장음표시 사용
491쪽
quantitas chyli cruoris qualitates adipiscatur, seu ruber , sapidus, inflammabilis , actuosis princia piis fetus evadat, evidens est damnum a sangui- fluxibus imminens , ut emolumentum a phleboto-miis spectandum , sit potius repetendum a crasi
cruoris mutata quam a copia imminuta.
28. Phoenomena , quae a profusis sanguisuxiabus procedunt, si1nt varia pro diversa quantiatate , ta diuturnitate effluxus. Audiamus illustrem Medicum,qui in sanguineis aegris rheumatisino affectis viginti libras sanguinis intra biduum emi tere solitus est. Quidam nauta Cosse vocatus rhemmatisino laborans , & meticulosus, more meo decem intra biduum phlebotomias passus est, in singulis libras duas sanguinis amisit, Zc eodem tempore sanguis ad libras duas e pede , & totideme brachio tum mane tum sero effluebat; in priamis phlebotomiis prae timore incidebat in Iipo thymiam, ita ut adhortandus esset, ut bono animo esset , nares & tempora aqua Reginae Hungaride fovenda , & ut sussiciens cruoris copia flueret , aqua in faciem erat projicienda, aut etiam vinum ipsi propinandum ; cum nona sequenti die vix celebrata esset phlebotomia, syncope stipe venit cum convulsionibus facie extincta , & plumbea , corpus evasit frigidum , & in tantum soporem incidit, ut vix ulla vitae indicia exiberet; purasus nullus , oculi clausi , sudor frigidus terrore actantes & Chirurgum prostravere et astantes com clamantes effugerunt; Medicus ope cardiacorum
ipsi opitulabatur; paulo post pulsus , calor, visus rediere , sopore que discusso , aeger dixit se ne cire, unde veniat, perfecta quiete , & dulci somnose potitum esse ; horsi tamen quarta vespertin, ultima phlebotomia e pede ad libras duas felicited
492쪽
celebrata fuit, vigesimo post die aeger quem
mortuum crediderant, videre omnes in plateis optime. valentem. Observatio us interes antes fur lacoura Pu, III as. Virgini 13. annos natae similes phleboto.mias patienti post quartam supervenere lipothymiae fugaces , & dein morosis hysteriea , in qua nunc ridebat, nunc plorabat, dein in magnum moerorem incidebat, cui succedebat terror pa, nicus quae symptomata post syncopem etiam graviorem sequentibus phlebotomiis supervenere; demtim synochus putris accessit, atque post lo gam convalescentiam pallida, & pedibiis cedem,tosa vixit. Quotidianum autem est videre quod ab intempestivis , & pluries repetitis phlebotomiis aut sanguifluxibus oedemata pedes, tibias, imo ignas arca , & ascites invadant.
Pavorem potius quam inanitionem vasorum hisce lyncopibus , & convulsionibus ansam praehyisse, cum post quartam phlehotomiam accesserint, &post decimam sequenti die peractam nil similis adicesserit utcumque duodecim insuper libras sanguianis amisisset ille Rheumaticus ; quare vero diu pallidi, frigidi, cedematosi evadant, qui multum
cruoris amisere; hoc procedit ex eo quod chylus diu crudus remanet in vasis loco honi cruoris spumosi , phlogisto scilicet deficiente quod fluidum nerveum suppeditat, quod chylum in sanguinem
convertit: & sic robur labascit et deficiente autem cordis robore , cur cedematosus evadat aeger explicabimus in cachecticorum classe. 3 i. Nonne videtur ex hac historia , & quoti, drana Observatione circulationem sanguinis ita esse Onnoxam cum animae visore , ut si aeger metuat ,
493쪽
iit si animositas ipsi deficiat , suspendatur illico
circulatio, vel maxime retardetur ; atque sedato
metu , sanguinisque fluxu suppressis , vires vitales
non exercentur, ne omnino Virium penus exhaviriatur , quibus per quietem restitutis , iter im re Vertitur circulatio. Errant itaque illi qui vires cordis minime ab anima pendere putant ex eo quod non pendeant ab ejus voluntate , plura siquidem facere nolumus , aut non lubenter exsequimur , quae necessitato urgente coacti facimus. 32. Evacuationes salubres, ait Hippocrates pacsim bene ferunt aegri; ita ut ab ipsis non solum subleventui mala , sed etiam robur prius prostratum resurgat: illae vero salubres , seu criticae sunt, quas natura prius inutili aut noxio fluidorum pomdere onusta aut irritata excitat, & illae ideo conferunt , quia sunt necessitati proportionales acheneferuntur , quia illud tantum detrahitur quod copia sua onerabat aut qualitate noxia molestabat ;ergo ex euphoria potissimum aestimanda evacu tionum salubritas , & ex dysphoria insalubritas. 33. Imminutio molis corporum Ziversae imaginationis ab eadem fluidi jactura est vix conspicua in majoribus , cum conspicuae est in minoribus , ut sequitur ex reta 1 E. ergo etiam si aliquot librae
sanguinis detrahantur ex corpore humano , C
tis non videtur quoad molem, & plenitudinem sensibiliter imminuta, non minus tamen usquequo iactura resarciatur vasa singula partem suae tensionis amittunt, & fluidi nervet quantitas detrahitur , atque ex hoc duplici fonte dependet debilitas subsequens , nisi vires forent ab hac sarcina prius oppress e. 3 . Natura videtur prospicere simul suo roborὶ,& necessitati evacuandae materiae morbificae L
494쪽
quippe qtiae iurgentiori satisfacit, tum simul femel cum necessitas expostulat, largam Vomitionem & ejectionem materiei putridae & venenatae
ejiciendo , ut in cholera , tum per epicrassim, Rinterpositis moris materiam minus noxiam per alVum , aut Vomitionem evacuando, ut accidit
in vomitu & diarrhoea , in quibus licet copiosa fit in ventriculo & intestinis materies morbifica , ea non continuis , sed pluribus horis quandoque
interpolatis edit conatus , ut interea temporii robur resarciatUr.3 3. Hoc intelligiet ille qui senserit non a quantitate , sed a qualitate pendere ut plurimum acitionem materiae morbi sicae in nervos ; nec enim tinctura, aut superficiaria spiritus nitri illitio super manum minus nocet, quam si in eadem superficie triplo major quantitas ejus incumberet; cum itaque a prima vomitione remaneat saltem ille litus materiae acris intus ventriculum humeo tarmis, ibi remanet quot sussiceret ad ventricinium convellendum , nisi ad hanc contractionem requireretur influxus fluidi nervet iminime in sua origine mechanicUS. 36. Nunquam magis elucet naturae activitas &providentia, si ita loqui fas sit, quam in partu;m enim illico cum maturus est fetus, conatus ad uteri orificium sensim dilatandum , Ac dein fetum Expellendum adoritur et vertim ea est proprietas fibrarum animalium , ut si subito eas vehementer distraxeris, rumpantur, aut dolorem intolerabblem inserant; si sensim , & repetitis vicibus, cedant , & extendi se patiantur; ergo debent se sim produci ; conatus continui defatigant, alterni diutius sustinentur ; nam quod non habet alternam ciuiem , durabile non est; ergo ut diti da tae
495쪽
virium detrimento extendantur fibrae illae , per alternas morulas sunt extendendae; denique cum ad exclusionem ventum est in partu sano , nisus
itim naturales, tum liberi conspirant, & ut a domen fortius agat , rigescit pectius, rigescunt artus , in quo solo statu fortissime deprimitur di phragma , & uterus feliciter compressus , & comtractus chorion, & amnios vi difringit, & a Mrum interventu lubricata via fetus excluditur.3 . En perfectam criseos imaginem l In his conatibus ut & crisibus mentem sibi constare , metu& timiditate immunem esse, atque omneS faculutates motrices viriliter , & animoSe concurrere, his peractis, levamen persentire, dulcem requiem experiri, praeteritorum dolorum cito oblivisci,
hoc est quod in partu felici salubrique crisi observare est.
38. Mulieres parturientes in primorum nixuum intervallis pacate quiescunt; imo saepitis obdo miscunt, ut vires citius reficiantur; dein subito expergefactae nixus iterant successive frequentiores. Qui putant ea mechanice fieri a pondere fetus uterum distendente & vellicante, ignorare
videntur ab eadem causa eosdem effectus exspectandos esse ; & cum pondus sit idem inter utro que eonatus, nulla est ratio cur accedat alterna requies , cur per totum graviditatis decursum nulli conatus , ultima vero die , vel tribus uitiamis diebus conatus accedant ; numquid naturae
aliis legibus directae ibi molimina cernere di cile est 33s. Evacuationes humorum in serifluxibus Malvifluxibus eo facilius tolerantur , qUO humores illi sunt minus ad sanitatem utiles , magisque noxii ; sic rum i simus alvifluxus serosos , biliosos, min
496쪽
cosos diutius tolerari, minusque robur infringere
quam sanguifluxus ; quia sanguis est multo utilior humoribus illis , M iaepius cum humoribus quam cum sanguine plus ejicitur materiae morbi eae quam sanae ; adde quod humores e sanguine se sim secernantur, adeoque sensim fiat eorum amassa sanguinea separatio , & etiamsi e recept culis ubi asservantur deinceps subito & affatim ejiciantur, non ita infringuntur vires , quam ubi
vasa sanguifera pari velocitate evacuantur tum humoribus tum sanguine ; robur enim non infri
gitur ab alvissuxibus & serissuxibus in hoc casua vasorum collapsu, & fluidi nervet jactura, ut accidit in sanguifluxibus.
o. Quo plus virium impendit natura in comtrahendis musculis ad fluxum inciendum necessariis , eo plus imminuitur robur in ratione magnitudinis , & intensitatis conatuum, eorumque durationis ; si ad vomitionem unam intra diem unus gradus virium impendatur, ad decem vomitiones intra idem tempus decem gradus absumantur ;jam supponamus vomitiones esse intensiores , alias vero leviores duplo , eodem dato numero , quae
erunt duplo intensiores ratione virium contra
tioni adhibendarum , virium impendium exigent duplo majus ; si vero ad unam vomitionem duplo plures musculi agant eadem intensitate quam ad alteram, duplo plus virium impendetur; denique si per dies duplo plures perseveret vomitio, d
plo plus virium etiam ab hoc titulo requiretur. i. Si itaque aestimetur magnitudo conatuum
ex numero musculorum, qui contrahuntur, & eo-TUm conatuum numero , intensitas vero ex altitu
dine ad quam hi musculi contrahuntur , demum duratio ex longitudine temporis per quod morbus
497쪽
perseverat, evidens est, quod neglecta et am dii ferentia a quantitate & qualitate materiei rejectae , periculum mire variare potest, & in casu sup rius recensito unum fluxum esse sexdecies pericu-losiorem altero ejusdem speciei; atque si quantitas humoris effventis, ejusque qualitas utilis ad virium dispendium concurrat in eadem ratione triginsies . vel sexagesies , &c. majus fieri posse peri
1. Periculum mortis eo maius est, quo virium dispendium in morbo majus est , & robur vitalhminus. Robur enim est penus virium, quas exhaurire citra mortem impossibile est; cum itaque tanto facilius exhauriatur penus , quo minor est ,
& quo dispendium actuale majus ; sequitur plinrimum periclitari eos qui morbo praegre , pravo victu, inedia, aetate provecta, aut juniori sunginfirmi, si gravis fluxus illis superveniat, atque sub eodem fluxu periculum esse proportionale i firmitati habituali aetatis, constitutionis, &c. Praxis.
3. Cum causa fluxus critoris sit oxcessiis virium expellentium supra vires retentrices, evidens est , quod si sanandus sit ille fluxus , tollendus est necessario ille excessus , quod fit augendo vires r tentrices , vel imminuendo expultrices , ita ut post teriores prioribus non praedominentur . Ergo duplex est indicatio adimplenda simul ; sive enim
augeamuS vireS quae retinent, non auctis Expe lentibus et sive expellentes vires minuantur intactis prioribus; sive denique augeantur retentrices in majori ratione quam expultrices , necessario tolletur iluxuS.
498쪽
g. verum apprime cognoscendum est prius num fiuxus ille sit morbus salutaris , qui scilicet maiorem praecaveat, vel sanet illius principia assiserendo. Vidi pluries, sanata di arrhoea serosa, Spervenire ascitem; suppresso diabete hysterico, anasarcam reverti; gonorrhoea repressa, syphiisdem nidulari s anacatharsi retenta , dyspnoeam intendi; meno rhagiae suppressae diversos morbos iuccedere , &c. Nullum itaque fluxum activum reprimat Medicus, quin attenderit nam plus emo- iumenti ab eo sanato spectandum sit, quam timendum ab eo sanato detrimenti; saepe Medici operose nihil agunt, aut nedum prosint, magis
s. Fluxus activi sunt illi in quibus vires expeb
Ientes sunt vires naturae ad effuxum sollicitatae, vel per quantitatem materiae morbificae , vel per ejus qualitatem, vel per errorem. Fluxus passivi sunt illi qui ab imminutistantum resistentiis, non auctis naturae conatibus, dependent, ut sanguifluxus a vulnere , Ulcere, rupto varice, anevrismate, a diape-desi scorbutica , sudor ab asthenia , alvi luxus a IMxato sphinctere ani , enuresis a simili principio,p alismus a laxitate , &c. io istis evidens est nubIam esse utilitatem fluxus, adeoque eos esse cinxandos , quod de activis non semper verum est. 6. vires expultrices ideo agunt fortius quod sollicitantur, atque apprime respiciendum est num
E'. copia materiae morbificae ; num 2'. ejus acrimonia ; 3'. num causa morbifica; '. num errOneo conatu natura ad hunc fluxum follicitetur ;3', niim ob nimiam sensibilitatem & hystericam dispositionem, conatus sint vehementiores quin Par est ; 6'.cnum intempestivi sint. T. Si copia materiae morbificae conatus prov
499쪽
portionales sollicitet, aeger fluxum bene feret, adeoque fluxus est naturae committendus , ut si plethorico proportionalis accidat sanguifluxus; si helluont diarrhoda stercorosa ; si ascitico larga en resis; asthmatico plenaria anacatharsis ; crapuloso vomitus , &c. Si vero major judicetur , modo. randus es: fluxus ; si 1ntempestivus , detinendus
est usque ad tempus opportunum. 8. Si vero acrimonia materiae morbificae fluxum sollicitet, indicationes desumendae fiunt aquantitate fluxus robori relativa, & ab acrimonia materiae peccantis; praeterea distinguendum an hoc fluxu Iiberetur corpus ab hac acrimonianum vero minime et si . sanguis pcer scorbuticus effluat, imminuitur quantitas sanguinis minime e cedens , nec residui mitigatur acrimonia . ergo supprimendus est effluxus , & mitigandus tantum sanguis. Sed si saburra in ventriculo contenta alvifluxu anoterico ejiciatur , liberatur corpus ab hac noxa per vomitum; ergo juvandus, aut moderandus , aut naturae committendus ; juvandus, s vires naturae langueant ; moderandus , si metus sit ne robur deficiat; naturae committendus, si recte procedat. s. Si a causa mechanica sollicitetur fluxus, illa causa est auferenda; si v. g. haematemesis ab hyrudinibus, pyuria a calculo , menOrrhagia a placenta, post partum relicta in utero , evidens est hyrudines esse necandas, vel ejiciendas , calculum extrahendum, placentae frui tam educendum , ut naturae conatus cessent, & fluxus sistatur, aut si ablatio impossibilis sit, naturae conatus modynis & narcoticis sedandus.
o. Si errores sunt naturae conatus , seu non
conducant ad principium morbi auferendum , ut
500쪽
in ultimis exemplis, aut ubi ex itisti sit haenista
rhagia, ex vomitu menorrhagia, enuresis, ercranii ictu vomitus, ex sternutatione abortus, c. quia evidens est essimus illos a natura non
intendi, nec proinde utiles esse . illis opponenda sunt remedia, quorum tutiora sunt quae tollunt materiem morbificam , quam respiciunt illi cona tus. Sic in vomitu ab ictu capitis phlebotomia; in enuresi a tusse hechica; in ptyalismo a nausea vomitum juvantia , & similia conveniunt. 1. Si nimia sensibilitas , aut ut hodie plaeet , irritabilitas, fluxui ansam praebeat, ut in vomitu hysterico, gonorrhoea, onyrogino, epiphora ophtalmica , diaprhoea ae dentitione , sedandus est fluxus ; si inutilis, aut excedens , tollendus vero omnino per narcotica, dolorem physice, vel mechanice lenientia. a. Si intempestivus ratione loci, vel tempi ris , tunc ad debitum locum Sc tempus eum dimittere opus est; sit ratione loci menorrhagia ex
naribus , podice, digitis , papilla , ad uterum si
fieri potest revocanda; diarrhoea quae noctu revertitur, quae gravidam molestat, quae exhaustum enervat, siapprimenda.33. Vires expultrices agunt sortius , quia solliac tantur . sed etiamsi non nimium sollicitentur, illae debent quandoque imminui, cum scilicet majus impendet periculum a fluxu perseverante,
quam a virium expellentium imminutione ; vires autem illae imminuuntur , 1'. detracto sanguine per phlebotomiam, aut aliam quamcumque viam; a'. fluxu ipsomet, ut seroso , alvino , uterino,&c. 3'. diaeta parca, liquida; '. potu laxante, diluente, refrigerante; ea etenim omnia robur sanis consuetum detrahunt, de detracto robore