장음표시 사용
171쪽
in disciplinis ad compositiora & totius cognitiosnem recte proceditur. Et qui hunc ordinem di
scentibus commodissimum praeuertunt: portens
tosa quaedam monstra parturientes, sua imperistia & atechnia vaframentisque callidissimis te,nella ingenia eludunt: & animum ad bonas di. sciplinas natum, pernitiosissimis quibusdam ars gutijs obtundunt: & persimiles sunt ijs qui curarum ponunt ante bouem. Alius est ordo natus
G:quo perfectiora sunt priora: ut substantia,acacidente:& simpliciora priora sunt compositis. Tertium , est ordo situs:quo secundum loci si, tum quibusda seriatim statibus primus est prior secundo, & secundus tertio. Et de quolibet isto, rum ordinum ut volunt aliqui hic tertius prios ris modus intelligitur, tamen ni plurimum hal. Iuciner, videtur Philosophus soluin hoc in loco de ordine doctrinae, ut sua excpla euoluenti per, spicuum euadet,disserere . e Mario. Prius perfectione o natura quod alio melius est bonoratius: ut Deus prior est angelis,angeli hominibus, hos mines brutis : & quicquid alio dignius est, hoc
modo prius dicitur:vt anima corpore,praeceptor
discipulo,rex suis subditis. Et inualuit mos apud homines et ut honoratiores & eos qui insigni di, gnitate caeteris praestant, priores appellent. Quinto, Praeter assignatos prioris modos, alius esse uidetur, prius scilicet causa. eorum enim quae consuertuntur secundum essendi consequentiam,vbi Vnum alterius aliquo modo causa est:quod altorius cause est,dignum est natura prius dici:qubdRutem quaedam sint huiusmodi, intueri opus est
172쪽
& ostendere. Nam hominem esse & orationem qua dicimus hominem esse conuerti dicimus. Si enim homo est, & oratio homo est, vera dicitur:& si haec oratio homo est, vera si hominem esse oportet: & homo quodam modo illius oratios
nis verae causa est. Nam res quodammodo caussa videtur, ut oratio vera sit. Eo enim quod res est aut non est, vera oratio aut falsa dicitur. Contendes,hominem esse,& haec oratio homo est,sunt simul, non igitur unum altero prius discetur. e Dilutio,Αbsurdum non erit,ut in tertio
postpraedicamento dicetur, aliquo modo aliqua esse simul, & unum altero quodam modo prios ris dici prius:quanuis hominem esse & haec ora,rio homo est, essent simul tempore: nihil tamen prohiberet hominem , illa oratione esse quinto
priorem. Obijcies, Dubitet quispiam hanc esse
orationem homo est,homine existente,non oportebit hanc orationem esse veram homo est, igiatur si homo sit, non est necessarium illam orastionem esse veram. CVites cauillum, & studeas Aristotelem ad sanam int nentiam accersere: pala est si homo sit,hac orationem homo est,instelligeti ea esse orationem,dici vera. Nec crassis auribus & pistillo retusioria , canit Aristoteles. Posterius & relative oppoL m est priori, tot modis dicitur ut prius.Nam oppositorum eadem est disciplina.& quot modis dicitur unum oppossitorum,tot modis,& reliquum. Et debent refer,
ri modi posterioris ad consimiles modos prioris, quibus scilicet opponuntur.
173쪽
D E s I Μ V L. 8a Prius tempore Posterius tempore Prius natura Posterius natura
Prius ordine Posterius ordine Prius perfectione Posterius perfectione Prius cauia quoda mo Posteri' causa quoda mo.
CSi plures ab his requiras prioris & posterioris modos,decurre ad Aristotelem quinto Meta, physices, qui cap. undecimo assatim de prioridi po steriori disserit. De modis simul Scholia. Ntercipit Aristoteles tertium post, praedicamentum tribus ipsius simul significationibus. Primo, simul simpliciter o proprijsime dicuntur: quo-Ε-j rum generatio eodem in tempore est:
ut duo filij eodem partu ex utero materno egresssi,sivit simul tempore: illorum enim nihil prius nihilque posterius est. Et non citra rationem discit Philosophus hanc significationem esse prosprijssimam . Nam si maximum prioris modum esticiat tempus et cur non quoque.simul aeditam naturam tempus essiciet Quaecunq; igitur unius temporis exortu aedita fiunt, dc simul natiuum principium substantiami sertiuntur, simul tem,pore dicuutur. Secundo, simul natura , quaecunque ad Ieιπμι-
cem conuertuntur fecundum esendi co equentiam,
174쪽
neutrum alterius causa seu Ulit: ut duplum 3e
dimidium simul sunt natura. Nam secundum es, sentiae consequentiam couertuntur. Si enim du, plum intelligas,& dimidium te intelligere opor, tet, & ediuerso:& si unum sustuleris, & te quo alterum perimere necesse est:&neutrum alterius vi sit,causa est: vi si mihi suppetant duo nummi& tibi quatuor:duplum est, de dimidium: tuum tamen duplum, ut meum sit dimidium, causa non est. Tum etiam sciscitanti quare quidpiam duplum est, si respondeas quia dimidium est: aps tam minime dedisti responsionem. Similiter pautor & filius sunt simul natura . nam semper insuicem conuertuntur. Nam si pater sit, non po, test non esse filius:& ne quidem unum prius alio intelligentia percipi potest:& si unum abstulero, alterum perire necesse est, & pater ut pater, iiiij causa non est. Nam neq; materia,neque forma, neque finis, neq; efficiens filij pater est,ut pater: quonia ut explicatius demonstrat dominus Fa, ber Stapu. nullo momento prius pater est quam filius. solent autem efficientia prius esse essem, bus , nisi in aliquibus conseruantibus : ut quam cito lux tam cito lumen, haec ille. Simul autem tempore sunt, contra imperitos , & amethodos pater & filius: nulla enim minutula teporis par te pater sine filio subsistere potest. Quare idem erit utriusque intelligentiae oculus, & hoc scite admodum explicat Boetius . Si Aeneas, inquit, habuerit Ascanium filium: non dicimus , quoaniam non fuit Aeneas causa, ut esset Ascanius: sed non fuit pater causa,vi esset filius.Nam cum
175쪽
dico Ascani',quaeda Ppria substatia est: dico fili esse no potest, nisi ad aliqd referae.& si Aenea
nomino, substantia dixi: si patre appello,nulla rastione costat, nisi ad filiit refera ξ. igitur causa fuit Aeneas,vi esset Ascani':sed no est causa pater,ut esset filius. Pater na fit cu filius fuerit. haec ille. Hinc licebit dicere hac enutiation pater no gesnuit filiit,a vero no abhorrere. Nec Psistere velim
in his ridiculis forsitan P positionibus, pater gesnuit filii .no genuit pater filiu haec em & similia, sophismatii umbris cotecta, in disciplinis locii nohabet. pervestigat enim Venus disciplins nitidis, simu veritatis specime: P qua iubebat Plato totis
virib' certandu: vaframeta aute& infatissima nuganacta no minus q Imanissima mostra refugi ut. Non possum tame dissuadere asino,ut a carduis
abstineat. similes sane ut ferξ paroemia habet la, bra lactucas. Contedes,pater dicis prior filio tepore:& id neutiq asserendii est nili. ratione genes rationis,igit pater genuit filiv. Perspiculi est patre,tepore no esse priore filio, etsi vulg' imperitudicat cotrarium, nulla illi oberrati,& a disciplinis deflecteti,fide adhibenda esse cesto,licet substatia patris genuerit substatia filij. Obijcies, Socrates genuit filiii,sed Socrates est pater, igitur pater genuit filiv. antecedes est possibile,iτε & coseques,& cosequetia est expositoria. Si cosequetia sit bona,no satagas,quis posset negari. maior a te & ab unoquoq; nasum habete denegari debet. Na si Socrates genuerit filiii,genuit igiξ quod ad patre re.
fertur.at filius ad substantia tanq ad suu correlatiuu no refer ξ: quare absone & absurde dicitur, Socrates genuit filiv. hanc tame enutiatione cons
176쪽
cedere poteris, Socrates genuit substatia viri qui quatenus fili', ad patre refertur. CTertio,Simul natura diuisitoe:quae ex eode senere editιer o abinuice diuidutur. Ediue ouute diuidi ubiuice dicu tur quae iueade generis dispectione usu mutur: ut homo & bru, tum 1 ut hoc mo simul naturam a disiecat hoc gelnus animal. Sinailiter gressile,volatile,aquatile, sitimul hoc mo natura sunt. Na ex eo de genere e res
gione secta secudu una & eade generis diuisionesumtitur. Diducitur enim animal in lirc,volatile,
gressile,aquatile: quoi ii nihil pri' vcl posteri' est:
1ed simul natura esse videtur. Diuiditur rursus &sngulti horti in species: vi volatile quide in ijs auibus qus semine vescutur,& i ijs qus carni δε in iis qus herbis:& eae species in quas soluitur & di,
rimitur volatile, erut simul natura. Et hic modus
ad ola profunditur prsdica meta. In praedicamelo substatiae datu est exeptu an prsdicamelo sititatis cotinuum & discretu sunt simul natura. Nam in continuum & discretii qualitas diducitur. in prsa dicamento qualitatis, quatuor qualitatis species sunt simul natura .in praedicamelo actionis,mustatio ad substantia, ad quantitate,ad qualitate,advbi,dirimunt hoc gen' actio:quare sunt simul natura. Et licet eiusde generis mebra diuidelia,sor sitan recti' diuisa di secta appellata, sint simul natura, tamen genera semper speciebus priora sui ps udo prioris modo. Na secundu essentiae conse quentia,cum suis speciebus no conuertuturrasse'ctantur enim genera suas species,at ip&S specie assectari genera no oportet:visi homo sit,& ania mal esse oportet: si tamen animal sit, hominem subsistere non oportet.
177쪽
me speciebus motus Scholia. On incomodum videbitur ancipitem motus natura aperire prius q ad eius species enumeradas &unaquaql ptisculatim defini eda accigamurEMot' vocabulii est idissercs,suu potes ortu& a verbo activo & passivo sitimere.Cu descedit a verbo moueo,active significat,& equia est actioit vero a moueor, passive: & ide est qd passio,ve adnotat Clichtous. Uerbalia siquide in tus & intio,modo actione,modo passione significat. Ita moueo,& ago, sit denominatiua i dicameli actionis.Mot' aute ab aetitio descedes & actio,suide, no natia.Sic moveor de patior,denotativa sunt Dicameli passiois:mosvero a moueor & passio, cicnominatia eiusde prsdicameli. Hinc decerpes motu homonyme sumptu,ad diuersa decumbere Dicam eta. Cobsistes,probado mouere &agereno esse eade. Mouere ,ut squit Arist.f. Physic .est sub agere:& moueri,stib pati. igitur no cade sunt mouere& agere. Dices Philosephu in illo quilo Physicorti sumere motu & moueri presse & significatione Physico accomodatissima. Est em mot'
vi illic diffinit de subiecto 1 subiectu mutatio. Sed
cii dicitur motu active sumptu esse actioni aequia, pariter mouere & agere no esse distilla,sumitur
motus P mutatioe & mouere secitdu significationem logica,ut no sit qd ab agere distinctu. Et in Philosoph'in hoc quarto postprsdicamelo motu partis in sex species, puta gnatione,corruptione,
augmctatione,diminutione,alteratione,&secudulocu mutatione, sumit motu lath p ipsa perinuatatione: in s.tamen Physic.cap. I .aliter dissecuit
178쪽
motu . Na illic dicit aliud esse permutatione,aliud vero motu:& P mutatiois duas ponit species,generatione & corruptione. Motus vero tres,secuduutitate, secudu qualitate, secudii locu .est em most proprie dim,de subiecto 1 stibiectu,subiecta intellige note affirmationis, ut imulatio de calido ad frigidu, propri' est motus. Sed qm hic liber vidicit Boeti' ad introductione fact' est,quoda mos
do noluit nimis diuisionis attenuare ratione: ne ingredictili animos subtiliori diuisione co funde, Tet. Generatio, est mutatio de no esse ad esse,si,ue ingressus ad substatia:& sola substatia ex Phi. Iosepho. I .de gnatione & corruptione, simplis Citer generat aut corrupitur: vi cu ex toto semi
ne fit saguis,aut ex ligno ignis: saguinis & ignis est gnatio,na est muratio de no este sanguinis aut ignis,ad esse saguis vel ignis. Corruptio,est mustatio de esse ad no esse,siue egress' a substatia: ut ira lis datis,feminis & ligni, est corruptio:nacuo semine Pgignitur saguis,fit egressus a substatia seminis,& mutatio de esse seminis ad no esse illi'. Pariter cu ex ligno acceditur ignis,fit Pinuatatio de esse ligni ad ei' no esse. prospicis & satis
lucidh vni' genet attone,alteri' esse corruptione. Augmetatio,est cu nutricatione qtitatis incres mentu: vi cu augetur puer cu cibo &potu grade. scit & maiore acquirit illitate. Diminutio,est qstitatis diminum elu: vi cu quis graui morbo corareptus extenuaξ corpore,& exiliore corpis mole
habet,ibi est diminutio. Alteratio,vt hic diffini. tur,est secudu qualitate mutatio: vi ex albo in nisgrum permutatio,dicitur alteratio. Nam est secudum qualitatem mutatio, quae fit in interitu albi
179쪽
& acquisitione nigri. Sex inuentutur alteratio nis modi. Primus, de contrario in contrarium: ut calidi ad frigidum permutatio. Secundus, exestrario in medium: vi cum ex albo fit puniceu. Terti',ex medio lintrariu:vi cu ex puniceo fit albu.Quare ex medio i mediu:vi cu ex puniceo fierubicudu. Quitus,ex habitu i priuatione: ut cu ex Iuminoso fit tenebrosii. it ex priuatioe in habitu:vi cu ex tenebroso fit luminosti . Duobus po,
stremis modis a qualitate solu,aut ad qualitate se Iu fit alteratio. Na cu ex luminoso fit tenebrosii, sola fit pmutatio uni' qualitatis,puta luminis ad priuatione. Hsc aute alteratio, no est proprijssi. ma:& cu fit ex tenebroso luminosii,sela est pmutatio priuationis ad qualitate. Alijs aute quatuor priorib' modis a qualitate,& ad qualitate fit alteratio.De his futura est amplior i Physcis deter.
minatio. Mutatio secudum locii,est ad locu aut circa locu mutatio. Ad locu quide, Ppter motus rectos,siue sint a medio,vi motus sursum,siue ad mediii,ut mot' deorsum.Circa locu adijcil Ppter motu circulare,qui fit circa mediu. sed lisc,Physici est exactius discutere. De alteratioe fit adduabitatio,Si quicqua alteres, an oporteat ipsit secti, dii alique alioru motuu alterari. Diluit addubiotatione Philosophus,dicens id minime oportere. Na pene aut secundu oes aut coplures passiones, nos alterari cotingit, nulla aliam mutationii re. cepturos e no enim quod secudii passione mutati gigni oportet,corrupi,augeri, diminui, secuduve
locu mutari:ut quii sole diutius stetit: si ex cadi. do niger est factus, pmutatus quide colore dicis
tur,non tame genitus est aut corruptus. Pariter
180쪽
quidpia augeri aut excrestere potest ut quadra,
tu,quod tame nulla passioe alterabitur. Euclidea lib. 2. cap. I. suae matheseos demonstrat quadratucircu posito gnomone posse augeri,no tamen ida
circo ut dicit Aristoteles alterabis,quia semper quadratu est, neque tra sit in aliud schema geometricii,sed solii fit maius iussi1 gnomoni,maius qui de seipso.seorsim posito, erit igit alteratio a praesdictis motibus distincta. Deinde quid motui dc eius specieb' opponaξ docet Aristoteles. Quies, ut inquit,simpliciter motui cotrariatur,id est opuponitur.Na usu pleriique euenit specie P genere, usurpari, & singula specialia singulis specialibus
aduersari: ut generationi corruptio, augmetalloidiminutio,& motui secudii locu,quies iecudii lo,cu opposita est. Et inaxi md motui qui est ad locii, motus in cotrariu locii oppositus esse videtur:vt motui deorsu, motus si irsu cotrariatur. Sed alte,
rationi quid oppositu sit, no facile est assignare, nisi quis illi quiete secudum qualitatu oppositam
assignauerit:perinde ac quies se dum locu mo. tui secudii locu opposita est,facile tame erit si uadu alterationis species assignare quid alterationic5trarici: ut calefactioni cotrariatur frigefactio. De modis habere.
timii felicius msequuturi postprsdica metu,de modis habere ad ola sipa, tiatis prςdicamela,disseremuI . Habere septe modis dicitur. Primo habere qualitate: ut habitu aut dispositione, naturaic potctia aut impotetia, pastione aut passsibile qualitate,forma aut circa hoc aliquid costa, te figura. Et p hoc verbii habere, circuloquimur