장음표시 사용
111쪽
INSTIT. LIB. III. IT XIII. honorum venditione exspiraverunt. tantummodis credi
toribus datur officio judicis bona possidere,, prout utile eis visum est, ea disponere, quod ex latioribus Digestorum libris
persectius apparebit. L. - . l. i. ii
Erato ex Senatusconsulto Claudiano miserabilis petuniversitatem adquisitio, cum libera mulier servili amore bacchata ipsam libertatem per Senatusconsultum amittebat,& cum libertate substantiam Quod indignum nostris temporibus esse existimantes, & a nostra civitate deleri, nonici seri nostris Digestis concessimus.
a Sublata illa Bonorum Uenditio. s. Contentum CLAUDIANI SENATUSCONSULTI referturi
Iuri Iustinianae , quo sublati
Claiidianum,non ah miluALEXANDRI Constitutio. Rat ante prata am. Praeter quatuor recensitos per universitatem adquirendi dominii modos olim &quiisdem ante successionem a Muco Imperatore instit tam , alii locum habebant, licet nonnis duorum
hoc titulo fiat mentio. Hottoua hic.Unuxerat per norum venditionem, alter ex Claudiano Senatuscon- sulto uterque tamen succedendi modo accensebatur. rubric hic quo sen Iu etiam successio accipitur in l. unic. Cod. ne prodot. mul. n. quoiad marit addic. Bonorum autem venditio erat proscriptio, quam infainia comitabatur, in locum sectionis, quae ex 2 tabulis obtinebat, introducta Coni et . lect. 8. Etua illa quidem venditione constituebatur bonorum emptor, qui simul semel per aversionem universa debitoris bona, meret Tummae perinde tenebatur creditoribus haeredit riis, atque emptor haereditatis,4 quidem in solidum, cum quod supererat, polliniam creditoribus esset sitis actum, sibi haberet. Quod si metueret ne bona essent sol vcndR poterat cum credi oribus in portione pacuci. . . infn. l. 8.9. s.fo. D. depact. sQuod si plures per universitatem emere voluissenti est,ad bonorum uni- . versalem emptionem admitti, non omnes audiebantur, quo non nisi unus
112쪽
admitteretur, ut tamen alter alteri praeserretur. Nams emptorcssct creditor extraneo emptori, dist, non creditori anteponebatur. Si plures creditores, inter eos ille, cui maior summa debebatur. Si omnes,mptorcs essent extranei, dcbitoris cognatus, assinis, cliens, libertus inter cospraeserebatur l. I 6. 29. D. de rc bus auct judic. t ossid. l. 6o. D. de Pact. Quo judicia ordinaria in usu. Quoniam haec bonorum venditio in rusu fuerat cum judicia essent ordinaria, id est, uno tempore conventu chaberentur , certaeque formulae observarentur,is in proponendis actionibus syllabarum aucupia; a quibus si quis vel in minimo aberrasset tota causa cadebat haec solemnis bonorum impetratio astro S usu recessit, postquam verborim; ulla aucupatio, tanquam equitati contraria est sublata. tit Cod de formul sublat. l. ordo. D. de public judic. Cumque hodie extra ordinem reddantur judicia, ut tamen in iis certus ordo servetur, licci non ille anticvius,5 quo is tempore judicia exerceantur. s.fin Instit. de satisdat. s. fin Instit de interdici. etiam poterit creditor debitorem coram uouis judice convenire , qui si per contumaciam abfuerit, vadimonium eseruerit, vel latitaverit, nec satissaciat creditori, mittebatur ex edicto Praetoris in bonorum possessionem dcbitoris, res servanda causa. Et aliquo tempore trafusecto arbitrio judicis determinando, quod Nibus des nitum non est,decretum de vendendis bonis impetrat, vel etiam magis rum
creari postulat, per quem veluti percuratote bona distrahantur. Cicero 6. ad Attic. I. l. ult. D. de curat. n. dand. l. 2. 6. 7. D. ex quibus catas. in possess. eat. l. 23. rin. D. l. 9. Cod. de bon auri jud. possid. Mittitur vero creditor non pro mensura debit in partem bonorum, verum in possessionem omnium bonorum debitoris, sed tamen pro mensura dcbiti, se ut hac in parte nihil sit correctum per Nov. 3. c. q. Cujac ad . nov. Pacius in Isag adiit. D. ut in poss. legator. Fabiot ad Theophil hic Anton. Matth. disp. Is de judic. n. 26. de seq. Erat ex Senatusconsulta Claudiano. Alter successionis universalis modus erat ex Senatusconsulto Claudiano, Tacit annal. 2. non Vespa sano, uti scribit Suetonius in vita Vespas. c. I i. nisi quis censeat tempore Vespasiani idem suisse renovatum. Cujus Senatusconsulti a arcerat summa uis mulier servili amore baccha ta, sese alieno servo copulaverat, poli trinam domini denuntiationcm, libertate& bonis privaretur, vervi domino cui se junxerat, jure servitutis per judicis sententiam addiceretur. Quod quia durum erat, per Justinianum ita constitutum est, uti libera mulier servo succubuit let, dominus habeat potestatem servum a mulieris consuetudine retrahendi, inque eum verberibus animadvertendi vid. l. 27. D. depost. Ulpian tit. i. g. lo .
113쪽
io, INSTIT. 'LIB. III. IT XIV.
sin Cod. de Senat Claudian. l. fin Cod. se Agricol. censit. Cuiae. ad l. 3. Cod de muril. Fabrot ad Theophil hic. q. Etiam vice versa Alexandri constitutione cautum est , ut si liber homo aliena ancilla contubernium sequatur, licet ei fuerit per ancillae dominum denuntiatum ut abstineret, non tamen ejus domini servus emciatur l. s. Cod de liber caus. Quod exemplum imitatus Iustinianus multo magis censuit infirmitati sexus esse succurrendum Hottom in append. comm. verborum juris.
NUnc transeamus ad obligationes obligatio est juris
vinculum, quo necessitate adstringimur alicujus rei solvendae, secundum nostrae civitatis jura. I. Omnium autem obligationum summa divisio in duo genera deducitur. Namque aut Civiles sunt, aut Praetoriae. Ci-Viles sunt, quae aut legibus constitutae, aut certo jure civili comprobatae sunt. Praetoriae sunt, quas Praetor ex suajuri L dictione constituit, quae etiam Honorariae Vocantur. 2. Sequens divisio in quatuor species dividitur. Aut enim ex contractu sunt,aut quasi ex contractu;aut ex maleficio,aut quasi ex maleficio. Prius est,ut de iis quae ex contractu sunt, dispiciamus. Harum aeque quatuor sunt species. Aut enim re Contrahuntur, aut verbis,aut litteris, aut consensu. De quibus
r. Ius dupla est vel in Rexeladis Promissi, uti Iure Divino Rem servanda, si honesta. a. Obligatio ingenere quotuplex s. Quid Moribus O Jure Canonum3. quid it ligatio civilis, i obtineat e
114쪽
Unc transeamus ad obligationes. In titulo de rerum divisione duplex jus sui expostum, quod erat vel in re vel ad rem. Jus in re vel est ratione proprietatis, vel servitutis, vel possessionis, vel hypothecae cujus juris contemplatione res dicitur aflecta, estq; undamcntu actionis realis. Jus ad remoritur per obligationem. tundamentum actionis perionalis. Postquam ergo explicatum est ius inre,etiam enarrati multi modi quibus illud adquiritur, suadet ordo, ut de jure ad rem, quo res nobis it debita,agamus. Et licet obligatio sit actionum mater, actiones cius filiae, sic ut praecognita obligatione naturam actionum maturius & melius assequamur, Hoffer in not hic. non tamen propterea obligationum tractatus ad tertiam partem Instituti omnia, quae est deacitonibus reserti debet eraesertim cum Iustinianus obligationes ad res incorporales transferat, inhia. Instit. deicbus corpor.&lncorpor deque iis tanquam de rebus incorporalibus se in sequentibus actitrum indicet. g.6. Inst. de usu & habit Crisit in not. hoc tit. Neq; obstat quod obligationes dicantur personales, sicut videantur ad personas, id est, primam institutionum partem reducendae. Quoniam non dicuntur personales quasi statum persona respiciant, quo sensu in prima Iussit parte de perti is agitur, verum quia creditor ex obligatione obstrictam sibi liabet personam, non rem, de qua praestanda convenit vid.
Hoenon. disp. Instit. Is contr. I.
Obsietati estjuris vinculum. Obligatio generice accepta est iuris vincti alum quo ad aliquid dandum,praestandum faciendum, obstringimur tran. natione a vinculis ducta corporalibus. Et quia jus est duplex, vel naturale, quod hic gentium jus continet, vel civile, duplex itidem erit obligatio,ves naturalis, vel civilis Illa vinculum cst aequitatis, quam naturalis ratio Persuasit. l. 93. . naturalis. D. de sol ut haec uris civilis vinculum, quartamen rationem vel aequitatem non omnino excludit. l. 67. D. de procur.
l. a. g. r. D. desidejuss. Non ergo admittenda videtur mere civilis obli satio, quae ideo DD. appellata mere civilis, quod ex mera dispostione le-
issatoris proficiscatur, nulli rationi naturali, nulli aequitati subnixa. Vcrum falluntur illi vel cinenter , cum illud vere jus civile, quod non in totum a ratione naturali recedit. l. O. D. de just xjure. Nec obstat quod mere civilis videatur esse obligatio, quando quis ex chirographo convenitur, idque pecuniae accepta nomines, quam tamen non accepit. Quoniam hoc in cassicius civile nititur ratione dk aequitate praesumptive, cum quis ex chirographoessicaciter obligetiir, ctiam conveniatur, quod praesumendus sit pecuniam quam se accepisse fassus est, re-
115쪽
vera accepisse. Unde non tam ex scriptura convenitur, quam ex prae sermpta numeratione, exire sumpto mutuo. Nam ii certo constet scribentem nihil accepisse, vel si non intra biennium creditor probaverit se numerasse, cum etactu debitor conveniri non poterit. Naturalis autem obli gatio, que uti dictum, naturali aequitate sine ma
dato legislatoris nos obstringit, sed cum nulla D. de pact. vel nos obstringit communi omnium hominum jure vel pudoris auinanitatis vinculo; vel vinculo datae fidei,pacti seu promissionis. Illa est, quando natura aliquam inter homines facit sociationem. l. s. D. de just. jur. Ista de quando quis instinctu naturae obligatum se sentit ad remunerandum. l. sed etsi lege et . . consulit. D.de petit. haered. Haec, quando promissa implenda eslc, nuda conventioni nudo pacto esse standum, suadet rationaturalis.
unde qui nude promisit, jure naturali tenetur,4 jure gentium euin dare oportet, quia natura debet. l. 8q. g. I. D. de regulitur. L, A. r. D. de s lut Bartol in Julianus. D. de indis condit'. enue haec naturalis Obligatio, qua nititur vinculo promissionu de jure civili est prorsus inessicax. Nonnunquam enit a iure civili, vel praetorio confirmatur, ut actionem pariat civilem, qu e propter approbationem potius civilis quam naturalis appellabitur. l. 7. g. 2.3. q. D. depact. Conn comm. 3 dc seqq. Negari
ill ' non pol clit 'lun tiam juris naturalis, vel jurii getitium esse clica
tur. g. r. inin Inst. de jure natur gent. civit. l. o. D. oblig. Maction. Nonnunquam naturalis illa obligatio, licet non confirmetur , aut pariat actionern , producet tamen non contemnendos in jure eflectus NarnquoH'illide iv , si lutum sit,non repetitur indebiti condictione.l. I s. D. delaalabaondici . loeum facit eompensationi I. c, D de compensi test inconstitutum deduci. .s. 7. D. deaeonsi pecun admittit fidejussorem, qui obligabitur reicaciter fit. Instit deridd. l. 6. 7. D. eod. pr ducite cytionem Lituniis . . M pactus ne peterem. D. de pact suffcit admovandum. l. 'nse novat pigrim a1nittit. l. r . s. r. D. de Pignor. Interdum etiam quod ita de ture et temperi poterit. l. 3. g.
pupillus. D. deneg*.gen. .is. g. r. D decond. indet,. l. s. insin. principit. D. de auctor tutor vid. Conna n. s. coiiam. I. 2.5neidruin. hic. de obligat. natur Mantici de tacit chambig. q. it.8. Menoch. s. praes. qa. i o. Grotium a. de jure bell. c. i I. Civilis obligatio loquor de mixta squae a legis oritur dispositione, supposito juris naturae undamento, vel vere vel ne sumptives, duplex esse poterit. Vel enim peculiarem brinam a iure civili accepit, vel a jure civili est tantum approbata lita siserinain specificam, deessentialem a jure
116쪽
117쪽
versantur juri divino , sunt servandae, Mimplendar, etiani si id fiat cum ejus
damno, qui promisit. Num 3 o. Psalm. IS. Proverb. 28. v. 2o Roman. I.
De generali consuetudine ex nudo pacto datur actio, quod grave fuerit visum nudis promissionibus non inesse fidem, Mobligandi, fac aciam, in do serio fuerint prolatae. Neque enim verba dicis causa emissa, Grotios s-imorden, obligationem pariunt, Ut hoc perperam nonnulli juri e nonico adscribant, quasi hac in parte mores sequantur jus canonicum. Cum tamennuspiam illo jure cautum sit, ex pacto dari actionem, licet dicatur pacta esse servanda. c. i. de paci. Verum hinc non magis sequitur ex nudo pacto dari actionem, quam si dicatur jure civili omne pactum actionem producere, quod Praetor se pacta servaturum statuat, dando scit exceptionem, vel actionem adeoque grave judicet fidem fallere. l. 7. . . D. de pacta. i. D. de constit pecun Cujac ad et de sponsal matrim Com
Hoenon in Coroll. ad disp.S. D. de regul jur. Rationes cur hic more a jure civili dictentiant reddit Rittershuc de dister jur civit 4 canon libr. 3. vid. Priam Althus dicajes tr. I. c. 9o n. 3. Gudet de jure novisi. l. s. I, GOsis advers. I. c. q. n. 3 ibique D D. Zoes. D. obligat Maction. n. 7. Si de verb. obligat. n. fin. Instit. hic ibique Delsci innot. n. q. Maesteti de ust. E. Romanatum libri l. d . . c. i. ni runt,i Sunitainen casus iuris canonici quibus ex pacto datur actio. r. Si causa adjiciatur, quintanter quispiam praesumatur aliquidio errorem promisi Lse. r. Si quid promistum sit loco pio, quia tum promissor se obligasse praesumitur favore piae causae. c. fi n. de succes ab intest. 3. Si nude paciscens habuerit animum semet obligandi. c. litterarum. devoto. e Si pactum sit firmatum jurejurando. c. quamvis pactum depact. in 6. Quod dictum de moribus ex nudo pacto dari actione in id ibi locum non invenit ubi districte jus civile observatur, scuti accidit in Fritia. Viglius in comm ad princ Instit quibus non est perm fac testam.
Proponitur Civilis Obligationis dirisio. Obinium autem obligationum. J Post obligationis des nitionem eius duae
proponuntur divisiones cum una subdivisione. Prior hoe s. I. traditur, Zc ab ipso jure, a quo essectum capit obliuatio, tanquam a causa remota deducitur. Posterior cum sua subdivisione Iequei:tiy cxplio catur,
118쪽
catur,4 desumpta est ab actubus hominum bonis vel malis, proxima obligationum causa. Prior, quae ctiam summa est omnium civilium bligationum nam illae tantum adstringunt in civitate Romana in duas si cicies deducitur , civilem puta speciatim ita Craini AE piae tot iam illac si,' ira legibus constituta, aut certo ure civili comprcbatacst. s. I. hic Logibus dicitur constituta, quae ex lcgitima oritur conventic ne l. S. 6. D. dc paci. Jure civili certes nisi quis legat certe dicitur comprobata,qiis ex juiis gentium oritur conventione. l. 3. D. de just.&jure. l. 7. D. de paci Hac, quam Praetor ex sua iurisdictione constituit. s. i. hic Non quod lege civili improbata obligationes confirmet,l. 2 7. D. dc oblig.4 actic n. vcrtim quod non satis emcaces reddat cfficaces. l. I. D. dcccnsi pecvn. l. i. si pars haered petat. l. 3. D. de negot gest. I. Alia obligationis traditur divisio.
2. Natura Contradius explisatur. . Sunt Contractus vel nominati Min nominati.
3. Quid ure Canonum 6. Utrum quatuor in species Contractuum nominatorum pSEquens divisio inquatuor species. J Poterit haec divisio se prictis subdi visio. Nasia civiles iraetoriae obligationes nascuntur,c ex contra ctu, et quas vel ex maleficio, vel quas. cque tamen haec satis est
adaequata diviso, quod non omnem complectatur obligationem. Dantur enim quaedam obligationes csscaces, quae nec contractubus, nec quas,nec maleficiis, nec quasi adnumeiantur. Qualia sunt pactalcgitima, vel civili vel praetorio jui e confirmata, ad producendam actionein cfficacia, ut d tis, donationis, hypothecae, constituti,4 c. vii Cujac Duarenum ad tit. de Paet Mantic. de tacit. Namb. 2 q. tit. 2. Althus uicajol. I. c. 9o n. Etiam actiones quod nactus causa, de dolo, ad exhibendum, de paupetie, ruae ex aliis nascuntur causaruna figuris, quae nec conti actibus, necis ileiaciis accensentur l. I in princ D de oblig. Maelion Omnes denique obligationes quae nascuntur x aequitato, in quibus utrinque ex bona iidequia praestari oportet. l. na. f. I. D. depos. Prius est ut de iis qua ex contractu. J Agitui hic de obligationibus cfficacibus, ex quibus de jure civili datur actio. Quales potistii mim sunt quae ex
contractu vel quasi ex contractu oriuntur. Utv Cio natura contractatSin notescat, quaeuam in antecesum erunt exaraunanda, quae ad sequentes ti tutos viam parabunt, cuiam ibi cevcnerimus, siciliorem praestabunt intellectum. Genus autem contractus non est pactio in genere, vel pactuin,
uti perperam alii censent. Verum conventio, super aliquo negotio, de te,
119쪽
danda, praestanda facienda ut placitum duorum philosophorum super
una sententia, nequeat dici conventio. l. I. D. depa et Ea ipsa conventio iterum erit duplex, vel nuda vel non nuda. Per nudam conventionem camintellige, quae neque civilena obligationem neque actionem parit. Conventio non nuda est contractus, cui subest causa, tis est, vis quaepiam pariendi civilem obligationem rictionem Producit obligationem civilem proxi-niae, remote per obligationem, ipsam actionein Nam ex contractu civilis oritur obligatio ex obligatione, quae actionum materist,ipsa actio vid. Hoenon. disp. II. Instit. n. 2. Per civilem obligationem eamdesgno, quae praetoriae opponitur 'quae posterior licet cuicacem producat actionem,
non tamen civilem sed praetoriam. Non omne tamen negotium, undecivilis vel praetoria nascitur actio, contractus est, nisi adiit conventio. Ut ita quasi contractus a vero contractu distinguatur. Nam habet contractus aliquid commune cum pactovi quasi contractu, & habet in quo ab utroque secernatur. Si enim cum pacto conferatur, utrobique est conventio est duorum pluriumve in idem placitum consensus. Si cum quasi ex contractu,
utrobique subest obligandi causa, quae efiicax est ad pariendam civilem obligarionem Mactionem. Nec tamen pacto subest obligandi causa civilis, nec quasi contractui inest consensus , cum Milli quali ex contractu teneantur, qui consensus prorsus sunt incapaces, ut infantes,, furios. Quae cum sint in contractu, illis nominibus ne cum pacto nec quasi contractu commisceri potest. Harum aeque quatuorsunt species.J Praemitti commodius poterit generalis contractuum divisio, quod sint vel nominati, vel in nominati. Illi dicuntur, qui ob frequentiamin utilitatem suam, statum 4ormam naturalem, Iesibus antiquis consormatam, definitam , adeoque certum d proprium nomen, quod nomen appellatur speciei, jure civili acceperunt.
l. I. D. de rerum permut. l. I. D. de aestim. action. l. 7. g. I. D. depact. l. II. D. de action .empl. vid. Duaren. in I. I. 7. D. de Paci Coedd. in c. I. n. O.&seqq. de contr. vel comm. stipui Borcholt. de trans cap. r. n. 6.
theseed. ad i. i. D. de praescript vessi. Contractus innominati dicuntur, qui quidem nomen habent, non tamen civile cladegitimum a jure civili, sed naturali, neque sormam propriam, nomen proprium, verum generis
nomen retinent, id est, idem nomen cum suo genere. Ut causa obligandi in iis in praesens concepta, sit datio vel saetum, vel utrumque simul Suntque numeroquatuor, uto ut des, do ut sicias, fictoriit des, facio ut sedi s. i. 7. . sed cum L 8.rs. 23. D. de Praeseripe verb. l. 6. Cod de rem ii uermut,