장음표시 사용
61쪽
est. Dico ego indicatio a uiribus indicationi a morbo, ac ceteris omnibus praeualete igitur pleniorem cenam darem eluis est accedit ad haec quod morborti,uires nostrae natura nostra primus est medictis mcdici uero ministr naturae , qua deficiente, nulla potest esse curatioci cst ut romnino conseruanda , quo morbum curare ualeat. Porro, cum morbum a materia pendente curare studemus, si inediam ad usque morbi remotionem, uel inclinationem iii res erre ualerent, interim Comnibus una mente, ii oce consentientibus hali in cntum dari non deberet .viribus autem reclamantibus , tanto resiciendus cst aeger alimento , quantum satis est, ut ad integritate, uel morbi remissione iistineatur et quia cibus datus, nisi probe concoquatur in elaboretur, uires no sustinet , eo necesse est dari tempore , quo mel nis4 concoqui, subinde nutrire ualeat alioquin, prius qua morbus inclinet, aeget deficiet. Dices sortes: si eo dabitur alimen tu tempore, quominus probe nutriat, tanto plus dari poterit, ut, quantii uires exposcunt, resiciat. At alimen tu tum longe magis laedit etenim non pura corpora quat plus nutries, talito magis laedes praecipue quado cibus praue concoquitur his igitur in morbis eo potissimu tempore cibus dandus est, quo melius cocoqui, subinde melius nutrire ualeat. Ea propter in morbis accestiones habentibus, optimii cibo tempus est hora quietiori in morbis uero numqua remittentibus hora cosueta, ut supra dictu est. Qii odii ero dicisses, saeuioribus morbi symptomatis noctu natura infestari, manifeste falsum est siquidem Hippocrates, Galenus, Avicenna, omnes alii febrem diuidunt in diurnam, atque nocturnam saepeq. videmus diurnas acces siones, a quibus quieta nox succedit quando uero contingit noctu morbum , uel symptomata plus urgere, plane concedimus tum uel cena non esse dandam Auc certe leuiorem. Nunc alterum tractamus argumentum quod in hunc modum instituunt Ex cibo uesperi sumpto in somno multi uapores gignuntur; qui per obstrictos cutis
62쪽
meatus extra ferri non ualentes, intra corpus detenti, atque sursum eleuati, caput satis opplent quod ex cibo mane ingesto, in uigilia cutis meatibus reseratis, longe minus accidere potest iis igitur, qui aliquo capitis ni orbo premuntur, plenius prandium, leuiorem cenam caperem lius est. Hoc idem fundamentum aduersus eos procedet, si hunc in modum reflectatur argumetum. Ex cibo mane in prandio sumpto in uigilia multi gignuntur uapores, qui sursum ascendentes caput immodice replentri id quod ex cibo uesperi in cena ingesto, in somno longe minus contingit iis igitur, qui aliquo capitis morbo fatigantur, le- illus prandium copiosiorem cenam sumere fatuis est. Tota igitur erit in illo controuersia, utrum a cibo uesperi in cena sumpto insomnis caput plus uaporibus oppleatur, quam ex prandio, ut ipsi dicunt: an contra, ex cibo mane in prandio ingesto , interdiu in uigilia, caput amplius, quam ex cena, uaporibus repleatur, ut nos dicinatis . Hac in re scire oportet, uarios ac dissimiles in nobis uapores inueniri quorum alii suaves,non mordaces, calori nostro naturali amnes sunt, proximi, ut operationes omnes naturales adiuuent, ac leviculam dumtaxat mutationem exposcant, ad innati spiritus absoluti, sinceri generationem idcirco quando pus tum in segmone, tum in carne contusa facere studemus, medicamentum moderati caloris, emplasticum admovemus, quo uidelicet halituosos transpiratus, idest uapores illos suaves, rapiritus includat, ac detineat . quidem ea cataplasmata, quae aut detergentia, aut ualidius ex calefacientia, halitus difflari permitunt exiccant quidem, sed pus non mouent. Haec habentur a Galeno s. de simpl. med. facii l. cap. 8. Alii acres, mordaes, fumet, uel fuliginosi in febre laborantibus, praesertim ethica, uel ea, quae ab humorum putredine ortu habet, tactu comprehenduntur,4 ab igneo calore gignuntur, de quibus axit Gal. in com i . Aphor. se l. priinae. Alii uero saluosi, nebulosi, uel, ut ita dicam, nubilo si qui si per os reiiciantur, ructum faciunt si uero per imum ti
63쪽
imum uentrem demittantur, flatus reddunt, modo stre pentes, modo sine strepitu cum uero per neutram partiti descruntur, inflationibus, doloribus, tumoribus p aeter naturam nos assiciunt . de quibus uidere licet ex Galeno I. de Orb. uulg. csim. 8.& .de cati symp. c. a. ubi causas generationis eorum ponens ait. Reliquum cst , ut destia porante spiritu , que flatum quoque nominant, deinceps dicamus . nam cis in uentriculi spatiis oriri solet, cui clhumore pituito si ibi contenti, uel cibi ab imbecillo calo re in uapores resoluantur. Etenim ut absolutu fricus uaporem haudquaquam excitat: neque enim extenuare,
neque conficere, neque dissoluere cibum potest' ita uehemen calor magna ex parte uincens ea, Quae coprehendit
plus quam pro uaporis generatione cibum extenuat, nisiis ii apte natura facile in flatum transeat. Verii spiritus itapcnitus,et turbidus crit,in , ut ita dica, nebulos uri quinctiam paucus in parti duraturus, ut ad unum, aut alteruructum statim evanescat Calor autem in cibos agens parum ualidus fuerit, ut eos quodam modo disbbiat, itano omnino conficit; deinde sic flatus , siue spiritus exoritur. atque, ut uno uerbo absoluam , quemadmodum in externis rebus videmus, ut frigidissima constitutio, maxime spirante borea, aerem sereniore reddit; et calidissima per Ir-
Latem constitutio ambientem nos aere purum efficit mediae uero constitutiones nebulas pariunt ita in animantibus accidit . neque enim calor per extremam imbecillita tem , neque cum uehementes sunt eius uires, sed cum medium inter has assectiones obtinet, flatum gignere potet t. Apertissime uult hic Galenus , cum cibus in stomacho
concoquitur , neque per extremam caloris innati imbecillitate satriosos gigni vapores , nec cu uehemetes sunt eius iii res, nisi cibus suapte natura sit fatuosus tunc etiam paucos, parum duraturos procreari, ut ad unum uel ad alterum ructum statim evanescant ubi uero calor innatus Haec extreme imbecillus, nec uehemensis sortis
ut cibum probe concoctuat, sed medio modo se habens
64쪽
ita utribum disbluere,&persecte concoquere non ualeat, tum saluo si uapores maxime gignuntur unde perspicue sequitur, eo potissimum tempore pauciores flatus gigni
quo cibus persectius concoquitur: contra , tanto plures fieri satus, quanto cibus deterius concoquitur. QUO
igitur flatuosi uapores pauciores fiant, cibus tum dandus est , cum persectius concoqui, elaborari potest, ut supra iam conclusum est. Neque dici potest, innatum calorem , medio modo se habentem, functiones melius perficere, quemadmodiam in primis qualitatibus temperatus
homo persectiores habet operationes: quoniam calor innatus quanto maior, sortior est, tanto persectius operatur humana uero temperies non quanto calidior, tanto perfecti iis agit,pari ratione uapores acres mordaces tato pauciores ex cibo gignuntur, quanto perfectior eius sit cococtio . nam calor igneus acres, mordaces, fumeos in sulginosos uapores pariens, longe deteriorem cibi facit concoctione. contra calor magis innatus, minus igneus, persectius si coquit, longeq. pauciores, acres, et mordaces
uapores gignit. Vt igitur pauciores ex cibo mordaces, uel sum ei, uel fuliginosi ii apores fiant, aptissimum cibo tempus erit, quando persectius concoqui poterit id autem tempus erit cens, nisi, ut diximus, uel morbi uigor, aut accessio, uel siletudo prohibeat & proinde cibus datur hora remissionis febris, quonia tunc calor minus igneus, magis est innatus. Quod uero ad suaves uapores, non
mordaces, innato nostro calori astines, proximos attinet, tantum abest, ut laedant, aut excretione postulent, ut cos naturales omnes operationes iuuare uideamus. Opponet forte quispiam praetex uapores supradictos saluosos, ct nebul olbs mordaces,& sum eos, suaves , cinnato nostro calor amnes alii sunt uapores in somno, dum cibus in stomacho concoquitur, in nobis congre ati, excretione indigentes de quibus Galenus a. de pulsuum causis agit, ostonditq uapores illos post somnum pulsus magnitudine, uelocitate, ac uehemetia protinus excerni quibus expulsis,
65쪽
expulsis, ad suam pulsus redeunt mediocritate; sic dicens. Nam cum indigeat, simul q. desideret naturalis animalium
' ni, calor copiosam humiditatem, ideoq in uiscera conueniat, uentrem fit somnus, qui, simul atque ea satis stultus est , ut naturalem iam qualitatem recuperauerit, expergiscuntur quo quidem tempore illae conuersiones nullo modo citra uim aliqliam fiant nam in alimento concoquendo , quia succrescit humiditas uaporosa large cum in ipsa cute, tum in poris corporibusque , ad extremam superfi- να ciem usque interpositis omnibus , non perinde iam calori procliuis est ad extrema motus. Quare ut hanc discutiat, : remoueatq.& meatus repurget, etiam corpus undequa que sibi penetrabile reddat, postulat primus uehemetes,ti atque uiolentos motus quod ubi perspirabili, purum q. si reddit , ad naturalem se recipit mediocritatem hinc pul ,2 sus illico experrectis ex somno magni, ac iehementes. hcit celeres eduntur praeterea, ob motus uim non nihil uibrantur, paulo post ad natiuam mediocritatem reuertun, tur. De uaporibus humidis in Q mno congregatis, ac post somnum excernendis clare loquitur hic Gai uerum eos non in capite, sed in cute poris, corporibus inter natilium calorem, Rextremam usque cutim positis coaceruari , atque in arteriis, cum distenduntur, attrahi, cum uero contrahuntur expurgari. DicimuS nos uapores omnes in nobis editos, uel humidos, suaves esse , vel flatuosos, uel sum eos, aut uliginososci non tamen inscias ibimus , ex iis , qui humidi suaves q. sunt, aliquos innato noltro calori amnesvi proximos esse, alios non item, qui per respirationem , aranspirationem, ut dictum est, expurgantur, quod arteriae cum distrahantur 'alitus, idest uapores ad se trahant in hunc modum Galenus .faculinat. prope finem, de arteriis loquens dicebat . ita uero parte aliqua ad uenas se aperiunt, quod tenuissimum, maximeq. halituosum in his sanguinis est , ad se traheret, at quae propinqua cordi sunt, ab ilIo ipso aliquid trahere.
quippe in successione ad id, quod uacuatur, quod leuis i
66쪽
anum tenuissimum ci est, prius ei, quod uacuatur, succedit, tum id quod grauius est,& pressius. Est porro omni ii, cluae in corpore sunt, leuissimum, tenuissimum q. biritus; secundo loco halitus, tertio gradu , qui plane absolutita, attenuatus q. eli, sanguis; haec igitur arteriae ex omni parte ad se trahunt &c. Quando uero contrahuntur arteriae, quod sum eo halitus, seu uapores expurgent, sic ait Gal. in libello depulsuum usu. Quoniam igit ii in iis, quae de respirationis usi tradidimus, mostratum nobis est , natilium calore per immis tam spiritum refrigerari, eundemq. per emissum hunc purgari, sumido scilicet excremento expulso ambo uero ad eius cui diam utile aliquid conferre: patet arbitror. iuod depulsu dicendum erit nepe in diastole, siue sublatione arteriae substantiam quampiam attrahi, in systole id est sumittenda arteria Qtiod ex humorum deustione in toto animali contractum, aes ut sumida superfluitas est, id expelli paulo post dicit. Et cum semper uacuatas cum arteriis uenas deprehendissemus, ueram esse sententiam de communibus arteriarum, tenarum osculis, communi de una in alteram per ea transitu nobis persuasimus . quippe per hos transitus arteriae
dilatatae ex uenis trahunt, contractae contra In eas regerunt, sicuti nimirum per ora, quae in cutem finiuntur,
quidquid halituosum, sumidumue excrementum habent, ad excernunt lare dixit uapores in arterias attrahi cudistenduntur, S per transpirationem, quae percutim fit, expelli quando contrahuntur, per respirationem quoque contracto pectore factam perpurgantur ut habetur, cum dicit comm . I s. Aphor. seel. primae. Et inubmnis o notori bus superfluitates expurgantur: quae quidem exquisite extenuantur, per cutim quae uero in uapore conuertu turpe expirationem riuae uero sum cientem habent crassuudinem, per urinas. Concludemu itaque tum paucos igni vapores excernendos,cum cibiam in stomacho natiuus calor probe concoquit tum uero longe plures sera, cum Praue cibus concoquitur si qui uero sunt excernendi, ii per
67쪽
per expirationem, ac transpirationem perpurgantur. Superest, ut ollandam, dissicilius per somnum, quam in uigilia uapores ad caput ascendere id quod, uti consideratis, per quas uapores in caput ascendere solent, facile monstrabitur Halitus, siue uapores in nobis generati, non alia uia caput opplere possunt, nisi uel per palaturia, uel per uenas, uel per arterias, uel per neruos ad caput ascendant in somno palati uia ita areta astricta es ut halitus non tam facile , quam in uigilia per eam ad caput transire ualeat si quidem somnus sit, cum uapores a cibo caput in uigilia petentes, rigidiores, crassiores facti, descendunt, atque adeo neruorum origines obstruunt , ut facultati neque senstitiae, neque motitiae, per eos ad organa sua transire liberum sit id quod citra uiae palatus obstructionem fieri non potest, quandoquidem uapores si igidi facti, concretiq. per eam descendere consueuerint quod igitur ad hanc palati uiam pertinet, latissime patere arbitror, in somnis non aeque facile atque in uigiliis caput uaporibus oppleri. Eodem prorsus fundamento conuincitur, saeque per arterias insomnis caput aeque facile, ut in uigilia , uaporibus expleri . quippe arteriae sursum tendentes , postea quam craneum transiuerunt, prius quam cerebrum, duram q. men ingem ingrediantur inquam plurimas , capillares diducuntur arterias, uelut retis textum faciunt quod rete mirabile uocant, in circuitu comprehendens adenem , siue glandosam carnem, ibidem stam, in directo raminum palati, quae in somno astricta, obstructa esse diximus undereti formem illum contextum, capillaribus arteriis constitutum dormientibus obturari necesse est Dinae namque capillares, nullo sere negotio, atque facillime obturantur is proinde non esset tam facile dormientibus, ut uigilantibus arteriarum ratione caput uaporibus oppleri . ubi quoque in somno nulla fieret eius retis Ormis contextus ohitructio omnino, tum per difficilem transitum uapores haberent , cum neque
68쪽
neque spiritus ipsi facile transire ualeant, ut Gai in hune modum dixit 9 de usu partium Spiritus is, qui bene elaboratus est in reti sermi plexu emuit semper tantus scilicet
quotidie allatus, quatum plexus arteriae praemittunt neque enim & has potest facile, celeriter pertrasire, sed detinetur ipse errabundus per illas reuersiones omnes, flexiones, tam desuper inseriae, quam in obliqua uergentes, easq. permultas, multiformes itaque in lais, tempore admodu multo immoratus subigitur, celaboratur qui auten elaboratus est, mox incidit in uentriculos cerebri Sc. Adde quod uapores in arteriis generati, uel aliunde attracti, tum per expirationem, tum per transpirationem purgantur, rideo mox, ut experrecti sumus , pulsus magnos, uehementes, celeres,in crebros habemus, ut, si qui in dormientibus aceruati suerint uapores, excernantur. Accedit ad haec, quod nobis quoque dormientibus natura prouidet, ut uapores tum congregati perpurgentur. Etenim arteriarum in dormientibus contractio celerior est ' magis intra, contra distentio tardior est, siminus extra, quam consueuerit, non ob aliud, nisi ut halitus In somno collecti persectius excernantur dicebat enim Gal.I. de causis pulsuum, quo modo pulsus ex somno mutentur, ostendens. Etiam tardus indissentionibus est in contractionibus uelox,4 in summa intro magis mouetur Quare si uehementem in contractionibus eum dicas, nihil
erres . etenim excrementum succorum consectorum ueluti uiliginosum, excernere arteria per somnos, quod copiosius tum collectum sit, uehementius auet . Vnde motus, qui antro sertur, uel hoc nomine praepollet Excrementum succorum consectorum, ueluti fuliginosum eo piosius in somno colligitur, quoniam in cena, a qua somnus suturus est, plus quam in prandio sitimi tur: si tamen dualiter sumeretur alimentum, hoc minime cotin peret.&licet in somno percutis foramina minus sorte uapores exhalent, tanto tamen plures per expirationem, 'tran spirationem ex maiore M celeriore arteriarum contractione
69쪽
ctione excernunt tir, ut in dormientilius, tum hac ratione, tum quia sunt obturati transitus , minias ad caput ascendant in minus ipsum repleant. Neque fieri potest, ut ex uaporibus per uenas ascendentibus caput amplius repleatur , quandoquidem uenae caput scandentes sanguinem ad extremam capitis summitate in torculari deferunt unde subiectis omnibus particulis rivi mittuntur ipsis nutrimentum ferentes, sanguis quidem quoniam grauis facile descendet , uapores uero sursum potius per cranei comissuras exhalabunt . uapores enim sursum , non deorsum ferri nati sunt. Et quia uapores in uenis collecti, perpetuo in arterias ex earu distentione attrahuntur, subindeq. per earum contractionem expelluntur, perpauci poterunt inuenis remanere , ac per eam uiam caput opplere. Multo minus fieri potest, ut per neruos halitus ascendentes caput repleant, cum nerui uias manifestas habeant nullas Conchidemus igitur, caput in somno uaporibus minus ,
quam in uigilia repleri, tum quia transitus magis obstructi
sunt, tum propter contextum retisormem ex capillaribus arteriis constitutum , tum ex maiore δε celeriore arteriarum contractione, tum ex meliore, quae in somno sic alimenti concoctiones id quod maxime quoque potest hoc experimento comprobari, quod omnes litterarum cupidi, studiis , doctrinae l. dediti, mane cum a somno naturaliter excitantur iliis quam uesperi tum ingenio, tum memoria ualeant, tum rectis studiis potissium proficiant: quod citra cerebri integritatem, bonam q. alat udinem
cotingere non potest at si excrementa uapores q. redundarent, tum bona ualetudo dici non deberet, quin potius functiones omnes arderentur . Interrogabis forte, si a cena caput uaporibus minus repletur , quo modo somnustum maior eueniat. Respondemus, a cena, dum uigilamus, halitus ad caput ascendere. qui refrigerat , atque crassi facti, uias palati neruorum l. principia resarciunt: sicq somnus euenit: quo perseuerante, longe minus, ut
probauimus, aliis uapotibus caput oppletur Mideo Gal.
70쪽
1exto dettienda sanitate dixit : Non leue incommodum non nullis accidere, cum mane, repleti cibo se exercitant. nonnullis enim & caput aptetur uaporibus, cin ieci note fiunt obstructiones . De iis, qui uesperi cibo replentur, non dixit, in somno caput uaporibus repleri. id quod tamen pari ratione seri deberet. Etenim cibo repleti cus exercitant calefiunt,4 ex calore multi uapores ad caput
ascendentes generantur . Pari ratione, cum uesperi, repleti cibo, somno se committunt, ex somno calor innatus intus mouetur, alimenta calefacit, ac concoquit unde multi similiter uapores fieri deberent non tamen dixitGal. tum caput repleri, quoniam uapores in somno editi, ut supra diximus, non facile ad caput laabent transitum ,
per expirationem, aut transpirationem, ex arteriarum contractione perpurgantur. Tempus est iam ut ad ea transeamus, quae contra nos alii moliuntur, irimum hunc in modum argumentantur. In somno, cibo ingesto cinnato calore ad interiora se colligente, acalimentum elaborante, tum plures gignuntur uapores, tum cutis meatus obstruuntur unde Dapores extra ferri non potentes, intra corpus detenti, ac sursum tendentes caput facile replebunt, at in uicilia natiuo calore ad externas partes moto pauciores edatur, qui,
uti meatibus reseratis, facile difflantur dis igitur, qui quopiam capitis morbo premuntur, plus in prandio minus in cena dare satius est . Reflectetur prius argumentum, deinde diluetur . Hyeme colorinnatus, circunstans frious, refugiens in profundum ad interna secedit scutis meatus, ex calore intus secedente in ex frigore circunstante obstruuntur contra aestate calor innatus ad externa protenditur cutis meatus reserantui. igitur hyeme uapores extra per cutis soramina ferri non potentes, mira corpus detenti sursum moti, caput longe magis quam aestate, replebunt: cuuis oppositum dicit Galenus comm. s.Aphor. sedi. primae, cum ait. Quod autem omnia bene hiberno tempore incorpore animalis administrentur, indicio sunt naturae opera