장음표시 사용
111쪽
- 93 sic dicebat, u ipsos sibi videri praeceptores et virtutis magistros, quos Cato sequi se profiteretur, fines officiorum paulo longius, quam natura Vellet, protuliSse, ut eum ad ultimum animo contendissemus ibi tamen, ubi oporteret, consisteremus η 1). Et quidem, tanquam illius doctrinae in mitiorem partem interpretandae exempla Catoni proponebat clarissimos viros Scipionem maxime ei C. Laelium, quos ex eodem studio eruditos non idcirco asperiores factos esse aiebat 2 quorum quidem exemplum dum Academicorum praeceptis ita adjungere videtur, non ut et apud imperitos a ingens 3 talem confusionem inducebat, sed orationem suam ad hanc rationem fere
dirigebat, quam secutus si ut philosophus sic contendit,
Academicorum Stoicorumque in verbis magis quam in
rebus omnem dissensionem fuisse : ex quo sano efficiebatur, eam dissensionem vi jam apparere, Si eu magnificentior verborum ostentatio, quam Stoici induxissent 5 , ad usum Vitae redigeretur. Hac eadem ratioue uten in Archiae judicio, dum eorumdsem Virorum, Africani, Laelii, L. Furii, exempla eo consilio proferebat, ut significaret, qui praeclarum ac singulare , ad naturam eximiam ei illustrem re ratio quaedam conformatioque doctrinae , adjungeret 6ὶ Stoicorum doctrina, qua potissimum illos eruditos fuisse con Slabat, ne Secernere quidem videbatur eam disciplinam, a qua ipse se didicisse profitebatur u nihil osse in Vita magnopere 7 expetendum nisi laudem atque hones-
talem, in ea autem persequenda omnes cruciatu corporiS,
1 P. Murena, quod non multum abest ab eis quae de Stoicis in extrema quinti De Finibus parte II sqq et in V Tuscul Cicero dixit. 2 P. Murena 66. 3 Quanquam huic rationi se aliquid concessisse significat De Finib., IV, 4j, sed maxime in eis, quae de stoicis sententiis diSSeruisset. 4 Ε a Carneade quidem repetitam Cf. De Finib. III, 41J Cf. Supra P. 52 5 Sicut Cicero explicat, in libro IV De Finibus. 6)Ρ. Archia 15 lo. am quod ii Cato ille senex a his adjungitur P. Mur. 66 P. Arch. 16 , id ad rationem aliam referri debet, de qua paulo
intra dicemus. et Sic Academici dicebant Stoici autem si unice , quanquam alias etiam res non e etenuas, sed sumendas esse aiebant προηγμ.εvαὶ is De Fin IV, 42.
112쪽
omnia pericula mortis atque exsilii parvi esse ducenda i ): cumque a tali philosophiae laudandae ratione omnem
sere Stoicorum Academicorumque distinctionem amoveret, forsitan nonnisi de industria neutrorum ne nomina
quidem in hanc disputationem introduxerit. Et vero, quorum utrosque nominatim conjunctos tanquam et honesta,
recta, digna imperio, digna populo romano η similiter dicentes in suo secundo de Finibus 2 oppositurus erat Epicureis ea dicentibus quae a viri civilis oratione omnino abhorrerent, - eosdem videlicet in constanter sortiterque vivendi praeceptis quasi tacitus confundebat, dum in oratione post reditum in Senatu habita, isonem ut Epicureum hac ironia persequebatur, quod .i si magiSii OS haberet non ex istis inopiis, qui dies totos de officio ach de virtute dissererent, qui ad laborem, ad industriam,
si ad pericula pro patria subeunda adhortarentur, sed eos si qui disputarent horam nullam vacuam Voluptate eSseu debere, in omni parte corporis Semper oportere aliquod
si gaudium delectationemque versari s 3 atque item etiam dum in Sesti causa 4 de eodem homino haec di
Serebat :. Laudabat homo doctus philosophos nescio quo neque eorUmtamen nomina poterat dicere, sed tamen eos laudabat maxime, qui dicuntur praeter ceteros esse auctores et laudatores voluptatis; cujus et quo tempore et quo modo, non quaerebat, Verbum ipsum omnibus animi et corporis partibus deVorarat eosdemque praeclare dicere aiebat sapientes omnia sua causa facere, rempublicam capessere hominem bene sanum non oportere, nihil Sse praeStabilius otiosa vita plena et conserta voluptatibus eo autem, qui dicerent dignitati esse serviendum, reipublicae consulendum Osfficii rationem in omni vita, non commodi esse ducendam adeunda Pro li P. Archia, 14
2 II, 76. Eadem sere verba ibi invenies atque in locis orationum, quos conserimu At vero illa, quae Peripatetici, quae Stoici dicunt, semper tibi in ore sunt in judiciis, in senatu Cicero orquatum Epicureorum defensorem alloquitur officium, aequitatem, dignitatem, fidem, recta, bonesta, digna imperio, digna populo romano, omnia pericula pro re
publica, mori pro patria, ... etc. - Cf. nost Part. I, cap. III.
3 Post reditum in senatu 14. 4 P. Sestio 23.
113쪽
patria pericula, Vulnera excipienda, mortem oppetendam, Vaticinari atque insanire dicebat.
Cumque per hanc ipsam ab AEpicureis separationem Stoicos Academicosque tacite conjunctos tanquam romanae dignitati satisfacientes noster orator designaret, eo magis animadvertendum est, quo temperamento, dum Ρisonem quam acerbissime insectatur, a Pisonis moribus Epicureae disciplinae causam separaverit. Et quidem de hac sejunctione vix aliquid cautius significabat, dum in illa oratione post reditum in Senatu habita sic dicebat, isonem et esse Epicureum non lenitus illi disciplinae quaecumque esset, debitum, sed captum uno verbo voluptati s 1 eamdem exceptionem paulo clarius indicabat in sua pro Sestio oratione 2), ubi tamen Epicureorum doctrinam magis etiam ignorare videri Voluit 3), quam ut de ea quidquam firmius suo nomine afferret in ea vero oratione, quam in Senatu vehementissimo in ipsum Pisonem habitam initio hujus capitis commemoravimus, hanc ineruditae Epicuri interpretationis correctionem, ut ipse in his rebus acutius intelligens, apertissime explicavit. Cum enim ei perfacile esset, hujus si voluptariae doctrinae, lurpitudinem 5 s vel amplificatam in isonem simpliciter convertere, hanc subtiliorem inimici sui increpandi rationem induxit, ut admoneret, eum ea praecepta, quae Vitiis Suis praetenderet, in priusquam quomodo intolligi deberent pro naturae suae malitia interpretatum esse. Ex locis, quo ex ea Oratione excerptos Supra retulimus 6ὶ, judicare licet, quomodo quem Epicureis quibusdam scholis dedecus suum praetexentem per ludibrium inducebat T), eidem
1 Post reditum in sen. 14 sequuntur ea quae supra retulimus Damabet
2 23 V. ipsum locum quem retulimus p. 96: ... cujus voΙuptatis et quo tempore et quo modo, non quaerebat. . . D 3 u. . Laudabat homo doctus philosopho nescio qUOS... v 4 Cf. in is 42 . isti tui volupturii Graeci. . . s
5 Sicut paulo ante in or P. Caelio, i, de Epicurea doctrina judicabat, 'o quidem severius quod per Caelii defensionem Voluptariae vitae patrocinium ipse suscipere videri poterat. Cf. ibid. 39. s6 Initio hujus capitis, p. 8 et 88-89. I Velut 59-60 66 locis supra designatis .
114쪽
- 98 nonnulias honestissimas Epicuri sententias objiceret s) atque inferiore loco 2 nostrum audimus, et de illo
u Graeco s isonis magistro et Graecum a dicit, non-jamis Graeculum i , sicut de eodem in oratione post reditiam dicebat, ut deo ingenios homine atque erudito is et re humano is etiam loquentem - cui generi se esse iratum, ne Si cuperet quidem, poSSe negat, et de ipsa doctrina haec moderatissima atque temperatissima asserentem re udistis prosecto dici philosophos Epicureos omne res, quae sint homini expetendae voluptate metiri rectene ad secus, nihil ad nos, aut, si ad nos, nihil ad hoc tempus; sed tamen lubricum genus orationis adulescenti non acriter intelligenti et saepe prae
Ipsa alis conclusionis ratio aptissime adhiberi potest ad eam ancipitem sententiam, in qua M. I udius ut philo-SOphu VerSan nunc propter si summum bonum , in
voluptate positum Epicuri disciplinam turpem philosophoque indignum judicat atque ejusdem honeSta Senten
tias rationesque Virtutum commendatrices pro nihilo ducere videtur, propterea quod, qui voluptatem in prima commendatione posuerit ei non sit consentaneum deinde negare, OSSe quemquam, qui honeste non vivat, jucunde vivere 3), - nunc contra minu curare Videtur, num,.quae Epicurus honeste ac praeclare dixerit, ea constanter sibi convenienterque dicere potuerit, eumque si in philosophorum cliorum 4 s aggregat, tanquam hoc omnis verae philosophiae proprium quamvis inconstanter, tamen voluntate tenentem, si Semper beatum esse sapientem 5 .
1 In Pis. 42 loco supra relato . 2 In Pis. 68 Sqq.i3 Cf. hujus sententiae explicationem in libro II De Finib. et in
Tuscul. V 26. Epicurus enim id negare, Sed si non laborare, quam sibi constanter convenienterque dicat , a Cicerone dicitur. 4 De his verbis s. De Finib. II, 26. 5 Cf. Tuscul V, 3 sqq. praesertim 110 119-120 , ubi haec Carneadia sententia explicatur, si quaecumque dissentientium philosophorum sententia sit de nibus, tamen. .. hoc praeclarum quasi decretum beatae vitae semper beatum esse sapientem posse omnium sententiis et disciplini convenire M. - Sic in ea iratione, quam pro aege Driotaro ind
115쪽
- 99 -- uanquam, quo u bonos viros l ad privatae vitae
rationem esse non negabat, eosdem tanquam a capessenda republica Suum si sapientem otiosam vitam 2 savocantes ut vir civilis probare omnino non poteraici quam ipsam ob causam per Crassum suum in secundo de Oratore libro quaerentem si non quae esset philosophia verissima, sed quae Oratori conjuncta maxime , eos, etsi u sine ulla contumelia , di miliebat 3ὶ Nec vero videlicet sine eadem quamvis iacti exceptione et in sua pro Archia orationi Africano, Laelio L Furio, commemorRndis philosophiae studium ita commendabat, tanquam doctrinae conformatione ad naturam eximiam accedenteu praeclarum ac singulare s quiddam emici soleret i ,
et in prooemio tertii de Republica libri 5 per eorumdem
exemplorum prolationem similiter docebat, qui si ad domesticum majorumque morem etiam illam a Socrate adventiciam doctrinam si adhiberentis, eos o ad laudem
IV Cumque per earum Opinionum SuccesSionem, qua de variis philosophiis sic proserebat, noster orator ad hunc intimam rationem se componeret, ui omnem philosophiam ad ea Vivendi praecepta revocare videretur, quae ipSiSCaesarem intra parietes habuit, M. Tullius de virtutibus quas in rege laudabat 3T , de magnitudine animi, gravitate, conStantia , loquitur, tanquam, haec omnes docti atque sapientes summa, quidam etiam sola bona esse dixissent, hisque non modo ad bene, sed etiam ad beate vivendum contentam esse Virtutem f. manc ipsam de Virtutis vi Epicuream sententiam Pisoni objectam vidimus in loco quem supra p. 86 excerpSimus ex Or in Pisonem 42. 1 in De Orat. m, M. I. De Finib. It 80-81.
3 De Orat. III, 63-64. 4 P. Archia, cap. I locum supra notatum). 5 De Republ. III, 4-6. 6 Et quidem ipsos Epicureosis a philosophis a Socrate et Platone prosec
tis v segregare Videtur in Tusc. V, 119, - sed cf. contra Deir. ΙΙΙ. 62 Acad. prior. II, 131.
116쪽
- 100 majorium exemplis et institutis responderent, ad rei nostrae explanationem maxime pertinet notare, quomodo in
Oratio ii de aruspicum responso habita 1 ipse in
Senatu professus sit se suis in philosophia studiis ab observandis majorum religionibus non deterritum esSe. Nam in lia oratione ei sane licebat a rebus, qua tractabat, lillosophantis personam Omnino SemoVere, Sicut si paulo ante faciebat cum si de domo sua , ageret ad pontifices et per alias etiam rationes aut ad judices
aut ad populum aut in Senatu habitas de dis immortalibus deque eorum religionibus 2 satis multa dixerat ad popularem opinionem simpliciter accommodata nisi quod
honos iorem de eorum numine et mente opinionem inter
dum pro opportunitate causae introducebat 3 sed
lani a cum tota oratio in prodigiis inierpretandis ita versari deberet, ut Haruspicum responsum , quod Clodius in ipsum convertisset, in illum retorqueretur, majorem videlicet auctoritatem verba sua habitura esse M. ullius Oxi Stima vii, Si caveret, ne propter ea philosophiae studia,
qua, ipse jam quasi in publicum produxisset ficiam
quamdam Sententiam ad temporis necessitatem induere videretur. Itaque, antequam explicaret, quid haruspices dixissent, de se ii disseruit
Ego enim fateor me et magnitudine ostenti et gravitate responsi et una atque constanti haruspicum voce vehementer esse commotus a me I I is Sum qui, si cui sorte Videor plus quam ceteri, qui teque atque ego sunt occupati, versari in studio litterarum his i Paulo post reditum, - ann 697 α 57. 2 velut cum de Verris in deorum templa offensis indignatur In Verr. a L L ib l. cap. 18 lib. IV, cap. 51 lib. V cap. 23 - aut cum de ilis Bonaste propitiis loquitur in Catilinam III P. Sulla λ; De Domo sua,
143-1 4 , aut iisdem pro reditu suo gratias agit Post reditum in senatu, no iii it , - De domo sua, 15-1ν etc. 3 Velut P. Cluentio 194, -- De uomo sua, 10 nihil expeti ab iis quot si injustum atque inhonestum sas esse ). - in talibus sententiis noster orator aliquid novi aequalibus suis attulisse videatur Dagmentum Q. Metelli umidici ejusdem, quem Supra p. 87 commemora inius abraulo Gellio relatum Ι, 6 conserre licet, ubi hanc sententiam dedi in Veniri iis is ... Iisdem deo propitios esse aequum est, qui sibi adversarii, is sunt di immortales virtutem approbare, non adhibere de-
4 Sicut in orationibus P. Murena et P. Archia, s supra, p. 91
117쪽
delecter aut utar omnino litteris, quae nostros animos deterrent atque avocant a religione. Ego vero primum habeo auctores ac magistros religionum colendarum majores nostros, quorum mihi
tanta fuisse sapientia videtur, ut Sati superque prudentes sint, qui illorum prudentiam non dicam Ssequi, Sed quanta suerit, perspicere OSSint... Deinde, Si quid habui otii, etiam cognovi multa homines doctos sapientesque et dixisse et scripta de deorum immortalium numine reliquisse quae quanquam divinitus per- Scripta video, tamen ejusmodi sunt, ut ea majores nostri docuisse illos, non ab illis didicisse videantur 1)...
Sic in is quae ad si religionem , pertinebant, eamdem rationem persequebatur, quam modo agnovimus in eiS, quae ad ipsa bene vivendi praeceptu spectabant dum enim profitetur, se si non delecturi aut uti omnino his litteris, quae animos deterreant atque avocent a reli
gione , Epicureos dicit quorum de dis opinionem 2 ad
ioliendam si pietatem, sanctitatem, religionem n tendere
ipse in primo de natura deorum libro 3 exposuiti dum
autem illos si doctos sapientesque homines η prae Se fert, quorum auctoritate ea commendala suisse ait, quae cum majorum sapientia et religionibus congruerent, ejus oratio per eamdem tacitum confusionem de qua jam diximus, ad illos antiquos Academiae principes non minusquam ad Stoicos spectare videtur. Quanquam ad Stoico potius se conserebat in argumentis, quae ad hanc congruentiam confirmandam sic colligebat
x tenim quis est tam Vaecors, qui aut, cum suspexi in caelum, deos esse non sentiat et ea, quae tanta mente fiunt, ut Vix quiSquam arte ulla ordinem rerum ac necessitudinem persequi OSSit, caSUfieri putet, aut, cum deos esse intellexerit, non intelligat eorum numine hoc tantum imperium esse natum et auctum et retentum Quam volumus licet, patres conscripti, ipsi nos amemus, tamen nec numero Hispanos nec robore Gallos nec calliditate Poenos nec artibus Graecos nec denique hoc ipso hujus gentis ac terrae domeStico nativoque Sensu Italos ipsos ac Latinos, sed pietate ac religiones l)De Haruspicum responso, 1 19. 2 Eam suae in Pisonem orationi inserebat 59j, dum Pisonem de Supplicationibu quas di neglegunt. . . etc. is supra p. 88 disserentem facit. 3 Ipse loquens in prooemio, 3 - et rursus in extrema parte Cottae disputationis 121-124 .
118쪽
atque hac una sapientia, quod deorum numine omnia regi gubernarique perspeximUS omne gente nationesque superavimus lin.
Ei quidem a Stoicis maxime eam rationem jam pridem defensam videbat neque enim temere in suis de Natura deorum thris Q. Lucilio Balbo Stoicorum sectatori desendendam eam assignavit 2 , qua utens hoc loco affirma-bal non tantum deos esse quod ne picurei quidem
negabant , Sed eorum mente ac numine omnia regi et guberituri 3 , - qua de re Academici Carneadiam sententiam Secuti, non ut neganteS, Sed ut dubitantes, multa Rigumentorum copia contra Stoicos disputare insiliu rant ij sicut C. Aurelium Cottam Bulbo contradicentem in tertio de a tura deorum libro inductum videmus .
Stoicos eosdem sicut ex illa Balbi disputatione 5 judi
care etiam licet habebat auctores hujus rationis ab univeis mundo ad genus humanum, deinde a generis humani univei situle ad singulas nationes ita deducendae, ut ipsam imperii romani progressionem et magnitudinem ad singularem deorum curationem singulari populi romani pietati ac religioni maxime respondentem res erre OSSet. Juod autem noster orator has ipsas rationes eo consilio proferebat, ut confirmaret, se, quamvis si in litterarum studio versatum , nihilominus tamen re magnitudine os- lenti et gravi tui responsi vehementer SSe commotum B. in io maxime Stoicos potisSimum sequebatur qui soli inter philosophos 6 , ut in ceteris etiam communis religionis colendae certa rationes asserebant, ita omnia divi-
li Deia uspicum responso, 19. 2 in lihro ΙΙ - ubi eadem fere Verba, quae e orat. DeiaruSp. ev. excerpsimiis initio Balbi rationis 4 invenimus si quid enim potest esse tam repertum tamque perSpicuum, cum caelum SUSPeximuS..., etc. V. divisionem a Balbo positam, De at deo= II, 3. 4 es. De at deor Ι III, passim ; - ΙΙ, 162. l. V. praesertim 164-165 De at ueor. It cui rationi Cotta adversaliari libro ΙΙΙ, 91-93. In libro II, 8, Balbus ita sere loquitur, ut Cicero
in orni. aruSy. resp.: ... Et Si conserre VolumUS DOStra cum externis, ceteris rebus aut pares aut etiam inferiores reperiemur, religione, id est cultu de mina, multo Superiore v. . .li; cs. De at deor. II, 162 De Divinat. I, 6 quanquam inter Stoicos Panaetius a non Sane ausus erat negare vim esse divinandi, sed dubitare
119쪽
- 103 nationis genera defendebant si , cum Epicurus ea omnia tolleret 2), eripatetici autem pleraque, et quidem simul cum augurali divinatione illam haruspicinam, de qua praesertim Cicero tunc in Senatu loquebatur, rejicerent 3 .
Nec vero nisi tacite confuseque .aullius in hac oratione, cum posuerit ei deos esse eorumque mente mundum regi et eosdem hominum consulere generi inde stoicam de divinatione conclusionem sibi assumere videtur, quam
eis in secundo de Legibus libro 5 etiam repetit, tamen ut philosophus postea repudiavit : qui enim de natura
deorum deque eorum providentia extremo terito librorum quo de hac quaestione composuit, etiam post Carneadiam Coiiae argumentationem stoicam albi disputa tionem ad veritatissimilitudinem propensiorem sibi videri significavit 6 , idem in libris quos de Divinatio=ie inscri- pSit, Stoicae sententiae quam Quinto fratri explicandam tribuit T), per Carneadia argumenta ipse ita adversatus
est, ut v superstitione tollenda religionem tollere prae negaret 8 in quod autem etiam tum si majorum instituta tueri sacris caerimoniisque retinendis sapientis esse η ait sin sicut de colendis dis immortalibus Coitum contra Balbum sic disputantem secit . ut majorum auctoritas et etiam nulla ratione reddita , ipsa per se satis valere debere diceretur 10)J idcirco dignum suit ostendere eum in oratione publica Stoicorum rationes, quarum quidem ultimam
conclusionem privatim non probaret majorum auctoritati adjungere maluiSSe.
linis. De Divinat. I x De at deor. II, 162-163. 2 Cf. De Divinat. I, 5 De t. deor ΙΙ, 162. 3 De Divina I, 5 G2. - Quod ad Carneadem attinet, u concertationis studio modo hoc modo illud dicentem . . De Divin. I, I AE ΙΙ, 9
150. 4 Ilaec verba sumimus e libro II De Legib. 32. s. De at ueor. II, 3 De Divin. I, 9, 10.
5 De Legib. II, 32-33. 6 De t. deor. ΙΙΙ, 96. s. De Divinat. I, 9. I In libroci Cicero contra dicit in libro II. 8 De Divinat. II, 148-149. - Quanquam ipse Balbus in sua stoica disputatione De at deo . I, 63-72 explicat quomodo Stoici ipsi sicut
Romanorum i majores superstitionem a religione Separarent .
120쪽
- 104 Por Stoicos igitur sic officiebatur, ut ne tum quidem, cum depopuli romani felicitate deque deorum immortalium is summo erga eum amore η 1 popularia simpliciter diceret, ab omni philosophorum ratione noster orator abesso sibi videri posset. equo videlicet neSciu erat,
cum in oratione de Catilina ad populum habita 2 doceret,
ea, isse ad deprehendendos conjurationis socios ipse admitti stravisset, nonnisi u deorum immortalium nutu atque consili η geri potuisse, idque prodigiis atque haruspicum responsis enumerandis confirmaret, ipsam stoicae de natura deorum scholae progressionem 3 quasi ducem talis componendae rationis se habere . Atque per similium rerum explicationem in Milonis defensione ad eamdem ipsam re scholam n iterum expromendam adductus est, quam in oratione de Haruspicum responso habitu produciam notavimus cum enim post tractatam legitimana re de iure disceptationem Sic perSequeretur. per mortem Clodii Milonem reipublicae salutis auciorem suisse Meque tamen eum iam propria vi ac virtute quam
deo mim voluntate et consilio id egisse i), ad confirmandum lianc rationem haec introduxit 5
ii sti hujus beneficii gratiam judices, fortuna populi romani et
vestra elicitas et di immortales sibi deberi putant. Nec vero quisqviam aliter arbitrari potest nisi qui nullam vim esse ducit numenve diviniarn, quem neque imperii nostri magnitudo neque sol ille nec caeli ignorumque motus nec vicissitudine rerum atque ordines movent neque id quod maximum St, majorum Sapientia, qui Sacra, qui caerimonias, qui auspicia et ipsi sanctissime coluerunt et nobis suis posteris prodiderunt. Est, est profecto illa vis, neque in his corporibus atque in hac imbellicitate nostra inest quiddam, quod vigeat et sentiat, non inest in hoc tanto naturae tam praeclaro motu Nisi sorte idcirco non putant, quia non apparet nec cernitur: proinde quasi noStram ii Sam mentem, qua SapimVS, qua pro- viuem I S, qua haec ipSa agimu ac dicimuS, Videre aut plane qualis aut ibi sit, Sentire possimus. Easi igitur ipsa, quae Saepe incredis 1 cs. In Catii orationem III ad populum , 1.
2 Tertia si In L. Catilinam urinScripta, cap. 8-9. 3 Qiuilis ea explicatur a Balbo in lib. I De at Beor. 3 et 162. si I . Milone 6 in propositione , et 83.