장음표시 사용
481쪽
I. O 1 AT A in excretis Pathologorum.
O Morbi laxi , Prosper. Alpini, Mediet memthodic. Lib. sa. & mixti , Lib. is. Morbi quos Graeci rheumata , catarrhos , Latini fluxiones , destillationes , defluxiones , Caelius Aurelianus Rheumati os vocarunt, licet vi nominis fores &fluxus significent, ad hanc classem minime pertinent, & ex causa hypothetica denominatistini; ast diarrhoea, perirrhoea, leucorrhina, rectea Rhe, fluo nomen mutuatae sunt. 2. Character. Morbi evacuatorii sunt illi quorum praecipuum symptoma est quilibet effuxus , ut sanguinis , seri, urinae , sudoris , puris, alVi, uteri, &c. Symploma vero praecipuum est illud , monente Platero , de quo aegri maxime con eruntur , quod intensitate, extensione & duratione notabilius est , aliorumque symptomatum saepe princia pium est. Commode dividuntur in fangui xus , feri u-xus O abifluxtis. Classis haec est maxime obvia , atque mirum est eam ab omnibus Auctoribus omissam fuisse . Methodici ipsi hos morbos in duagclines amandarunt, Statiliani quidem, ut Iuncker, Nenter, sanguifluxus satis apte in ordinem redegerunt ; sed seri iluxus ta alvisthus perperam cum
482쪽
morbis omnino heterogeneis miscuerunt; magis foret homogenea classis, si abortus & distocia alio possent amandari.
Theoria. Partes contentae quae extra corpus debent
amandari, stant vel fluidae , ut urina , siidor, vel, ut feces , fetus, Naeenta; ambae vero tum sibi mutuo, tum cum partibus continentibus alhaerent, s. ex definitione partis in Ph sol. adeo, que non nisi per vim hac adhaesione majorem possint extra corpus ejici; hoc norant Veteres solo instinctu in mechanicis eruditi, quique Vires evpultrices a retentricibus distinguebant, optimeque senserant in omni fluxu vim expultricem retein trice majorem requiri. . Neoterici hanc cohaesionem praetermittentes, ta corporibus sese loco movendi facultatem tria Mentes , rectius se philosophaturos crediderunt, si eversa illa Veterum theoria vasorum soli aperturae , ut rixi, distros, diaeresi tanquam causae hos effvxus tribuerent ; unde nil vulgatius in Scholis, quam pro causa proxima sanguifluxus vasoriam sanguiferorum solutionem , & pro causa vivifluxus , urinae fluxus, sphincterum laxitatem
i. Alter error Neotericorum est considerare molemias fluidorum, sensibiles globulos v. g. cruoris tanquam duros, ita ut ex eo quod orificia vasculorum lymphaticorum , aut cutis diametrum illis globulis minorem habeant, exinde transitus eorum impossibilitatem concludant; verum uti s
lida per digestionem abeunt in fluida , ita fluid rum molecillae etiam cras res firmiores per
483쪽
resolutionem , ut aqua, per fervorem abeunt in vaporem , seu halitum omnium tenuissimum; sic
humores nostri perspirabiles , & quaecumque sit globulorum viscositas & cohaesio , illi vi suffcienti adhibita minimos vasorum hiatus pervadere possunt. 6. Cohaesio itaque fluidorum nostrorum, quae nondum vaporistationem adepta sunt, aut in dubdum elasticum & electricum mutata , sola impidit quominus cito e machina nostra tubulosa iam dique porosa & pervia effuant; non vero impedit molecularum crassities, quae viribus prememtibus obsecundans evanescit , ut quisque in alvi depositione experitur. Errant ergo Neoterici , qui ad omnem fluxum sanguinis requiri putant v sorum ruptionem, solutionem , cum sussiciat ut cruoris guttulae, si cohaeserint nimis , elongentur& angustentur, aut ut orificia vasorum , non amissa integritate , nec contractilitate elastica dia ducantur ; sic fetus per vim expressus ab utero elongato capite, & distracto uteri orificio citra
vulnus , erosionem & laxitatem ejicitur. . Diversi generis sunt vires, quae contentorum effuxui resistunt, & quae eorum effuxum excitant. effuxui resistunt. 1'. Mutua partium
ejiciendarum cohaesio ; sic scybala, ob duritiem intestinorum viribus vix solvendam , effuxui resistunt; sic grumi cruoris frigore , debilitate co dis , astringente medicamine firmati possiunt resistere viribus eos trans uterum promoventibUS ,
unde suppressio fluxus. EP. Posita vi trusiva suidorum eadem , receptaculorum & orificiorum contractilitas , sphincterum contractio, crassities, elasticitas impediunt effuxum; vertim impedimen
tum nullum absolutum est , es vim est vis retem
484쪽
trix tanta , quae ab antagonista expultrice superari
8. Vires expultrices receptaculorum sunt laus euii , & membranae musculosae ea receptacula componentes vel ambientes , quatenus Vires obtinent a conatibus tum liberis, tum naturalibus fluidum nerveum in eos immittentibus. Sic verutriculi vis. expultrix est: via fluidi nervet fibras ejus organi, & musculos illud ambientes contrahetatis eo ordine , eaque directione quae requiritur, ut tum in insophagum , tum in pylorum ejiciantur, atque si fiat alterutrius directionis delectus, ea vis pendet a facultate sentiente , ut natura, aut libertate. 1'. Gravitas ipsius fluidi ejiciendi potest eaeuxui sufficere , si ea orificium deorsum vergens inveniat, & resistentiis major sit , secus
obstat ipsi reluxui gravitas , in quo errant illi quiliente iam tanquam a gravitate sola feces ad alvum ducerentur ab intestinorum sola levitate deducunt, licet pars intestinorum sursum, pars deorsum Ver s. Ast quaecumque sit vis expultrix, ea nunquam effluxui producendo sussicit , nec quantacumque sit vix retentrix; necessario vero requiritur ad eae xum , ut prior superet posteriorem , & in hoc excessu consistit effuxus causa . unde intelligitur I Q. quod utcumque sanguis viscosus, grumosias, crassiusque sit, is potes: effuere, si vis vasa premens , exprimens major fuerit; a'. quod utcumque fluxilis , tenuisque sit, potest sisti, si vires
fvidi subsequentis , aut vasis, continentis minores fuerint; 3'. quod utcumque fortis sit contractio receptaculi, ut uteri, recti, ea non lassiciat ad expulsionem fetus , secum , nisi minor sit orificio-Vum resistentia , c. quod utcumque debilis sit vis
485쪽
siuidum exprimens, ea sufficiat ad effusim, si minor fuerit adhuc ejus resistentia. Merito itaque Medici methodici effluxus ad laxos partim , & adstrictos morbos redegerunt, cum fluxus principia sint aeque vasorum constrictio quam orificiorum
io. Falsa est Humoristarum theoria quae causam fluxuum omnium in fluidorum tenuitate reponit ;falsa Soli distarum doctrina quae illam a solo solidorum vitio deducit; falsa Chymicorum aetiologia , quae effuxus solis ascribit Chymicis partium elementis ; vera Veterum , & vere mechanica theoria, quae incusat vim expultricem retentrice majorem , quaeque omnes sectarum doctrinas concibliat , praxique velificatur. 11. Sanguifluxus alii ex vasis sanguiferis immediate extra corpus erumpunt, Ut ex mariscis , vulneribus ; alii in cava quaedam statim irruunt, ut in intestina , ventriculum , pulmones , vesicam , ex quibus deinceps foras eliminatur sanguis et in prioribus sussicit , ut vel orificia vasorum excretoria , ut uteri, narium diducantur per anastomo- sim , nec ea dilacerari, vulnerari necessum est , quod sine violentia externa , vel interna fieri vix
posset, & sine phlogosi , dolore , ac desin subs
quente suppuratione non accideret; clim Verosaepius haec omnia signa ruptionis , diabroseos , Mdiaeresis deficiant, verosimilius est saepius eos ecfluxus fieri per anastomosim, seu dilatationem ossculorum excretoriorum , tales sunt sanguifluxus qui a plethora , aut a febrili orgasmo simpliciter oriuntur , & revertuntur , hos voco sangui
xus ab ara tomost.IT. Dantur fari et xtis a diabrosa , quoties seblicet erosa , ulcerosa , fistulosa sunt organa ex qui-
486쪽
hiis sanguis effuit, ita ut sponte ad minimuni sorrum organorum motum puS cruentetur, Vel samguis ex ulcere dimanet , nunc guttatim nime
ubertim , talis est haemoptysis phtificorum. 13. Dantur alpisuxus a diapedesi, quos nimia sanguinis fluxilitas excitat, quoties scilicet famguis est dilutior , dissolutusve , ita ut per orificia nativa etiamsi non dilatata, per ipsos cutis poros , fluidum rubrum , aut intense flavum eliminetur , talis est sudor ruber axillarum aestate pluribus ataeidens , talis est haematuria , haematydros , homorrhagia, seor ticis familiares.1 . sint tiam sangui xus traumatici a rixi vel a diaeresi perrariolentiam ruptis , aut sectis mechanice vasis; a quidem , si impetus , & pressio sanguinis vasorum integritatem solvat, & te. nacitatem jam forte debilitatam superet, quod accidit in haemoptysi , quam validi clamores , vehementia conamina , aut pathemata excitant; inhaemorrhagia febrili critica et per diaeresim vero fit sanguifluxus , quoties extrinsece admotum, vel intus sumptum corpus quoddam secans vasa dilacerat , ut accidit in hiemalemesi ab hyrudinibus deglutitis , a clavis frustis vitri, piscium ossic Iis sumptiS. 13. Qui vero fluxus sanguinis fiunt intra receptacula, illi, ut perficiantur, requirunt naturae conae tum et tit inde foras ejiciatur cruor , adeoque causa duplex ad eos concurrit, sic non datur hedimoplysis ex eo solo, quod rupta, erosa vasa pulmonum sanguinem fuderint, inde enim quandoque supervenit orthopnoea , I syncope lathalis sine
sputo cruento , sed requiritur ut naturae conatus,
tussis dictus , seu expectoratio sanguinis effusi , cum priori causa concurrat , in haematemesi, haematuria,
487쪽
litematuria, aliisque in quibus sanguinis extra-vasatio est principium morbi sanguifluxus dicti ,
cujus causa est conatus naturae ad expellendum illum sanguinem extraVAsatUm.16. Alvifluxus alii per superiora sunt, ut vosi initus ; alii per inferiora , ut diarrhoea . quidam ano simul, & cato ut cholera. Dejectio per inferiora fit viribus expultricibus intestinorum , dia-phragmatis , & musculorum abdominalium, con currentibus ani elevatoribus , & sphinctere , qui simul detenduntur , seti gradarie laxantur , Ut in omni motu concurrit antagonistarum laxatio cum sociorum , & directoris musculi contractione ;concursus ille simultaneus tot mi is culorum diversis modis ad eumdem scopum conspirantium non intelligitur nisi principium movens idem sit quod horum contractionem , illorum laxitatem dirigat , datoque tempore & ordine, viribus ad resistentias proportionalibus exsequatur ; nec enim alia potest esse ratio cur eo ordine , eo rhythmo tot actiones diversae perficiantur et ergo verosimillimum est principium illud idem esse quod necessitatem hujus actionis sentit , seu animam esse ; nee ulla alia ratio sussiciens potest assignari cur ex stimulo ubique diffuso potius subsequatur perii alticus quam antiperistallicus intestinorum , aut ventriculi motus.1 . Qui ex stimulo vellet explicare cur aegri v. g. in extremo periculo certis verbis Dei auxilium implorant , illi deberent exponere cur certi linguae, Iaryngis , pectorisque musculi dato G
dine certa vi, certaque combinatione moveantur
potius quam modis aliis, seque possibilibus, numero infinitis, ex quibus haec verba minime pronuntiarentur ; determinari autem facile potest Tom. I. H h
488쪽
quod ille concursus determinatus organorum facultati seligenti soli tribui debeat, atque eadem demonstratio valet pro aliis actionibus similibus,
quas proinde veteres Medici animae facultati merito tribuerunt, ut patet ex Riverit Physiologia.I o. Vis expultrix itaque ventriculi ad vombtUm v. g. agens non est solummodo , ut Neoterici putant, vis fibras musculares ventriculi contra Mns,
quae viget in digestione , in gastrodynia flatulenta, absque ulla expulsione , quaeque viget etiam in senteria absque ulla vomitione , sed est praeterea vis
quae determinate pylorum oecludit, caesiam reserat,& simul motum antiperis alticum ventriculi essicit, quae denique organis ad finem optatum conspiram tibus , & selectis utitur. Hanc vero vim agere in vomitu ex attenta effectuum consideratione demonstrari potest. Io. Hanc facultatem , cui ea vis debetur , esse animam probatur ulterius ex eo quod nullus fere sit alvi fluxus , vomitusve quem anima solummodo pathemate affecta in corpore prius sanissimo non
possit excitare. Quot sunt concionatores , qui cum prima vice cathedram constensuri sunt dia rhoea laborant Quot delicatae mulieres , quae si apposita mensa audiant inceris concrosi aut cad veris putris descriptionem , natus eant , & vo munt Quot qui pro lubitu tussiunt, ructant, Vomitum cient 3 Quot qui alvum onustam pro tempore supprimunt, pro lubitu exonerant, qui praeira largitis mingunt, prae pavore sudant, prae sua vis fructus idea salivam secernunt , prae Combseratione lacrymas fundunt, ut millena alia mi tam 31o. In statu aequilibrii inter potentiam quae ope
fibrae circularis comprimit, cylindrum , u
489쪽
tentiam illius cylindri , spatium percursum a potentia motrice est ut circumferentia, & spatium a resistentia percursum est ut radius t ergo vis impensa a potentia motrice in statu aequilibrii est ad vim resistentem ut T. ad O . seu circiter sexies minor momenta enim sunt aequalia, quando Vires sunt reciprocae spatiis eodem tempore percursis EI. In contractione maxima musculosae fibrae una sui tertia parte possunt decurtari: fibrae itaque circulares quae vesicam , uterum , aliudve viscus sphaetoideum constringunt, possunt maxima sui contractione ejus cavum imminuere in ratione 2 . ad
8. seu plus quam subtripla prioris amplitudinis . cylindrorum vero cavitas . fibris circularibus potest imminui in ratione s. ad . seu circiter subdupla. 11. Si vesica alteram diametro decies superans ,& aequali praedita orificio imminuatur eadem quZntitate quoad diametrunt , ita ut diameter majoris sit Io. pollicum , minoris unius pollicis , & utriussique diameter intra idem tempus decrescat per comtractionem fibrarum circularium uno pollice , quantitas fluidi, quae ex majori exibit,erit ad quantitatem, quae fluet ex mediocri ut 1 I. ad I. Verum velocitates fluidorum per orificia eadem fluentium sunt ut quantitates eodem tempore effventes ;ergo in priori velocitas effuxus est 1 r. vicibus major quam in posteriori ; ita ut vel minima majoris receptacul; contractio lassiciat ad magnum
effugum excitandum ; minime itaque aestimanda est quantitas effiixuum ex receptaculoTum contra tione nisi habeatur eorum capacitatis consideratio.
23. Quantitas es uxus ex diversis orificiis sub diversa velocitate fluidi, & diversis temporibus , est in ratione composita crinciorum , velocitam
490쪽
tum , & temporis , ita ut si caetera sint paria iquantitates fluidi e luentis sint ut numeri , &magnitudines simul orificiorum ; si orificia sint
Paria, Ut & tempora, quantitates crescunt aut decrescimi pro ratione velocitatum ; & demum
si orificia , & velocitates pares sint, quantitatessiant, ut tempora quibus fit evacuatio.: et . Quantitas fluidorum in diversis siljectis sanis , & similibus , est Morum ponderi proporationalis , ita ut cum pondera sint in ratione triplicvia quarumvis dimensionum , in adulto sex pedes alto quantitas fluidorum sit octies major quam
in puero decenni utplurimum tres pedeS alto. 23. Evacuatio morbosa eo periculosior censet ars, quo intra datum tempus quantitas efluxus
major est , & quantitas nativa hujus fluidi minor est in corpore ; ergo jactura unius librae sanguinis in puero est aeque periculosa caeteris paribus, quam jactura octo librarum in viro duplo altiori 16. Periculum sanguifluxus eo majus est , quo copiosior est , & simul breviori tempore absolvitur , quippe minus est periculi si jactura duarum
librarum tinguinis nat intra diem, quam si fatintra septimanam , cum intra id temporis tamo minus reparetur jactura, quo minus temporis intercedit , & econtra. aT. Malum quod ex sangui fluxibus immodicis resultat , minus pendet a quantitate fluidorum imminuta , quam ab eorum qualitate mutata, quippe cum juscula , & potus quarta quavis hora ad uncias sex circiter ingerantur , adeoque fluidi quam
litas corpus subiens intra diem ascendat ad y a. uncias; facile accidit ut multo minor sanguinis amissi quantitasti resarciatur. Vertim quoniam non