28, ubi haec . Stoicorum consectari s Catonem exponentem acit; nam quod in lib. IV, 49-51, eorum argumentationem ipse irridet ac reprehendit, eas tamen sententiaS, qua ex tota argumentatione hoc loco solas excerpimus, et ipse concedit et ab omnibus philosophi8, - praeter eos . quibus Summum bonum Sine Virtute esto, sicut Epicurum et alios, in Academicis videlicet maxime, concedi ait. 2 Sic Stoici potissimum ab eo non semel designantur Cf. Supra nostram pari. I, p. 52 n. l.
3 is Tuscul. IV, 3 V, 46. 4 C P. Marcello, 19 P. Sestio 138 Pro C. Rabirio 29 si cum laude ac Virtute P. Archia, 14 si laudem atque honestatem n . 5 Sicut ea ipsa . rhetorice et augeri et ornari posse scindicabat, De
Finio. ΙΙΙ, 26. s. Parad. Proctem.
129쪽
Quomodo Cicero in eis libris, quos de propriis philosophiae
rebus scripsit, suam adjungendae oratori philosophi te formulam inplere sibi ipse visus est. I Sic judicari potest, quomodo suam in variis philosophiis erudition0 Cicero ad forensem eloquentiam adhibuerit sive de quavis earum purio disserendi occasionem in ipsis causis inveniret sive ex iis ad ornandos eos locos, qui ad philosophiam maxime pertinerent, res et sententias tacite eligeret. Atque eum Videmus in propriis philosophorum sententii rationibusque per suas orationes ita inserendis vel ultra progredientem, quam quatenus in ejusmodi rebus ad commodiorem talium locorum tractationem oratorem versari debere ipse in suis u oratoriis libris significabat Quem enim de philosophiae ad eloquentiam adjunctione ita disserentem agnoVimus, tanquam ea universa et quasi communis materies omni u civili ora
tioni is subjecta spectaretur, quam in libris de Republiea, de Legibus, de spiciis, inscriptis vix magis ut graecae philosophiae studiosus quam ut uoi togatus is tractavii, eum per Suas orationes non semel invenimus in ejusdem generis re scholis δε exprimendi quasi se exercentem, ex
quibus illos libros de reconditioribus et maxime quidem Graecorum philosophorum propriis quaeSilonibus, oe- lui de summo bono 1 , de virtute beatae vitae effectrice 2 ,
si In libris De Finibus. 2 Ad hanc formulam ipse Tusculanas suas redigit, De Divinat. ΙΙ, 2.
130쪽
- 14 do natura deorum, - composuit. Cumque in Variarum philosophiarum sententiis pro causarum commoditate adhibendis ea libertate uteretur, ut nulli certa doctrinae addictus ex omnibus libaret, quodcumque maxime probabile dicondo fieri posse existimaret, tum per orationum uri elutem eam ipsam rationem fere exercebat, quam ut philosophus postea professus est, ut mullis ullius certae
disciplinae vinculis is 1 prohiberetur, ex omnibu quaque de re sibi adsciscere, quidquid maxime ad veri similitudinem accedere judicaret, me ea quidem lege obstrictum se faciens, ui de re eadem idem semper defenderet 2 . Ac de ipsa quidem philosophandi ratione, quam secutuSeSt, propter Se considerata, non est hujus scriptionis plura dicere sed extrema rei nostrae explicatione non alienum fuerit animadvertere, quo quasi processu a propriis philosophiae locis ad oratorium usum adhibendis ad eosdem
separatim propter se tractandos noster auctor se contulerita cum praesertim ab eis ipsis libris de Oratore inscriplis unde disputatio nostra prosecta est, liceat repetere, quomodo hau philosophandi professionem ad eam summi oratori quasi formulam, quam prae se ferret, pertinere ipse indicaverit. Nam Crasso suo sic statuenti, e quidquid sit quacumque
ex arte, quocumque de genere, oratorem id, si tanquam clientis causam didicerit, dicturum esse melius et Ornatius, quam ipsum illum ejus rei inventorem atque artificem 3 ii, - ipsum Antonium consentientem alio modo faciebat qui, quanquam et repugnare Videtur, quominus infinita quaestionum universi generis silva s oratori adiutagatur, neque illam ipsam earum partem, quae ad mores hominum et ad usum civium maxime attineat, nisii modicis regionibus circumscriptam n oratori comprehendendam esse concedit ), tamen idem eodem loco sic