Hermanni Conringii De ciuili prudentia liber vnus. Quo prudentiæ politicæ, cum universalis philosophicæ, tum singularis pragmaticæ, omnis propædia acroamatice traditur ..

21쪽

fribendi ab solo imperitorum captu accipere. Ego Pe , ο haud dubito , ni haec Oronibus omnibus non perinde conlaeniant , aliis tamen utilissima futura, si non statim, saltim ad posteritatem. Spera tamen, etiam dum Pi*ο ηι hue, huic meae fiduciae felicem successim restonsurum. Id

INDEX

22쪽

CAP. I.

Ariveritiae series alias mulium , quandam propim Messe a Pra dentia civili, nusiam tamen Hem quid cum hac esse : eoaue perperam Iurisconsul os credi Potiricos. pag.23. J C A P.

Uticen proprie i ictum ver uri circa omnes omηino civirales UE in , Cr quae ad eas primo M per se perti

23쪽

CAp. II X.

civilium rerum certam atque QMκnxia men iam halerii dem frationes ramen Politico non nis sequioris ordinis es .

CAP. IX.

Certam cognitionem rerum civiliam mereri nomen se Scientia se Prudentiae civilis. p. III. CAP. X. Auemadmodum quam optime,partim praevia experientia,parrim OL lectionefacta ex iis quae per experientiam innotuerunt,parumper demonstrationem, Scientia sive universalis civiliam rerum Pr dentia , H ε accipi p ιδ I. CAP. XI. De recto modo cr orcne tractandi Politicam prudentiam sve in t gram so ex parte . p.ri ,

CAP. XII. De Pradentia iugularium rerum redituum, o seorsim omnium se im

CAP. XIII.

De iis qua in Politico, cum Philasipho, tum versaturo in actu rerum, requiruntur: aeque recta utriusique institutione . P. a S O. CAP. XIV. ua scripta edita ad parandam Prudoriam civilem universabstumaxime At idonea a.

24쪽

HER MANNI CONRINGII 4

CIVILI PRUDENTIA

CAPUT LPoliticam sive ciditem prudentiam non speperitiam cni'

littatas morum, aut facultatem blandiendi . sese conformandi omnibus. . A ilis prudentia quae & qualis sit, unde quibusve modis & possit & debeat compa-aari , quis ordo in docendo sit observan. 'dus si illam integram tradere collibuerit, quodnam denique in docenda illa pretium operae fecerint omnis aevi scriptores, interque eos qui maxime praestent caeteris, qui secundum vel tertium locum commeruerint, adeoque omnem ejus et et ιδειαν quam veteres dixere , accuratius nonnihil tradituris, ante omnia vocis ipsius recta significatio & verus usus venit eruendus. Exigit sane id ipsum cum alias semper justa docendi ratio, tum hic maxime est necessarium . quoniam illius rei neglectu compertum est peneseri, ut dum alia atq; alia in hoc prudentiae nomine vendi tantur, veram & germanam vulgo amiserimus.

igitur idem quid illo civilis prudentiae vocabulo notari atque voce politices, certum quidem esti caeterum di hoc nomen ambigui est usus. Et vero quum Po-

25쪽

α DE CIUILI PRUDENTIA liticus si is, qui politica est imbutus, si vulgus quidem

audias, politicus aut homo civilis est quisquis mcrum aliqua urbanitate & cultu valet prae reliquis 3 in quo scilicet plus nonnihil est salis quam in aliquo de vulgo, quique adeo in communi vita clegantius sese scrit, qua incessu, qua sermone, qua gestu. Vt proinde πολι η fuerit peritia cultioris illius vitae morumque omnium

elegantiorum.

Verum enimvero est quidem & illa peritia prudentiae ac virtutis ejusdam nomine haud indigna, eoque suis quoque constat legibus, quas proinde & scripto viri

aliquot praeclari comprehenderunt: nec qui eam non tenet vere &απλως prudens est. Ad civilem quoque congressum & societatem non utilis tantum sed & quadam- tenus necessaria est elegantia isthaec utpote quum m rosum dissicilem & agrestem hominem ad res gerendas minus aptum esse, omnibus sit explorarum. Proinde non potest neque debet in politico aut civili homine desiderari hoc quicquid est virtutis ac piudentiae. Praeclare enim Seneca: Eso sermone assabilis accessu acuisti vultu,

qui maxime populos demeretur, amabilis : aequo desideriis propensis, nec iniquis acer s. Multum tamen abest ut illud. mereatur politicae artis laudem & cognomentum, aut

uti is qui hac valet eo ipso vere sit Politicus. In confesso nimirum est, politici ossicium maxime occupari in regenda quavis republ. eaque vel primum instit enda vel corrigenda vel conservanda: haec sane agere omnes credunt Politicorum esse. At profecto peritia imhac elegantioris vitae quidquam horum minime omnium effeceris. Imo ut sis agrestior & incultior, fieri tamen potcst ut, etsi non omni, magna tamen ex parte rete. Prosis

26쪽

c APUT Lprosis plurimum. Quemadmodum C. Marius homopebeij ordinis Romanae reipubl. plus commodi profecto attulit, quam ex nobilitate elegantes illo , et si quod exprobrabant ipsi vulgo sordidum istam esse se Meustis mo--MA-ribu parum sicite convivium exornare, negare haud po- rit strat . tuerit, in excusationem afferens, munitias mulieribus , civisis laborem convenire: quod refert Salustiu - δενὸtidis Sane omnis illa civilitas morumque cultura tantum th id unum spectat, quo nemini sis eorum quibuscum versaris molestus, sed jucundus potius, ceu recte observatum est Aristoteli: idipsum autem a reipubl. vitarq, humanae Viri A Anegotijs potissimis multum est diversum. Hinc etiam lutet. ι. . quicquid illius est ομιλοκῆ, longe infra naturam reli- Eth. Ni- quarum est virtutum, ac proinde haud malet vulgo semi-comach. virtutum titulo solet nuncupari. Politici itaque sunt qui ο ρει dem elegantes illi, & civiles, & urbani, utque Graeci loquuntur Οἰς ωvi: vere politici autem hoc suo schemate nequaquam sunt nec audire debent. Si haec autem ita sese habent, ut prosecto sese habere negari temere nequit, manifestum etiam est, non mereri Politicorum cognomentum eos, qui blandiri duntaxat norunt omnibus aut adsentari: quod tamen itidem vulgo solet haud paucis videri. Ad hunc ordinem vero retuleris etiam illos, cui in omnes sese formas commutant commodi privati caussa. Quo nomine laudatus olim ipsi met Homero Vlyssies, πιλυκμrg, hinc & πιλυmvnς passim illi dictus. Laudatus ab alijs, ab alijs vero exagitatus eadem de caussa olim & Theramenes, is qui cum inter triginta tyrannos primum fuisset Athenis inde verso consilio populi partes tutatus est. Et vero virum bonum

fuisse credideris potius Xenophonti, quam vituperanii

27쪽

η. DE CIVILI PRUDENTIA cum Lysiae. De illo autem in Ranis Aristophanes, ut Latine

tantum ejus verba nunc exprimam: Sapieηtis e II, inquit, Oejus qui multa passim maria navigavit, se sum potius ad parierem feliciorem converrere , quam sare ar pHIam imaginem eadem flecter verumstflectere ad mollius dextri viri eis,oprae mel. Hii ingenio Theramenis. Cum primis vero famam hoc ver- p o satili ingenio meruit Alcibiades, de quo Cornelius Nepos. Idem cum tempus posceret labo=ifus, pariens, literatas, lenae diu non minus in vita quam victu , a stilis , blaη temporibus callidis me inserviens: Idem tit ac se remiserar, nec causasiuberat quare animi laborem perferret, luxura vi, dise. solutus, libidinosiin, intemperans reperietarar: Dr omnes admi rareniar in uno homine tantam inese do militudinem, tamque

Apud HVersam naturam. De eodem Alcibiade Theopom- ί L. f. pus & Timaeus historici veteres Graeci praedicarunt e tam hoc amplius : cum thenis flendidi ima civitate natus esseν omnes i thenienses flendore ac dignitate visa severasse: ροί

quam iλ de expulsus Thebn venerit adeo su iis eorem inservise,ur nemo eum labore corporisque viri s poster aequiparare: omne enim Mori' magis mirati corporis qu/m ingendi acumini in serviunt : Eundem apud Lacedaemonio, quorum moribu sum ma virtus in parientia ponelatur, sic Hritia se dea se, ur parsimonia victus aque cultus omnes Lacedam mos vinceret

Fuisse apud Thracas fomines vinolenios relinque I ereris Maeros, hos quoque in his rebus anter isse: δ enoe ad Persas , apud quos summa laus es er ore i er venati, luxuriose vivere ue huerum sic imitarum coinetudinem , ut illi tes eum in his relus maxime admirarentur: tauu reb . eci se, ut qua quoscunque se princeps pone clur, ἡβbereturque caro min. Quantumvis vero de illi olim ita fuerint laudati,&hodienum qui isthoc sunt ingenio maxime politici existimentur

28쪽

nimentur& audiant, tamen ut prudentiae aut potius ver tutiae & c lliditatis nomen illi rei non detrahas, procuIabest a civili prudentia, utpote quum is haec proprie &per se munia regendae reipublicae ne attingat quidem. Ne 'laudaveris quidem illam recte, quum ne boni quidem viri sit ita sese gerere. quamvis, ut ille parasitus in Comoedia inquit, hic quaesius in et ira multo ir aberrimus. Etenim si vel non honesum ipsi fuerit vel damno vim etiam obsequi. id minime faciet vir bonus se gravat e gerer, potiusque molempus esse volet: s item obsequium facienti aut dedecus atque id

non parvum, aut Gmnum, adversario aurem dolorem parvum a Diuras, non admittet, sed aegre feret ac repudiaήir . prout

recte docet Aristoteles. Atqui ab honesti viri numero exeludere politicum, aut extra honestas artes politicam Aristo iacollocare, ncns omnino videtur. Bene quidem igitur tes i. Seneca: Facier sapiens licet hoc nomine Politicum hic Eib cv 6 designareo enam quae nou probabis, sed he ad majora trans rum inveniare nec relinquet bonos mores sed tempori aptabis: sequiώus alij utantur ingloriam aur voluptarem , uterar agendae rei 'causa. Hactenus etiam sese serere omnino cogitur qui rei publicae praecst, ut nunc sunt hominum mores. Tamen multum profecto abest, ut hoc ipsum absolvas civibs prudentiae ambitum. Id quod ex ijs quae sequentur longes et clariss mim.

coutemptores. Sed . p r injuriam multositiatis infamari. IN valuit hodie terra quaedam & horribilis acceptio vo-.ιβ politici, qua is vcmum ita audit qui ad commo'

29쪽

dum reipublicae unice omnia sic dirigit, ut pietatem di. vinumque cultum huic postponat imo habet insuper. Qua acceptione Politicus omnis est αθιγ, & politica est peritia prae utilitate reipublicae Deum religionemque omnem aspernandi. Non diu vero est ex quo tali sensu vox haec usurpari coepit. Illustre illud Galliae sidus de in Gua historia sui temporis princeps Iacobus Augustus Thua-h t- nus, superioris seculi anno sexagesimo octavo a factio- θρη - nis henoticae socijs ita dictos notat, qui majorum religionem amplectebantur, sed a turbis & factionibus, ac - ' proinde a Lotharingorum partibus, erant alieni. Tunc

'U' primum , inquit, Politici nomen in olum tractum in mon mentis rerum nostrarum virio , in quod postea concio tores

grassante licentia supramodum debaccharisens: optimares pacis qua religio e publica securitas continentur iussio os, eo notantes. Et vero tantum in speciem curari religionem majorum ab optimatibus illis, quum reapse essent athei, , finxerunt lienotici illi. Vt proinde haec ipsa sit origo inusitatae illius&novae significationis. Per assinis huic altera acceptio est : qua Politicus a dii sive solus sive quam maxime is, qui ad rationem status quam vocant omnia exigens, fas omne & nefas una illa metitur, adeoque id demum censet agendum quod ra-νo status expostulat. Est autem & ille vocis usus forte post Machiavelli aetatem noviter exortus: quod hoc magistro eam doctrinam coepisse, ipse vero politicorum antesignanus eXistimetur. Neque vero qui perinde id aperte dQcuerit, quisquam plurimis seculis est

inventus.

Qilamvis Vero utroq; hoc modo politicus curatione

reipublicae censeatur, atque sic politica sit quaedam ars

30쪽

c APUT II. 7 regendi civitatem, adeoque hactcnus a vero non abludat usus, minime tamen eorum quisquam est tolerandus. Ac primo quidem argumentum falsi exhibet ipsamecilla significationum novitas: cum politici tamen & politicae & civilis prudentiae vocabula jam antiquissimis . fuerint temporibus recepta, & quidem sensu plane alio. Indignus porro est politici nomine is,qui relisionis curam h

non accurate & pie in civitate censet observandam. Nec profecto ulla civitas absq; hoc vinculo vel ad breve tempus sibi constiterit. In quam sententiam omnes utiq; sentes hactenus consenserunt experimentis certis inductae. Optimi quoq; legumlatores non apud Iudaeos, nec a pud barbaros tantu quos ita olim appellabant, sed&apud Graecos ipsos Zaleucus, Lycurgus, Minos, Theseus, ut &apud Romanos Nurna,religionem pro fundamento habu- .erunt suarum legum. Si qui de divina providentia minus pie sensere, vulgo tamen in republ. aliter credi uni,ce necessarium existimaverunt. Ne in Machiavelli quidem scriptis άΘέiar iis commendari, sortassis usquam te

uris, si credimus ejus defensori Scioppio e etsi Christianae L - dei haud fuisse eo quo par est animo addictum, sic satis rappareat. Caeterum hanc rem latius alias pori quuxi . A,M A sumus: neque huius est loci religionis in re publ- n cessi Mis, stast. tatem summam ostendere. Vel ex hisce pauci, tamen iam eloti est manifestum, nullos veros politicos pietatem ac reli- Eoritategionem ceu inutilem spernere aut flocci facere: tantum circasacrabest, si quae eius sint impietatis, καὶ ' εξοχην illos mereri politicorum cognomentum. a

Per gravissimam porro calumniam illi, in quos novo isthoc significatu politicorum nomen in Gallia tra- 'cium est, aut qui alibi ejusdem censentur Oidinis, tanquam