Disquisitio de Protagorae vita et philosophia [microform], quam..

81쪽

cia circumscribuntur, qua unusqui Sque uultl agit, nullum est vinculum inter cives Civitas hac arte politica coniuncta est sortis contra inimicos, ita ut ars πολε uixi i522 merit pars eius dici queat. Totius autem artis politicae praecipua pars Si iustitia, quippe iam quodammodo verecundiam continens hinc Saepe legimus: a δικαιοσυνη και η αλληαρετη πολιτεκνι Vid. . 525 B, b T . Fabulam et proxime sequentia legenti iam statim in oculos incurrit usus promiScuus Vocabulorum τέχνη et ρετὲς Vid. e. g. p. 522 B, ubi bis dicitur πολιτις τεχνη, - P. 522 D ἰδω et δὲκη sunt τεχνue - contra p. 522 D rotagoras loquitur do ἀρετῆ τεκτονικῆ, ἀρετ δημιουργικν , P. Mo A aυλησις est ρετνι. Haec omnia requirere videntur ut paulo susius hac de re disputemus. In introductione ad hanc sectionem iam monuimuS ethicam alienam esse a Protagorae philosophia, quid sit virtus, quid vitium, ab uniuscuiusque opinione, aut a iudicio civitatis pondere vid. p. 77 : et e natura totius philosophiae Protagoreae et ex usu promiscuo vocabulorum illorum, me iudice, Satis tuto Onchidere licet, ἀρετ, νhic non intelligendam esse e SenSu, quo Vulgo intelligitur, sed nihil amplius significare quam facultatis alicuius homini innatae iam aliquantum excultae manifestationem. Et revera , quia utile tantum a Protagora rapectatur. ἀρετ 1 non potest habere alium

Vim quam praestantiae quod attinet ad υβουλιαν illam, de qua vid. p. 78 sq. in facile explicatur usus ille promiscuus vocabulorum ἀρετὴ et τεχνη. Virtu S, si hoc sensu accipitur, merit a Protagoracen Sebatur doceri posse. De so sis εντεχνου hoc Sponte liquet, de arte politica nos docet sophi Sta in λογερ, quem μυΘου peracto inde a p. 322 D instituit. Protagorae apud Platonem Λογος.

82쪽

ἀποδέδεικταί σοι, ω Σωκρατες , κανῶς, ἐἴ γ' μοὶ

φαίνετα .

84쪽

ΤΟ ταυτης Ουν τῆς πιμελείας ου νης περὶ ἀρετῆς διρκα δημοσι , Θαυμάζεις, ω Σωκρατες, και πορεις εἰ διδακτον εστιν ἀρετιι , ἀλλ' hi χρὴ Θαυμαζειν, ἀλλὰ πολυ μαλλον, εἰ μὴ διδακτον Δια τλουν τῶν ἀγαΘῶν πατερων πολλοὶ ιεις φαυλοι γίγνονται τουτ αυμάΘε. υδε γὰρ Θαυμαστεὸν, εἴπερ ἀληΘη γω ν τοῖς

λυσιτελεῖ γάρ, hiat, γημῖν ἡ ἀλλλιλων δικαιοσυνη

85쪽

De genere scribendi in hac ratione conspicua insectione tertia agemus i nunc breviter Xponemus de rebus quae in ea continentur. Primo attendendum est ad diversam rationem, qua lacultas artis Oeconomicae et facultas artis politicae distributae Sunt. Illa, tamquam facultas, omnibus quidem hominibus est innata, sed variae artes, quae ex ea originem suam petunt non omnibu commune S

86쪽

Sunt, teque Opus est ut singuli omnes has artes

exerceant. At acultas artis politicae ita homini ostdala, ut tota illa in singulis hominibus excoli debeat sta C sup p. 24 . oc quoquo patet e communi

hominum Opinione nam si quis profitetur Se SSebonum tibicinem, postea vero apparet huius arti imperitum SSe, Omnes eum irrident, et suriosum nuncupant. Si contra aliquis audet profiteri se iustitia carere, statim illud , quod ibi putabant bonum SSe, nimirum id quod verum est dicere, stultitiam O-cant. Non enim opus est ut omnes homines sint boni tibicines, sed omnino ut omnes iusti sint, Vel saltem videantur. Quicumque hac arte politica caret,

ne hominibus quidem accenseri potest p. 525 sqq. Sup. p. 155 .

VerUHtamen, quamquam acultas omnibus insit, tamen Opus est ut institatione rite excolatur; et eam revera doceri posse optime quoque patet e communi hominum persuasione. Quaecumque vitia aliquis natura aut casu habet, non aegre serunt alii, Sed mi- Serentur, e . . Si qui est dissormis, aut parvus, aut infirmus , sed si aliquis ea non habet quae disciplina aut exercitatione sibi comparare potuerat, eiusmodi hominem puniunt caeteri, quod fieri solet, si aliquis est iniustus, impius vel universe a virtute pOlitica alienus 525 C sqq. sup p. 154 . in patet

eam doceri posse ; nam poena non infligitur ut factum fiat insectum, sed ne quis in suturum iterum peccet

24 A sqq. sup p. 155 Castigati est modo ευΘυνη, . ως ευθυνουσης της δεκης p. 526 D. Sup. p. 159 . In qua expositione rationis poenae infligendae revera non satis celebrari potest practica ratio philosophiae Pro

tagoreae.

Artem politicam in civitate bene constituta reVera doceri videmus in vita communi Atheniensium p. 525 CSqq. Sup. p. 157 sqq. . Pater et mater, nutrix et paedagogus , iam curant ut puer bene moratu evadat, ut bona a malis discernat doinde mittitur in scholas grammatiStarum et citharistarum , ubi Simulac Scripta intelligere potest, legit bonos poetas , quibu excitatur amor antiquorum virorum bonorum et studium eos imitandi musica etiam excolitur, qua harmonia in ipsius animo oritur; palaestrae magistrum adit ut corporis cultus aequabiliter cum animi cultu procedat. Tandem civitatis iussu cogitur leges ediscere et secundum has vitam degere. Hanc educationem liberorum apud Athenienses Protagoras videtur probasse. Nec mirum ; nam eorum consilium cum eius consilio in eo conveniebat, quod in primis vitam socialem excitare studebat. Et leges quamquam ex arbitrio civitatis institutae, nec per se ullium pretium habentes Theaet. 17 A, Vid. Sup. p. 120 , tamen sunt Observandae, Partim quia firmissimum constituunt civitatis vinculum, partim quia sunt inventae a legislatoribus antiquis, viris bonis qui caeteris melius o τυ υνερον Prospicere

poterant. Prol. 526 D sup p. 158 .

87쪽

Porro iam e dictis patet , artem politicam quoque doceri debere, quum ad civitatem conservandum, tum quia ii qui hanc non didicerunt , puniuntur capite, exsilio bonorum publicatione , verbo domus VerSione

Hinc in civitate bene constituta omnes cive quantum possunt huius artis magistri sunt M E sup. p. 140 . Nihilominus tamen res est dissicillima et ad aliquem altius in artem politicam evehendum ingenti sapientia opus est. Nam sapientiae maxima vis est in omnibus rebus humanis estque virtutis gubernatrix

Haec sunt sere quae Plato nos docet de Protagorae philosophia politica Nam caetera quae Virtutis naturam eiusque distributionem in virtutes, quae dicuntur cardinales, Spectant non es Se Protagorae patet ex ipsius responsis, quibus , dialectices legibus coactus non nisi aegre assentitur aut negat. Caeterum tota Protagorae hac de re doctrina continetur placito illo, iam Saepius memorat : τ δε μαΘημα σπιν εὐβουλta

Animadversio de rebus divinis. Ex iis quae hactenus de Protagorae en Suali Smodi Sputavimus, sequitur eum de rebus divinis, quippe Supra SenSuum captum positis, omnino ne disquisi-Visse quidem quare in Theaeteto, p. 162 D, Socrates Protagorae sententia recte dicit 'ia γε aio παῖδές τε καὶ Λέροντες. δημηγορεῖτε ξυγκαθεζομενοι , βεους

εξαιρω. - Vidimu Supra, eum tunc, quum populari ratione doceret, vulgares de diis opinione Secutum esse. Universe ex iis, quae nobis de eius philosophia supersunt, concludere licet eum res divinas, quippe extra doctrinam suam positas, in medio reliquisse quod recto ita a nobis statui testatur Diogenes Laertius. Narrat enim hic vid. quaest VIII Protagoram iam senem librum Scripsisse περὶ Θεων, cuius exordium

hoc erat: περὶ μεν Θεων ους εχ υ εἰδέναι ΟυΘ' ως εἰσιν, ΟυΘ' ως ους εἰσιν. πολλα γαρ τα κωλυοντα

ειδέναι or αδηλοτης Mab βρα ρος -- ὁ βίος τουαν ωπου Diog. Laert. IX, 1 . Res obscura est, nam minime in sensuum perceptionem cadit; vita humana brevis est quae si longior esset, sieri posset, ut usu idocti alia it plura perciperemus

88쪽

quam fieri solent. In hac causa hoc in primis attendamus portet, sophistam hanc quaestionem tunc demum movisse, quum iam Senex et decrepitus esset, numquam Vero, quantum ScimuS, de ea disputasse eo tempore, quo maxime ingenii vigore noreret Nescimus quaenam causa fuerit cur sene de re ab ipsius philosophia tam aliena scribero instituerita fortasse ab aliis ad id provocatus est, fortasse etiam insana sophistarum de eiusmodi rebus disputandi cupiditate si seso

abripi paSSUS St. Quicquid ver est, statum Protagorae Supra memoratum magnum quidem momentum habet in ipsius vita, at vix pus ut de eo in sophistae philosophia menti fiat, cum quia, ut monuimus, nihil sere cum ea commune habet, tum quia in es sat illo rem in medio reliquit nec certi aliquid de ea decrevit. Attamen veteres scriptores diligenter semper tu- dentes philosophum aliquem impietatis accusare, hanc sophistae dubitationem ui primis memorarunt; qua in re recentiores, rationem philosophiae Protagoreae haud perspicientes, eos plerumque Secuti Sunt. Locos illos veterum iam citavimus Sup. p. 52. Horum alii eadem sere ratione priora Diogenis verba

tradunt, ut Cicero at Deor. I, 25, 6, 42, 17;

1 Aid Sophist. p. 232 C.

dixisse se nescire, quales sint dii, ut Cicero at

Deor. I, 12, 29; Val. Max. I, 1, 7 Timon apud Sext. mp. dv. Math. IX, 56 idem ipso . l. 55; Euseb. Praep. Euang. XIV, 5; ib. 19; Theodor. Graec Assecl. Cur Disp.ra stom. IV, p. 758 Schulet ;Theophil ad Autol. III, 7 - posteriora Diogenis Verba, quibus ratio redditur cur ita statuerit sophista habent quoque useb. praep. evang. XIV, 9 et Theoph. ad ut0L III, 7 - placitum memorant IOSeph. c. Apion ΙΙ, 57 Max Tyr. Diss. I XVII , 5 Minuc. Fel. Octav. 8 Lact. sals rel. I, 2;Cyrili. c. JuL VI, p. 189 D; Ioann Chrys. in Pauli p. ad Corinth. I Om. IV, 5; Oa Sarisbe

rum omnium verba describere haud operae pretium duximus, quia nihil asserunt ad ulteriorem cognitionem philosophiae Protagoreae. Nec mirum est cum hanc ob causam a nonnullis atheismi suisse accusatum, quorum alii ut Galenus

l. L svid. sup p. 17 , Eusebius I. L et Epiph. c. IIaer. III, tom. ΙΓ, p. 108 B, id fecerunt stulta aetatis qua vivebant orthodoxiae opinione ducti, alii ut sophistam irrisione sua perstringerent ut Eupolis, qui

eum in versibus sup p. 15 memorati vocat αλιτηρεον.

Propter hoc exordium libri sui ab Atheniensibus

capite aut exsilio damnatus est cs quaest. R. iusmodi damnatio viri, qui tamen non diserte negaverat deo eSSe, neminem mirabitur, qui attendere velit ad 10

89쪽

Atheniensium opiniones de diis, quas Socrates ultimo vitae spati libere in lucem protraxisse singitur a Platone. Dicit enim illo de calumniatoribus suis , quo magis timet quam accusatores publicos Apol. 18ij αλλ' εκεῖνοι

τa ουδε Θεους νομιέζειν. X eadem ratione, p. 25 D, discimus hanc suisse vulgarem accusationem contra omnes sere philosophos Res confirmatur Anaxagorae et omnium luculentissime Socratis ipsius exemplo Nulla igitur est causa cur philosophum, qui in publicis suis disputationibus vulgares de diis opinione servabat, caeteroquin rem In medio relinquebat, ponamus

in numero atheorum.

Magna similitudo intercedit inter Socratis et Protagorae damnationis causam attamen posterilas non

tam iniquum de illo quam de hoc iudicium tulit, quod

certo adscribendum maiori aut minori notitiae, quam de utriusque viri doctrina habuit. Iniquum , inquam, iudicium, nam in ipsius Protagorae placitis, quae ρο-pulo communicabat, nihil invenitur quod vulgari dodiis opinioni nocere possit. In exordio sabulae de Prometheo certissima sunt testimonia de fide providentiae

divinae deorum iussu variis animantibus ea tribuuntur quae singulis sunt aptissima , homini prae omnibus favetur, excellentissima eius facultas, ars politica, est donum Iovis ipsius, homo diis est cognatus Prol. 522 Α , in intimo eius animo est persuasio deo eSSe. Et ubi sententiam suam hac de re diserte patefacere debet, nondum deorum existentiam negat sed rem in medio relinquit, utpote a philosophiae studio alienam.

CONCLUSIO.

Iam paucis ostendemus, Protagorae philosophiae de societate humana arctum quoque cum reliquis eius placitis intercedere vinculum. - uum homo sit omnium rerum mensura, de ethica sermo esse nequit sed in utile providendo alter alter est sapientior itaque pro virtute substituenda est sapientia , ars , i βουλta. Et quod ad iustum et iniustum attinet, omnium hominum hac in re opiniones aeque erae Sunt quidem, sed quia homo solus sibi vivere nequit, adesse debet societas humana; - haec Sola arte politica conservatur se ergo quia est civi-las. iustum it iniustum non amplius pendere poteSt

90쪽

a singulorum hominum opinione, sed illud, quod civitas legibus suis constituit, ab omnibus eius civibus iustum haberi debet. In homino sunt facultates sublimiores, qua ipse

sibi non dedit; quidni igitur tribuenda diis istis

quos populus Veneratur Si autem philosophicerem contemplaris rogans utrum sint revera dii necne, sine dubio respondendum, ingenium humanum ad tantum fastigium sese attollere non posse; nam rem obscuram esse et vitam brevem brevitate ipsa non suppeditare ad res supra Sensuum perceptionem Ositas cognOScendaS. In quibusnam libris Protagoras haec Omnia tractaverit, dissicillima est quaestio nam nulla hac in re indicia adsunt, praeter inscriptiones librorum, et hinc nihil certi ad eorum argumenta concludi POSSe, nemo est quin sponte agnoscat. Quid tamen verisimile videtur dabimuS. Argumenti oeconomici fuerunt: Προσακτικος de praeceptis Diog. Laert. IX, 55 continens fortasse introductionem in universam artem homines ad vitam socialem informandi. Corpori cultum magis spectasse videtur liber περὶπorte Diog. Laert. l. l. , a Platone in Sophista p. 252 D. ita memoratus Πρωταγορεια μοι φαίνει περί - παλης Mab των αλλων τεχνων εἰρηκέναι. Recte rei, p. 191. Schleiermacherum resutat, contendentem πάλη non esse intelligendam de luetatione,

sed de rebus eristicis. Res satis expeditur exemplo Dionysodori et Euthydem , Protagoreorum illorum, qui praeter artem eristicam quoque πλομαχίαν profitebantur si Nullo iure rei eundem librum inscripsit

In libro περὶ μετων sDiog. Laert. l. l. fortaSSeeXPOSuit de ρεταῖς Seu τεχναῖς eo sensu, quo de iis monuimus Sup. p. 152. Ad idem argumentum verisimile est etiam perti

ριενων Diog. Laert. l. l. , qui liber fortasse continuit praecepta de rebus corpus Spectantibus, a quibus abstinendum, aut de τω μη συμφεροντι uniVerse. argumenti politie suerunt: Περὶ πολιτε tae Diog. Laert. l. l. . 'Aντιλογιων δυo Diog. Laert. l. l. s. Sup. p. 116 . De horum librorum argumento duobus locis nos docet Laertius narrat enim , III, 5T Ην πολιτεtαν Platonis 'Aριωτοξενος φησι πασa σχεδον εν τοῖς Πρωτα γυρου γεγρας Θα 'Aντιλογικοῖς , et ib. 57 in recension librorum Platoni : - τῆς με πολιτείας si καὶευρίσκεσΘαι σχεδδν λην παρα Πρωταγορεδ ἐν τοῖς 'Aντιλογικοῖς pris Φαβωρῖνος εν παντοδαπης ἱστορίας δευτερω. Nulla cauSa est cur , uti multi secerunt, hanc

traditionem, quam ab Aristoxeno et havorin acce- 1ὶ Sta ιι b. ad Sophist. l. l. eundemque in proleg ad uthydem. p. 2.