장음표시 사용
11쪽
Deda sunt. Primum, ne nimis longum sat,sed Orationi tamquam corpori caput,proportione respo deat. Alterum,ne si Vulgare, quod ad plures cati . 'sas possit accommodari. Tertium , ne sit Comunet vel commutabile, quod paucis duntaxat mutatiqverbis, etia ab Aduersicio possit usurpari. Qua tum , ne apparatum sit & spleri didinia nimis , &verbis inusitatis , aut insolentibus compositum , Quinctum , he sit contra prςcepta , veluti si doci litatem conciliet, cum est opus beneuolentia, vel attentione , Sextum denique,si nec beneuolos,nea attentos , nec dociles facit Auditores. Optima oro & probatissima exordia sunt, quet ex ipsa causit velut nata videntur, & a proposito non aliena . Commedantur etiam in primis verecunda & modesta, reprehenduntur tumida & insata .
De Varratione. caput Ix. Arratio dupleae est; una ipsius caus , cui lo- cus est post Exordium; altera reru ad Causam pertinentium, quo ubiq; potest incidere; ideoq; certum in Oratione locum non habet. Sed prςcepta utriusque ex eisdem locis petenda sunt. Tres
autem res conuenit habere Narrationem, ut breuis, ut dilucida, ut probabilis sit. Breuis erit, si
rem non altius,quam unde erit necesse, repetamuS, neque longius quam oportet, sermonem produc
mus;si nihil extra causam afferamus; deniq; si su-.matim, non particulatini narremus: Dilucida
crit siue perspicua & plana, si verbis propriis &vsitatiS , si temporum ordine conseruato, si nihil
12쪽
ontorte, nihil perturbate, nihil ambigue dicaturi robabilis erit, si personis, si temporibus, si loci a quς narrabuntur, consentisnt: si cuiusque facti Z euenti causa ponetur: si testata & comperta diai videbuntur. Deniq; si cruEt omni ad opinio-em eorum , qui audiunt, accommodata . Et hic uidem in Narnatione necessaria sunt; sed ad or
andum assumimus etiam suauitatem . Est autemtauis Narratio, que habet Admirationes, expetatIones, exitus inopinat , interpositos motus rumorum, colloquia personaru, dolorQS iracunias, metus, litatias, cupiditates
. I asunt precepta Narrationis,magis ario ad quot
v dianos fermones, ct quarum cum que rerum, aut histor in m comm fmoraisones, quam ad rhetoricas Orationes conserie .ls.nam GI cata is demsratiuis nulla occurrit uria Narratio, A melis . am Confirmationem appellare Narrationem , 'Mues exponuntur ampi canda ct ornando e in causis v berat uis, quae potest ese propria Narratis,cum aes futur deliberemus λ Narratio verost opositio pryteratorum' Re-rnt I aιcta,rn qu burs e narrare conuenit, s tamen in his ocis interdum Narratio desideraturrinde Fabrum tib A. cap.
OTA spes vincendi, ratioque persuadendi po
sita est in Confirmatione , ad quam cetere rationis partes refertitur. Fluius officia duo Sut. tua di probare nostra volumus, & redarguero coaria . Vtrumque consequimur argumentis,iῖ quibus ex locis Oratori petenda sint, infra osten
13쪽
ostenditur, ubi de singulis Orationum generibus disputatur. Argumentum est probabile inuentum ad faciendam fidem; vel est Oratio , quq per rem notam probat ignotam , ut si dubitetur, An Vly ses Aiacem interfecerit, hoc quod ignotum est , probabo per alia quςdam nota, hoc modo : VlyΩses Aiacem oderat, eique pluribus locis mortem. denunciauerat: pr terea iuxta cadauer inuentus est gladium cruentum in manu habens,& interro- gatus erubuit,titubavit, & perplexe respondit;deniq; tantum non consessus est: ergo Vlysses Maceinterfecit.Sed omne argumentum aut ex certiS, aut ex probabilibus constat: certa sunt ea omnia, quibus aduersarius non contradicit, ut Deum esse colendum,Honorandos Parentes, Tutandam P
triam ; & deniq; omnia quς legibus, aut moribus constituta sunt.At Probabilium triplex est genus, unum firmissimum, quod fere accidit, ut Liberos
amari a Parentibus : alterum propensius,ut Eum, qui hodie valeat,in crastinum esse victurum : Temtium dumtaxat non repugnans, ut Furtum ab eo factum esse , qui domi fuerit. Et quoniam argumenta tam certa, quam probabilia, variis modistractantur ab Oratore : res postulat, ut de Argo
mentatione , eiusq; formis aliquid pricipiamus .
A Agumentatio est argumenti explicatio,vel artificiosa expolitio. cuius ῆrnas numerantur decem, Syllogismus, Enthymenia,Inductio,EXemplum
14쪽
plum : & hq quidem tam Dialecticis, quam Ora
toribus communes sunt : Ceteri magis propriς sunt Oratorum , & rarius a Dialecticis usurpa tur, Dilemma, Inuersio, Sorytes, Enumeratio, Comparatio, & Inductio oratoria . de quibus singulis,quantum ratio Introductionis fert, facile ac breuiter disseremus.
De DEVimo , O Enumemate. caput XII. Syllogismus,qui dicituroratorius , sere constat.
ex quinque partibus, Propositione, Ratione, Assumptione, Approbatione,Complexione primuenim necesse est proponere aliquid generatim, ex quo omnis vis emanet ratiocinationis; deinde hoc ipsum ratione munire ; tertio ex vi Propositionis assumere id, quod velis ostendere; tum id quoque adductis rationibus comprobare;pOStremo Complexionem inducere, & rem concludere ad hunc modum .esto liqc Propositio : omnes Artes & disciplinς liberales expetendς sunt.' Ratio : quia illet
optimis institutis animum informant, & perficiunt hominem, qui alioqui a Brutis animantibus non multum differret. Assumptio : At Rhetorica est una artium liberalium.Approbatio : non enim manuum ministerio,sed ingenii viribus exercetur,& in omni libero populo semper floruit, semperq; dominata est. Complexio : Ergo Rhetorica est expetenda . Sed h*c multo uberius , atque sple didius tractantur ab Oratore.Quod si Propositio,
aut Assumptio, aut virqq; tam certς ac perspicuῖ
15쪽
fuerint, ut probatione non egeant; fiet Argumentatio quadripertita veὶ triportita; nmuru dempta Ratione, atque Approbatione, hoc modo: Omne vitium est fugiendum , Avaritia eii magnum V tium. Er eo magnopere fugienda cut. Enthymema est stilogismus imperfectus, nepe A quo abest Pro- iri Uel Assumptio. ut Omnis Virtus esit Iauda-
Istitur Fortitudo est laudabilis.vel Fortitudo est Virtus: Isitur est laudabilis. hic PropossitIo , illic Asumptio desideratur.
' in, plii, nimio delectauere secundae,
I Nductio est congeries multorum singularium, probandum aliquid uniuerse siue
niter ut Pisistratus TyrannuS Infeliccin exitum
habuit, Item Phalaris,DionysiuS,Nero, Caligula, & a ii plurimi.Ergo omnes Tyranny infelicem exitum metuere debint. Exemplum est Inductio: -
16쪽
persecta,nepe in qua ex uno, aut paucis singularibus aliquid uniuerse concluditur , ut Dion quia hieme nauigare voluit, naufragium fecit: Ergo hieme nauigandum non est. & Sextus Pompeius impar viribus , facile oppressus est ab Augusto, item Lepidus, & Antonius: Ergo cum potentioribus pugnandum non est. Expositς sunt quatuor argumentandi formς, quibus omne argumentum explicari potest: nam quς deinceps sequenturigenere caedem sunt, traςtatione disserunt.
. VAE duae formp argumentationis hoc ea te eontinentur, R AE eontrariae sunt duabus superioribus. nam insyllogismo Fntvmemate protredimur ab uniuersalibus adsingularia ueminus communia quide Propositio feresemper latissme patet, Asumptio minus late, Complexio in angustum redigitur : hie Mutem contra ex rebus eertis et singularibus, inducitur cometam generatis atque communis.
De Ditemmate, O Iuuersione. cap. XIV.
DIL E M M A est Argumentatio ex duobus
membris repugnantibus constituta,quorum Vtrumvis concesseris,reprehenditur. Cicero patriam cum Catilina sic loquentem inducit: Discede, atq; hunc mihi timorem eripe : siverus,ne O primar, sin falsus,o tandem aliquando timere desinam . Cur ego illum puniam 3 si probus est, im prudens fecit, & meret veniam : sin improbus, noemendabitur . Longiore oratione uti non debeo :F nam
17쪽
nam siue placui, ista satis sunt, quς disserui; siue
displicui, plus satis. Dictum est autem Dilemma, quod utrinque seriat aduersarium : Cicero Complexionina vocat: alii Syllogismum cornutum:sic enim argumentationis quasi cornua in eo disponuntur,ut qui alteru efffugerit, in alterii incurrat. Inuersio est argumentatio in aduersarium retorta : ut Falso de me quereris , quasi te oderim, quia verbero : odissem potius,si non verbcrarem, di te luxu corrumpi sinerem.
INMU. valet maxime a d ea Dilemmata referenda que eo stant ex propositionibus aut fadis, aut fallem no nocessariis r u Si quis probare eontendat, frustra esse Intro mone rhet rieam,quia pueri ingeniosi antiquos Rhetores au ire possintnh rites vero ne hune quidem satis posint et per Inuersionem reto queri potes Argumentum hoc modo, Immo vittis est Introductis, siue ingeniosi , sue tard.s:hi naq;hane ratiouem p. ipiet,qui facilior est, illi antiquos melius intelligent,ab hae redisti. Aliam rationem refellanaei Me Dilemmata , qu Anti Irapha seu recia traca dicuntur, leges apud Aul. Gellium lib. v eap. io. I I.
De so te o Enumeratione. cap. X V.
SOrytes est coaceruatio propositionum, quibus veluti gradibus ad conclusionem descenditur
hoc modo, Intemperantia parit animi & corporis aegritudines, Aegritudo vitiat atq; corrumpit in genium, Ingenia vitiata non sunt idonea ad speculandum; Ergo intemperantes ad magnarum rerum scientiam peruenire non possimi. Item, Grῆ-
18쪽
cia uniuersa regebatur ab Atheniemus,Athenienses a Themistocle, Themistocles ab Vxore, Uxora filio; Ergo ab uno puero tota Gr cia regebatur. In hac argumentatione necesse est attributum seu prςdicatum , ut vocant, primς propositionis seri subiectum secundς, α ita deinceps, quousque perueniatur ad Complexionem, in qua subiectum primς iungi debet cum pr*dicato extremae propositionis . Hoc argumentum recentioreS vocant,
A primo ad ultimum, & est persimile Gradationi, nisi quod illa ad ornandum, hoc vero ad probandum assumitur; ideoq;in Gradatione conclusio desideratur, in soryte subiungitur necessario . Enumeratio duobus modis conficitur, primo e positis, atq; infirmatis omnibus partibus, aliquid necessario excluditur et vi Non Senator eS, non Eques, no Plebs; Ergo Ciuis Romanus esse no potes. Item Rhetorica no est Prudentia, non Iustitia, non Temperantia , non Fortitudo; Ergo non est Virtus. Deinde secundo modo reliquis partibus infirmatis, una necessario concluditur': ut Quod Furtum domi meae factum est, id oportet vel a te, vel aLucio,vel a Paulo esse factu,quia praeter uoi tres nemo domi fuit. At mihi copertum est,neq; Lu, cium, neq; Paulum fecisse; Sequitur ut tu feceris. Hanc argumentationem vulgusvocat,A sufficienti
De comparatione ct Oratoria diductione . cap. XVI. FEre nulla est caussa, vel publica , vel priuata, quae non admittat aliquam comparationem.
19쪽
ideoq; hic modus argumentandi, etiam ab imperitis cepissime usurpatur.Tractatur autem Copa ratio tribus modis,A maiori,A minori,A pari. Amaiori' argumentatio vocatur,cu persona siue res maior probatione praestat, minor concluditur : ut Qui parentes violauit,multo magiS cognatos atq; amicos violabit: & Qui Sacrilegium secit; furtum faciet multo magis. Contra A minori dicitur a gumentatio , cu persona siue res minor probati nem praestat, maior concluditur. Cicero,Morte, quam etiam Virgines Athenienses pro patria co-tempsisse dicuntur, ego vir consularis timerem idest, contemnerem multo magis. & Ouid. Vt corpus redimas, ferrumpatieris O ignes, Arida nec sitiens ora lavabis aqua sVt valeas animo, quidquam lolirare negabis p t pretium pars haec corpore malas habet .
laedunt oculos, feninas demere: si quid Est animum, differs eurandi tempus in annumeDeniq; A pari formatur argumentatio, quoties paria inter se conferuntur: ut, Licuit Catoni sequi bellum ciuile;Ergo licebit etiam Ciceroni.Si uxor viro fidem praestare debet ; Ergo etiam uxori vir debet. Huic tertio generi simillima est Inductio, quae dicitur oratoria, siue Socratica, in qua ex multis exemplis paribus, concluditur aliquid singulare : Cic. si Tutor fidem praestare debet, si socius, si cui mandaueris, si qui fiduciam acceperit : debet etiam procurator. Atq; haec de Argumentatione, formisque eius dicta suificiant , quae
20쪽
Liber II. 2Itam ad confirmandum , quam ad refellendum v lent . Nunc extremam orationis partem absol
Comparatio non tantum in locis argumentorum , sed etiam informis argumentationis numeranda esi: quandoquira uid est aliud Comparatis , quam systogismus per quandam collationem enunciatus ad quem facile reuocari potest hoc modo, uanto quaeque res nobiaior ae praestantior est, tanto diligentius ιυrari debet: Animus multo nobilior est, quam corpus et ergo diligentius excolendus atque curandus eH. Hoc etiam in rei quis argumentanaei formis feri pote)s. Exempla subiicere nece se non erit. Interpres ipse pro captu discipulorum suoru conuestet, referet ucsngulas formas adbilogismum. Inductio Oratoria saepe adhibetur per interrogationem fere hunc in modum .
uas est pomum generosissimum' nonne quod optimum qui nam equus generosit imus nonne qui optimus domus, vestes,praedia nonne nobiAssima funi, quae sunt optima certe. Ergo etiam homo nobilissimus haberi debet, non qui claris maioribus ortus est, sed qui virtute,s probitate ceteris praestat. Luae argumentandi forma ideo Socratica aeicitur , quod ea Socrates plurimum liebatur. Sed haec subtilius, atqueacutius disputantur a Diale meis : ex quorum fontibus hosce paveos, ut ita dicam, riuos δε- Euximus, ad irriganda fi praeparanda ingenia Iuniorum tera deinceps commodiore loco, ct opportuniore tempore apis Artarotelem aut Ciceronem explicaturi. Si quis autem hine atq; atia, quaecumque veteres aut recentiores de arte die x A prreeperunt, unum in Iocu congesta, O faciti nouoisordine tractata cognoscere melit: ei auctor fuerim,ut legat Ludovicum Carbone, mirrum multa eaq; recondita litterarum varietate ornatum, Preceptorem olim meum, cuius de Rhetorica uniuersa libri tres e viginti versantur in manibus eruditorum'.