Dissertatio chymico-physica de genericis quibusdam plantarum principiis hactenus plerumque neglectis

61쪽

III. Analoga substantia seponacea etiam in Folii Saponariae vulgaris, Furibus Charmo- miliae vulgaris, Metillati, Sambuci, Pluribusque aliis plantis latet; abstergendi tamen facultate praecedentibus speciebus utplurimum inferior deprehenditur, nec facile quoque pura, sed particulis resinosis, aut mucilagineis, aut gummeiS vulgaribus plus minusve permixta existit.

I. Cacharum purum, superfluis nempe paro tibus terrestibus, ac mucido -Οleosti, aliisque quisquiliis liberatum, est concretum siccUm, contactu asperum, stiabile, candidum, crystallinum, Unguinoso - salinum a , saporis dulcissimi, odoris nullius singularis.

a) Salina sachari. praesertim resinati, indoles non ex sapore solum, forma crystallina, ac promta solubilitate in aqua. sed ex virtute etiam irritante, incidente, abstergente & cathseretica clare cognoscitur. Dentes quippe sub usu nimio arrodit, iisdemque nigredinem inducit, carnem quoque luxuriantem fungosam. in ulceribus atque fonticulis natam, absumit. & pellicin las. tunicae oculorum corneae aut albugineae cretas, leni corrosione auffert.

62쪽

2. In aqua, praesertim tepida ac calida, pronitissime, in rectificatissimo autem vini spiri tu dissicilius longe ac tardius sol Vitur, &, septem circiter, octo, aut pluribus etiam diebus praeterlapsis, sponte rursus, si in eodem scilicet optime exsiccatum, fortis digestionis ope, ea, qua fieri potuit, quantitate solutum fuerit, in crystallos eleganteS concrescit.

3. Quando oleum vitrioli sacharo pulveri-sato instillatur, protinus V orOS tenerrimi albicantes, qui fortem & quodammodo ingratum odorem sulphureo - bituminoso- acidulum naribus imprimunt, CXpelluntur, tota lachari moles album colorem amittit, &, subito cum leni motu ebulliente ac sibilo intumescens, in massam nigram, levem, Porosam, friabilem, non penitus tamen siccam, sed contactu nonnihil unguinosam atque humidiusculam, carboni caeteroquin sive ipsi sacharo exusto , si siccitatem & nitorem eXceperiS, haud dissimilem, mutatur. Odor sulphureo - acidulus, quem carbonaria haec massa & expulsi quoque vapores albi diffundunt, magnam conVenientiam cum odore habetν

63쪽

habet, quem massa resinoso - sulphureo- acida, in cucurbita post liquoris anodynimineralis destillationem relicta, spirat, immo odori etiam aliquantulum assinis est, qui percipitur, quando oleum Vitrioli, praesertim jam spissiusculum factum ac nigricans, sali culinari adfunditur. 4. Quanquam corpus fixum sit, citra mestionis destructionem nunquam in halitus atque Vapores resolubile, facile nihilose-ci US igne mediocri funditur. Μirifice sub liquefactione expanditur, & ingentem

Proprietatum suarum mutationem 'Patitur,

immo, si iusio solitaria aliquamdiu perduret, plene planeque in elementa sua dis solvitur: Color nimirum candidus Primo

in navum, postea in brunneum, tandemque in nigri cantem degenerat, sortiS CX- surgit odor acidulo-balsamicus, sapor dulcis sit amarus, bullae magnae, quaS massa intumescens, pici fluenti colore atque tenacitate haud dissimilis, format, sensim

rumpuntur, & vapores albos, acidos, morsicantes, eructant, nec quicquam,

plenaria mixtionis destructione Peracta, remanet, nisi terra rara, levis, nigra, spleΠ- , dens,

64쪽

dens, insipida prorsus & inodora, quae in uncia dimidia sachari albi vulgaris resinati circiter drachmam semissem pondere aequat. Silentio caeteroquin haud praetermittendum est, massam, post temporariam vaporum albicantium eruptionem, suum rursus fluorem amittere, ac, Picis Digidae instar, inspissatam, si ibito sammam concipere, eamque, si aeri libero constanter accessus pateat, ad exustionem plenariam usque, alere.

s. Sub destillatione solitaria in retorta Vi- trea, arenae balneo imposita, primo phleg ma , pallide favescens, rebili admodum orore S sapore acidulo- balsamico praeae tum, in receptaculum exstillat, succedit deinde Biritus sadius, tandemque saνο- rubicundus, phlogiso - acidus mobilissimus,& ultimo pauxillum olei subsantialis brun-neo- nigricanus, quod spiritu praegresso specifice gravius est, adeoque fundum

Petit, evellitur. Materia, in retorta superstes, Verum curet mortuum, ter eum, inerum, Dispinum, iners, sistit. Spiritus

savus, ct flavoqubicundus, adhuc recens, copiosa atque tenerrima essiuvia balsami-

65쪽

eo-acidula emittit, qUae, rasPatae armoraciae instar, vividum in naribus Pruritum eXcitant, quem in Voluntaria oculorum illachrymatio, & ipsa saepius sternutatio sequuntur. Activitate acetum simplex su- Perat, flavamque maculam, cuti instillatus, Producit, quae aqua elui nequit, sed ipsa demum arrosae cuticulae desquamatione tollitur. 6. Docent praedicta examina, sacharum eπaqua, terra, suo acido, ac temera flutantia oleoH-mylammabili compositum esse. Terrae pondus in antecedentibus indicatum fuit, reliquorum Vero elementorum quantitas relativa, Propter separationis dissicultatem, exacte determinari nequit. p. In nulla plantarum parte, quod ante *ecierum recensionem necessario Praemonendum duco, sulphureum hoc dulcissimumque sal essentiale perfecte purum haeret ac solitarium, sed plus semper minuSVe mucilagineae, aut unguinoso-s Onaeeae, Vel etiam, quanquam longe rarius, resinosae substantiae involutum reperitur;

bina pro differenti quoque memorati in- Volucri

66쪽

Volucri quantitate nunc facilius, nune dissicilius separatur, & ad justam soliditatem, siccitatem, formam crystallinam, justum que candorem deducitur.

RAE INDICAE. Praestantissima, ditissimaque Arundinis sachariserae species in Insulis Canariensibus, tractibusque Indiae occidentalis calidioribus crescit, &copiose inprimis in Brasilia, ubi Viba &Tacomaree dicitur, in solo pingui, humido, &, sit fieri potest, Plane irriguo, Plan

rae caVitateS, Parietibus intergerinis distinctae, valde repletae sunt, in peculiaribus molendinis conquassationis beneficio CXPrimitur, ac statim, ne acescat, in alienis aeneis coquitur. Durante hac coctione, quae in pluribus successive alienis fit, quisquiliae levioreS ligneae, mucidae, oleos se, sensim, sub spumae forma, adsu- Perficiem liquoris adscendentes, au8

67쪽

terreae fundum Petunt; & quo citius

etiam atque persectius praecipitatio ac despumatio succedat, lirivium, e calce Viva, aut cineribus, Vel utrisque Paratum, succo ebulliepti modica quantitate miscetur. Peracta sufficienti depuratione, liquor, prius tamen ad debitam consistentiam uluteriori coitione redactus, Vasis infunditur

fictilibus pyramidalibus, quae ΟPerculo, e limo gryseo quem Narro nuncupantin& aqua madefacto teguntur, & in aedes amplissimas purgatorias deferuntur, ibidemque, in asseribus perforatis ordine collocata, tam diu relinquuntur, donec liquor melleus per foramen, in Parte inferiori acuminata relictum, in Vasa supposita essi erit, ac tota massa sacharinam Nem soliditatem & siccitatem, cui inducendae imposita opercula limosa, tenuiorem pinguedinem Oleosam imbibendo, egregie inserViunt, adepta fuerit. Deinde coni sacharini ex formis suis eximuntur, &, separato sacharo impuriori,

ad solem perfecte exsiccantur. a) In India

γ Μodum eandas sachariseras plantandi, lachain

rumque postea eae sueco earum conficiendi avr-

68쪽

India orientali, praeter Cannam sachariseram hactenUS conssideratam, etiam Arum δε hujus census arborescens, Mambre ibi, itemque Bambu de Bamboe appellata, nasci'tur, eX qua sacharum sponte exsudat. Dulci succo non tam diVeS, 'quam Prae cedens, est; hinc nullum quoque sacharum e succo eXpresso coquendo confici- 'tur, sed istud saltem, quod sponte, vel cannis etiam incisis, Prodit, colligitur.

SIS. Copiosum succum dulcem sacha rinum haec arbor effundit, quando in trunco, ramis, aut radicibus, Praesertim initio VeriS, antequam turgescentia germina novella in folia explicentur, Vulneratur. Canadenses Americani, arboribus sub finem hyemis Vulneratis, succum hunc recipiunt ad potulenta inde Paranda, eumque etiam in modum succi cannae sachari- ferae in Historia naturali Masillae, & quidem prior

Lib. IV. Cap. I. p. M. posterior Lib. II. Op. t . p. ἔa. uberrime descripserunt; quare, qui plura de his ea scire cupiunt, libros memor vos gYOI-

69쪽

. serae vulgaris in sacharum, arundineo haud absimile, excoquunt. Ex octo libris hujus succi una libra sachari fusci remanet, quod eodem modo, quo facharum Vulgare, Purgari, candidumque reddi potest. a

TL DICTAE. Folia hujus Plantae , quorum Viginti circiter aut Plura ex crassa, brevi, librisque plena radice prodeunt, crassa sunt, succulenta, acuminata, utroque latere dentata sive spinosa, foliis ales vulgaris similia, unum , vel duos Pedes longa, pallide viridia, atque hinc inde gryseo colore maculata: Caulla inter folia ad trium aut quatuor Pedum altitudinem adsurgit, es in duOS ramOS, quo rum quilibet spicam florum fert, divid tur: Flores, aggregatione sua spicam formantes, brevibusque petiolis insidentes, flavi sunt, digitum longi, ad oram sext pliciter scissi, & totidem quoque stamina nava, apicibus navis instructa, contineΠα

70쪽

Clausi adhuc directe ad latera, aperti deorsum propendent. In Nova Hispania,

ubi haec planta uberioris proventus est, incolae surculos sive stolones, circa plata' tam princ alem eXeuntes, novacula lapidea radunt, & succum dulcem, ingenti prorsus copia promanantem, coquendo jad Iachari consistentiam ac formam redi

te O LAO HORRICHIO f, haec algae marinae species, quam incolae MI adpellant, circa littora Istandiae rupibus submarinis & fundo maris petroso radicibus suis adcreta reperitur. Folia sacharino principio donata, Iata sunt, Pinguia, multisque foraminibus minutissimis, foliorum hyperici instar, Pertusa, coloris subnavi, cui hinc inde tamen Purpurei quicquam admixtum cernitur. A commoti pelagi undis