Disquisitio de Protagorae vita et philosophia [microform], quam..

101쪽

Frei, memoriae vitio tribuendum esse, quod Themistius ἈρΘοέπεια Prodico adscribat ' vero si ipsum Platonis dialogum studiose investigassent, patuisset iis. bona memoria suisse Themistium , nam quum P. 54 B Hippiam profitentem audiamus Se quoque de eodem carmine posse verba sacere . dubitari non potest quin it laeteri sophistae et ver Prodicus suo quisque modo enarrare poetas consueverint, ita ut δρΘoέπεια non unius duerit Protagorae Quod vero attinet ad ρΘορρημοσύνην haec maxime propria fuit Prodici, verba enim Ἱρὴματα illum accurate distinguere studuisse, abunde patet s. c. ἀμσγισβητειν et ἐρίζειν ευδοκιμεῖν et ἐπαινεῖν, εὐφραίνεσθαι et ἡδεσθαι

p. 557, βούλεσθαι et ἐπιθυμειν p. 40'. Quas artes mercede pactus docebat quod non videtur secisse

Protagoras.

Protagorae studia de dialeetiea et rhetoriea. Ha duae disciplinae coniunctim tractandae Sunt, quia Protagoras iis quoque promiscue Sus SS Videtur eodemque proposito, ut aliis persuaderet aut causam suam defenderet solum discrimen inter eas ipsi erat, quod dialectica constaret mi βραχυλογί 3, rhetorica πι μακρολογί δ.

0uum Protagoras profiteretur se efficere ut quicumque suas Icholas frequentaret fieret δυνατωτατος τα ης πολεως καὶ πραττειν κα λέγειν Prol. 19A , sponte liquet eum quoquo exercitationes instituisse ne discipuli in posterum carerent facultate publico dicendi et acumino in disputando. O teS-

X, 600 C.

Hae exercitationes ita institutae fuisse videntur ut discipulis quaestiones proponerentur de quibus Sset disputandum; vid. ita Laert. IX, 55 και πρῶ

πον Ponere , de quibus ipse copiose ornateque diceret, jussit Gorgias Protagoras ver maxime Ocebat, quibus argumentis et artibus opus SSet, ut quae posita ab alio essent debilitarentur et frangerentur. Quum Vero a προς ac Θέσεις επιχειρ-εις Praeterea a nemine memorentur, vix definiri potest quales fuerint. Cum quaestionibus fortasse similitudinem habuero loci eommunes, quos Protagoram scripsisse narrat Cicero in Bruto cap. 12 3 Itaque, ait Aristoteles , cum Sublatis in Sicilia tyrannis res privatae longo intervallo iudiciis repeterentur, tum primum qu d esset acuta

102쪽

illa gens et isontroversa natura, artem et praecepta Sieulos ictraeem et Tisiam eonscripsisse; nam antea neminem solitum via ne arte, sed accurate tamene de scripto plerosque dicere scriptasque fuisse et paratas a Protagora rerum illustrium disputationes, quae nune ommunes appellantur loci. Quod idem fecisse Gorgiam , eum singularum rerum laudes vituperationesque conseripsisset, quod iudicaret honoratoris esse Maaeime proprium, rem augere posse laudando vituperandoque rursus affligere cs rei p. 4 sqq. et 15 sq. His communibus locis continebatur argumentum aliquod universale, laudatio virtutis aut vituperati vitii alicuius, omissis personis,

locis, temporibus il Discrimen inter theses et

locos communes hoc esse videtur quod illae erant exercitationes dialecticae, ii vero exercitationes rhetoricae, quibus suturi ratores semper haberent paratos locos de rebus saepe redeuntibus , quos rationibus suis immiscerent. Hos locos communes spectare Vi

Duplici modo disputationem iustitui posse docet Pr tagoras in heaet. p. 167 μ σωζεται γαρ ἐν τουτοις ὁ λόγος ουτος, ψ τυ ει ρεὸν χεις ἐξ ἀρχῆς αμφισβητειν,αμφισβήτει , λόγου αντιδιεξέλΘ ων , , δε δι' ερωτησεων

πρῶτος τουτο πράξae. Itaque statuebat disputari posse continua oratione aut interrogando respondendoque. Prius genus dictum esse videtur μακρολογία Ste rius βραχυλογία , Vid. e. g. Prol. 529 B: Πρευταγόρας

554 E. Hanc βραχυλογία quamquam alii quoque Sophista profitebantur vid. Gorgias p. 449 B sqq. ubi

est luculentissimum huius generis exemplum , tamen non vehementer eam amabant; sic Protagoras in cognomine dialogo, p. 548 C. vix cogi potest ad interrogandum et respondendum cs. 555 B, et quae monet Alcibiades p. 56 C. - Magis autem iis placebatis ακρολογία, qua in utramque partem rationes habebantur, in quo disputandi genere sophistae melius facultates oratorias ostentare poterant. Huius rationis exemplum est in Prol. p. 525 C 28 A, ubi Protagoras perpetua oratione defendit sententiam suam, virtutem doceri posse scs. Sup. p. 55 sqq. . In disputando autem leges sunt bSerVandae, quas qui violat, is ἀδικεῖ se κακουργεῖ εν τοῖς λόγοις, Vid. Theaet. 167 ci δικε7 δ' ἐστὶν εν τε τοιουτου , ταντις uni Ἀωρις μὲν aes ἀγονιζόμενος τας διατριβας

103쪽

γεσθαι 'ουδαζ τε και πανορθοι το προσδιαλεγο- μενον, ἐκεῖνα μονα υτ υ ἐνλικνυμενος τα σφαλματα, αυτος - ἐαυτου otii των προτέρων συνουσMῶν παρεκέκρουστο. Itaque attendendum est utrum exercitationis causa disputetur an veri investigandi gratia; tunc enim non amplius licet adversarium suum variis artibus et dolis saltero. Sic quoque in Prol. 550 Ciure indicat Socratem in disputando fraudem commisisse hic enim statuerat aliquid quod nondum prο-batum aut concessum erat Sententia autem sophistae de disputationibus exercitii causa institutis effecit ut multi iniquius do ius dialectica iudicium tulerint, qua de re mox videbimus. Argumenta quibus sententiam suam probare solebat admodum varii generis suisse videntur Saepe proVocat ad communem hominum sensum , vid. Prol. 528 C, 540 , 555 C sub hanc ipsam ob causam non Udet assentiri, iniustum esse posse temperantem utitur

sabula p. 520 C sqq. exemplis p. 527 A, D, E , 528 A.

Valere haec possunt ad ea, quae p. 75 ad Diog. Laert locum diximus, illustranda. Haec disputandi ratio in omnibus omnino rebus valebat nulla res de qua disputari nequeat quod Protagoras sic enuntiabat: Diog. Laert. IX, 1 ετ

Δυ λογοι εἰm περὶ παντος πραγματος αντικύμενοι

Seneca ep. LXXXVIII, 5T: Protagoras ait, de omnire in utramque partem disputari posse ea aequo et de hac ipsa an omnis res in utramque partem disputatilis sit. Idem hanc nimiam subtilitatem vocans et infestam veritati, eodem respicit in ad ep. 58 si Protagorae redo, nihil in rerum natura est nisi dubium se quamquam latendum est eum Protagorae sententiam his verbis male expresSisse, atque ex iis non obscure liquere, Senecam reserendum SSe ad illos Protagorae iudices, quos describit Sextus Emp. adu math. VII, 60 Πρωταγοραν τον 'Aβδηριτην ἐγκατ έλεξάν τινες τι χορψ τῶν ἀναιρουντ υν το κριτν ριον

iudicium quam salsum sit, luco clarius apparebit iis, qui aliquanto melius sophista philosophiam noverint. Hoc autem Protagorae placitum de unaquaque redisputari posse, in causa misso videtur ut iniquius vulgo de eius dialectica iudicium sit latum; quae enim exercitationis aut sagacitatis suae hac in roOstendendae causa disputavit, effecerunt ut postea existimaretur non veritatem in unaquaque re pectaSSe, sed illud modo voluisse ut sua sententia victoriam reportaret. Hinc A. Gellius N. Α , 5, eum vocat insincerum philosophum hinc Diog. Laert. IX, 2:

104쪽

iudicium Isocratis, et init. ubi Protagora refertur

Et revera si dialectica consideratur tamquam ars aut instrumentum aliquod quo montis acumen excitatur, huius totius artis culmen hoc est, ut thesis quae videtur vix dolandi posse, tamen ab adversario delici nequeat hanc fuisse communem OphiStarum et philosophorum professionem eosque hanc ob causam a pollui in contemtu habitos esse, vidimus ad

Apol Socr. pag. 8 et 25. Cicero in Bruto VIII,

50, tradit hanc fuisse professionem Gorgiae, Thrasymachi, Protagoram, Prodici, Hippiae, multorumque aliorum. Eos autem hac arte non Semper exercitationis causa usos esse, sed saepe ut salsa auditoribus suis persuaderent, negare nollem, et de Protagora idem testari nonnullos auctores liquet ex l Vereor enim ne subtilius quam verius sint disputata, quae leguntur apud esset, esch dei Philas vol. II, p. 28 sq. Protagoras kam aue nae Athen uia huidor lange, ornehmlic mi demisi osten Perihles gelabi, der aue in dies Bildun einging. o sollen eide insteinen ganeten Tu duruber gesti ille haben, ob der uri' spiesa, oder der et fende, dei dei jenige de die est- spiele veranstullet, schul se a Tode ines Mengchen, de dabei myehominen E is ei Strei liber diegrosae undisichtisse Frage dei' u rechnungs-

105쪽

Aristotele Rhet. II, 24 καὶ τ ro γηττω δὲ λογον

Coll. A. V, ti tamen irotagoras, insin-eerus quidem philosophus, sed acerrimus sophistarum fuit pecuniam sui es ingentem eum a discipulis accipere annuam, pollicebatur se id docere, quanam verborum industria lausi infirmior fleret fortior, quam rem Graeci ita dicebant: 'o ἡττω λόγου

iusmodi io Protagora inveniri nam in iis, quae in Theaeteto et in Protagora disputans fingitur, nusquam invoniuntur vestigia cillius generis per sophismata iisputandi qualia rapud eundem auctorem habemus Mes Thrasymach in Rep. I. 556 B sqq. aut des Tuthydemo et Dionysodor in cognomine dialogo.

At, mi fallor, hoc in primis in rotagorae causa tenendum est, tum propter exiguam motitiam quam auctores posterioris aevi de eo habuerunt, et propter professionem suam, Se eSSe SophiStam , Saepe cum Vulgaribus istis sophistis confusum esse, et hinc multa quac vilissimis huius lentis convenirent, in Protagoram quoque translata suisse.

De dialectica autem rotagorea haec quaestio Oritur: nonne principio illo, hominem esse omnium rerum mensuram, dialectica prorsus tollitur 3 - id. Theaet. 161 7μαι δὲ xti ξυμ πασα ι του διαλέ

ἐκ του δυτο τῆς βιβλου cpΘεγξατο. Ad hanc Obiectionem resutandam, iterandum est, quod iam aepius monuimus dialectica efficere nequit ut quod

aliquis sentit id non sentiat, sed quum philosophiae tendat ut utile iuveniatur, sophista dialectica sua efficere debet, ut homines ipsi ila sentiant ut et sibi ipsi et civitati optime prospiciant Τheaet. 16 sqq.ν. Hac ratione dialectica minime tollitur, imo, si recte adhibetur, est optima methodus , qua aliquis e mutua cum aliis cogitatorum communication illud quod utilo

est invenire discat. Et quamquam Verum est Protagorae sententiam fuisse neminem salse Sentire posse, cavendum tamenos ne ipsi Protagorae τοῖς miri Πρωταγόραν και τι παλαιοτεροι Crat. 286 C tribuamus quae inlutanda sunt aliis Nimirum alii sophistae, ut Euthydemus et Dionysidorus, viri placitis ita abutebantur ut statuerent alterum alteri de eadem re contradicere non

posse vid. Euthyd. 285 sqq. 285 D sq. hinc

106쪽

ὀiti, Crat. 586 D, s. p. in C; Sophist. 25 Mot259 quo posito revera dialectica tollitur. Hoc discrimen inter Protagoram et Euthydemum recte doscribit Proclus ad Plat orat in D: ori αλλο το

πάντα ἀληΘευειυ. Et Plato id quoque indicat, quum in Cratylo seorsim Protagora s586 et uthydemi ib. D placitum memoret uuam absurdum It eiusmodi placitum, ipsi illi sophistae Ostendebant, quum nihilominus culmen totius artis suae in dialectica

ponerent. Protagoras artem suam dialecticam exposuisse vidotur in libro in Scripto τεχνη μα'ικων, me

morat a Diogene Laertio X, M. Restat ut nonnulla moneamus de Protagora dieendi genere universe. Hoc optime e Platonis Protagora cognosci posse testatur Philostratus in vita sup p. 8 . Digna sunt quae hic adscribantur . quae exposuit GR0EN VAN PRINSTERER J l. p. 82 s Mythus Protagorae nou caret quidem ille elegantias et Venustate, neque admodum premenda videtur suspicio Astii p. 71, qui putat hac ipsa sabula, quod in ea artium civitatumque ortus ex indigentia repetuntur, humilem sophistae et abiectam indolemi, notari et p. 85 Non imittendum est quod EmD0RF, ad Prol. p. 505 509, monuit, Plas tonum dictionem trotagorae, quae redundabat Or-snamentis expressisse. Multa certe eius sermonis apparet cinesse Platonis ratione aliena, nec Pros babile est, quod in Hippia fecit et Prodico , ut sonum orationis imitaretur, ridem ipsum in Protagora nons secisso. Sed quo grandius duit Protagora dicendi genus, eo magis mirandum exiles inveniri in medias oratione 40ntentias it nil nisi modo dicta aut mox dicenda continentes Nam mi, postquam narratum

s μισε et quae p. 22 Α, hira leguntur, qui landem aliquid tequireret aut non omnia optime inter es nexa putaret isses Nunc veri hoc dicitur. τὴν μεν υν περὶ τον 3ίον τοσγίαν ἄν ευπος ταυτ εσχε, s xj δἐ πολιτικνην χυκ 47χεν ἡ γὰρ raρ τψν recis id quod primum hoc loco est ineptum, deinde alios mox loco exponitur: πολιτικνιν γὰρ τέχνην Ῥυπω εἶχον - Ζεύς Og δείσας etc. p. 522 B, C Tum, qua p. 521 C de igni erepto reseruntur, eadem . 521 ot p. 522 in verbis 'ω δε Προμηθεῖν εἰς μεν χνην χαροπολιν - κλοπῆς βικη μετιῆλθεν, paulo susius repetita sunt, et ita quidem, ut potius glossatoris, antiquissimi tamen , sedulitatem referre squam elegantiam trotagorae videantur uuidquid

107쪽

ἀεί, Crat. 586 D, s. p. in C; Sophist. 25 Met259 quo posito revera dialectica tollitur. Hoc

discrimen inter Protagoram et Euthydemum recte doscribit Proclus ad lat. 0rat 586 D: ori λλ ro Πρωταγορου δογμα και αλλο το Ευθυδχιμου το μῖν

πάντα ἀληΘευειν. Et Plato id quoque indicat, quum in Cratyi seorsim Protagora s586 et uthydemisib. Di placitum memoret. Quam absurdum sit eiusmodi placitum, ipsi illi sophistae ostendebant, quum nihilominus culmen totius artis suae in dialectica ponerent. Protagoras artem suam dialecticam exposuisso videtur in libro inscript τεχνη ἐρι-κων, memorat a Diogene Laerti IX, 55. Restat ut nonnulla moneamus de Protagorae dicendi genere universe. Hoc optime e Platonis Protagora cognosci posse testatur Philostratus in vita Sup. p. 8 . Digna sunt quae hic adscribantur quae exposuit GR0Ex v AN PRINSTERER l. s. 82 s Mythus Protagorae non caret quidem ille elegantias et Venustate, neque admodum premenda videtura, suspicio Astii p. l, qui putat hac ipsa sabula, quod in ea artium civitatumque orius ex indigentia repetuntur, humilem sophistae et abiectam indolemi, notari et p. 85 Non imittendum est

stonem dictionem Protagorae, quae redundabat Or-snamentis expressisse. Multa certe eius sermonis apparet inesse a Platonis ratione aliena, nec pro

babile est, quod in Hippia fecit et Prodico, ut sonum orationis imitaretur, idem ipsum in rotagora nons secisse. Sed quo grandius fuit rotagora dicendis genus, eo magis mirandum exiles inveniri in medias Oratione sententias et nil nisi modo dicta aut mox dicenda continentes. Nam Si postquam narratum sesset rometheum την ἔντεχνον σοφιαν συν πυρί hominibus donasse, haec sequerentur: ἐπειδὴ δε ὁ ν ωπος Θύας μετέσχε μοίρας, πρωτον μῖν , διὰ γην του Θεου συγγένειαν ζωων μονον Θεους ἐνο-ημι τε et quae p. 22 Α, hira leguntur, quis tandem aliquid requireret, aut non omnia optime inter sev nexa putaret esses Nunc vero hoc dicitur: την μεν ουν περὶ τον βιον σοφta ἄνθρωπος αυτ εσχε , τλην δε πολιτικνην ου εἶχεν ἡ γὰρ παρὰ τε Διι ,

, id quod primum hoc loco est ineptum, deinde alio

εἴχον - Ζεύς Og δείσας , etc. p. 22 C. Tum, qua p. 521 C de igni erepto reseruntur, eadem P. 521 o p. 522 in verbis δὲ Προμηθει

paulo susius repetita sunt, ut ita quidem, ut potius glossatoris, antiquissimi tamen , sedulitatem referre squam elegantiam trotagorao viiloantur uuidquid

108쪽

cliuius rei sit, id certe existimo Platonem Iion leniters Protagoram et remisse, sed veluti coryphaeum et ευδοκιμουντα Θλητii maximis esse viribus adgres Sum, cum proSpiceret, hoc devicto, ore qui sibi resisteret neminem. AP valde miror viros doctos mas proprietates in genero scribendi Protagorae invenisse in mytho illo, non vero animadvertisse in iis quae proxime sequuntur et cum hoc ytho arctissime cohaerent. Ut unum

Ους αν orti ντα ἀδικειν. Multa exempla, qualia citat Croen an Prinsterer, in hac quoque orationis Protagoreae parte adsunt pauca haecce tantummodo attuli ut ostenderem , si hoc uerit Protagorae genus dicendi, id non solum in mythi inveniri sed etiam inliis locis, ubi Protagoras loquens inducitur minc maxime labefactatur eorum sententi qui putant mythum illum esse fragmentum ex opere Protagorae aliquo deperdito, nam vix statui potest caetera omnia quae Plato rotagoram dicentem facit esse cuncta Dagmenta ex libris deperditis, quod tamen eodem iure concludere liceret CL sup p. 27 .

Duo Platonis dialogi Protagoras et Theaetetus soli

sunt sontes unde Protagorae dicendi genus cognosci possit; nam pauca tantum librorum fragmenta Supersunt, quae hic collecta memorabimus.

Plutarchus cons. ad Apollonium cap. 55 IΠερικλέα

109쪽

Incertum est cuinam Protagorae libro hoc fragmentum adscribi debeat ac nescio quo iure REI putet haec verba contenta suisse in libro πιρὶ των ου ὁρ- Θως τοῖς ανθρωποι πρασσομ ένυον, contra ΕΕ et ΗΕRBS , in libro περὶ ρετῶν Posteriores hi sortasse ita statuerunt, putantes in libro πιρὶ ρετων XPOSi- tum fuisse de virtutis generibus , tum aliis tum etiam de temperantia a Protagoram in hoc libro non exposuisse de virtute, quae ita vere dicitur, sticias significatione quam Vocabulo αρετ tribuere solebat es sup p. 152 . Nec necesse est ut hoc Dagmentum sit ex uno alterove eorum librorum quorum titulos cognoVimus, praeSertim quum ermannus demonstrare conatus sit, illud fragmentum ad lutarchum pervenisse per Crantor'em Frei p. 82 . Caetorum ex hoc loco liquet, Protagoram usum esse dialecto Ioniea, quod repetendum est ex Abderitarum origine Ionica vid quaeSt. l. II.

110쪽

EPILOGUS.

De fonte philosophiae Protagoreae, sive de magistro

Protagorae.

Disquisitione nostra de philosophia Protagorea peracta redeundum erit ad illiud quod p. 4 omittere debebamus, ad quaestionem de rotagorae magiStro. Quod autem ibi historiae pe probare conati Sumu , Protagoram Democriti discipulum fuisse, non, quod multi inter recentiores statuerunt, Heracliti, idem nunc, ipsa viri philosophia adhibita, perficere studebimus. Argumenta. quibus rei p. 10l-110 et Heber p. 45 T. demonstrare tonantur Protagoram suisse Heracliti discipulum, inccuratae Perpensa. duo esse inVeniuntur, quorum alterum hoc est: a Protagoram exemplo meracliti dicebat omni in

motu esse . Protagoras enim Statuebat meram O

stionem esse rerum omnium principium, eraclitus vignem, quae est imago quaedam qua moti quasis manifestatura igitur hac in re cum Heraclit plane congruit V s . Haec salso disputata esse iam vidit, rei cui praeivit obe p. 46 Sq. Verum quidem est Protagoram posuisse in exordio nihil assuisse nisi meram motionem, sed minime hinc sequitur eam idem esse atque ignem illum Heracliti, qui ei est id, e quo omnia orta sunt, in quod Omnia redeunt, sed simul id, quod in aeterna rerum mutatione unum idemque manet t. Vidimus autem sup p. 84 sq. Protagoram motu suo hanc ob causam prioritatem prae rebus creatis adSignasse, ut hoc urgeret, siue motu nihil umquam affuisse, at vel sic tamen motum non esse substantiam aliquam sed rerum praedicamentum. Porro discrimen interieracliti et Protagorae motum indicavimus Sup. p. 157 sq. Alterum argumentum est: si Platonis heaetetos luce clarius apparet Heracliteis annumerandum Sses Protagoram V 5 . Inspiciamus ipsos locos quos citant prior est in heaet. 9 152 ci εστι μὲν γαρ Ουδέποτ' -υδεν, άδε δε γίγνεται. καὶ περὶ τουτου παρο

라틴어 텍스트