Jurisprudentia antiqua continens opuscula et dissertationes quibus leges antiquae praesertim mosaïcae, graecae et romanae illustrantur

141쪽

DE FURTO PER LANCE M oc.

A Compositum jus, fasque animo. sanctosque recelsius, AIentis, & incoctum generoso pectus honesto I. Nec cedo i ut admoveam templis, & iii e litabo.Lanx inde Satura, cujus Dio MEDEs Grammaticus meminit lib. III. ita dicti, quod multis ac variis frugum generibus abundaret, sacrificiis Veneris inferri solita. Denique humum adpellatione veniunt orbes ab utraque librae parte penduli, unde ipsa libra etiam lanx sive bihinx vocatur. Vetus Di tionarium vota 1 vim is Lanx est latus discus, & dicitur a latus. Sed pro- , ptie lances sunt scutellae de libra pendentes. Et hinc hinx ponitur quoque is de libra. Vetus etiam PER si I Selaoliastes . sive cornutus is, sive alius.

ad illud Satira IV. pr.- Scis etenim justum gemina suspendere lanceis Ancipitis librae. adnotavit sequentia : is Revera scis justitiam in lance pensare, & ipsius dubia

is lancis ressitudinem calles discernere. A SIDONI Us denique A P O L L l N a-RIs lib. V. V. t 6. . Suffragium, inquit, dignitatis ineund e non solvit in , lame, sed in acie.

s. I L

Diversae Eruditorum opiniones de Ianee Decemviria referuntur. Iuliasius defensus.

VERUM , age, mittamus tandem penulam Grammaticorum, seculo, quo vivimus, molestini nimis atque invisam l M gis indagationem nostram mereri videtur propior ad mentem Decemvirorum res Lancis expositio. Triplicem ejus vocabuli notionem vidimus: vel enim in utensilit tis Lanx erat: vel in vasis cultui Stidiorum dicatis : vel denique librie m emuor. In prim significatu vocem hanc plerique accipiunt interpretes. maxime ii, qui ex corrupto Festi loco. quem infra cap. IV. referemus. sapere Tolunt. Mira sunt, quae de larva duobus foraminibus perforata, & conspicilli initur 'ocri,inltructi, apud Oldendorpium, aliosque ejus laritiae Doctores . leguntur. Commenti ridiculum illud somnitim videntur minorum gentium Patres; quo

142쪽

difficultatem a Migno Scaligero ad dict. loc. motam nova hac via tollere possent. Ridet istos merito JOANNEs v AN DE A TER, Vir Cl. Obseret ut lib. II. c. . I. Aiteiam lancis notionem sequitur II hacus Tarius A L pinus in Dissertatione Epistol. ad moli ganglim I unxerum, de furto per lancem & licium concepto. Haec a Cl. van de mater subjecta est nitidissimae Institutionum editioni cum commentariis eruditis Jani a Costa, Tiseod. AIarcilii, & Marci Antonii Mureli. Ex eo autem genere lancem D cemviralam fuisse autumat Alpinus, quibus res sacris praeparatae ad altaria Deorum a niinistris offerebantur. & in quibus stipes ostiatim quaesitas reponere solitum. Verum , quam amee retorum, illud, & ab antiquitate Romana alienum, etiam ii vident, qui litetis humanioribus leviter tantum imbuti sunt. Nihilominus Tatii Alpini conjectura aliorum Interpretum commentis probabilior vita fuit FRANcisco BALDui No ad XII. Tubb. cujus verba af

DRohl . VI. Gen. Dur. cap. io. Idem, quem dixi, Doctissimus Balduinus cap. XII. cit. loc. furta per lancem liciumque ea quoque fuisse tradit, quae Sacerdotes licto anaicti, & duiem aeti te lapide conditum in lance circumleri tates deprehendebant. cum is panis a fure devorari non potuisset. Miror proiecto, maxuaaae eruditionis Virum conjecturis adeo ablonis indiligere potuis te. ctui vero per librum Decemvirale ierbum exposuerit, inter Jurisconsillios suisse video A N r o N i u M AUGusTINUM EVI l. ac 'it . IV. MA a c u M AURELI ubi G A L v A N u 3I Var. Di s.; t. tD L itfri iti cap. XV. S. C. Tantum enim ubeli, ut Doctis limo V utero adsentiuntur; secutum G vanum suille P E T R et M P i r n o r u ri , Pers. Si sec. lib. I. cap. a. & quidem illaudatum: quin illis potius videatur accensendus Pithoeus, qui per supeblectilem locis xoccm in XII. Tubb. explicandam volunt.

IN hoc sentcnti. rum divortio, ne solus esto abire videyr, T o filii limi Ga vani de Lucis significiatione conuecturani cum Cl. V. ue

r l. Plccte id in quidem, alia tiaucii longe ratione expone ad .:

143쪽

DE FURTO PER LANCEM &c.

puto. Adhibitum Visi Docili in furti conceptione lance in volunt, qua indicium sive iis cir crum inventori expendere statina post i res dominus e nummo etiam praesente alios, ad indicandum sures, vel tam ablatam, allicere. Qtiod, sicuti in perquisitione iugitivorum , aliarumve rerum, per praeconium fieri solita, de qua in sequentibus, probari possit; ab ipsa tamen rerum furtivarum conceptione, quam nihil aliud, ac sol cinnem luisse vindicationem, multis jam evicimus, prorsus alienum videri debet. Quid ergo i nullus dubito ex veteri m inrepatioms ritu rem omnem arcessere. Rerum propriet-tem

non sola traditione ex Jure Quiritium alienari potuisse, sed solemnem insuper adhiberi debuiste mancipationem, tralatilium est. IIImci limi dicebatur plenum rei dominium, quasi manu captum, id est, vi adquisitum et quc dipsum ex statu naturali supra repetivimus. Vis ibi fortior cedebat pro jure, solaque occupatio corpore & animo continuata rei dominum faciebati R rum quippe dominium ex naturali coepit pollestione, ut eleganter NERva filius scribit apud P Au Luae cap. i. Dig. de Ad quirenda, et et Imittenda P sectione. Res igitur mancipi Romanis dicebantur, quae pleno jure, neni IN Quiritium, tenebantur. Contra nee maucipi, quarum usus solum postelloiis erat, proprietas populi. illarum dominium sit tritorium: harum Bonifariti dicebatur. Utriusque indolem brevi, ut spero erudite, ut omnia, eXplicabit Amplis limus Curiae Supremae in I ollandia Senator, CORNELI Us v AN B v N R E R s is o E R , cujus Viri insigne judicium, & inexhaustam in omni scientiarum genere lectionem Orbis Eruditus tantopere admiratur, & sera nepotum pol teritas stupebiti Maiicipatio autem actus erat legitimus, qua d minium rei mancipi ex Jure Quiritium in alium translerebatur; idque per nexum, id est, aes & libram , fieri dicebatur. Qice reuu dicis gratia, adhibebantur etiam in sit naulatis venditionibus, accito libri pende, de quinque testibus civibus Romanis puberibus. Omnem populum in quinque classes, exclusis proletariis, a Servio Rege distributum repraesentantibus. I. auxaeri pendendo inserviebat. Ignotum primis P . it . et iaribuS aes signatum : rudi utebantur pristi Romulid e. Felicem pro .c lo Aci Lein, c sus animos non excruciabat vitiorum sontes p cunia, od illud se Concisum argentum in titulos, ficies ille intini ablPorro in aestimatione censoria des in Leta in te ', ri Ax dic batur, ii ustu u scilicet rudet in Iinita. In I ic .num, ilia I in

144쪽

I 3 solemni rei mancipi translatione lancem feriebat is, qui niancupio accipiebat Quae libram interponendi conluetudo diu etiam post signatum a Servio Tullio des nota petatilis (unde petamiae nomen in his enationibus, quae mancipii erant, remansiit; auctore PLINIO SE cu NDO Hi . Nat. lib. XXXIII. cap. 3. Res autem eo modo adquisita non nisi eadem illa mancipationis soletianitate in alium plene transire poterat. Conseratur dictum Pompo Nit in cis. 3s. Die de Divei fis Regulis Iuris Auetiqui. Furio, aliave ratione. amisse vindicationem habebat dominus. &, ubicunque etiam invenisset, plenam repetendi poteitatem: primitus quidem vi, manuque armata; pollea vero, constitutis in Urbe judiciis, auctoritate magistratus : quum in hostilis& cruentae vindicationis locum, imaginaria & civilis successerat. Diximus hac de re capite praeced. s. ult. Quid autem, inquies, antiquo mancipationis ritui cum conceptione Decemvirali J Nulla equidem, fateor, in illiu

modi repetitione intercedebat mancipatio, nulla rei in alium tranislatio: manebat enim Quiritium jure dominus rei is, qui amiserat; eo quod alterius secto res cujusque sua alienari nequiret; justitiae naturali quam maxime convenienter. Verum tamen, quum Praetoria illa conceptio, sive legitima vindiacatio, nova veluti videretur rei ablatae adquisitio, & publica dominii rec peratio , lancem propterea adhibitam actui huic solemni fuisse suspicor; eo quidem fine, uti rei suae proprietatem hoc quali symbolo donunus vindicans ioltenderet, adquisitam tibi ex jure Quiritium per lancem live libram: eodemque jure denuo coram Praetore & superstitibus pricientibus, ceu infra cap. IV. pluribus demonstrabitur, eam se vindicare, animoque stibi habendi

adprehendere, renovando ita mancupium, quo primum adquisiverat. Illac mea de lancis in XII. usu conjectura est . ingenii solum exercendi caulsa in vulgus edita. Eruditis eam discutiendam, adprobandam, rejiciendam, ea, qua par est, observantia trado, commendo.

CAPUT

145쪽

DE FURTO PER LANCEM &c.

CAPUT III.

- S. I. Licii crem , V signiscatio. De liciis magicis, qua V ligaturae. Vna Deso, sequitur, ut dispiciamus. Dictuna videtur a ligando e cliijus ver-R bi crem, ex Graeco deducere quis polliet, oema rapaxes gera sir. ET Iino enim ligacula. Vos sitis a Abdita. Veteres non ligo dixerunt, sed lico et eadem ratione, qua paco pro tuo sive pango. A ligo descendit lis; uti a lego lex : a pago pax itaque in ceteris. I autem filum notabat, hujusque vocis usus obtinet adhuc in bilis, trilix. m. Pro eo postea licium dixere, notatque filum stamini illigatum: quin & iphim quandoquestamen hoc nomine Auctoribus venit; ceu illis notum, qui vel primoribus, quod ajunt, labris Romanae linguae latices libarunt. In genere, Licium quodcunque filum est, quo quid consuitur. PR. T RO N I u s cap. CXXX de anu Thessala, quam veneficam dicimus, is pannum, inquit, de carnariose detulit furca, in quo faba erat ad usum reposita : ut solvit ergo licio p.;-- num, partem leguminis super mensam effudit. A Idem Auctor pro iuniaculo multis filis intorto licii vocem usurpat, quo in carminibus magicis utebantur mulieres sagae. Audi lepidum Satiricum cap. CXXXI. de libidinis conciliatrice anicula: Illa, inquit ibi Polyaenus aeger, de Au licium protulit varii coloris Flis intortum, cervicemque Tinxit meam. Conserantur. quae P Li Nius h .bet lib. XXVIII. uis. A t. cap. g. Ovi Dius lib. I. Ain rum e g. g. in lenam, quam execratur, quod puellam suani meretriciis aribbus instrueret, itatim ab initio ita invellitur :Est quaedam, quicunque volet cognoscere lenam, . , Audiat: est quaedam nomine Dip sas anus.,, Ex re nomen habet: nigri non illa parentem is Memnonis in roseis sobria vidit equis.

146쪽

I 36- Illa ni agas arteis, Raeaque carmina novit, si Inque caput liqui his arte recurvat aquas.

si Scit berie, quid gramen, quid torto concita rhombois Ddia, quid valeat virus amantis equae. Videsis Fato. Thu 3M AN Nudi ad Celain Virgilii Ders. 3 i. & SER-vi u H Grammaticum ad Eclogam VIII. 3. IIulta etiam huc iacientia collegit GoNsALius DE SALAs V. Cl. in suis ad Petronium Commentis. quae editioni suex emendatistiniae adjecit o Petrus Burmannus. Non solum vero in veneficiis illigandi, incantandique; sed & expiandi, & solvendi gratia, licia discoloria adhibebantur. Quod multis observatum non et L Vide Glossam ad laudatum Arbitri locum. Iediae aetatis Scriptoribus liga tura vocantur. GREGORI Us TURO NE N sis de Miraculis lib. I I. cap. . si incantationes immurmurat, sortes, jactat, ligaturas collo suspendit. HS. I I. um est cingulum quo uis, in primis si Porum. Desude cinctus lictorum utriusque generis. Horum adpellatio unde J Laudatur Iistis 1 Uius.

Grouo tritis Pater reprehensus. PORRO licium Latinis cingulum est, quo succingebantur. sua qui negotia expedite & cum cura volebant exequi: inprimis servi, S v E r o N I u stat . a 6. ibique SALMAsius in editione Graevii. Nico LAUS RIGAL-T i u s ad Plicdrum Not. Prior. Lib. II. Fas. U. II. Κατ' coxi r vero cinctus helorum hac adpellatione venit; tam eorum, qui civilibus inagistratibus apparebatit, quam qui Sacrorum Antillitibus praeito erant. Utrosque alivio lictores

dictos voluit Doctissimus Marci Tullii libertus Tiro apud GEL Lium lib. XII.

cap. 3. Valgius autem Rufus in secundo librorum, quos scripsit de rebus per epistolam quaesitis, a ligavdo eos derivare maluit. FEsTus etiam I' o M P E J V s doce fictores. & N O N i u s M A R c E L L u s de Proprietate Se

modum c. p. I. uitiis. 2 T. ab eodem themate cum Rufo vocabulum illud deducunt. Nonius quidem inde, quod ita carnificis ossicium lictor antiquitus fungebatur; ideoque Mancus Tuccius pro Rabirio et Lictor, inquit, cot a manus. Festus vero a ligatis, quos serunt, fascibus. Sed multo con

147쪽

DE FURTO PER LANCEM &c.

I 3 venientior linguae Romanae genio. & Lictorum origini videtur reusiora et Rufi. emadmoduni enim a lita est lis & licium : ita ab antiquo supino lictum descendit lictori A paco pax & pactori A lego sex de lector. Erudite haec dige sit Antiquitatum Romanarum Apollo JusTus Lipsius ractorum itin I.

cap. 23. Adde Vos stu M in B mu τα. Lictor; ubi & duas alias derivationes invenies. Et nihil caussae video, qua motus in alia omnia hic abierit JOANNEs FRIDE Ricus G Ro Novius. V. Cl. ad GEL Iure cit. loe audaciae nescio cujus Lipsit derivationem arguens.

S. III. De Lictoribus Saeerdotum, Flaminio, Curiato, Ust Chictus Hebrorum

in Sacris.

Duo Lictorum Romae erant genera; unum Magistratibus apparentium; alterum eorum, qui Flamini Diali, irinali, Martiali, Furinali; Vestalibus etiam . ceterisque ex Sacerdotum ordine, in Sacris procurandis praesto erant. Videamus priori, ut decet. loco de caerimoniarum ministris. Ili quamvis nec fascibus usi, nec carnificis officio iuncti legantur; ad exemplum tamen Apparitorum Magistratus etiam Lictores dicti fuerunti FEsTus voce Flamiamus : is Flaminius, inquit, Lictor est, qui Flamini Diali Sacrorum caussa, praesto est is Pu ELius etiam Naso lib. II. Factorum ai. is Pontifices a Rege petunt, & Flamine, lanas, h Queis vetere in lingua februa nomen eratiis Qvieque capit Lictor domibus purgamina certista Torrida cum tam inra vocantur idem Ilis accensendi sunt Lictores Curiati, triginta nempe Curiarum, in quibus Sacra fiebanti Titulos habet II ADRIANus Tua NEllus lib. XI. Aiuers

. Et

148쪽

Per hos culabantur Comitia Curiata. Audiamus GELLIure lib. XV. NomAttic. cap. 2 . se ha libio Laelii Felicis ad Q. Mucium primo scriptum est. , Labeonem scribere, Calata comitia esste, quae pro collegio Pontificum

si habentur, aut Regis, aut Flaminum inaugurandorum caulla: eorum au-- iem alia essc curiata, alia centuriata. Curiata per Lictor Chiatum cal ., si, id est, convocari: Centuriata per cornicinem. is Triginta erant Lictores Curiarum e singulae enim suum habebant Lictorem. Ili posteris temporibus . quando Lex Curiata ferenda esset. auspicandique magistritus. Duxc - , sive dicis caussa, XXX. veteres Curias repraesentabanti CICERO oratione metria contra Rullam altera cap. 32. A Sint igitur, inquit, Decemviri, ne, que veris comitiis, hoc est, populi suffragiis, neque illas ad speciem atque is ad usurpationem vetustatis per XXX. Dctores auspiciorum caussa adumbrata tis, constituti. is Multa alii de cinctiaris Lupercis : alii de poparum sive victimariorum habitu limo hic collegerunt : quibus de baltheo Sacerdotum Ebraeorum i met dicto, varia addere postem. Verum Lectori forte displiacerent Ioneti excursus. Videri potest praeter JOANNEM BRAu Niure V. V. de Vestitu Sherdotum Epraornm II. a. q. I ADRIANUS RELANDUS . M aerane, Vir in hoc studiorum genere unus omnium nuper florentissimus; cujus immaturum obitum Musae Trajectinae adhuc deploraui, Iutiquit. Sacr.Part. IL cap. q. s.

Dctores medibantum liberi erant, eises. Pignorius rinitarum Destam idem quod limus et lime Lictores Limocincti ex Vet. Inferi . Disserebat alimo poparum, moti contra Dratum ostenditur. Emen iustis Goesi in Servio probatur. Oualis in his morum purpura 'PERO imus ad Lictores Magistratuum. Et cum prioribus liberae erant conditionis, immo Cives RomanL Eligebantur enim plerumque ex ima Quiritium plebe, auctore TIT O L I v I o lib. II c. i. adde CICERONEM

cap. 23. in Pison. Fulsus itaque valde est LauRENTius PIGNOR Ius Commentario de Sertas, pag. m. o. edit. Ain Iet servos fuisse scribens, aere publico enitos. Adi ad Lipsi uri est. lib. I. Elia orum c. 23. Licio cincti erant transverso e & quia transversa omnia Veteribus lima dicebantur, hinc

citatas ille publicus dii huc quoque fuit Emtri, sive limus cinctus. Adscribo

locum

149쪽

DE FURTO PER LANCEM &c.

Iocum II voi Ni Scriptoris Grammatici de Limitibus Constituendis. fere a principio, apud Goesium in collectione Auctorum Rei Agrariae pag. 13 i.

o Limites, inquit, appellati a limo, antiquo verbo, id est, transverto. Nam se & limum cinctum ideo dixere, quod purpuram transversam habebat. AForniam illius docet nos Porphyrio, cilictum nempe genus fuisse tunicae infra pectus aptatae. Quare non absimilem fuisse sulpicor cingulo nostrorum cursorum. Illo succincti ex re vocabantur Limocincti, voce valde apta, sed obsoletae Doctissimus Pignorius laudato Commentario pag. St. antiquam ex tabula quadam aerea inscriptioiaem attulit, qua Limocinctorum adpellatio maxime illustratur. Digila etiam . quae cum Lectore communicetur.

M. GAVI. M. F.

CVRATORI. VICETINOR. APPARITORES. ET LIMO CINCTI TRIBUNALI S. EIUS.

Alius longe habitus erat Poparum, limus etiam vocatus; non quidem a transversis liciis, uti limus Lictorum , verum ab obliqua, qua praetextus erat, purpura. Descriptionem illius transcribemus ex I s i D o a i Episcopi Hispalensis M. XIX. Origimm c. 2 2. ubi ait: si Vmtis est vestis. quae ab is umbilico ad pedes producitur. IIaec autem veltis habet in ex remo luita purpuram limam, id est, flexuosam, unde & nomen accepit. Nam simum is obliquum dicimus. A De Poparum, non Lictorum, habitu hic ab Isidoro agi argumento est, quod ex commentario S gavit ad Virgilium aeneid. XII Iat. locus descriptus sic Ait Poeta: is Velati lino, & verbena tempora cincti. us, ita adnotat Grammaticus, is vestis est, qua ab umbilico ad pedes, prope tegebantur. Ilaec autem vestis liabet in extremo sui purpuram limam,

S a si id

150쪽

,, id est, flexuosam, unde & nomen accepit. Nam limum obliquum dicuis mus. Unde & Terentius, limis dicit, id est, obliquis. A De victimariis

sermo est cum Poetae. tum Commentatori: quare non potuit mihi non valde placere docta unius corruptae vocis in Servio restitutio, quam habet m i

RELMus Gog sius V. CL notis ad citi lota Itygini pro prope, ut edidit P. Daniel, legens ripa O a J. Ilanc veram Mauri esse lectionem quovis

etiam sacramento contendere ausim. Tali enim habitu Popae in antiquis marmoribus Romae in area capitolii hodiedum adhuc conspiciuntur. Vid. Laevi Nus TORRENT Ius, & SAMUEL PITiscus ad Su ET NIuae Vit. Caser cap. 3I. Illa omnia haud perpendisse videtur Maximus Lipsius, confundens limum poparum cum licio lictorum, dict. c. 23. lib. I. Nect. De siclorum limo alio egit Isi Do Rus loco, nempe cap. 33. tiu

dem lib. I. Orig. quod inscribitur de ciugulis. Verba Episcopi : si simus estis cinctus, quem publici habent servi. Et dictus limus, quia transversas h se bet purpuras, id est, limas. o Eadem ex Ilygino jam retulimus, unde hausta etiam videntur. Non abit diversus ab his Au L u s GEL Lius lib. XII. O. Attic. cap. 3. ubi Tiro Tullius a limo vel a licio dictum Lictorem vult ideo . quod licio tramsPerso, quod limum appellatur, qui IIIa stratibus praemiam iresiam, emcti erant. Noctium quidem Atticarum Scriptor nullam purpurae mentionem lacit, quam tamen in limo transversam fuisse Hyginus auctor est: cui etiam, temporibus quippe Augusti, cujus libertus erat, florenti fides omnino habenda est. Qpid 3 Dissentitne ergo ab Hygino Gellius I Non puto. Purpuram in Lictorum cinctu intelligo plebejam, non Sarranam, nondibapham , vel murice tinctam tyrio. quae vix mille denariis in libras emi poterat; atque in usu tantum erat potentioribus, Croesis puta & Crassis, qui

aurum montibus exaequabant, numosque metiebantur modio, ut avenas rustici. Senatorum contra Equitumque vulgus cum civibus ceteris viliori illa& adulterina utebantur, quam CicERo pro Sextio cap. VIII. plebejam inde& pene 'scam vocat, colori, ut hodie vocamus, cramessio nou admodum dissimilem : haec centum modo venibat denariis. Popae praetextam limo purpuram habebant pretiosiorem : Lictores plebeja infectum gerebant licium, quod

la I obseriat Wighi Motus in Araredis . se sustulisse. Seribit autem octavio Valenti Mai timis postquam Me seripserat, in Ailversariis suis repe- hiine in modum pag. t. Epist. VII. M Limus estri'. GA PAREM Scio Piu M. Illustrem is vestis, qua ah umbilico usque ad pedes ' illum G uiaticum in Palla noxis suis, quae is clego merenim. mroeat, Literariis idem e SE Rullo mendiim iam