장음표시 사용
151쪽
e postpraedicamentis Scholia, & primum ,
-- Icut ex antepraedicamentis viam
struxit ad praedicamenta paratisssimam: ita post exacham categos riarum discussionem, subiunxit quaedam postpraedicamenta, dos cumenta sane & adminicula ad clariorem illorum intelligentiam conducentia.
Quorum oppositioc non quidem propositionum sed dicibilium primum sibi vendicat locum. Et de oppositis , ut ait Philosophus,quoties solent opponi
dice dum est. dicitur enim alterum alteri opponi quadrupliciter.aut ut ad aliquid,aut ut contraria, aut ut priuatio balitus,aut ut affirmatio er negatio. Et cap.decimo quinti Metaphy. Opposita dicuntur contradictio,contraria,ad aliquid, priuatio & hasbitus. Et quaecunq; susceptiuo amborum ut insquit non contingit simul adesse. Placuit nons nullis peripateticis dicere annumerationem mos dorum oppositionis, diuisionem esse homonymi in sua requi uoca:quorum sententig accedit Iacos bus Faber. Quoniam Aristo. ita dixit,de opposistis quoties solent opponi dicendum est.hoc idem quoties ad multiplicitate pertinet aequivocatios nis . Qui oppositam de aduersam huic foueret
sententiam , non abnegaret diuersum esse constradictionis,contrarietatis ,& ita de reliquis ops positionem : nihilo tamen concludendum effetoppositorum diis nitionem esse aequivocam.
Opposita enim dicuntur quae simul de eodem
152쪽
& eodem modo verificari no possunt: aut si ma. uis diffinitionem Philosophi,Quaecunm suscepisuo amborum non cotingit simul adesse. haec au.
tem diffinitio seu verius descriptio, couenit squaratione tatrarijs,c5tradictioni, & reliquis oppo sitorum membris,in hanc descendit sententiam Boctius,qui ita ait: si ea quae sub oppositione posnuntur, oppositionis nomen distinitionem su, scipiunt: quid est dubiu oppositionem non aequis
uoce praedicari s Hoc tamen certamen relinquismus lectoris arbitrio, qui discussa sagaciori mentis scrutinio utram opinion cui volet squius ac cedet. Sed ad enodadam oppositorii diffinitio, nem redeamus . Opposita dicuntur,quae simul de eode & eodem modo verificari no possunt: id est, Sut quaeda dicibilia quae de eode singulari re, spectu eiusdem verificari non possunt, ut sanu &s gru. Nam de eode singulari verificari non poss sunt. Non enim Socrates est sanus & aeger, nec quicq aliud pariter videns & caecum,calidum &non calidii. Haec particula oodem modo,haud perpera adiecta est: nam quis quaedam opposita,
ut relativa,de eodem singulari verificentur, non. tamen eodem modo respectu eiusdem. vi quavis
Socrates aut quiuis alius hominu sit, pater & fi, litis:non tamen respectu eiusdem: ita dicendumo est de dimidio & duplo,quae quatuor accomodantur. Nam quatuor,dimidium est ad octo, & dii, plum ad duo:non tamen cuius est dimidiu,est duplum. Quare inficiari nemo poterit,oppositorum dissinitionem non competere relative oppositis.
Quaecunq; igitur ut ad aliquid opponuntur, ea ipsi
153쪽
quae fiunt oppositorum diculum aut quomodolibet adlater ad ipsa. CDi finiuntur relative opposita per analogiam primae dissinitionis ad aliquid: scilicet sunt dicibilia quae oppositorii dictitur,id est verisficantur de seipsis cum genitivo sui oppositi, vel
quomodolibet aliter ad aliud. hoc est, cum aliquo obliquo,ut pater & filius . Pariter album & albe. do relative opponuntur. CRelativa autem aequis parantiae quae de seipsis cum suo ipsoru obliquo verificatur,ut aequale,simile, n5 sunt relative ops posita: quia non referuntur ad alia. Na simile nodicitur dissimilis simile, aut squale inaequalis ςquale.Sed nonnihil habet couenietiae cu relative ops positis:quia non dictitur de eodem simile & dis simile, respectit eiusdem:nec aequale & inaequale. quare reuehetur ad ea quae proprie sunt relative opposita. Alia sunt relative opposita proprie,&possunt dissiniri per analogiam secundae dissint, tionis ad aliquid, qubd sunt opposita quibus hoc ipsum esse, est ad aliud quodammodo se habere: ut duplum & dimidium, pars & totum.hanc dis finitionem soli termini de genere ad aliquid reci, plunt. Discreta facit Aristoteles quae ad aliquid
opponuntur, ab his quae opponuntur ut contrasria: nam quae ad aliquid opponuntur, quoda mos
do ad seinuicem dictitur: ut duplii dimidij dupissest:& dimidium dupli dimidium .Quae uero adueΥ- santur,ut contraria,nullo modo ad istinuicem diculur: sed contraria sibi inuicem dicuntur: ut album Cr ni-yrum contraria,non referuntur ad istinuicem, sed punt sibi inuicem contraria: non enim album nigri albuest, sed contrarium Neque bonum mali bonum
154쪽
est,sed contrarIum. Contraria sunt quae sub eo. dem genere posita,maxime a seinuicem distant,& eidem subiecto vicissim insunt,a quo mutuo se expellunt,nisi alterum eorum insit a natura. Illa sub eodem genere posta sunt, quae sub eodem praedicamento continetur: quare diuerseru praesdicamentorum dicibilia non contrariantur. Masxime distant, hoc est designant formas maximhadinvicem repugnantes & differentes, si de ipsis denominatiuis fiat sermo e si vero de contrarijs denominantibus agatur, maxime distant,hoc est maxime repugnant & ad inuicem aduersantur. Eidem susceptibili vicissim insunt: hoc est succes.sue de eodem singulari verificari possint, si lastia fuerint denominatiua .Si vero denominantia, vicissim in sunt hoc est shccessive eidem subiecto accidere seu inhaerere possunt, a quo mutuo se expelliit, hoc est noci possunt eidem singulari si, mul inesse: nec praedicatione, nec denominatiosne, nisi alterum insit a natura , id est ab exortunaturs cuipiam cogenitum. Uet,ut dicit Clichio, ueus,Nisi alterum eorum fuerit accidens ins aurabile naturaliter subiecto conueniens . De constrarijs exemplum: ut maxime album & maxime nigrum, sunt enim sub eodem genere posita, id est sub eodem praedicamento:pariter sub eodem genere propinquo, scilicet colorato : & maxime inter se distant, quia designant formas maxime inter se repugnates.Vicissim insunt,ut de pariete successive verificari possunt: & mutuo se expetalunt, quia unius affirmatio alterius est negatio. Nam si paries sit maxime albus, facile est depres
155쪽
DE OPPOSITIONE. 79hendere,maxime nigrum ab eo remoueri.Et nul.
Ium illorum designat Drma accidentariam,quae insit parieti a natura. Ecum substantia quaedam habet a natura qualitatem sibi congenitam, non oportet illi contraria vicissim inesse et ut cum fuerit igni caliditas congenita, no potest natura frigiditas ei inesset nec aquae a natura, & a suae naturae dexteritate potest caliditas inesse,cum sit natura summe frigida. Contrariorum quaedamiunt, quae solum adesse sitis subiectis nata sunt, non etiam prςdicari:vi albedo,nigredo,caliditas, frigiditas.Nam horum nihil de substantia praedi. cari natum est: eum nulla substantia sit albedo, aut nigredo,aut alia qualitas: illae tamen qualita. tes natae sunt suis adessie subiectis. Alia sunt,quae& praedicari & inesse dicuntur:ut denominatiua illorum,puta album, nigrum,calidum,frigidum. Ideo Aristoteles contraria immediata definiens adiunxit,ut in quibus nata sunt fieri, aut de qui,
bus praedicari:vt contrariorum Cum denominantium,tum denominatiuorum diuersitas deprehe, deretur. e Et cum Philosophus ex ijs quae maxia me sunt talia, declaret ea quae magis & quae mi, nus sunt talia e per maxime contraria & simpli, citer,ostendit quae aliorum magis quaeve minus sunt contraria. AbundE declarat cap. Io.F. Mestaphysic. trariorum diuersitatem, ubi dicit co. traria esse diuersa specie, aut omnia, aut ea quae primo dicuntur, diuersa specie. sunt & ea,quoruin generis vltima specie, diuersae sunt rationes,
ut homo & equus , quae genere quidem sunt insdiuidua, at rationes habent diuersas . Contraria
156쪽
non simpliciter ex maximh contrariorum desini. tioncisela hac exepta particula maxime, cognosscuntur. Ponit Boetius discrimen inter contra. xia & repugnantia. Contraria definita sunt: repuagnantia contrariorum sunt consequentia, verbi causa: Contraria sunt dormire & vigilare: sterte, re dormientibus adiunctum est, quare stertere &vigilare sunt repugnatia.Pariter prudelia cotras ria est imprudeliae. fraudibus ac impostulis obanoxiu esse, imprudelia sequitur:quare fraudibus ac imposturis obnoxiu esse,repugnat prudentiar. Contrariorum partitio in contraria immediasta & mediata. Contraria immediata, sunt constraria,quorum necesse est alterii suo proprio su/sceptibili inesse. Proprium appellant susceptibile, de quo disiunctum ex ipsis uniuersaliter praedicatur,ut sanum & aegrum. Nam necesse est alteruillorum susceptibili subiecto, puta animali inessercu haec sit vera, omne animal est sanu, vel aegrii. Verum animal, cum utrunque suscipere possit, non abs re proprium eorum susceptibile cense, tur. Nec aliter quam par & impar respectu numerimam omnis numerus, est par vel impar,dc costra. Sanum vocant medici,quod in suis qualita, tibus & humoribus commode temperatum est.
CA egrum bifariam definiunt. Primo, Aegrum quod in suis qualitatibus,& humoribus intempesratum est. Secundo, quod in aliquo huiusmodi deficiens,manifestam issionem habet.Primo caespit Aristoteles, in dixit fani &aegri nullum esse medium. Secudo, Galenus & caeteri medici, qui
dixerunt inter sanum & fgrum aliquod mediunt
157쪽
posse occurrere: cum videlicet animalis qualita. tes,& humores , aut huiusmodi lapsa sunt, sed apertam non praeferunt laesionem . Tale fit per abnegationem medium, quod non sit aegrit,nem sanum. Sed ne falcem in alienam messem mitte. re videamur, de his sublicebimus, quae forsitan ab instituto nostro aliena sunt. Contraria mediata , sunt quorum non necesse
est alterum suo proprio sitsceptibili inesse:sed in.
tercedet medium,quod si nominatum fuerit,mes dij nominati cotratia dicentur.Si vero per abnes gationem sumatur, medij innominati contraria nuncupabuntur: ut album & nigru,respectu anis malis contraria sunt mediata: non enim necesse est alterum illoru animali inesse: cum non oporstrat omne animal esse album vel nigrum:quippe
fieri potest & nihil prohibet, animal esse flavum,
aut fulvum. Sic iustum & iniustum ad hominem contraria sunt mediata, cum non sit necesse alaterum illorum inesse homini. Nam puer, nec est iustus,nec iniustus,cum in ea teneriuscula aetate nondum exerceat actiones iustitiae aut iniustitiq. Album & nigrum contraria sunt mediata mea dij nominati & affirmativi.Nam flauum,fuscum, purpureum, puniceum , media sunt illorum ex
tremorum nominata. Pariter tepidum,medium
est positum inter calidum & frigidum.
Iustum & iniustum cotraria sunt mediata mea dij innominati, cum non sit positum medium inter illa affirmatum. Sed sola negatione expris mendum est:quod nec est iustum, nec iniustum. Similiter bonum & malum mediata sunt cons
158쪽
DE OPPOSITIONE.traria medij innominati. Nullum enim affrmastum medium eorum interstes est: sed negatione utriusque extremi utendum est: quod nec est bo. num neque malum:vt puer anniculus,nec est bonus nec malus . Privatio uero habitus dicis.
tur quidem circa idem aliquid: ut uisito π caecitas circa oculum. Privative opposita sunt habitus &priuatio,quae habent fieri circa idem ordine irregressibili,& tempore a natura determinato. Habitus hoc in loco affirmatione designatur,& est terminus qui nullam negationem includit: ut videns aptitudinem videndi denotans habitus dicitur:quia affirmatione exprimi Pr, & nullam negationem includit. Privatio,voc-aulo priuastionem importante designatur, & est terminus qui negationem includit priuantem. Negatio priuans : est quae negati potentiam, seu aptitudinem importat. Exemplum de priua,tiue oppositis,uidens & caecum. Nam sunt habi, tus & priuatio: videns enim est habitus , naturas Iem denotans videndi potentiam, qua significastione concedimus dormientem esse videntem.
qui natus est in luce videre. Et talis habitus subsecunda qualitatis sipecie recipitur:licet alio in si, gnificatu quo significat visionem esse in aliquo, ad praedicamentum passionis descendat. Et cars
cum est priuatio, cum sit terminus priuatem inacludens negationem, sensum ei respondentem explicando: ut caecum ex Aristotele, est animal quod non videt cum sit natum viderer hoc est quod non intuetur tempore sibi a natura ad vis dendum determinato.Hinc colligimus catulum
159쪽
ante nonum diem non esse caecum: cum non sit tempus a natura praefixum ut videat. Si tamen
post nonum diem non videat, cum in illo tem .pore sit natus ad videndum, dicetur caecus . Dea inde videns & caecum habet fieri circa idem, pu,ta oculum,seu aptitudinem videndi. Nam generatim,ut inquit Philosophus,circa quodcunque natus est feri habitus, circa idem , ex utrunque feri debet,baubitus uidelicet priuatio: quare caecitatem nulli alteri a visu sensui accommodare poteris: quia situs habitus, puta visio, soli visui ascribitur. ordine irregressibili: hoc est a priuatione ad ha, bitum,per naturae potetiam , impossibile est mu,tationem fieri licet ex habitu in priuationem fiebri possit mutatio . Non enim possibile est a caeci,
late in visum mutationem ®ressum fieri, nec certandum puto de diuina potentia , cum ex fas cris proditum sit literis, deum hum 4nae naturae amantissimum caecis visum restituisse, & eos vis
dendi radijs fulgidissimis perfudisse. Unde Mat.
thaei nono memorie proditum est Christu duos homines a caecitate liberasse,qui ingenue fateba, tur deum id posse efficere . Nec sum nescius id vetulam non latere, sed fit conflictatio de naturae
physicae potentia,de qua Philosephus loquitur.
Pariter audiens & surdus priuatiue opponuntur: ut simili probatione suadere poteris. Definitio priuatiue oppositorum datur de prisuatiue oppositis potentiae, in quibus negatio prisuans Occulta, negat potentiam, sed aptitudinem relinquit: ut caecum, quod natura non potest vi, der tamen natum est videre. Surdum quod non
160쪽
potest audire,aptum tamen est audire:huius sen tentiae est Clichtouetis, dicit tamen Philosophus edentulum dicimus,non quod non habet detes,& caecu non quod no habet visum:sed quod non habet quando natum est habere: aliqua enim ex natiuitate, neque dentes habent, nem visum:sed non dicuntur edentula,neque caeca : haec ille.. CPrivative opposita actus,sunt habitus & priua,tio, quae habent fieri circa idem ordine regressi, bili. Et in illis negatio priuans, solum actum nes gat,& negati potetiam importat, ut sunt sonorusilens,luminosum & tenebrosum. Sunt enim habitus & priuatio,cu sonorii & luminosum sint habitus, silens & tenebrosum priuationes: & hasbent fieri circa idem, scilicet aerem,ordine tameregressibili. Nam ut ex sonoro fit aer silens,ita ex silete fit sonorus:& sicut ex luminose fit tenebrosus,ita ex tenebrose fit luminosus. Et siles di, citur quod non est,sed potest esse sonorum:tene, brosum quod non est,sed potest esse luminosum.
Obijcies,A priuatisie ,t inquit Philosephus ad
habitum fieri mutationem impossibile est: igit
ex tenebroso aere non potest fieri luminosus.
Dices Philosephum loqui de priuatione eorum quae simpliciter priuatiue sunt opposita, quae discuntur priuatiue opposita potentiae. Dissidet priuari & priuatio, pariter habere hasbitu & habitus .Homo enim qui priuatur potenatia seu aptitudine videdi,non est sua priuatio,nec habere visum est habitus. quod varie ostenditur.
Primo, Caeci ese non est caecitas, sed est priuatinuesse: caecitas priuatio uisum habere no est uisio.