장음표시 사용
491쪽
Atque Hunn vel bo claudam, ex smilibus actionibu4 omnes habitus otiuntui.
tutatas e comparara die nri V o N i, is num intelligenti appetentisque animae virtutes natura nobis inlint, an ut Ailstoteli placet disciplina illae . h h veto consue atudine comparentur, quaeritur, minimόque idem, quod nobis. Peripateticis 1la leni vi titi, videtur, nee satis etiam constat quas natura nobis virtutes. quas disciplina consuetudoque indit te, omnino occultae ineeitaeque sunt, de quibus non manifestatis ac firmis disputatio veluti fluctuet S in infinitum progrediatur:vii que primit u qitia uniuersa virtus sit, tum quae eius velu a parte, speciesue natura, qua disti plindi aceonsuetulitii, oput direndae sint intonue enim modo inesse ani.
nae vident ut statuere oportet. Nam ii in animae ratione ei plicanda discordes cum Peripateticis sumus, ac dum natui a ne virtus animae insit, an consuetudine compateatur,inquit itur,quodammodo animae inquititur substan. tia ,& ipsa omnino virtus mininae in aperto posita es sed veluti latet, proindeque aegrὰ conspiciatur: at eius certe munus atque opua prope modum idem, quod iro. bi,. Alistoteli e Liam postum est. minui: eq; ut videtur se cultum lli dubium ve esse potes . Quis enim,qui o- petanti ae riliquis bonum salutiamque aiserunt, de mala quatuis reiiciunt propulsantque operationes, non virtutis eas ponat operationes 3 Eam celtὸ nos em tum eondatonem, quae, quod virtutis munus atque opu4 Aristoteli visum est, praestet, si entrum virtutem ponamus, vel De ipateticos ipsis iecie polita esse virtus videatur necesse est. Age igitur virtutis ipsius munera , operaque, deviitutis rationem explicantem At istotelem audiamus.
t L . Opoliet inquit non solum virtutem habitume illa,
... . . sed qui nam habitus si enuntiare. Dicendum igitur, quod virtus quaevisens, cuius est virtus, de ipsum benea selium reddit . de ipstis opus ae etc eonfici id veluti oeuli vittit, & oculum i plum bonum facit .de ipsius opus tecte edit, Oculi erit ira virtute tectu cernimus. Simili. t et de equi virtus equum ipsum bonum facit aptumque ad euisum, de ad eum qui insa et vehendum, hostesque ex pelta n dos id oti eum sacit. Quod si ita est in omnibus utique hominis virtus habitus iit, quo de homo bonus emeitur, se proprium ipsus munus redie exequitur. Ea igitur animae conditro animae virtus Aristoteli etiam posita est quae animam ipsam bonam facit, qua stilicet iii propria natura ipsam setuat. Id enim modo bonum es ens quod nihil a propita natura dimotum est, di quae virecte proprias operet ut operationes praestat. Itaque squaepiam animae eonditio, ut bona anima sit . te eieque proprias operetur operationes, praestat, seu natura ea animae inst seu disciplina eonsuetudineque comparatast. ipsi eam imprimis animae virtutem Peripatetici ponatit necesse e lapsi etiam Peripatetici eas nobis viriti. tes natura messe statuatoportet .suae hominibus insunt omnibus,ti iuria quas ut operem ut disciplina nulla titillaque eonsuetudine opus habeamus . sed statim omne, atque editi sumus , petamur: dasciplina uero re consuetudine eas comparatas esti. quae non omnibus insunt hominabus. de iuxta quas . vi operara iciamu , it a operati edoceamur assueseamus .e oportet. At vesci quoniam ea entium conditio entium vitrus pnsita ei quae . vi bona sui en a pi optra que recte ope. tentur operationes . praestat, at nequaquam sol te qua bona entia , de quae ipsorum ope iationes probae iiiii, iatis conspectiam. politum ceriti non est, res omnino non constant, quibus inceriis. quae inquirat ut minime mana
sella fieri queat se quibus cognitis vel non quota conspiciatur, qui eium quae bona sint entia, entium bonita.
tem is norantibus, res manifesta fiat, qsa Inexistente bona hunt vel qui quibus entium bonitas cognita est. es ias ignota sit, quae bonitatem illas indit viique quae bona entia, de quae entium operationes probae sunt, vel illud saltem diligentius inquirendum di istincteque ira tuendum. Neque enim dubitate lie et . quin quae bona
sunt entia, reet E ea proprias edant operationes, re mi nus Dite,quia entium probitas entrum virtus sit.
mentat iis quae in oli tetraeque medio de in suptem is omnino tetis partibus costituta suntentia, e terra omnia cum ab uniuerso ealoia velli Sole ipso constituta sint esseet4que , nee vero ex
illa nihil repugnante. Ad a Sole nihil ab ipsi pasib oecua
para .sed summopere obluctante repugnantique. ut e tium perpauca quaedam ab intesta lummaque Solis nu- tuta , sed eorum longὸ plurima a bene ea retusa imini nutaque: 5e utriusque vires longe amplis,ama sum , te uae,non quodvis oblesse cincidant pereantque omnes, sed qui bene imminutae passeque vivant tamen vigeat que, de quae non cellis modo de detriminatis acceptis incommodis . erit que de detetminata propriarum viarium portione adempta imminuantur aliaeque fiant , ut multae quidem vitaque at terrae tamen de te imitiataque fiat, sed quodvis obsesae, aliae omnino atq; at a fiant, utentium species actionesque declarant, quae in exister te natura quiduis aulia imminutave, quin ead Eetiam re manente, at magis in se ipsam collecia vel minus, longa diuersae sunt, ut vete innum eiae vit.. que fieri prassit , de sat omnino utraque uinumeis . de quatum dis tentiae
nullo nobis paeto dignosti queant, innumera de longa intitis,ima: Ze quoniam insuper quales quanisqueuis saetae tua singuli constituunt entia,de id omnino ellens quod ui, quod qui inexistit de a qua ectistitutum est natura agens, nequaquam ea modo a se ipsis di actuat en tia quae in diuersis generibus posta sunt sed quae eodem sub genere nobis locata sunt, nihil inteidum a se ipsi minus quam ab iis quae proximorum sunt genetum di.
uersa sunt. Minima tum videlicet differentiatum , Splurium sorte telum incapax hominum sensus . vel qui bene magnum a se ipsis spatium distant, ea xt eadem ponit.
Si igitui. quod factum est, re faciendum omnIno v detur . qui ita sibi ipssi milia sunt, ut eadε videli pocsnt, unum omnia unoque in genere ponere plaeetr at non omnia certa , quatenus eius generas sunt, bona po.
nere licet pei sectaque, sed ea modὼ quae vetia a naturi ea constituta sunt, aqua eius genetis entia constatue da sunt, eui vel nulla proflas vel perexigua latitudo asss gnari potest: qui a paulo longuidiore vel etiam robu .stiore aut exilio e copiosorόve effecta sunt, s quid eius genetis, at non bona certe, persectique ponenda sunt. Non scilieri autum quod apparet vete autum est omne, de s quidem autum, at non bonum eratὸ omne perseelumque. sed id mod5 quod a propria puraque auii natura este itum est quod ab imminuta ea, vel etiam, ulta, . A minii, sbi ips collecta, aut magis, non aurum, sed aliud omnino ena, aut non purum bonumque. Itaque ea ut videiur) bona esse entia persectaque quε p ta sunt. qui scilieet a tali tantaque constituta sunt naiatura, a quali quantaque eius generis entia coniti tuenda sunt. statuere licet Talia potio quae sunt, quin ea pro-oii ac si cultates probas sortita sint omnes . te et eque proprias petentur operationes, nihil est quod ampli uideciaretur. Quo ma enim ut alibi dictum est entium si
euitates,quibus en isi rapetationes attribuuntur omnes.
nequaqua ab entiu subfutra aliis, nee aliud omnino sar.
492쪽
nisi in existentis substantiae vires, utique Ar ipse,&quas l
que secte utur, & iuxta substantiae n tutam operent ut necesse. Et ita omnino ente in quovis at in animalibus praecipue, re in hominibus etiam magis quorum scilicet operationes magis d. stincte manifestaque s uni) o. retati videntur. Itaque non modi, in diu ei sis homini laus diuersi sunt sentiendi intelligendique Se sese eommouendi saeuitates, sed in iisdem alias aliae, semperque iuxta praesentes spiritus substantiae eonditiones. Minus etiam quae facultates operationi ue probae sint explica dum videtur. Quoniam entin qui sentiendi operandi. que vires tributae entibus sunt, nulli dubium est quin propterea tributae snt,ut sese iis conseruent e utique eas facultates easque eatum operationes probas esse quae id operantur, quod ad propriam entium conseruationem commodumue est,nulli dubium esse potest.
tiam vir rem eorum esse puritarem. iraque iam itιν tures natura mel e t ac ait en iusia in auri oportere. 1 voti M virtus ea entium eonditio posta a est, quae ut bona entia sint reeieque proprias c operetitur opetationes praestat, eaque entia bona vita sunt,quae a tanta ae tali natura constituta sunt, a quali quantaque eius generis entia con uti uenda sunt, a propria nimirum puraque & sincera nihilque alienis eommixta ab alienisque passa,Se quod omnino, quae alia ab entium puritate eorum conditio, vi bona ea sint recteque proprias edant opetationes, praestate queat, imaginari non licet, eoque omnia me. Itota praestantiusque iuxta propriam naturam operati apparent,q 'o puriora sunt sincerioraque utique entium virtutem ipsorum puritatem esse liquido patet. Atquis entium putitas propria entium virtus propriaque pets ctio sit . quin ό nulla usquam diei plina nullaque iconsuetudine eomparetur, sed ab una ea indatur natu ia ambigere 'on licet. At sorte quia vel qui maxime boni maximeque puri spiritus videri possunt, at parum in sentiendi, intelligendisque terum vitibus, parum. que in affectibus operationibusque quae iuxta eos eduntur diligendi, exere iii assuetique , tardius obscuriusque sentire intelligereque, & peius appetere operarique videntur , quam qui minus boni miniisque puti sunt . at diu diligentίtque telum vites sentire, eatumque disse. tenta as peretpete diiudicareque, & quae earum oeultaetemotaeque sunt intelligete , appetitiisque & quae iuxta
eos edunt ut operationes, prout oportet, coercere in .eitaiέve assueti sunt, & scientiis omnino atque altibus quibusvis alios prollas nullos, sed eos tantam donatos videmus,qui diuturnam iis operam dedere, proindeque
veteri lieeat animae puritatem nequaquam virtutem, quarum exortum inquit imus, nec animae omnino vir
tutem , sed iacultatem potius ad illas sulcipiendas eam , de dis ei plina omnino illas consuetudineue com parandas esse : age diligentius , num quae sentiendi, intelligendi , appetendi, mouendίque anima insunt saeuitates, propriorum munerum sungendotunscien tes potente e , perseeta omnino natura sim , ans lotum quali rudes atque impotentes , & illorum veluti petitae potentesque ut sani , prop&ἱmqseeonsequantur Dei sectionem , diu diligentetque singu lis operandum sit , intueamur . Ita enim naturane in sint, an stud di quopiam comparentur , digno
stemus. magis natura quum experientia compinarra.
tis sentientis intellaenisse e viritium nar a. prorsis amma inesse: ct cognitionem omnem etiam U , , anima sentiendi, intelligendi, appetendi mouendique sortita est facultates.ntis la eas disciplina nullaque operandi consuetudine, ut propriarum operationum scientes Dotentesque stit. opus habere, nemo ut existimo
declarati desideret: sed illud modb, num se ilicet, quod euenire videtur) dia diligenterque operatae, praestanistius singulae opetentur. At ne id quidem consuetudinem praestate , & a nulla omnino disciplina nullἱque consuetudine nouas animae facultates , vel praei nexi. stentibus nouas operandi vites indi, Intelligere itidelicet, quod quibus sentiendi intelligendique vis lana guida inest, nulla unquam industria valens ea si ro bustaque: non scilicet quae vi eaquisitὰ sentiat intelli 'gEtque sortitum esse oportet spiritum sentiendi studi. tenuiot is fiat unquam , & 3rae illotibus mollioribusve rebus ob te tui nee asidue intelligens putior ipse, quique in ipso sunt motus magis distincti fiant, nee ad eos
recolendos agnoscend5sque, & eum praesentibus conserendos agilior aptiorque. Itaque si sentiendi intela ligendique studium, ut exquisitius praesentes agentesque & te motas nihilque agentes retum vites percipiat spiritua eatumque dignoscat differentias, pia stare vi detur, nequaquam propterea illud euenite existimare licet, quod nouas illud animae vites indat , vel ptrine. xistentes augeat exacuatue, sed quod animam ὀ reliqui munexibus auocat omnibus , atque ut tota sentiendis intelligendisque rerum viribus intensa sit, agit. Et manifeste, quae obitet sentientes intelligentesque , non sentimus nec intellielmus , ubi ad eorum sensum intellectionemque, veluti contrahit se sp iritus, per belle sentimus intelligimusque. Itaque vel f qui sentiendi, intelligendisque rebus diu intenti praestantius sentiare intelliget eque videntur , non propterea sentiendi intelligendique saeuitates disci lina in iis consuetudine ve piastantiores seri, & exquistius sentire intellige teque existimare licet:sed tales perpetu. remanere,quale, a principio singuli inditae sunt, de natura omnino bonas prauasve esse. At sorte sentientis quidem intelli enusque uirtutemptastantiamque natura singulis ineue , negare non audeant Peripatetici , senstium 3elli intellectiliumque
rerum cognitionem, 5e scientiam omnino sapientiainque omnem,nequaquam natuta inditam, sed experientia comparandam contendant. Nec perperam
prorsus. Vt enim in superiori expositum est eommen talio , quae nobis retum cognitio inest , vel sensus eam, vel telum sensu percepta ium similitudo,&sensus o mnino expetientiaque indidit omnem, Is porto 1 quorum vitibus, nihil unquam passus nihilque est ima mutatus, itaque nihil eas petcepit unquam . nulla hae ipsi innotescere possunt ratione. At id primum adminitos Peripateticos velim, nullam scilicet rerum cognitionem , s Aristotelis decretorum memores esse
velint, vii tutem ips poni posse. Nulla enim quod piχ-eipuum virtutis munus Aristoteli positum est bonum ut si spiritus praestat, quin quod dictum ess) earum
quiuis spiritus virtutis praestantiaeque est opus earum scilicet quamuis id sibi eo inparet spiritus . qui ex quis te sentit exquisiteque intelligit , bonus omnino qui est putusque. Tum quod si propterea telum sensum rerumque cognitionem non natura , sed experientia compatari statuant Peripatetici , quod eam sbi ut eomparet spiritus illas senserit oportet: utique operationsi, quas animal operat ut, nullas prorsus natura id ope tali statuant oportet, quarum scilicet quamuis,ut operetur, externis opus habet rebus circa quas eam edat. λε- terea vi experientiae etiam si opus retum cognitio, atquin magis naturae sit ambigi certe non potest. Nam qui ea praestant, vel semel rerum vires rerumque successus intuiti, rerum Omnium scientes sapient eique fiunt aterauiore donati qui sunt ingenio, quam longi'mὸ ij absunt ulla ut diciplina vitave ut experientia sbi illam
493쪽
comparent unquam. Itaque quod dictum est scientiam ipsam ipsamque sapientiam , squidem non una natura, at multo celte ea magis quam dasciplina expetientiaque comparati existimate licet. ca et XXXI.
seniit intelligitque Z appetJt spiritus
ti non variis sui partibus, sed uniuersum etiamt iplum sentire intelligere que de appetere,qui potest omnino omnia quantuli is sui partibus posse, itaque eas singulas facultatibus donatas esse omnibus,&ita has sibi ipssvnitas esse omnes, una 'tqmnes videri possint, re sint omnino una omnes, satis
est ut elistimo ) alibi declaratum. Et squidem id est
appetentis Daunus, ut quae sentietis intelligensque sua uia bona ve, appetenda omnino decernit , appetat , o dio contra ha Deat auerseturque quae itistia malave it
lis videntur: qui a sentiente intelligentἡque alia poni
possit appetens, longe aegerrime intueri licet, adeo nutalo temporis momento illarum vitiusque iudicium se
ctata imperiumque. Eadem porto illis si sit, quoniam illarum viliusque probitas piauitasque natura inesse visa est, quin de appetens natura bona pravique si, ambigi non potest. At eis alia ab illis ponatur, s quod dictum
est ipsus est munus , se entium singulotum virtus recte ut singula pio ptium obeant munus propriumque operent ut opus praestat: bona plauave natura & bona o in nino in omnibus si appetens Oportet .siquidem in om ti bus iuYta illotum decretum appetit auet salsitque:nec
unquam illatum alterius imperio parete eessat, nis ubisbi ipss illae eoncordes non sunt, & quod illatum altera appetendum odio habendum decernit altera, quin ubi iosa haeret intelligens , di appetendum ne si quid an odio habendum exploratum nondum videtur. Itaq; ubi prave appetit, non ipsus id est vitium, sed vel sentientis vel intelligentis, & huius omnino. Huius enim arbitrio illam appetere, ipsa illi est a natura prae scriptum,& mani se ite huius perpetuo appetit arbitrio, neque quae vel summ) suauia summeq; appeteda decernit sentiens , appetit ea unquam,s sentienti intelligens
repugnat. Iraque ea tantum perpetuo appetimus quae adipisci posse non desperamus, quae vet. vi consequa. mut nulla pioisus est spes neque appetimus ea unquam: quod nimi tum quae si ustia appetunt ut ea appetenda noesse perpetuo decernit quae amens non est mens.Et quisngulis in operationibus prius qu3m eas operati aggrediam ut fieti in nobis sentimus bona malaque, quae illas consequi possunt,considerare,& vitorumque magnitudinem veluti perpendete eon serieque: nec sentienti, nee appetenti, ed uni datum, id est intelligenti. Ipla porro intelligens, ut non eam perpetub appergvi mensuram imponat, quam praesens rerum conditio
praesensque si ii itus vias postulat, sed quam imponere assueta est, suspicari non licet. Passim enim quae iam diu assidue appetenda decie uit,s spiritum ab iis ad eortu.ptionem agi intuita tandem sit, non amplius appetenda sed odio habenda statuete videtur: quae contra trista aversandaque diu visa sunt, s ad spiritus conseruationem necessaria bonave senserit , tandem appetenda decernit amplexandique. Et ubi omnino appetendumnest quippiam sectandumque, an declinandum teliciendumque,decernendum intelligenti est, nu quam ea decernendi consuetudinem intueri, sed quod dictum est bonotum malorumque, quae operationes exceptura apparent magnitudinem ,& veluti pondus perpetuo
metiti,perpetuoque ea appetenda operandaque decernere videtur quaeque pollicentur bona. mala,quae minari possunt, mole podere ve exupet Et nihil quod collatia iis sal,quae appeteda operandaq; decernere assueta est, facio,ac ne cogitans quide. Ita , hominu perpauci sibi- ipsis perpetuo constant, de vel virtutum vel vitiorum perpetuo operanturm perationes, sed pletique has mo diri modo vetti illas. Quod perpaueorum spiritus ita puris integrisque propriis donatus est conditionibus, ut unam modo sus putata rem magnifaciat, in eaque ut serriuetur, se persectione, qua donari aptus est,donetur,v luptates opesque qua suis eontemnendas, Ze quosvis is
botes molestiasque suscipiendas, de pericula etiam se beunda quiuis decernat, vel adeo impurus ignobilicque, vi voluptatibus modo exat utetur opibusq; assuat,
de mollem inertemque vivat vitam, nihil se in selinum agi, nihil etiam breui cottuprum iri curet: sed pleto tumque veluti horum medius spiritus es. de qui de in propria seruari puritate propri Emm adipisci persectionem , & voluptatibus sui opibusque affuere appetat, qui igitur in edendis operationibus perpetuo fluctuet, sibique ipsi pleiumque dissentiat,modo scilicet quae viatiorum modo vero quae virtutum sunt. eas edat. Et virtutum quidem s quae operanda sunt operatim nes , maxime spiritum conseruate per se et eque viden tur, te quae nis edantur prorsus cortum patur pro unnue serinus sat spiritus,& quae non summis laboribus summisque eden de sint periculis, nec voluptatibus summis summisque spiritum priuent opibus: vitium vel b,si ut dictum est voluptates eae opesque ampliores pariunt, quam quibus eae spiritum priuat bonis, & quam
quae ipsas excipiunt, aut excipere possunt, mala appatent. Libens autem quae appetenda opetandaque decetnete assueta est intelligens, appetenda ea ope tandaque decernere apparet, dum eadem spiritus substatistia, idemq; cor potis robur, & externarsi telum, eitca quas
edendae sunt operationes,esiditio eade permanetrius in principio bona visa sunt, talia etiam in posterum appa tent. I/i aeterea, fle quod proba quae est, de cui una spiriatus puritas persectioque cura est , ne ea a quibus spiritum in propria seruati puritate perficique diu intellexit assidueque intelligit, appetenda operandaque decet-nat, nullis a voluptatibus nullisque ab opibus allici, nullisque a laboribus peraculisque reiici se suit. Praua vetb qudd tandiu viuere conserearique existimat spiriatum, dum mollem delicatamque agit vitam, & ibi e tingui cottumpique, ubi voluptatibus eatendum, de laboriosa inopsque, agendum ei est vita operationes per petuo edendas decernat oportet, quae, quas magmiacit voluptates opesque aget te visae sunt, declinandas con-tta laborioset quae sunt, molestique Ae damnosae nihil quam hae spiritui putitatem perfectionemque asserte queant, nihilque vel bona,quibus illae spiritum priuent,
vel quae illas exceptura sunt mala intueri sustinens v cansque, voluptatibus opibusque comparandis tota intenta Meupataque. At quod dictum est vitaque tamen .quas diu appetere operatique assueta est operati nes, s vel spiritus vel corporis natura vatesque , vel e ternatum retum conditio ita immutetur, ut manifestd
non bono amplius ab iis spiritus assiciatur, vel manifeste ad corruptionem agatur, non eas amplius, sed iis contrarias, si contrariis spiritus conseruari per sesque, vel a malis, quae imminent, liberati visus fit, edendas decernit. Itaque quoniam vel ubi iuxta consuetudinem operati videmur , iuxta intelligentis arbitrium ope mur,& ut dictum est quas intelligentis imperio operamur operationes,seu virtutum eae sint, seu vitiorum,naturae Omnino eas operam ut imperio: utique de virtutes
vitiique non consuetudine comparati, sed satura inesse existimandum videtur.
Quod si amplius id declarari plaeeat diutis id insantum mores motumq; immutationes, qui iuxta aetatum immutationes in plerisque fiunt,pisterea de nationum
singulatum sngulorumq; animalium generum propriae viti ut es propriaque vitia apertissime declarant. Neque enim infantum alii mansueti,verecundi, veraces, liberales scites, alii contra iracundi, impu.entes. mendaees, auari, timidi,videli possunt, quia iuxta dictas virtutes viii ue diu operati, habitum tandem iuxta hae illisve operandi re hse omnino illas e sbi comparatini. Minus etiam s vututes vitiaque consuetudine comparantur,
494쪽
qui eodem in omnibus propemodum modo iuxta ita tis immutationes hae in illas , & E contra immutati, aut natione, singulae iisdem uniuetq ptopemodum virtutibus vitiisque perpetuo donentur,aut quὶ iuxta proprias virtutes propriaque vitia adeo inter se eiusdem generis quae sunt animalia differant, quin contrariis quaedam virtutibus vitiisve donata sint, intueri prorsus non lieet. At si natura inesse statuatur,manifestim id st. Propiet ea te ilicet diueis sunt moles infantum, quod de spiritus diuers sunt, Se propterea iuxta alatum mutationes in omnibus propemodum mores immutantur,quod
di spiritus substantia, de singuis nationes sngulaque animalium genera propriis virtutibus pioptrisque vitiis v nivosa piopemodum donata sunt, qui, d veluti illorum horumque eorpora sibi ipsis smilia cognataque sunt, se de spiritus , 5e illorum amplius, quod eodem a lo iisdemque deibis similibus praesertim in eoi potibus smiles coficiuntur spiritus. Et hominum more, quae eiusdem genetis animalia sunt, summopere inter se dis serunt , quod ut eor potum natuta se de 1piritus substan tia diuersa singulis fit nam singula animalium genera Se animalia sinsula propriis virtutibus propriisque donata esse vitiis vel ipse ai Armat Aristoteles. Nee tantam iis latiocinandi vim inesse existimare licet ut propriae naturae vitia dignoscant, eaque ut cottigant, virtutesque
quibus donata non sunt,& qus nihil ut videtur ad vit
conseruationem pertinent, conlequantur , operationes
operari velint, qui , quod ipsotum naturi propriae non sunt Iaboriosae sint molestaeque. Itaque de appetentis virtutem vitiumque natura inesse, nihil amplius ut vi detur ambigere licet.
gitur de quae sentit fle quae intelligit, re quae appetit, de
quae mouet operaturque, sacultates omnino quae spiritui insunt omnes, non ab ita vel ita operandi consuetudine bonas prauasve feri, nee quas appetunt ope
ranturque operationes , proptetea eas appetere opera
rique assbeiae sint, sed qualescunque sunt, sui eas natuta appetere operarique, re quae appetunt opeianturque, propterea appetere operarique , qudd appetenda operandaque intelligenti visa sunt, eamque nunquam iuxta decernendi consuetudinem decernere, itaque vi tutes vitiaque non esis uetudine comparati, sed natura inesse, satis est ut ei isti mo)declaratum : viique Aiistia- telis rationes , quibus contrarium asstuit, ne examinandae quidem videli possent. At earum tamen ut infirmitas manifestetur,atque undique vetitas eluceat, e
οὐ stixis itidem virtutem vitiumque si illa, , t videtur, motus edendi peritia celeri iisque,tide vero impetitia est tarditasque)na iura & ipsam animae inesse minime declarati dum uidetur. Nam substantis cuiuis. quae sui natura mo
bili, si euiusmodi spiritus vitus est,motus quo suis pio ptios naturalόsque esse, de quos igitur edendi peritia visi disciplina nulla nullaque opus habeat consuetudine,
praeielea Ee ita spiritus alios aliis velociores tardio ἰsie esse re iobustiores magisque agiles, prout 8e calidiotes copiosoresque Se tenuiores, de organa nacti sunt feti hiliola , sati, est vi existimo) in superioribus declara tum commentariis. in in de qui motus, uibus artes co sunt, edendi talionem discit spiritus,nullius eum ratio nem distere, sed coeptum assidue silete, novumque ansidue auspicati satis itidem manifestatum reor. Ei quod a d motus edendos rebus, quaeque iis adiici celeritas vi detur qui assiduὰ edunt motus, non consuetudo illam iis didi ieit, sed viseerum eatoris incrementum , de eament potis uniueis, tum verbre neruorum densias, quin una spiritus copia roburque. Quoniam enim calidiota, motu facta viscera plures cocoquunt cibos, maiorem
eeoneo tis iis indunt calorem, itaque copio solem calidioremvue conficiunt sanguinem : utique Ee solestus in assidue eommotis corporibus copiosior calidio, que fiat. Et quod inexistentes iis sucei in vapores assi ' duὰ aguntur omnes. itaque membra omnia, neruique in ptimi sicciores densoresque fiunt: utique huiusmodi ἰ eorporibus minor copia spiritus elabat in optii
i t quod dictuiti omnino est copiosior iis ealidiorque
inest spiritus. Omnifariam pisterea motus,quibus animalia qu quis vix in lucem edita moueatur, manifest spiritum sui ita
tuta motuum o innium scientem declatant: de iuxta uia iotem minot/mve spiritus quantitatem caloremque ve loeius tardiusve animalia moueri passim intueti licet Manifeste enim spiritus quantitate calo leve imminuto quasi is altersi evenerit occasone tat diora si sit omnia c.
Ieriota eotia spiritu aucto vel calidiore facto. Quoni Ca et XXXIII.
e et a quidem Aristoteles virtutes vitiaque non natura nobis inessea ed consuetudine co- palati proptet ea statuat, subdi qua natura o- perantur, easdem perpetuo operantur opera tiones,eadem Meld anima probas modo, de quae virtutu, modo prauas, de qui opostolum sunt vitiorum, edit operationes, s quae virtutum sunt, ita a vitiolum diis tant operationibus, ut ab una eademq; substantia viis. que edi non possint,contrariae omnino hae illas snt. Ne que enim substantia una ulla contrariis donata st saeultatibus, de iuxta propriam Operans naturam, contrarias operet ut operationes. Quoniam velo non alia te vlla .
probae a plauis Aristoteli differunt operationibus nisi sineti sura illae quadam suoque in tempore, hae vel b mensura nulloque fiunt in tempore, quas igitur cognitione quidem electioneque agens easque ut Iabet variandi intendique 3e temittendi potens, at una omnino eademq; edit substantia,& iuxta propriam assidue operans natu
ram: perperam virtutes vitiaque,iuxta qua Operationes eduntur,re quorum operationes esse viditur, no natura
nobis inesse,sed consuetudine comparati statuit, D eum eorum, quae manifesta sunt, tu sui etiam ipsius oblitus. Nam 3e ipsetia At stotest vivisum est)iuxta cot potis,
immutationes animae etiam mores assidue immutantur, 3e e probis vitiosae fiunt, de ρ contra. Quantumuisse ilicet ita vel ita appetete operatique spitii u assueto,de quo uisita appetendi operandique habitu ei indito. depto pria etiam natura ita appetente operatique: si Occa
sone quavis eius subnatia quid immutetur, calidior ni initum tenuiorque fiat, vel frigidior classiorque, eius etiam appetitiones operatione ue immutati tui, te δmoderatis effaenest vitave, vel contra, e probis ni mirum prauae sunt, vel e contra, semperque iuxta praesentem spititus naturam. Plaua etiam ratio, quae quomodo attes,eo de virtutes
c parati astruit Aristoteli. Nam de manifeste quod qu stitui sumit qui enim ibi tantum virtute, nobis indiponit, ubi iuxta eas diu operati sumus, iam virtutes is nonat uia inesse, sed consuetudine comparati ponit in Se bsurda amplius salsaque. Quoniam enim primi ope
rationes, a quibus consuetudo ortum habet incremen tumque, consuetudini assignati nulla possunt rati euies utique inquirenda Aristoteli erat, a qua impulsus illius, illas edidit. Et si quidem ab ea ad easdem per
petuo impelli posse visus esset, ei omnino operationeso innes itaque Se virtutes vitiaque non consuetudiniittribuendae erant: quae non modo quod dietum est abi perationibus iuxta eius impulsuua decretis oritur auget utq; de eo firmatur,sed interit etiam de veluti in nonens abit, eam vero alia a spiritus ingenio esse, imagin
ii non licet. Nam si praui natui a interdum qui sunt, ab
495쪽
ab dissiduis iuxta virtutem operationibus probi, contra que piobi natura qui sunt, diu vitiorum operari ope rationes, piaui Eunt,non id ita operandi consuetudini, sed intelligentis vii dictum ess) imperio tribuendum est. Quae ab operationibus iuxta pio prium ingenium decreti, editisque spiritum malo quopiam assi ei, quod
in posterum ne patiat ut , operationes quasvis operandas, vel bono quopiam pii uari intuita, quod ut consequatur , quiduis spiritui sustinendum es le .existimet, ab illis abstinendum , ia contrarias edendas esse de .cernit, assidueque iis bonum quod adeo appetit comparati , malumve quod adeli exhortet tetici intuita, a s duh operandas decernit. Et virtutes omnino vi. tiaque nulla a consuetudine nobis indi, sed natura inesse, & nequaquam iuxta illam, sed iuxta hanc, ubi licet , perpetuo nos operati , in multis intueti licet. Adsunt enim, qui diu operationes operati contrarias iis ad quas operandas a proprio impellantur ingenio, ab a
liena vi,vel a malis, quae illas excipiunt, eoacti simul ael toptio arbitris, de iuxta proprium ingenium operari icet, statim illa, retiae si ad proprias auidissime fetu n. tui,vel si summi, ab iis bonis se priuati, summisque op-ptimi se sentiant malis. Quod nimirum robusta quae
est natura, nullus se ab ea admonitionibus , minisve, nee vllis etiam a malis reiici, aut allici a bonis sinit,quin iuxta proprium operet ut in senium. Non igitur vi Aristoteli videtur artis more, quibus δ tebus oritur virtus ab iisdem S: corrumpitur: veluti si qui tecte assiduὰ eithara utitur bonus is citha roedus fit, prauus contra qui praue, se qui secundum viriutem vitiumque quidpiam operat ut , eam is virtutem idque adipiscitur vitium . Siquidem assidua
motuum immutatio , qua ar es constant omnes omnia. que earum opera conficiuntur, non modo spiritui non
propria naturalisque, & prorsus ignota , sed summi etiam molesta est odiosaque, re eius petitus vi fiat spiritus, dieiplina consuetudineque opus habet ,& bene
ea interdum diuturna laboriosaque r at appetitiones, ει quae iuxta eas eduntur operationes, summe spiritui proptiae naturalesque, de summe etiam, quae iuxta erus ingenium edunt ut, iucundae , easque ut libet immutanda , intendendi scilicet remittendique, sui natura sciens potensque est spititus. Itaque virtutum vitiolumque ortus artium diei plinae nulla consetti potest ratione. moniam igit ut Aristotelis rationes , quibus virtutes vita aque non natura inesse, sed consuetudine compa rati astruit, inanes visae sunt omnes: utique ne inspieienda quidem videri possent , quibus vi mutes vi . tiaque habitus esse consuetudine comparatos decla rare contendit. Quὶ enim quae natura insunt res, habi. tus ea videri queant a eonsuetudine inditi At earum etiam sallacia manifesta ut sat . a inpliusque, cuiusmodi nobis positae sunt vittutes vitiaque,sacultates esse recte
prauexe proprium munus obeuntes, pateat, eas intueri examinatique ne grauemur.
C pvet XXXIIII. Vmures vittisque non habitus cir arisor I plurat sed futui aves ese ne te ina .has vero proe pro
UOM M inquit Aristoteles illa sunt in: anima , perturbationes , facultates, di ha
Ibitus: ex his tribus unum aliquod sit vinus, et necesse est. Perturbationes autem appello, cupiditatem , iram, excandescentiam, timorem, audae iam , inuidiam , gaudium, amicitiam, odium, desidetium, aemulationem , misericordiam, & Omnino ea omnia quae vel volutas consequitur vel dolor. iacultates autem, quibus ad perturbationes accipien.
das apti sumus , da ei mus, ut per quas vel irasci pos sumus, vel dolere, vel misereri r habitus veto sunt, quibus 'piobe vel male affecti sumus in perturbatio nibus. Velut eum Irascimur, si vehementius, vel pa. tum , male, sta mediocriter bene affecti sumus, item
que, in caeteris. Ac perturbationes quidem nec vitis tutes sunt nee vitia: propterea quod ex perturbationibus , nec boni nec improbi nominamur, ex vit-tutibus de vitiis nominam ut . qu bd perturbationes nee laudi nobis dantur nec vitio. Nec enim qui timet laudatur, nec qui irascitur, ec qui omnino perturbat ut vituperatur , sed qui prat et modum. At veto proptet virtutes & vitia iure laudamur aut vituperamur . Iam itaseimur de timemus inconsultd, vitiu-tes autem ipsae tonsita sunt, aut res consilio gestae. Ad haec pertur sationibu moueti dicimur, virtutibusae vitiis non moueri, sed quodammodo assici dicimur, ob easque causas nec facultates quidem sunt. Neque enim eo vel boni dieimur , vel mali , quod agete possumus, vel laudamur, vel vituperam ut Plaeterea facultate praediti sumus natura, boni vel improbi non sumus : quod supra ostendimus. Quod si nee saeuitates , nee per-
tu ibationes virtutes sunt, relinquitur ut stat habitus. At nequaquam natura animae inexistentes, sed a con
suetudine ita vel ita afficiendi operandique ei inditi. Nam ut visum est)ὰ smilibus eos actibus seri statuit,& eui omnino virtus habitus esse,ge consuetudine comparari visa est habitus itidem consuetudine compatis
Non quidem ex iis, quae iuxta virtutes vitisque &facultates nobis eueniunt, num hae illis congruant, te virtutes omnino vitiaque sacultates sint, declarandum Aristoteli erat: sed ex iis magis, quae de illa de hae mpetantur, Et ex illotum harumque muneribus. Nam proximus magisque a proprio virtutum vitiorumqueia iacultatum ingenio naturaque , & magis a priore
vi ipse inquit) mult6que omnino ex iis deesare tutexquisitus. siquidem a diuersis rebus eadem soriaeuenire nobis queant eodόmque modo afficiamur: atqui diuersae sunt tes, ut idem operentur, fieri prorsus non potest. Quoniam scilicet nos' inertes ac segnes,& velut stertentes demortuae ine, sed maxime si enuae gnavique res Αt stoteli inprimis virtutes & vitia ponuntur , eaeque virtutes illae di bonae ac laudandae, haee veto vitia re praua detestandaque, re boni laudandi
re qui illis , ptaui contra uituperaudique qui hisonati sunt, qudd ab illis probae ae laudandae , abiis eontra pratiae detestandaeque eduntur operationes: virtutum omnino ultiorumque tum de saeuitatum mperationes , Ze viratumque interdum Aristoteli erat munus. Et siquidem eaedem vitatumquς operationes
minusque idem visum foret . eaedem pioisus hae illis
ponendae , sin minus , alia omnino inquirenda et attes, quae quas virtus vitiumque edit, eas ipsa etiam edet et operationes, cuiusque idem quod virtutis vitiis. que esset munus , de haec vitiust ponenda , vitiumque. At detur hoc Aristoteli, re tectὰ modia ex iis,quae iuxta saeuitates nobis eueniunt, virtutes eas vitiaque noti esse collectum sit e non eas, sed habitus omnino quosdam virtutes vitiaque esse declaratum st. Si squidem id modo praestetit saeuitates, idque ea tum sit ingenium, ut ad pertui bationes accipiendas aptos nosiaciant , id earum opera irasci, dolere , miseretique possimus tantum , minime vero di pertilibationes accipiamus , irascamurque, se militeamur, & doleamus,l vel f saeuitatibus perturbem ut quidem,at aeque omnes,l de quod aliis ali; plus m)nusve perturbamur, non diuersis id saeuitatum ipsarum vitibus, sed, diuersae per- tu ibandi consuetudini, diueisque donandum si dis ciplinae,s inquam natura singuli eademque mensura perlut bemur , & id postea alio. plus minusve alius pet- turbetur, quod plus minusve perturbati assuetus strvere nee probi nee praui iuxta facultates dicamur, nee laudem ut vel vituperem ut , de facultates ipsae nee bonae Se laudendae , nee malae detestandaque
Quoniam veto quibus facultatibus perturbati ope-lasque possumus, iisdem vel Aristoteli ipsi perturba
496쪽
mur atque operamur: quin quod passim fit iuxta saeui
tales boni vel ptaui dicendi, de laudandi vituperandiue sinus, de quin virtutes vitiaque facultates sint, ne Peti. patetici quidem ipsi . nisi positionis tuendae non vetitatis inspieiendae studio teneantur, negent unquam. In de portli virtutes vitiaque saeuitatibus attribuenda non esse statuens Aristoteles, qu bd illotum operationes consul id fiant, hae veto irrationales sint di ineonsulcat partes, 5e facultates a seipsis, de ab anima etiam, ut videtur , substantias diu et sat sicit : qui ut alibi dictum est in nihil proicis a seipsis, de minus etiam ab animae substantia diisetunt , sed omnes sinul uniuersae insunt animae, quantulae uis scilicet eius portioni,de puncto euiuis eae insunt omnes. Quin si vetum intueti libet , nusquam ipsae existunt, sed a nobis animae inditae sunt,dum quae pati operatique videtur, patiendi ea mperandique potentem esse ponimus. Id enim non aliud quicquam dicimus , ubi quae patitur qperaturque anima, patiendi eas operandique.facultatibus donatam esse dieimus, Ee Aeete id ut licuerit,de recte etiam factum sit. Forte enim clarius in ipsius facultatibus quam in anima ipsa eius pactiones operationesque inspiciantur declarenturque: at non certe earum ulla A. euitati vili quatum scilicet nulla existit unquam )sed ad unam omnes animae ipsus substantiae tribuendae o
Ipsa enim uniuersa , quavis sellieri sui ut dictum est) portione,& puncto quovis, de sentit & intelligit, de appetit auersaturque de mouetur. Itaque, qui facultates inconsul tb operari re irrationales esse ponit, ipsam is animam inconsulto operari Ee illationalem ire ponit, vel ratioeinandi quidem saeuitate donatam esse, at nulla ea, ubi quid appetit auet satvtve, te iuxta appetitus odiaque operatur, uti. Quae ibi praecipue ratiocinati &eonsilia inire videtur, ubi iuxta ap. petitus odiaque operatur , de manifeste a eupiditatibus odiisque ad operandum , ad ea scilieet quae appetit comparanda, ad eaque quae odio habet amolienda im. pellitur: de cui propterea latiocinandi vis indita vi. deti potest, vi quae bona appetentaque visa sunt, de quae appetit omnino sibi eomparare, de quae mala o dioque habenda visa sunt, Se quae auersatur omnino amoliti seiat. Tum ut saeuitates ipsae appetant odiί-que habeant, de singulis proprium attributum sit munus, alia scilicet sentiat, intelligat alia de appetat,auerseturque alia,le moueat aliamon tamen has inconsultis operati dixerit Aristoteles. Vel ipsi eniin quae appetenda , odioque habenda, de qui edendi sunt motus non ipsae decernunt saeuita tes , nee sua ipsae sponte , sed vi distum est) sentientis intelligentisque, de huius o innino arbitrio appetunt a.
uersantiitque re motus edunt, ea nimirum perpetuo appetunt aversanturque, Ad eos edunt motus, quae sen.
tiens intelliginsque, quin quae hie una avpetenda re. pellendaque, Ze quos una haec edendos decernit mo s. Nam vel quae suauissima maximeque expetendaensui videntur, si intelligens mala ea, de vitanda de .cernit, nihil ea appetimus nec sectamur unquam,quin exhortemus ea reiicimusque, & quae dolorifica molestaque de vitanda prorsus sensui vident ut, sibi bonaea salutati que de amplexanda decernit intelligens, appetimus ea amplexamurque. Quod nimi tum ti appeten, de movens saeuitas intelligentis arbitrio appetit, motusque editi ge nullo illo temporis momento , quo iniuria malisve asseeta indignati excandescete que de tristati videtur, iniuria se maloque affectam.intelligere decernereq; Iotest, quod quae ut decernat eognosceda sunt nota ei iunt, aut esse videt ut omnia. Itaque quod dictum est)perperam Aristoteles virtutes vitiaque n. cultates non esse inde astruit, quod hae inconsulto,con. sulto illae operantur. Et ii virtutes viti que habitibus at-
tribuenda videntur Aristoteli, qudd probe iis vel male
in perturbationibus affecti sumus ,re recte etiam ei visum est virtutibus vitiisque non commoueti nos, sed assici quodammodo , ad perturbationes nimirum motusque ita vel ita disponi, si omnino quod maxim) Aristoteli plaeere videtur) eae animae conditiones vit tu res vitiaque 'onendae sunt, quibus ad perturbationes ita vel ita disposta est anima riam eo etiam nomine virtutes vitiθque facultates ponantur oportet. Manisesto
enim iuxta natum vites aci perturbationes ac motus ira
vel ita snguli disposti sumus.
Eis ut Aristoteli platet is modo iuxta virtutem ope ratur , qui quas edit operationes sciens eas edit volens que, neque ob aliud quicquam , sed illatum edenda tum studio , de qui maxime insuper in iis operandis constana stabili ver utique non habitibus consuetudine comparatis, nec ita operandi consuetudini, sed facultatibus ipsis, ipsque animae substantiae, putitati.
probitatique virtutes attribuenda sunt. Quae nimirum de exquisti Emὰ rerum naturas teriamque euentus intelligit , de sui natura probis gaudet operationibus, in. iisque edendis quin constans si stabilisque nullis a tebus abstrahi potest. Nam operandi assiduitas vi terum, circa quas operationes eduntur, notitiam quandam indat , de vi qua contra proprium animae ingenium eduntur operationes, perpetub operandas libens ipsa statuat, des quid statuat inter dumo at qua uis occasione iuxta propriam naturam operandi oblata, decretorum quorumvis oblita veluti ad ingenium redit, itaque operatur, prout natura operari gaudet. Poste ino , requia secus ac Aristoteli visum est , virtutes vitiaque natura nobis inesse , non consuetudine comparati declaratum est, nee habitibus illa consuetudine comparatis , sed iacultatibus, naturae videlicet , asiignanda
Qudd si paulo diligentius virtutum vitiorumque te
saeuitatum habitu simque Ingenium munusque intueamur, liquidA id pateat. Qisoniam enim ut saepe dictum est) id est virtutum munus vitiorumque,idque mmnino virtutes praestant viti5que , ut anima, euius sunt, bona vel prava fit, &recte vel ptaue proprias edat operationes, animam nimirum ut seruent perfici nique, vel perdant eorrumpantque, de ad proprias , qualencumque eae stat , anant operationes , nequaquam res veluti animae appensae, de quae nullo ex ea negotio remoueri queant, sed quae penitus ei inhaereant, penitusque ei infixae unitaeque , animae scilicet substantiae propriae sint, vel fiant saltem, virtutes sint, maxime est necessatium, proindeque nihil ea immutata, nihil ipsae vel longὰ aegerrime immutentur, de nequaquam quae segnes inritesque sint, Se nihil ipsae operentur, ne que ipus donata anima nullis operandi donata sit viribus, sed quae quas anima edit operationes , s non ipsς, at ipsarum tetiὰ opera, & quatenus ipsis donata est, eas anima edat omnes. Huiusmodi virtutes vitiaque cilm sint, Ee habitus manifeste veluti extrinsecus ad animam adueniant , & qui praesertim animae substantiae eiusque saeuitatum naturae aduersantur, nunquam ad-eb infigi ei possint, quin nullo ea negotio au Alantur, de nullas ipsi operationes edam unquam, nec eas edera di vires, animae in dant ullas , sed prae in existentes tantem veluti eonfirment, nihil videlicet eorum quae vi tutum vitiorumque propria sunt eum habeant, facultates contra penitus animae inhaereant , quin ita eius substantiae infixae via itaque sunt, ut siquidem ratione, alia certe re ab ea seiungi non possnt ex eaque auelli nullo pacto queant, at tandiu eaedem seruentur, quandiu re substantia ipsa, Ee quae 'uod anima appetit atqueo petatur, vel ipsae omnino,vel ipsorum certe opera, de vi dictum est) quatenus ipss donata est anima , ea appetat opereisitque omnia , conditionibus nimirum, ruae virtutum vitiorumque proptiae sunt , sacultatesonata cum snt omnibus 1 quin virtutes ae vitia saeui
tales sint ambigi non potest. Itaque quod dictum est s. ii .
497쪽
virtutes vitiaque non habitus,sed quas didiimus saeulta te, esse liquido patet. C , ν v et xxxv. I inuta , nee soptim, nec numerum rem
nN eo etiam ineti indux videt ut Aristoteles, y quod non certum eonspicusimque nobis vir.3 tutum scopum proposuit, ad quem proprias
dirigentes operationes vittutes nobis comparemus , de a quo eatum etiam numerus haberi posset, sed admonuit modo passones atq; operationes medias oportere esse. Siquidem continuis iis coniunctisque existentibus,&quae maximὸ vitamque in partem extendi queant , longe aegerrime . quod ipsarum mediumst, inuenite licet, multoque etiam aegrius,quod ad nos id sit, c.m praesertim nullo temporis momento idem
permaneat. Certus liaque scopus, re eertus firmusque proponendus erat finis, quem intuentes te te opere mur , di qui etiam virtutum numerum, de singulorum munus nobis manifestet Neque enim rem haberi is potest, nisi cuius gratia illa snt innotuerit. Nusquam igitur Aristoteles vel eas, quas ponit. virtutes esse . de nec plures, nee pauciores esse posse declarat, sed veluti ab aliis eas sumens ,eatum ingenium deelarat. Itaque multas, de maximὸ necessalias clai sque Solertiam Be nefieentiam , Gratitudinem, aliasque omittit,Sobrieta tem Castitatemque quae de natura diuersae sunt, Ze non perpetuo sbii pti coeunt, sed separatae in multis inueniuntur in unum agit, Sapientiam Prudentiamque, quae ut expostum est ) una prorsus sunt, separat seiun gitque At si animae conseruatio persectioque illatum ponatur seopus: animae substantia semel eonspecta,ne volentes quidem erremus unquam di virtutum numerus, virtutesque ipsa statim manifesta fiant. Eae nimirum animae vires virtutes snt, quae, quae ad anima conseruationem persectionemque spe tint, operentur. Beati,
qui natura probi,& animae substantiam intuiti, quoad licet, eam perficiunt, di persectam stant.