장음표시 사용
81쪽
pores prauos excitantium ascensu molestatur, ueluti alii ob eiusmodi humores in suffusoru symptomata incidunt
quae igitur curatio noxios uentris humores quam celerrime uacuare . uacuantur autem facile iis, qui ad uomitum procliues sunt, aquae potu; iis, qui aegre uomunt, dis scilluc quippe nonnulli, etiam si digitis, aut pennis in os demissis, ad uomitu incitent uetriculum, nihilo plus pro- sciunt talibus situr protinus cibum boni succi 4 iloni cho idoneum offerre conaberis, sit fieri possit, lotis, sin minus ante balneum tantum cibi exhibentes, ne, dum lauantur, offendantur ubi se resecerint, rex tus graecus habet , ubi cenauerint modicum absinthii postero die propinabitur: eaq. uictus ratione reliquo tempore sustentabuntur , ut concoctione probe sumsti, panis momentum circiter horam tertiana, quartam ue assumant, aut paulo maturius, aut tardius, ut fatis interualli sit ad consuetam balnei horam . qui uero non possunt pane citra obλnuimesh, his aut oliuam, aut palnaulam , aut uua, aut aliquid eiusmodi dabimus, experientia id, quod optimum ipsora est, inuenientes aliud enim alii secundum naturae proprietate melius est. Porro, ad prauoru humorum in uentriculo redundantium tum concoctricis facultatis imbecillitas, tum oris uentriculi infirmitas plurimum conserunt, sicut etia sensus acrimonia, ad haec caput eiusmodi humore vaporibus suscipiendis idoneu, queadmodum non ullis oculi. Causae itaque doloris huius proximiores erunt, tum praui humores in ore stomachi collecti, tum uapores ab his humoribus sursum lati, tum caput imbecillu suscipiendis uaporibus aptum inuiccena .sen.tertii trin. 2.c. 27. de dolore capitis ex his causis pertractans, sententiam suῆ loco citato sumit a Galeno. quia Galenus quattuor cura trices ponit indicationes, totidem quoque ponit Aui-cenna. Prima est, prauos in stomacho redundites humores uacuare Alteta, rectam uictus rationem instituere. Et quoniam duas huius morbi causas affert Galenus, sto .
machi scilicet , di capitis imbecillitatem , duae reliqua cu- tatoriae
82쪽
ratoriae se offerunt indicationes, captit scillaet, ne tam facile recipiat, uentriculunt, ut persectius concoquat, roborare. Quae de capite uentriculoq. corroborando dicuntur, perspicua sunt quod uero spectat ad humoris noxii vacuationem Galenus quidem uoluit eos, qui ad uomitu procliues sunt, quae potu per uomitum uacuari si uero non
facile vomant, absinthiu postero die propinare iubet, interim seruata uictus ratione , quam dicemus . Avicenna loquens de noxiis humoribus stomachi , dixit . Oportet ergo, ur euacuentur per id, quod est eis conueniens, idest si ficile vomant, uomitti; sin minus, alio conuenienti modo : non se limitans ad absinthium. Sed fortasse quispiam rationem quaeret cur non primo, sed postero die datur ex absinthio purgatio Respondebimus , mentem fuisse Galeni declarare , 5 in cuiusque doloris capitis curatione ieiunium , ut Archigenes putabat couenires quinimmo cum dolor ex biliosis humoribus in stomacho collectis excitatur, eo diutius a cibo abstinentes, offenduntur, quod augescit ipsis propter inediam talium humorum prauitas Primo igitur die Galenus absinthium no dedit, ne ex inedia, cum pharmaca sumuntur oportuna, loge maior laesio sequeretur consimili quoque, sortiori q. ratione postero die non admouet absinthium, nisi primo pro consuetudine cenauerint. Etenim praetermissa praeter consuetudinemeena, cum apharmaco quoque ieiunare Oporteat , tam
longa cibi abstinetia maximo posset esse nocumento. Propterea cum uomitu prauos humores educere non licet, protinus cibum tum boni succi, tum stomacho commo
dum dari iubet, cum cenauerint, postero die dari absinthium, ut a stomacho biliosi praui l. vacuentur humores Avicenna quando rationem uictus ordinat, postquam dixit, Et afferatur cibus aggregans ad laudabilitatem eius quod ab eo prouenit, uirtutem resolutiuam melior littera esset, confortatiuamo&recipientem digestione .si non possint ambae condiciones haberi, quod cibus io dii succi sit, somacho idoneus , ut Galenus dixit, una saltem
83쪽
saltem eligatiir, Melior earu postea stibi ungit, Et melior quidem hora , in qua cibandus est, est post introitum balnei id quod etiam supra dixerat Galenus . deinde dicit, Vt serues aut obserues eorum cenasci quas dicat, cenent omnino pro consuetudine, ne per inediam prauitas
increscat humoru . Hoc utique modo Galeno plane concors redditur Avicenna , qui ab eo hanc fere totam sententiam accepit, cum hoc alii non deprehendissent interpretes, in multiplices inciderunt expositiones Latiis quidem dicentibus cenam esse minuendam, aliis uero ex toto auferendam riuo nihil Galeno pugnantius esse potest, cuius aduersus Archigenem scopus tropositum erat,cia paucitatem in huius doloris curatione reprobare. Nam cum mane, quado cibus ante balneum dandus est , nihil aliud esse sumendum uoluerit Galenus, nisi uel panem tantuni, uel etiam cum oliuis, uel uuam, uel eiusmodi aliquid , quod prodesse sit experientia comprobatum;
si cena parcior aut nulla danda foret, utique cibi paucitas hac in curatione conueniret quod tamen refellere Galenus sibi proposuerat. Cum igitur in huius doloris curati ne quem praui halitus, a stomacho ad caput lati, pariunt. prandium parcius, cena plenior accommoda sit identidemq. in morbo comitiali, ac attonito sit ostensum , nee non etiam in ebrietates quis non dilucide uidebit, ac iudicabit, prandium parcius, cenam pleniorem in capitis passionibus omnino conuenires Quod uero in huius doloris curatione , leuius prandere, liberalius cenare, si ex usu ex Galeni uerbis supra scriptis lati simae patet siquidem mane uel solum panem , uel etiam oliuas, aut aliquid eiusmodi osterebat uesperi uero cenam dabat consuetam, Qtantam, ut is, qui capite doleret, cibi
paucitate non uteretur . Dixerit fortasse quispiam Galearum loco citato non curationem, sed potius praeseruationem docere, quemadmodum cum ait 6 de sanit. tuenda. Sunt capita, quae propter arteriarum temperamentum in
uertigines quae graece scotomata uocant in capitis dolores
84쪽
lores incidunt, ininitibus etia arterias incidere solemus r sed hoc genus propositae artis limites egreditur . qui tamem nimis acuto neruoru sensu assidue dolet, qui a capite orsi plurima sui parte os uetris texunt, pars etia ad reliqua uentre descendit, iis sane mederi propositae iam artis ossi- eium est potius tame consiliu est id agere, quominus haec llo modo incidant, cauedo ne aut biliosus humor in uentrem prorsus coquat, aut qua celerrime inde expellatur. atque ut ne prorsus quide confluat cosulueris , si citius cibum exhibeas ubi enim totius corporis biliosius temperamen tu est, uenter imbecillus, utique cibo qui uentre roboreti seu stomachu graeci uocant firmari postulat ubi enim ita no prospicitur, defluunt in eu,quas corpu aceruat, superuacuae sanies, quos graeci icores uocant ex quarum uaporemo solum capitis dolores non ullis oboritatur, etia suffuseru, quos hypocheones uocant, Sympto mata aliquibus ueroin comitialis couulsio horum itaque omni u uniuersa uictus ratio ad frigidius potius, humidiusq. mutanda est. Quod autem in uentrem confluit, id uomitione, ac uentris solutione expellendum est. Stom chus uero cibis quidem quotidie prius quam bilem contrahat firmandus purgetur uero medicamentis ex maiore interuallo absinthii coma, &compositione ex aloe, quam picra uocant c. Verum his in locis Galeni propositum esse non solum , quo minus hi dolores incidant docere, sed etiam quo modo praesentes amoueantur, talate patet, ut nulla ulteriori declaratione indigere putem. Illud enim nos omnino probare contendimus, in capitis iam facti doloris amotione, ex prauis a stomacho sursum latis uaporibus exorti, parciore quidem prandio, pleniore uero cena utendum escte. Illud commune dictuni Esuriant, sitiant, uigilent qui rheumata curant, hanc nostram determinationem comprobauit id quod Avicenna quinta tertii cap. de cura catarri . tertia cap. de cura
catarri in hunc modum dicebat . Neque dormiat in die , inuat, famem patiatur , uigile quantum potest:
85쪽
potest: quoniam sunt initium curae. Paulo post dicit. Et oportet etia ut tolerent sitim,&frangant eam cum commistione syrupi de papauere, aquae Deinde subiungit. Et ad summum oportet, ut minuant comestionem,&potum aquae. Si quis aute multum cibi, potusq. in prandio, paruna in cena caperet, neque sitim, neque famem tota die pateretur, non interdiu propter prandium plenius assiimptum, longe minus noctu succedente somno . si uero parum cibi potusque mane capiant, interdiu ui labunt, sitim, famemq. patientur, fortassis aduersarii dicent illud commune dictum , non quod ueram sitim, famemque patiantur,in illa tristi sensatione fatigentur, sed illud tantummodo nobis indicare, in catarri curatione parce tum bibendum, tum edendum esse. Sed quid opus erat Avicennam dicere, Et oportet etiam ut tolerent sitim, &frangant eam cum commistione syrupide papauere,&aquae paucitatem nanque cibationis, potus, non eo modo frangendam esse, nemo est qui nesciat. Et quid opus erat Avicennam subiungere, Et ad summum oportet ut minorent comestionem, totum , si famem sitimq. pati, tib n potum q. minus capere, unum idem penitus esse putant Quinimmo fieri posse nos dicimus, ut quis parce cibum, potum q. capiat,4 tamen neque sitim, neque famem patiatur; & contra siti, fameq. fatigetur,&tamen multamin cibi, solus accipiat quantitate . illud saepe videmus, potissimum contingit, cum quis parum saepe tum comedit, tum bibit hoc autem eueniet, si quis tota die ieiunans uespere multum potus, cibi sumere consueuerit nedum igitur hac in curatione siti, fame l. fatigari conuenit, sed etiam parum comedere, ii here, plurimum iuuabit. Et cum haec diuersa sint, non
est uerisimile ueteres unum per aliud intellexisse. At quispiam sortas is interrogabit: Quid utilitatis in catarei curatione tristis hac in siti, fame l. sensatio potest afferre pCerte non aliam, nisi quod alimenti paucitate tum ex usitasse indicatur curuigilamus . etenim licet hacin curatione
86쪽
naedicus in tendit redundantes stipe stultates uacuare, at . que exiccare, necessarius gmen est aliquando sonantis, ut spiritus in uigiliis exiccati reficiantur,in humectentur. Cum igitur in catarri curatione nunc exiccare, nunc humectare medicus cogatur, potissimum q. noctu ex somno coaetus sit humectare; necessaritim est, ut interdiu diligenter exiccare procuret id autem commode fieri non poterit,
nisi in prandio paucitate cibi, totus utendum censeat, ut aeger Muigiliis, tibi, potusq. paucitate, tam fame, quam sit fatigatus exiccetur. Quippe sit plenius offeratur Prandium, arger interdiu noctuque semper humidus reddetur. at cum somnus humectet, itidemq. plenior cena faciat, extimescet quis, ne simul his iunctis plus aequo fiat corpus humidum Did quod tamen nulla ratione timeri debet. Siquidem somnus non ex se ipso spiritus humectat, sed quod in eo melior fiat alimenti cococtio,&resolutio, quae per uigiliam fit, prohibeatur . etenim, ad praeter modum pingues extenuandos, a balneo in ieiunio somnus adhibetur. Huic sententiae subscribit Actuarius, qui quando cerebrum semper humectare sibi proponit, alimento diurno trifariam diuiso, duas in prandio partes, tertiam propinet in cena. Dixi quo modo tam in aduersa, quam in secunda ualerii dine cenam prandi copiosiorem dare oporteat nunc diligenter est excutiendum nuqnid o sueto plus prand re, minus cenare, tam aegro, qua sano, tam iuueni, qui seni, tam libero, quam in seruili uita constituto, pristina liceat mutare consuetudinem . Qiiod ueteres consuetudines non sint repente permutandae, clare scripsit Hippocrates .der6 ne uict. in acu. tex. 2I. Atqui quod uitiosus tum cibus tum potus, semper sibi similis ad sanitatem tutior sit, quam si quis subito ad alterum uel meliorem se transferat, facile discitur, intelligiturq. Galenus quoque in commento dicit Magnaro repentinae praeter coti suetudinem mutationes non paruar sanis asserunt laesionen in commento praecedentis textus dixerat. Si bene etia-. lentibus
87쪽
lentibus laesionem afferant repentinae uictus ad contraria mutationes, multo magis aegrotantibus ipsis Hipp. quoque de permutationibus ad insueta loquens ait. Sed quod paulatim fit, tutum est, tum alias , tum cum ab altero ad alterum transtus si , Galenus ait in commento . In hisce igitur permutationibus quod plurimum existit, atque repente periculosum est satis quod uero paulatim
Ex his latissime patet, repentinas omnes ad inconsis
tas permutationes cum sanis, tum magis aegris afferre larsionent. Quod uero neque paulatim ueteres sint consuetudines permutandae, Galenus s. de sanitate tuenda, de senibus loquens in hunc modum dicere uidetur. Vtilius itero his est consileto opere exercitari, etiamsi modice noxium sit contra iuuenibus, ea mutare quae nocent tentandum est, etiam si a pueris his maxime insueuerint opossunt enim eorum uires moderate factam mutationem
sustineres sperari q. potest, in reliquo uuae tempore fiuctum aliquem eos ex meliori consiletudine percepturos. At senex si posset longo tempore sensim malam consuetudinem permutare, propterea quod quo tempore meliore frueretur habiturus non esset, frustra laborem insumeret, non aliter quam si quis artem discere quampiam Octogenarius inciperet Paulo post ait Ergo neque assuetudines ipsae, tametsi prauae sunt, displicentibus adhuc sibi corporibus mutandae sunt, inteLige, nec sensim, nec repente' quin nec per summam sanitate semper id tentandum , sed tum curis, cui immutadae sunt, a ciuilibus negotiis maxime uacat Aperte docet hic Gal. neque senibus, neque aegris, neque ciuilibus negotiis occupatis, neque sensim, neque repente pristinas esse comutandas consuetudines Unde nonnulli certissime putant es e concludendu, si quis semper assuetus es et bis die cibum capere, uel a qualiter , uel in prandio pleniore, huic instante senectute nec sensim nec repente pristina es. variandam c6suetudinem δε quemadmodum aegris, aut in negotiosa uita constitutis
88쪽
costitutis naturale temperamentu permutandum est numqua , ita neque his cosuetudo mutanda, cum sit altera natura inod uero ne dum paulatim, sed repente mutandast interdum c5 siletudo, cum plurimis auctoritatibus, tum uel niaxime rationibus, omni luce clarius, firmissime cocludemus Hippocrates 2.deratione uict. in acu. text. I 8.eos potissimum redarguens medicos, qui languentes ipsos per initia morborum duos, uel tres, uel etiam plures dies inedia siccabant, subindeq. tum sorbitiones, tum potias exhibebant, ait Verum mutatio ipsa dieta scilicet cosuetae' bene quidem habet non parum , sed recte trans serenda uenit. Non igitur , ut paulo post ait a. de rone uidi. in acuHex. 32. intempestiue neque sortes uasorum inanitiones moliri, neque cum morbi uigent seruoremq. habent, cibum dares, neque repente huc uel illuc in toto negotio quidquam mutare licet. Postea subiungit 2. de ratione uict.in acu. tex. 3 s. de iis loquens qui, bis die cibu capere consueti, semel capiunt: econtra . Nempe his uictus mutatio facta est, corpore neque ad robur ut cibos adiicere meque ad infirmitate, ut cibos diminuere oporteat, haudquaquam permutato c. Clare his in locis uult Hippocrates siquis febre corripiatur acuta, permutandam esse sui uictus consuetudinem, modo recte sat haecasiti et uictus immutatioci tum uero recte fiet, si neque carnes, neque uinum ut in sanitate consueuerant, osterantur, sed uel ptisana, uel ptisanae cremor adhibeatur si non triduano ieiunio languens siccabitur, si in morbi uigore cibus non dabitur si non repente de cibatione ad inediam, contra de inedia ad cibationem trans tussat, ut in ieiunio fieri solet triduano. In sanis uero corpore, neque ad robur, neque ad uirium imbecillitate permutato uictus assuetudo non necessario permutanda uenit Subita igitur consuetudinis immutationem laudat Hipp. in iis, qui morbis corripiuntur id quod omnes
probi medici laudant, exequuntur: si quide subito de uino ad aqua, de carnibus ad ptisanam transitus sat . Si quis
89쪽
ilero sanus ad uirium imbecillitatem permutetur, ut aetate progrediente, iam l. ingrauescente fieri solet, non damnat Hippocrates consuetudinis immutationem inquit rursus Hippocrates . se l. Aph. so.&s I. Oportet igitur ad insueta permutari, idque paulatim, non subito, facieiadum est Galenus in comm. sic ait. Quod in fine scribitur, in quo consulit transmutari quo da modo ad inconsueta, salubris gratia securitatis dictum esti est enim unica tantuconsuetudo periculosa cum omnes homines inopinatis rerum sortibus subiiciantur . Ne igitur incidamus aliquando repente in nobis insueta Tatius esse inquit omnia tentare manifes ii igitur est, assuetudines iubito, paulatim mutandas esse . idque nedum aegris, sed sanis, nedum iuuenibus, sed in ultima & extrema senectute constitutis, ex Galeno dilucide comprobatur, cum ait s. de
sanit. tuen Similiter igitur se habet in cibi tum qualitate , tum modo, quippe in quibus senes si breue quippiam
trangressi limites sunt, non leuiter laeduntur, cum iuuenes uel ex imaximis erroribus minimum noxae sentiant.
Ergo tutius est imbecillo seni exiguum dare ter die, sicut Antiochus medicus solitus est se cibare. Idem paulo post de Telepho grammatico dicit. Si quis itaque diu bis die
capere consueuisset,&ad imbecillem senectutem deuenisset, huic ueterem mutare consuetudinem expediret, ac non bis, sed ter die cibum capere conueniret. Hoc idesumma constantiq. ratione comprobari potest, eo prius assumpto, tanquam manifesto , quod ex malis medicus eligere minima debet. Quare si contingat, ut, amouere consuetudinem, laedat, eam uero seruare longe magis noxium sit absque omni controueisia consuetudinem medicus immutabit . nam quae minus ostendunt, eligere semper oportet id autem tam languentibus, quam fanis, aluuenibus, quam senibus accidere saepe videmus . Etenim qui uinum potens bibere diu consueuerit, si in acutam acile hementem febrem incidat, etsi, praeter consuetudinem
bibere aquam, nonnihil offendere possit, in uini tamen
90쪽
potentis potu perstiterare, longe maius afferre nocumentum nemo dubitat. Et proinde probi medici omnes, ut supra dictum est, conuenerunt, expotu uini ad potum aquae, ex carnibus aditisanam , uel panem ex aqua transeundum esse Pari ratione , si quis per aetates suas bis die cibum capere consueuerit, Miam ad nnbecillem deuenerit senectutem, licet fortasse sine labore, sine laesione uetus consuetudo uariari non possit, eam tamen obseruare longe deterius est, ubi senex imbecillus tantum nutrimenti, quantum pro sui refectione desideratur, bina concoctione non probe ualeat elaborare tum enim sibi ter die cibus dandus est, sicut conualescentibus infirmis dabat Gai nus . de morb. cur. c.6. Concluditur igitur, aegris, conualescentibus infirmis, senibus imbecillis pristinam sore ex necessitate mutandam consuetudinem . In his tam uariis, ac inuicem sere pugnantibus auctoritatibus,rationem pro determinatione sequemur, & pro earum conciliatione dicemus cum Galeno a. de temperam.&a. de de morb.cu. in fine, Consuetudinem acquisiticiam esse naturam, quae de sui semper indicat conseruatione .sne dissicultate, sine labore, sine quapiam laesione, tanquam natura quaedam commutari non potest, minoreque cum noxa sensim, quam repente, mutari solet quando l. tum ea mutare medicus compelletur sensim in repente, ut uel maius euite nocumentum , vel noxa maiorem consequatur utilitatem unde non sequitur, Mutatio consuetudinis lassit, igitur mutanda non est nam laesio minor eligitur , ut nisior evitetur at ubi nec maior est ost ense cauenda, nec maior nocumento sequitur utilitas, permutanda uetus est consuetudo numquam in illo q. minus tum permutandaudit, cum nedum commoditas , sed inde maior sequitur
offensa. His ita se habentibus , omnes concordantur auctoritates Hipp. .derone uict. in acu. tex. I.in ea auctoritate Antiqui, quod uitiosus tum cibus, tum potus cde sanis loquitur, in quibus aperte paaet, uictum consuetum subito,nulla re cogete, mutare nocuum esta. In com