장음표시 사용
461쪽
i possunt,nihil eni in ΓΗ prius nὶhilque superius: superest
itaque ut intellectus ea cognoscat. Eoque etia amplius, quod principia exquistius cognosci quam ea, quae ex i. pss sunt, ortet Solus autem intellectus scientia omni exquisitot est. Nullam ipse afferens causam, eur, quod
visum suetat non a sensu ea coenosei possent. At sui illa explieant. Quoniam inquiunt id est uniuei sale quod si . mite & idem in s n ulatibus inest & unum omnino in multis: id vi constituatur, quae smilia in singulatibus conspecta sunt ab iis se risum, quae sngulorum proptia apparent, in unum: agenda sunt uniendaque omnia.Id autem sensus minime pixstare potest. Singulatia enim modo percipere is videtur Inquetis quae percipit haerer minime vero quae praesertim non stinui percipit ton
serte,& quae si milia omnibus insunt, ab iis quet singulorum propria apparent, seiungete separatόque re in unu agere unireque. Similitudinem itaque quae singulatibus inest.&puram illam, id stilicet quod unum in omnibus di simile in diuelsis visum est, seorsum a reliquis quae singulorum propria sunt, intueri, non sensus, sed substatiae alterius opus esse existimandum est, intellectus nimirum qui bene sui natura agilis de bene mobilis, 3e coferte quae sensus percipit, quaeque similia sunt in unum agere & separare quae diuersa sunt, Se omnino ab alio ad aliud transite pollit. Modus itaque inquiunt quo niuersale constituituteognosciti Irque, inductio quidem est eiusque assumptiones sensus ipsi ponunt, qui scilicet s ngula ita peteipiunt: at concluso intellectus est,& ab intellectu e 5fieitur,quod ut dictum est solus is de con- ite & colligere de separate posit. Qudd si quando inquiunt sensus uniuersale Aristoteli percipit.non putum ipsum sincertamque , de penitus a lingulari seiunctum, quale intellectui intelli it,sed singulari eonfusum commistumque ra ad ungulate vereens, se in sugulari omnino,& quod non vete uniuersale videri possit,petcipit. Nimia sane teligione Aristoteli adstricti Peripateti ei, qui & sbi ipsisti sensui tepugnantem illum intuita venerati tamen non desistunt, de quae manifeste is propriae postionis tuendae gratia protulit, propriis ea absurditatibus propriisque figmentis stabilire nihil veten
tur. Rationis itaque inquisit quae uniuersale eonstituit,
assumptiones ipsi ponunt sensus ips enim sngularia
percipiunt at eius concluso intellectu opus est. Homo
nimirum Socratem Calliamque Ze Platonem bipedes vrsu percipit, Se ex iis quos visu bipedes perexpit hominem bipedem stantii 4 it non visu sed intellectu visus ab tilbo hoc de illo de illo dilatati. 3e a nigiis illis eoia stingi se peieipit Decet nitue itaque album omne dila.
rate, se nigrum omne constringete,sed non a visu, at ab
alia homini in existente substantia, Si qui albi nigrique actiones minimὰ ipsa peteipit quod visus conserte quae reipit non possitissmenia nimirum figmentis tegentes. Quae enim substantia album omne dilatate de ni taconstrangete vel statuere vel cognoscere omnino pollit,nis quae a nigro constricta est ipsa de ab albo dilatato
aut quae talionis ullius eonclusonem,quae in assumptionibus omnino continetur ,& quae necessario ex assumptionibus emanat constituere aut intelligere queat,nis
zuae assumptiones pete pii 3 At de ipsi itidem qui senim conserte de sinitia connectere posse negant, udem id illum operati aminiant. Vt enim non id uniuersale
quod intellectus intelligit sensus itidem percipiat, sed
magis singulari confusum commistumque, at e sngula, tibus omnino collectum id ut si summe est necessat tu Sensus iraque quae pereipit eooselendi similiaque colli. gendi saeuitate Peripateticis etia praeditus est. vnsi por-1b eundemque uniuersalem hominem ubique a nobis peter pi, non duplicem, de magis alterum singulari eon. fusum commistumque, quem cum sngulati aliquo sensupercipiamus, putiorem alietum magisque a sngulari se iunctum,quem nullo singulari conspecto intellectu c5prehendamus, minime declarandum videtur. Neque enim quispiam leot alium uniuersalem hominem, ma-
hisque aut minus singulari confusum percipit,vbi sngu item aliquem intuetur alium verb,ubi per se illum animo concipit: sed unum ubique modoque eodem snguial
lari confusum .vel ab eo separatum. At sorte,vel minus id demonstrantibus per Ipateticis, ineptus omnino est sensus, quae percipit, consene timili que eonnectere. Ipsum itaque pet ie,ipsusque naturam viretque,& num vere ea operari non pol si intueamur, ipsus sei licet circa praesentia operationem.Obleutius enim languidit sque,at eodem omnino modo e demque ratione qua circa praesentia operatur,eitca absentia itidem eum operati existimandum est. veluti isi tui ubi plures intuet ut homines conseri inter se illos, quis enim id neget3re quod omnibus simile atque idem cospectum est,omnibus attribuit, at non quae singuloria
propria apparent,omnes itaque bipedes ponit,at non mmnes vel varos,vel otios, quod omnes bipedes vidit, at non omnes vel varos vel vaticis: se absentes illos i colens,vel non simul etiam eonspectos, at omnes bip des recordatus omnes bipedes ualuit,& simplicitet bipedem hominem omnem,quotum nimirum nullum nobi pedem eonspexit, at non omnes vel vatos, vel vaticis, quod non omnes vatios conspexit vel vatos. Hoc quin
possit sensus,nullum ut opinor Peripateticorum obstat decretum quin propriae eotum postiones hoc ut posse ponunt. Quoniam enim eotum, quae per pia sunt, de quae ab iis passis vel circa ea operatus est sensus, in idis et memoria Peripateticis resdet omnibus: vrique
quae praesentia percipit,& quae a praesentibus passus est,ta quae circa praesentia operatus est,te quae de pissentibus decreuit,obseutius quidem ut dictum est ) languitidiusque,at absentia itidem percipit,& ab absentibus patitur,de circa absentia operat ut, & de absentibus d cernit. Neque enim quae ipse percipit sensus,& quorum cognitio memoriaque in ipso reposita est,non ipsum sed aliam substantiam absentia ea recolere de circa ea ope rati existimate licet,eod Em praesertim ut dictum est modo ab absentibus amet immutarique animal conspiei ει tibus,quo a praesentibus illi, passim est immutatumque. Sensus itaque, qui praesentes homines omnes bipedes videt & bipedes decet nit,absentes itidem bipedes videt de bipedes decernit. Satis haec teor sensum,quae sentit,conserte,de quae sutilia visa sunt eonnectere, & vni uersale olum no constituere Peripatetici declarant. At si amplius manifestari id expetant, bruta, quae ipss vocantur, id ipsis apertissime manifestant: quae solo ipss piridita sensu,ti uniuersales naturas omnes uniuersitesque quasdam cognitiones paulb sorte quam homines habet minus Neque enim quin hominem illa & leonem &ammat etiam plantamque,& huius ad illud differentiam, de ignem ea leneete, aetemque & aquas cedete dignoscant dubitare licet. Singulatium scilicet quae pete it sensus illotumque speciei actionisque memor consertilla inter se, re quae similia in illis conspecta sunt collis git,inque unum agit te separat quae diuersa sunt. Vt superque omnino alia ab Aristotele humanae animae indita videri possit substantia, propterea indita vi ierum si militudinem intueatur colligatque. C A p v et XIII. Vonon propterea intelucti a sensu duersis ponendi. -
id et i,sed seMyta ope inrethgit. 1 M 1 M s etiam a sensu diuersum poni Aristo. teli intellectu potuisse Peripatetici dixerint, qudd s singulare intelligere visus est,n5 pto ptia id vi, nee solus omnino intellectus, sed eum sensu Ze aliqua sensus ope, vel stitieet sensui combineius vel eo ut organo usus intelligere visus sit. Nam, quod quaeritur,sumunt. Quaeritur enim, unus ne idemq;
sensui sit intellectus, de num qualis Aristoteli pollitur intellectus homini inst re inde unus atque idem sensui colligitur, quod sngulare, quod sensus est obieetiim, percipit. Diuersum itaque u ponant, qudd non solus intellectus, sed eum sensu illud pereipit, iam inesse illum homini, Ee a sensu diuersum sumunt, qui num in- st,ee a sensu diuersu, st, inquiritur. Prius scilicet intel lectum
462쪽
lectum D a sensu dIuersum humanae animae inesse de. monstrandum At illoteli erat, & nequaquam ex iis quae percipiuntur id astruendum : quae nimirum vni cognita omnia, si non temere superfluEque alter adiiciendus est unum homini inesse declarant. Tum modus quo,quae alterius sunt,percipiat opereturque alter, & multo qua Peripateticis iactum est, apertius explicandus. Non s- quidem qui incorporeus immaterialisque intellectus materialia intelligat, & a materialibus igitur quoquo modo patiatur & materialis fiat , t nam Se intellectum quoquo Hodo ab iis qua intelligit pati eaque in seipso suscipere Se ea omnia fieri Aristoteli flaceta satis decla ratum videri potest . propterea ea illum antelligere pro nunciantibus,qulid sensui atque imaginationi iungaturre utriusque terminus si . semia pacto quo communis princepsque sensus,quae sensus singuli percipiunt. illis mixtus auorumque existens terminus ea omnia aesensuum sngulorum percipit passiones. Esto enim sensilium omnium communis terminus stsensus . non ut nobis visum est quod una eadem que imae lubstantia sensoriis inexistat omnibus, itaq: una eademq; ienslium omnium percipiat actiones, sed
ut Aristoteli placet quod sensoria omnia singulique
qui illis inexistunt sensus ad communem sentum v num existentem, de seorsum long 'ue ab illis positum. vi ad communem serantur termitium, veluti ad centrum si ner, is itaque communis omnium terminus quae illi per cipiunt Ze quae patiuntur,percipiat patiaturque & ipse ea omitiarat nequaquam modus ex iis patet quo intelle,cius quae sensus sunt percipiat. Neque enim ea inteste.ctui adsensum imaginationemque . quae eommuni sen. sui a sensus sngulos est , eognatio esse Aristoteli videatur. Communis squidem sensus sensuum sngulorum, veluti centrum linearum ad ipsum delata tum , politus Aristoteli terminus non eiusdem modo illis ponit ut naturae, sed idem omnino illis omnibus , qui igitur quae
illi peieipiunt de qu s illi patiuntur percipere patique Zeipse queat,Se necessatio etiam percipiat patiaturque geipse. At intellectus quam longissime a sensus natura Aristoteli dimotus neque iungi illi neque illius terminus fieri potest Non igit ut quod sensui iungat ut intellectus Ee quod sensus terminus fiat,quae sensus sunt, de singularia percipere posse videtur.
At neque quod eo ut organo utatur. Ut enim ineor poreus si Aristoteli sensus, eoi poteo certe organo opus
habet de s ne eo nihil Aristoteli sentite potest. Et intelis lectus itique si sensus ministerio utatur, corporeo Omnino utatur organo: quod , t dictum est in inime Aristoteli placet.Tum neque modum leot explicent Peripa, tetici unquam, uo incorporea nullique corpoti hares substantia, vel alietius sit ipsa organum, vel alia simili
aut re omnino ulla ut organo viatui, explicandum omnino. Neque enitia adeo tes a sensu dimota sola enuncia tione contenta videri potest. Alius itaque Peripateticis modus,aliaque indaganda est ratio,qua intellectus singularia intelligat. Et nis in sensus naturam illum agant materi alguique omnino iaciant, nunquam ut mihi quidem videtur illam inueniant. Non si quidem imaginati licet, quὶ incorporea atque immaterialis substantia Semateri a nulli inhaerens formas pertitus materiae immet fas illatumque insuper sentiat actionest nisi enim id fiat minime illatum natura innotescat Ze vix Nequaquam
igitur alius a sensu intellectus poni Aristoteli potuisse videt ut quod licet singulate intelligat,non propria ipse id vi,sed sensus ope intelligit. C A . v x X I I I I.
expertia esse. 3 Axio Mix quibus non eandem in homi i ne substantiam sngularia percipere & con- serie ea inter ses miliaque quae iis insunt col. ligere Inque unum agere, unIuersales nimirum naturaeonstituere Peripatetici astruunt, satis reor superiuste iee e sunt: ex modo soluendi, quibus quod rei ignotum est,non ab ea ipsa percipi intelligique, quae, quod
notum est sentit contendunt, squidem non & ipsae reiectae sunt consutataeque omnes. Quoniam enim propterea praecipue ratiocinandi facultas sensui Peripate
ricis abnegata es, quod non bene is sui natura agilis mobilisque re qui lus percipit conseire intei se ea di iudicatίque queat qus ratiocinandi substantis operanda omnino sunt, sed in iis qus percipit perpetuo har
ae visus iis est,re liquido illa omnia sensus operati conis spectus est nequaquam ratiocinationis expers pone dus
est. udd illa operan/i impotens st. At age diligentius
Forte enim ea modb agilitate donatus si , quasi milia , quae in rebus conspecta sunt , conserie in tet se inque unum colligere ,& quae petcipit imaginari recolereve ea omnia possit at nequaquam ho tum smilitudine quae non pereepit pereipere. Id porto non alia, aut proximiote ratione manifestum seri potest, qua eorum quae /nquiramus tum& medii quo ea intelligimus inspectione. Nam si illa sensus obiecia & sensui omnino percipienda , hoe vel b sensui percsptum esse appareat,quin 'us sentit substantia ratiocinetur dubitate nolicet. aus igitur inquirimus,& medium, quo ea intelli
gimus vel sepius ultumque conspectum iterum anteo culos ponere ne grauemur.
Qus uniuersa sensui occulta ignotaque sunt substanatia ea nulla qui sol aut qualia inquit et e videtur qui nimirum pacto nullo innotescere possunt: at ea modo quorum quid setisui apertum est de ignotum quid. Quae se ilicet integra innoteseere possunt,s qus horum nota sunt in aliis qui penitus innotuerunt, quε scilicet uniuersa sensu perespimus inuenta stidi tib dc ut dicis est quae sui natura,& in ente quopiam iuneta sunt, perpetuo iuntha esse volunt. Vbi igitur quid rei cuiuspiam liabemus.& quod ignotum est inquirimus , in ie penitus nota inquirimus eoque in hac inuento, qus ei in re penitus nota annexa sunt iunetaque an nee 4mus omnia. Hoe porto alia substantia nulla, sed ea tantum operetur, quae de rem penitus per caepit, quaeque eius memoriam
seruat:& qus insuper quod rei non penitus notae notum est, sentit pereipitque. Non scilicet quae iuncta sensi sensus contraria esse opoitcte, vel qua contraria sensi se sus eontraria esse oporte te, non sensus ipse sed alia decernat substantia. vel lationis itaque penitus expertibus reliquis conspectis animal ibus, qui in homine sentit,eandem de ratiocinati existiniandum solet, absoluistionem quid factam quam in illis est, persectioremque. Ed igitur magis,quod vel Aristoteli ipsi latiocinati illa illotumque actiones mulis & ptudentiae Ze sanctitat is etiam vereque fortitudinis plenae videntur aliis N loge illotu petitissimis no hoc tantum , sed nihilo sere quam homines minus animalia omnia, aut pleraque proprias affectiones passonόsque de necessitates omnes conferre inter se constisque inite, eaque de animalibus mulijstecensent, in quibus manifeste talioeinari, & illa etiam omnia operari videntur. Ratiocinati nis inquit Aristoteles)est, virum hoc an illud agendum sit considerare. Quin igitur animalia omnia aut pleraque quadam ratiocinadi vel existi,nandi ut dicemus)cominemoradiq; sacultate donata snt ambigi no potest Eotum enim loge plutima plurimis in a. hion ibti, quid agedum si manifeste eosdetate & vel uati perpedere, de plerum et, quos pr stat seligere agere qud: eorum opera omnia summa industria summaq; arte eo secta esse videtur. Natura,inquit,duce ea operatur per aputq;: at rationis omnis omnisque opinionis expertia
esse inde manifestum fit, quod nulla fides confidentia nulla illo, uni vili indi potest. Nam si ratiocinandi vis vl-lla illis inesset uti ite persuasione aliqua eapi R eonfid g. tia omnino aliqua indi illis posset. Retu sanρ , si nihil pei suaderi illis potest. neque ulla indi considentia .s nihil omnino quibusvis hominum saetis de propria natuta letitateque deponunt , raraonis prorsus expetita e sti
463쪽
existimandum est. Nam quae ratioei nati potant, ea saepius praesert im admonita edoctaque bene sibi ipss euen
tutuna quid aut necessatio etiam sib eundimi amplectu ut id,aut aequo tandem animo sustinent ,& ά quibus s. bi bene Actum vident benefert etiam spetant confidui. que,& suoplicio aGcta i parere t ecusant iterum peccate abstinent,persuadeti sibi omni nos nunt, itaque Mimansuescunt. Quaedam itit ut ratiocinandi dignos cedique vis animalibus insit oportet. Nam de blanditiis beneficiisque allici capique videntur, de non modo ben saetoribus contulere, sed amare etiam hos colet eque.repugnas etiam pro eis pugnare, gratiamque habete 5 bi licet referte etiam ' vel quae summopere appetunt aversari,aut non agete poenis ob ea affecta 8i vel minis terreri ,eaque interdum illotum multa distere,que non multis hominum discere liceat.
Nec vero si ratiocinandi e praeteritis nimirum retum
actionabus ea tum smiliumque nihil dum agentes vites intelligendi dignoscendique vis animalibus tributa non sit quae eorum longe plurimis manifeste inesse videtuo
pratacitatum passionum prateratorumque motuum c
gnitio,memoriaque indenda iis erat ulla. Neque enimalium ea in usum indita videli potest, nis vi vel nihil api sentibus eo macta passaque rebus , earum vites dignoscat tamen Itaque alienas eas de a quibus ob laedantur,nihil amplius ab iis offensa a uel sentur declinEntque similes vero cognatasque,& a quibus adiuuentur, nihil haesitantia sectentur amplexentutque,eadem te ilicet ab
iisdem vel a similibus sese passuta cognoscentia. Nec ambigere licet quin in praecipitia quaevis Se densa in quaeuis passim tituant, nisi nullum ubi adest densum cui innitantur,ia a quo ne delabantur veluti rejiciamur, sese substinete Ee densa permeate non poste dignoscant, de
ex iis omnino qui sensu percapere. Minus etiam ea peragant ob quae pelagenda vel in primis ratiocinandi vistiadita hominibus videtur. Nec victum scilicet,qui non omnibus semper praesto adest, sed eorum multis magna plerumque industria comparandus est,comparent , nee prolem ibi edant, ubi commota tutoque eam edant Berectὸ eam educent ac instatuant etiam .. Nam 3e id itide eorum multis saetendum est , Ee fieti etiam videtur, de summa haee omnia industria prudentiaque ab animalib. fieri ipse inptimis Aristoteles praedicat. Vt nusquam satis hominem mirari queas,qui cu summa ratione anima
lia uti intuitus si praedacetque, nulla illa iis pollea de anulla ut videtur impulsus necessitate inesse decernae. CA T XU.
stilians iam, qua in homine ratiocinarare, non una'
simplicemque esse sea ex an a a Deo creara ritu es ne earuio compostarn esse: ct facti rarem ι-gnotas rerum coniuriones ex ear si Iutidine, qu
in ente penum noto eo lecta sunt, gnoscenas, no ratiocouaria ameli genu ue ,sed ex si marida vel rem memor Aporim appellandam esse. ε Τ vel si quas sensus non percipit telum coni ditiones, ex earum quae enti insunt, quod pe- nitus sensui innotuit, similitudine percipit eat omnino facultatem,qua humanae animae propria videtur,le rationalis dicitiat.teliquorum itidem animalium animam sortitam esse manifeste intuem ut notamen de ipsam veluti humanum, rationalem esse dica.mus unquam,animalium nimirum spiritum is enim a.
nimalium animae substantia visus est esse γ iationalem de ipsum , veluti humanum ponamus. Nec propterea modo quod humanus quia muliti quam seimus purior est de copiosor, ut exictimandum es, de ad motus recolendos multb eommodiorem nactus est locum, proptere que qui in ipso fiunt motiis nullis a suli.
ginibus interrumpuntur, confunduntur que unquam, litaque integros eos purosque recolit spiritus adeo
semino praestani ius ratiocinatur, ut huic ille collatus ira tiocinandi prorsus impotens videri postlii sed mulibamplius . subd humanus non solus ipse, sed eum animis mul a Deo creata , Ee hominum singulis msuis ratioci natur quin unus ei ademque sactus videri potest. Quo nia enim quae homo sentit Se qua appetit.operationesq; quas iuxta sensum appetit inique operatur,non aha conporis pars,sed uniis mMo sent iij appetitq; atque opera tur spiritus prauas liurus appetitiones operationesvanimae ab iplo creatae morte Deu uni r vrique ut lavi
peritis dactum Hin nisi propriorum operum ciorem ini
quumve Deum existimate velimus t mrcessario animam tb inio creatam. de hominum sngul is infusa m,uniuerso
quidem si gulmsi eo inrt,ut Saetosacta Ecclesia doeet, at spiritui praecipita ut propria iarma inditam esse tu cdieandum est,facultatἡmque ei tributa,quin munus imis
politum esse,ut formatum reliquaru ritu,quae materiaruquas subeunt vitibus ieiectixecit lupiis , de una omninoi sis faciae,propriatu actionu operatronumque potentes
illa, ne iunt anima itidem a Deo creatade spiritui indita proprium ei ingenium proprios queinderet Dotes. Itaque non ulterius pratias Desique invisas aed pro . basi eoq; glatias, de qua diuinae animae propriae videtipollent operet ut operationes. Et propterea omnino,ut
ut quae nihil spitiins vitib is illeeebtiiqne cederet, sed
prauas illia ad voluptates prauasque ad operationes ruentem cohiberet repti metetque, de ad probas Deoque statas ageret, ploprium ea ad opificem ad cognatesque ut rediret substatias, teri que cu his longeque beati limo sueretur auo.Quae cotta propriae originis proprieque dignitatis Se mu netis a Deo impositi oblita spiritus
vitibus saecumberet,proindeque nullas eum voluptatibus nullisque reiiceret ab operationibus, quin veluti ipsius assumpto ingenio isdem quibus ille voluptatibus iisdemque oblectaretur. Opetarionibus, de qua uis spiritur sectati obsequeretur e in terrae ima deiecta proprii opificis propitique parentis . At eognatarum substatia tu, quibus adeo disiimilis facta est, intuitu orbata, quibus digna est, perpetuo lueret poenas. Itaque quonaam quae in homine ratiocinatui substantia ex anima a Deo infusa, & e spiritu e semine educto qui sui natura rationalis noest ὸ diuina nimirum immortalisve altera de e sensti
mortalique altera coposita est substantia quoniam homo quod caeteris animalibus denegatum est non sens lia modo mortaliaque,qut ad pr sentem mota sui ipsus pertinent conseruationem tutelligit appetitque, sed diuina etiam iminottaliaque δε quae ad aeternam sui ipsus spectant conseruatione intelligit appetitque duplex v-tique homini appetitus de duplex indendus videtur intellectu si spiritui quide praecipue uteiqi, at ab anima alter a Deo optima x. creata, a spiritus ipsius natura altera. Siquidem quae intelligedi vis non hominibus modb sed animalibus etiam inesse apparet, sentienti substan tiae & spititui omnino indita si omnis.
Et duplex quidem homini appetendi vis antiqui
tibus etiam indita est de altria eaque, omnino, quae spiritui attribui potest, sensim res, de quae bona appa tent , vel si vel ἡ bona non sint praesentemaue modo appetit consetuationem, proptereaque sentitium appeti. tus appellatus est, altera diuina immortaliaque, te ii, tu tam a ternamque sui ipsus appetit conseruationem, Se voluntas nuncupata est. Atineusandi videri possunt.
qubd no Se intelligendi vim duplicέ secere, sed ea omne unam eandemque posuere Ee cosuso nomine intellectia appellarii. Mani sese enim bene a seipsa diuella cam st quod nobis factu est distingueda omnino erat dealteravni homini indenda quae scilicet uni ei ab anima a Deo ereata indita erat,de qua sut dictum est diuina immor taliaque,de quae ad aeternam sui ipsus conseruationem spectant, intelligit altera spiritui etia tribuenda, qua istensiles modo res, de quae ad praesentem modo sui ipsuscoseruationem pertinent,intelligit, ignotas nimitu rerum eonditio des ex ea tum smilitudine quae in ente penitus sensu percepto innotuere, percipit qua non hominum odb, sed multotiletiam animal tu spiritus sortitus
464쪽
quomodo,quae animae a Deo creatae, quae una certδ ve rὰ rationalis est, inest,appellat ut nucupada est, sed exi stimandi cognostendique,vel ,s placet, eommemorandi. Nam occultatnm rerum inquistio inuentioque co-
memoratio quida est. Manifeste enim ut visum est quae ignotum quid inquit it substantia, non aliud operatur, sed quae in ente, quod non uniuei sum innotuit, notas habet conditiones,quo in ente penitus ei noto conspectae
Quoniam igitur dupli et intelligendi facultate piaeditus est homo , proindύque non sensile tantlim a pira thiisque bonum, sed vetum etiam aeternumque intelli git, di horum alterum eontiatium interdum apparet
alteri .fle homo ad utrumque appetendum libet est , libriumque arbitrium hibere dieitur: s quod velὰ bons
est eligit metetur .sn malum demeretur. Id reliquis animalibus euenire non potest. Unum enim modo bonum cum cognoseant, idque modo elim appetant, proindeque ad id modo cana serantur, nec mereti ne demereri
possunt. Itaque ubi sacrae diuinae litera intellectum animalibus demunt, intellectum iis demunt quem anima a Deo creata hominibus indit, non eum qui vetὰ intelle tu non est,sed ut dictum est) veluti commemoratio quaedam Se qui animalibus inesse videtur. At unde digressi sumus redeamus, e rationes reliquae , quae humanam animam in multas Aristoteli diuidunt,inspiciantur
uersam ponendam esse . Psa qua radisci ratior ab L . ad aliud transit, a ve sensu haeret. Ο ὐ eandem postremo substantiam in homine sentite ratiocinarique, praesentia nimirum agentiaque de temota nihilque agentia peta cipere ponentes Peripatetici, quod quae piae sentia percipit haereat,quae verti absentia inquirit ab alio ad aliud transeat, nihilominus ineusandi videntutquam si diu etiam ponant artificem cui eandem quidem materiam eundemque in usum,sed diuerso positam studiuersis organis & diuerso omnino tractet modo. Non modus se ilicet quotes cognoscuntur,sed ipse intuenda sunt tes. Eaedem enim quae sunt, eidem omnino lubstatiae eognoscendae percipiendaeque Aristoteli praesertim sunt. Modus se cognitionis etiam praestantia si diuersa earum positione varietur, minime a diuersa substantia percipi illas arguit: veluti neque alti fieem diu ei sum qui materiam eandem , at alio situ locatam,aliaque distantia, non Psdem organis,nec eadem omnino tractetiatione.Quda si cognoscendi itidem modus intuendus est non mansio tantiam transtusque,sed in quibus manso, Ze quibus a rebus ad quas transitus fit, intuendum insuper,se inulto etiam prius multoque diligentivis , di
diuersis iis conspectis, a diuersa substantia peteipi ponendum. Sin eaedem vist sint omnes vel non eodem co gnitae modo,ab eadem eas substantia percipi statuenduomnino est. Peripateticis praesertim ut dictum est qui . bus nimiium cognitio omnis similitudine de cognatione quadam fit, de quibus propterea e diuersiι substantiis anima eo inponi videtur, quod diuersas pereipit tes. Ret igitul in quibus haeret, de a quibus, de ad quas transit anima , de quas insuper ratiocinatione inquitit 4 melligitque inspiciendae . de si erilem visae sint mnes,
substantiam omnino eandem manete, hae tete & itans te,sentire nimirum ratiocinarique e2 isti inandum est. Anihil prorsus differte illa omnes videntur, sed omnes sensile, esse.& sensu comprehensae esse omnes, vel compte hendi saltem posse. Transtus se ilicet qui fit, a te ut
dictum est fit cuius quid sensu percaeptum est se non ab ea uniuersa sed ab ea eius parte,vel coditione Vel actio ne qui sensui innotuit, ad rem penitus sensu per capta, cui id in si,quod in re,quae non uniuersa innotuit, notu habemus,ut qu cunque ei in re penitus sensu pete spia iuncta esse setis mus , in te itidem qua non uniueis ain.
notuit iungamus annectamusque. Nihil igitur xspiam videre est suod non senste Ze quod etiam sensu per caeptum non tit,nis id modo quod in qui ii tui. Qiiod ipsum,s dum ratiocinatione inquiritur,sensui mani sestetur,nihil ampliti, iatiocinatione id intelligere anima laborat, sed magis etiam acquiescit quam si ratiocinatione innotuistet: quod inquirebat nimirum nacta , de praestantiore quodam modo quam quo inquirebat. Non quid As a sentiente diuersa sit intelligens superius dicta , aut non a sensu pendeat, re ut dicium est imperfectior east te per similitudinem, sed anxia adhuc ratiocinatione id intelligere inquirat. Veluti ubi attingere quid e petit anima,minime eo conspecio aequiescit,sed ardentius etiam interdum attingere studet, nitituique. Vt liquid ii pateat, eandem de sentire di tatiocinati subsantiam, intellectiongaeque ut dictum est sensi esse post
Eaedem autem existentes diuerso sunt modo, quod eadem quidem tes, at modo longὰ diuerso animae illis percipienti expostae sunt. Praesentes nimirum hae inque
animam ipsam agentes ipsimque immutantes animam,
quas igitur ut percipiat ea tum modo exeipienda illi est attendendaque actio, in eis scilieet vel attingendis vel
intuendis haerendum immolandisinaqua. An quae remotae occultaeque sunt,nihilque in ipsam agunt, nequaquam vel intuens eas,vel attinges,vel earum excipiens actio
Alia itaque via aliaque cognitio earum, Ze quasi sensus indagandus est ratione. Id nimirum ut dictum est quod
in re non penitus nota habemus, in te penitus nota inquirendum , ut quae ei iuncta unitaque esse visa sunt, in ignota etiam te iuncta esse unitaque intelligantur. Non igitur quae ratiocinat ut substantia a sentieti te diuersa ponenda est quod quae ratiocinat ut ab alio ad aliud itas eat, haereat veto quae sentit immoreturque , sed eadem omnino & sentire Se ratiocinari, qudd eide res de sentiuntur 'e intelligantur,cte ubi sentiuntur, nihil eas intelligere curat anima.
Imaginantem inris genti ors ps inmergentem omnem
vovi M igitur quae praesentia percipiesubstantia eadem de absentia illa recolei e de conserte inter se , re quae similia sunt colligere , Ee ubi non uniuersa res innotuit, quod ignotum est , similitudine percipere quae sentit, nimitum eadem 5e imaginati re intelligere 3e ratiocinati visa est: una eadgnique imaginanti intelligens ratiocinansque 3e intelligent4 ratiocinans ponenda omnino st, s quakni eidemque idem sibi ips, itidem v num sunt. Non ig4tur Peripateti eorum rationes, quibus intelligente ab imaginante diu etiam ponui, de quibus intelligentε etiaipsam disseeant dilani inique reiiciendae : quae nimiiumcdm manifeste vanam astiuunt rem,tum satis ex iis quae
dicta sunt quaeque dicent ut reiectae Videti possunt. At modus latam ratioque explicanda squidem de ipsa explicata non est eui una eademque cum imaginet ut colis ligatque Se ratiocinetur anima easdAnq; uniuersas ita ei et tes,perfacilὸ imaginans decipiatur de quae nee sunt nee esse possunt imaginetur,nihilque ab iis commoueatur, ac ne asentiat iis interdum, at quae ratiocinatur aegrius decipiatur,nihil omnino quae colligit , 8e utraque iis quae intella git, assentiat omnibus, de a quibusda commoueatur etiam. Quoniam scilicet quae sentit anima. quae sensit recolete ea omnia conserteque inter se, he similia quae in illissimi colligere,inque via uin agere, di diuersa sepai a te, de ubi quid non uniuersum conspectum est quod eius occultum temanet, id quod innotuit in te penitus pei caepta intuens, intelligete xisa est,quae sentit
nimi tu imasinari di intelligo e de ratiocinati e saeile te imaginans de ratiocinans et lain decipi potest,quod mo-P. ii .
465쪽
tuum qui1 sensilibus in sellitu facti sunt cognitio ita
obseurat ut interdum, ut bene praesertim sbi ipss sui i les qui sunt, iisdem pro lsus pio in L que & res, a quibus fiunt,eaedem videri pollini 5e videantur interdum. Et imaginans seorsum, quod praeteritos motus tecolenti
iuncti ii in te idula obuii fiunt, quibus seoisum mora est:
dum entibus, si non verae eadem, at Ders miles , de quae clonginquo prascrtim per piae eaedem videli possunt, inlunt conditiones,itaque enit indi possunt, cuius non sunt. terea te qulid enita apud nos sorte omnia E lige diu ei sis composit a sunt partibus: itaque quae certatum illo tum partium actiones sunt pastione'; uniue
sis attribui possunt. Post temo & quod quae apud nos
sunt eueniuntque non neeessario fiunt nee necessctio eueniunt,sed non seri de non euenire possunt. de quae ficta sunt assiduοῦ diuersique eoi tum puntur modis. Ita
que illorum exortum const)tutionemque de euentumpet manent iἱmque ex iis quae fieri euenireque pleiunq; percipimus,latiocinantes facile decipi possumus. At colligens petraro perque aegre decipitur,quod nec obseura confusaque recolit, neque sensui occultu quod est similitudine inquirit, obscura interdum temotaque, de in rebus quae noti semper eodem eueniunt modo,sed
similia in singulatibus dudum manifesteque percaepta collogit modo, quae igitur id tantam ponit quod sentit vel quod dudum sensit.Pettatb itidem perque aegie quae necessatio & quae semper eodem modo fiunt intelligit, ubi similitudine intelligit certa propinquaque. At quae'
uis intelligat , quoniam eorum intelligit ii militudine quae sensu petcapta sunt, non quaecunque vult, de qualia igitur nunquam sensu percapit Ee nee sunt nec esse possunt, sed ea modb quae sensu per caeptis similia aut sunt aut esse possunt. Et iis itaque perpetuo assentit &eominoia et ut ab iis interdum . quae nimirum esse aut e
uentura omnino existimet iis smilia quae sensu perer-pit.At quae imaginantur quodlibet, sensu modo id pereaeptum eiusque cognitio memori Eque seruata st: quae scilicet sensu, omnia tecolere de quasi ante oculos ponere intuerique, re quae insuper seorsum percipit &iuncta esse nolunt, iungere 3e separate qui iuncta sensit & iuncta esse volunt. Quoniam enim Dae per capit, ea omnia in seipsa habet, & ubi libet . quόve libet modo , vel simul scilicet omnia . vel seorsum singula recolere potest,quae etiam diuersa separataque percaepit, nihil minus quam similia, agglutinate ea connectereque, de e multis diuersisque unum coponere potest, de quodente in quovis percaepit, id ei demete aliisve apponere, vae demum percaepit omnia,ut libet commiscere con-
undereque, atque unite se separare diuidereque . Et Centima nos igitur,le semicapras monoculosque viros, atque alatos serpentes estingere potest at nequaquam Ee essentiti iis multoque etiam ininus ab iis commoueri ab ipsam et essetis, de quae nullis, qua sensit, similia, neque esse euelut neque esse etiam posse videantur. Pimpletea igitur una existens eademque anima, de easdem omnino percipiens, res diuersae in earum pererptionee Eeitur, diuersaque ipsi eveniunt, quὁd non modo eodem expostas eas neque eundem in usum tractat. Nam& pta sentes inque ipiam agentes, ξe te motas nil, ique
agentes, de pereaeptas tamen, interdum etiam Se ignotas di in propria interdum eas natura intueri contenta est: interdum etiam 5e ab ea illas amouere. Et quod te
tum ipsa tun. inconstans instabilisque de diuersa est na .
no substa a perpetvi ho Nes gubem m. V 1 certε oblitiis Aristoteles, imaginationεl propterea hominibus inditam statuit, ut in-i tellectu vel passionibus, vel somno oppres- . se , illa homines gubernet. Penitus enim
incorporeus nullique corpor I haerens, ete ne eorporeo quidem organo ullo utens Aristoteli intellectus, minime aut sensus affectionibus passi ombusque s sensus e. nim, non intellectus,a sectiones passionesque sunt omnes aut corporis morbis, aut etiam somno opprimatur, aut turbet ut omnin4 quicquam. Multo ceti E quam im sinatio minus,quae sensus assecla comesque, de unu peiane sensui Peripateticis etiam visa, de quae niagnam omnino corporibus cognationem asinitatemque habeat, re sensus de eorporis affectionum particeps si necesse est.Tum homines etiam ipsos gubernas imaginatio interdum ratiocinandi facultate necessario donanda est. Nam vel ubi quae maximi rationi aduersari videntur a sunt homines ad quae ab imaginatione Aristoteli im pellantur oportet, ratiocinatione omnino aliqua duce de duplici interdum agere videntur. Siquidem de numagendum id si ratiocinantur,nec agere unquam arate
diuntur, nisi pensitatis plius impellentibus tetrahentibusque causis agendum statuatur.Tuni ubi id deeletum est, iis lium innitit ut quo agendu si modo.Non quidus quae ratiocinatur non eadem ima inanti fit. Neque enim modum illa inquirat quo agendum id si,quod c tra eius eonsilium de repugnante ea invitaque agi decretum est. Nee quiescat homo unquam, si non una eademove substan t ia, Se una omnino eademque vi,quae propo
ma sunt cognoscat appetatque omnia.
Nam diuersae homini si instit substantiae utique Ee diuersa appetat 3e perpetuo inter se pugnent oportet:Neque enim altera proprij boni propriaeque voluptatis oblita alterius studium sequatur unquam. Nee velli ab altei a alteram vel persuasam vel coacta dicant virumqtilitationalis enim Aristoteli imaginatio sensu .,nec persuasione ulla a latione allici,nec rationem ipsi bladii iii, ilis allicere queat. At neque sensus imaginatioq. rationi Peripateticis repugnat unqua,tationis materiae subi ei adue illis cum snt. Tu dulla corporis pars aut in existAsubstantia ad opus vllu in uita trahi apparet. sed,ubi delia betata est res, homo uniuersus prompte ad aetendsi moueti videtur. Ibi scilicet ut suo amplius expositum est loco secum ipsa pugnate anima videtur, ubi non unum bonum.sed plura de quae non s mul consequi liceat,pimposta sunt quod praeeligat ni initu anceps dubioque. Id quod 3e ibi itidem nihil minus pati videtur, 3bi plura proposta sunt, Se genetis etiam eiusde honesta vel pluravi ilia,aut etiam dulcia plura, Ze quae eode insuper sensa percipienda sunt.Tandium secum ipsa pugnare videtur
fluctuateque,dum alteri anteferat altetum, de cotempto omnino altero alte tum amplexandum sectandumq; statuat. idque ubi factum est,nihil amplius secum pugnat, nihil fluctuat nihilque haeret, sed veluti vinculis soluta ad id quod te lectum est agendum fluedumque accurrit. Vt ab una eadόmque subitantia perpetuo homines gubernari eandemque omnino imaginanti ratiocinantem
esse manisestum sit.Nulla igitur vel Aristotelis vel suoruratio obstate videtur, quin quae sentit eadem intelligat
anima. Intellectus itaque natura explicans ne audi edus
quidem esset Aristoteles rem scilicet superfluam tractas
inuehensque. At audiatur tamen. Forte enim res etiam
ipsa per se, Se absurditatum plena , re ab Atistotele om nino emcta,S: sui ubique Aristoteles similis, suo videliacet ubique arbitratu res componens,videri potetit.
itam De ιpsi propria mam sortitum,nee ensactu,nec sorpis omnino es e, nec corpore pro organo ita sed potent iam modo, aptitudo qtie adfirmas fisiopi das, ominium omnis esse Iocum. V o M i A M inquit Aristoteles no statim, neu semper. neque eadem intelligit intellectus, sed alias alia, non actu eum esse sed potentia,
cuiusnodi de sensus est, & pati, ubi intelligit,
466쪽
existimandum omnino est. Neque enim e potentia adactum agat ut, nulla intercedente passione. Minime
porto, ubi intelligit actuque fit, cortum pi visus , sed persei absoluique magis, non vere pati, quin passionis propriae dictae impatibilis prorsus ,re nulla ipse praeditus forma si oportet. Siquidem propria s insit,alterius aductu quaecunque ea st) pereat intellectus in aliud actus
Tea. i. ens. Et aliarum susceptiuus, de potentia talis, at nequa
. quam actu quid esse , 8e se se ad intelligibilia habete quemadmodum ad sensibilia se habet sensus. Veluti sei licet eorum quae sentiunt ne nihil actu est sensus,sed poetentia omnia: se de intellectus ea quae intelliguntur,potentia esse omnia, actu eorum nihil. Quoniam igitur o. mnia intelligit, omnia potentia eum esse actu nihil, nec mi L ει propriam omnino habere formam oportet. Quae nimis. rum si in existat, alienas reiiciat,& aditum iis obsepiat obstruatque. Vt nulla prorsus alia si eius natura, nihil,
- que ipse aliud si nisi potentia aptitudoque ad formas suscipiendas. Intellectus igitur nihil eorum quae intel- ραε. ligit actu prius quam ea intelligat eaque ipse fiat. Qua
propter neque corpori immisceri illum dixeris. Corpori enim immistus, necessatio eius qualitatibus asciatur,& ealidus sat frigidusq; , vel si quod sensus facito corpore pio organo viatur. Penitus itaque impermistus
penitusque incorporeus intellectus, & id modo exist gue, aptitudo nimii si ut dictum potentiaque ad formas sus cipiendas, & veluti formatum locus de teceptaculum. Non smiliter potio sensui intellectum p iti nullaque prorsus corporeo uti ipsum organo, inde intelligere, ibcet, quod ubi quod summe intelligibile es, intellexerit, quae minus intelligibilia sunt,nihil deterius sed prasiantius etia intelligete videtur. Id quod sensus minime sacere apparet. Excellenti enim sensibili percaepto, Obie cius quod est languidiusque minus peteipit: a robustio. te nimirum illius actione passo dissolutoque, pene de corrupto organo. At sormas ubi susciperit eaeque ipse factus suetit, non amplius potentia tan id m,sed actu est intellectus,de per se intelligere Se operari potens, nulla
externa opus habens ope. Et non formas molli, quas
suscepetit, quaeuue ipse ratius est, sed se etiam ipsum iti. telligit, qui scilicet lusceptis formis idem factus est illas itaque intelligens, &se etiam ipsum intelligit. Illud sorte dubitaret quis e si simplex atque impat tibilis est
intellectus,nullique admissus materiae, Ae nulli omnino commune habens quid ,quomodo intelligit' Siquidem intelligere pati est quoddam. Quae enim patiuntur, Ommunem agentibus mat etiam sortita sunt. Neque igitur quodlibet- a quolibet patitui, nee in quodlibet agitruodlibet: at ea modo an se ipsa mutuo agunt,& mutuo se ipss patiuntur, quibus communis subest materia.
eo quod saepe dictum est)tollenda est dubitatio. Nosed ieet cor tum pittit sotinas suscipiens intellectus , sed
perseit ut magis, e potetia ad proprium actum propria que actus pei lectionem, eaque omnia factus, ad quae comparatus erat: eo set me pacto, quo tabella, ubi figurae in ea depinguntur, quae in ea pingenda erant. Velu.ti igitur hoe ubi fit,minime cottumpi tabella videri po. test: se neque intellectus ubi intellectilia,quae potentia
est, & ad quae suseipieda satius est, suseipit, illaque ipsest, minime eum pati, sed persei potius absoluique existimanduin est.
Si intelles s fumarum si sceptione fit Aristo tam ritu sui eae propnaforma carere. Hormus D sussis, non pati, sed perfici visi sit: in corpore omnino m nimisue sensui auom tu ponendia stir R O p τ 1 η r ut videtur)le propria format piluandus esse intellectus, 3e neque actu ens,l neque corporeus iaciendus, nee corpori ullog modo immiscendus, sed potentia tantam esse
aptitudoque ad formas suscipiendas, di pati quidem ab
illis, & non in aliud ens at , sed persei absolu que ad id
actus, ad quod si tus erat paratusque Aristoteli visus est, qu bd intelleelio itidem veluti de sensus, sormatum ieeptione seri visa est idque modo animam percipere
quod suscipit, Ad quod fit, aliud nihil. Neque igitur, vel
quae pacto nullo percepta sunt,pacto ullo ab anima cognosci, nee quae etiam adsint, de in anima ipsam agunt, at nihil eam immutant,aque ei, vel eius Orsanis calida aut stigida .pectὸ haee quidem. Neque enim a quibus nihil patitur nihilque immutatur, nee passa immutataque est unquam, ullo ea pacto percipeie anima potest. Et si vel modica sol marum actio, modicaue ipsus passio, immutatioque ad illarum naturam percipiendam an natatis non sit, sed illi, ut sensus vel intellectio fiat, suscipiendae omnino stit: Utique & propria ipsam sotina ea rete, Se a formis quas percipit non vete pati, sed primae materiae more persci absoluique, statuere liceat. Siqui
dem formas suscepturam omnes propria eam carere o portet. Nam propriam obtinens aegre alienas,& non nisi
coacta deuictaque Ze corrupta etiam suscipiat. Et ad se mas suseipiendas sacta s si parataque nequaquam eas suscipiens eorrumpatur, sed perficiatur absis luaturque.
Et magno studio quod Aristoteli fictum videtur substantia inquirenda st quae formas sensu perceptas materia omni exuat: neque enim materiae dura imme iis sor malum vicem subeant, formaeque ipsae sint. Intellectus nimirum penitus immaterialis , formaque ipse ex stens omnes, summἡque propria natura activus, qui materiae immersas sormas, di cum aliqua materiae conditione 1
sensu pereepta, ut ipsus illas similes de penitus immateriales faciat. Id modo ineus,ndus videri posset Aristoteles , quod animam formas susceptura incorpoream statuetit. Quod enim vel formam , vel aliud quiduis susceptu tu est ens, aut passurum quid vel e quo aliquid eo tistituendum, corporeum id sit maximp est neces alium Nec imaginati licet formas, aut aliud quiduis ab incorporea nullique assixa corpori te sui ei pi posse. Neque ipsa igitur
materia ineorporea videri potest, Peripateticorumpi aestantissimi; minime videtur. Et qui incorpoream illam ponunt, huc acti atque illuc, modum tamen,quo corpus constituant generentque, inuenite nullum possunt. Et qudintumuis eum inquirant, nunquam reor)inueniant. Qui enim ex ineorporeis rebus corpus consti tuatut Minus mehercule hoe possibile, quam E non substantiis substantiam constitute quod vel summe e hortere Peripatetici videntur. At ut materia incorpo te sotmas suscipere possit, anima certu non potest quae nimirum plures simul L contrarias etiam suscipere videtur. Et ipse istitur vi visum est) Aristoteles inuitus quidem,yiopriisque pia sentibus positionibus aduersus
contrariusque subiecto tandem sensum donat, multuin
que eum non ratione tantum, sed subiecto itidem saeit, ut variis sui partibus varia suscipere de varia pati 5e variis moueti possit motibus. Nec velli non siti, litet sensui pati intellectus de non eodem sensui modo formas, quas intelligit suscipere, aut magis incoi potetisset sensui omnino dissimilis videatur,quod summe intellectui intellecto, ad minus intellectile suscipiendum intellige- dumque nihil ignauior fiat, quin promptius id suscipiat exquisitiusque intelligat. Secus ae sensus, qui excellenti sensili suscepto perceptoque languidius quod est obstutiusque, vix suscipit de vix petcipit. Vt enim sensilia in. tellectiliaque, de ultorumque perceetiones recte conis tulerit Aristoteles, minime ex iis sensui dissimilem, aut alium omnino a sensu intellectum declarasse videtur.
Quoniam enim non alias res sentit anima, alias vel dintelligit, sed easdem p torsus de sentit & intelligit, idq; modo a senstibus intellectiles differte videntur, quod
prasentes illa propriaque innotescunt actione, hae veto temo troccultaeque de s militudine quadam intelligunt ut, de quae intelliguntur omnes, s praesentes fiant sentiantur itidem omnes: nequaquam quae sentit anima intelligenti disiimilis, vel non eadem propterea ponenda fuit, qudd quae sentit ab excellentibus praesertim sum misque s asilibus magis quam ab intellectilibus comis P. ii ip
467쪽
mouetur nugisque patitur, te ab Illorum susceptione sentuque ad lati suidiorem sensilium perceptionem de bilior si isnauioiquet at non itur intelligit,scd sumnicintellectili suscepto intellectoque minus intelleet4 lepromptius suscipit eiquos titisque intelligit. vel idem
enim sensus, de ab iisdem insuper rebus, at non aeque propinquis non eodem patitur modo sed a quibus pro ximis summe immutat ut validisantisque exagitatur m
tibus,a temotis iisdem insensile quid mouetur. Non scilicet a pastionis perceptionis v e uiuetstate quae, ut di ctum est, vel eodem in sensu de a tebus iisdem at vati. distantibus summa fieri , idetur) sed a rerum quae. percipiuntur diuerstite animi diis militudo decla randa At istoteli erat qui intelliguntur, nimirum iis, quae sentiuntur, diuersa esse disimiliaque, de quae non
ab eadem suseipi queant pereipique substantia. Et
hoc ni lsat, nunquam quae piae sentes res sentit anima, ab ea quae easdein absentes intelligit, diuersa poni
At vhi si nihil sensilium intellectilium inenatura,ni hἱlque sensus intellectusque similitudo dissimilitudo, ue a terum quae sentium ut intelligunturque similitudine vel disii militudine, sed ab iis modo quae ab vitius.
que anima patitur, & a diuerso passionis cognitioni 'timodo inspieienda st,nequaquam tamen ex disii militudine Aristoteli conspecta sensui disi milis intellectus ponendus est. Non squidem quae conserenda erant col.
lata Aristoteli sunt. Non scilicet summἰ quod est intelligibile excellenti sens bili, minime veto intelligibile minimἰ tisibili proportione tisi εdere videtur. Sed s-
quidem quae summe intellectum inouent summeque intelliguntur, iis quae sensum summe mouent summeque sentiuntur,& quae patum intellectum mouent, partamq, intelliguntur, iis quae patum sensum mouent pari inque sentiunt ut conserenda sunt quod , iique faciendum vi
deriiro neque enim iuxta ea tum nomina temere in tetas perperamque posita, sed iuxta earum vites actionesque res aestimatidae sunt conserendaeque) summe sensibili nosum me intelligibile si id summe intelligibile est, quo usum me est a sensu dimotum, di quod remota obscviiq. intelligendum est similitudine & vix intelligi interduui potest sed quod minime est intes ligibile,quod nimirum
parum ab iis quae sensu peicipiunt ut dimotum, s non propria ipsum aetione, at smilitudine proni qua intelligit ut apertique: minime veto sensibili, quod nimirum vix sensum mouet longeque sentit ut aeger time, summe
intelligibile conniendum es, quod & ipsum obscuri multoque intelligitur labore. Qiod s qui conferenda sunt conserantur,non modo nihil sensui dissimilis, sed idem prorsus sensui videri poterit intellectus.Veluti scilicet summe intellectili suscepto intelleci 4 ue, quod minus intellectile est proptiti, suscipii facit usque intelligit intellectus: se itidem &sensus summe languente summeque ignavo sensti sus
caepto percaeptoque, vehemens robustumque nullo labore longeque sentit exquisitias. Et veluti ab exupet an tibii, sensilibus immutatus commotusque sensus languetes eorundem actiones aegerrime percipit se de intel- leelus aperta propinqua que intellige te assuetus. quae summe temota summe ue sunt obscura, squidem ea in
telligit,obscui. summoque intelligit labore. Vt ii quod dictum est quae conserenda sunte ollata Aristoteli A.
rent , similes a similibus de sensus de intellectus vita es sent passones, similesque similium cogitationes, 5e ea de omnino sentienti intelligens anima, nulla alia unquam intelligent,nis qui si piaesentia fiant, entiat omnia Ea dem celth latione quae intelligunt ut sol miti quae sentiuntur, suscipi' s videntur: utique si hae non nisi i cor potea anima suscipi posse visae sunt, ille itidem a corpo rea suscipiant ut oportet. At det ut hoc Aristoteli, eli. ua modo te te illa posita sint. Si scilicet scit martim lati epitone intelle otio fieti,& non vetὰ a sorinis, quas intelligit,pati anima,sed illarum maletia exastens pers ei ab illis absoluique videatur, de Dima catens Ze impa tibilia videat ut intcilectus.
es imper imum lue. ξατ arsis M animam,spiritum nimirum, . rebus quas sentit vere pati immutarique a tis ut opinor suo declaratum est loco: ne declarandum quidem. Q ais enim 1 calore di latati constringique a I igo te, di ab exuperante utroque corrumpa eum non sentit At neque quae sentiens patitur, imaginantem eum intelligentemque itidem pati ambigere licet. Longe enim quidem languidiores obncurioresque,at eaedem celth passiones,quas sentiens passus D deimque motus, quibus se uties motus est,imagina- , . tem intelligentemque sequi videntur. Nec aliud omni no imaginas intelligensque agete videtur quam passim oes moicique, quas quibus que a praesentibus rebus pani lus commoti4sque est,iecolere. Nauigationis itaque ut saepe dictumo memores paulo minus quam nauigantes nausea astici muti de hori bile quid imaginantes inteli ligentusque paulo minus quam id intuentes tremores corripimur tigoreque. Easdem scilicet passiones ab iam aginatis intellectitque rebus patit ut spiritus.iisdemq;l ab iis commouetur moribus, quas quabusque a praeseni. Iibus agentibusque passus est. vi nisi nimii sibi placensi Aristoteles siti sum etiam ipsum propriis postionibusi posthabendum iudicati di iis, quae scntiens de imas nans
intelligensque anima patitur,conspectis, minimἡ eam a
tormis qlias percipit, ut ea tum materiam, ad easque
luscipietidas satiam paratamque perfici de impatibilem, sed ipsim per se existentem peificiamque di summὰ patibalem ponat, quae a deda nihil vel ei de quid agentibus rebus patratur immuteturque fle corrumpatur et:
Vere porto passus coitu pisisque interdum a sormis, quas ii tell)git,spiritus , ne aquam unquam propter
ea in teli gens, quod ens suscipiat illaeque ipse sat .mmi
me ea tum materia minimeque earum susceptione perfici videli potest. At sensus antellectonisque appetentisimus,& summe in utroque oblectati acquiescerόque, de praestantior omnino in utroque pei sectiorque fieri visu, cam si, pei fictio inquirenda, quam a sentit atque in Electione i, habet. An satis ea superius conspecta est Et sentire scilicet & intelligere appetit spiritus , summopereque At sentiens de intelligens oblecta tui & perficit ut etiam, quod ut expostum esto multo quidem robustius sentiens at de imaginans de intelliges itidem ad morum ad propriam agi videtur operation E. Longe se ilicet languidius ab iis quae imaginat ut intelis tigitque quam ab iisdem sensu pereeptas, at dilatari contingique, ad motum omnano agi videtur. Et amplius etiam,qudd longe plurimis modis coitumpi cum poli it
spiritus, 3e quibus non nisi externatum rerum usu viti biisque occultete possit. utique rerum omnium vites, de
sui ipsus di propri; tegumenti propriique organa natu
iam costractionemque cognoscendi appetitu teneatur. de earum cognitione non mod4 summopere gaudeat,
sed ad sui ipsius conseruationem aptior factus cum st. persectior etiam factus sibi ipsi videatur oportet, distomnino. Non quod potentia modb, de imperfectu, per se exii ni ab accedente substantia actu perfectusquefies, ed qu)d actu quidem existensiat sua ipsus corporis
eui insdet, de telum alia tum naturae inscius, ab eatu uisensu intellectionεque, re sui ipsius de corpolis, de illarum omnivira naturae vitiumque sciens, itaque de sei
plum quoad licet conseruandi potens fit. Quoniam igitur nec sensus nec intellectus formarum
susceptione, nec ea tum materia, nec formae omnino potentia , de quae a iusceptis iis pei sciat ut , sed persecta a ct que existens visa anima, de sentire quidem ab ea tum vitibus exile quid passaonteurgere vet),ubi a te a laqua,
468쪽
at non ab uniuersa ea , sed ab una Hodo eius eonditione quapiam patitur,se a teliquis, qua occultae sunt nihilq; agunt, idem pati imaginatur, quod a rei quae uniuersae it, & cui dicta conditio inesse visa st, conditionibus teliquis passa est: intellectum explicans Aristoteles, qui
te tu ormas a sensu perceptas, minimίque omnibus ab eo maletis conditio labus exutas,talesque factas , quales intelligi videntur, huiusmodi ipse eas faeiat, & intellectui potentia eas in dat, talis ipse sui natura exissens a. gendique vi praeditus,ne audiendus quidem videri pos.let. At vetitas ut undique eluceat,audiatur tamen. C A p v et XX 1 I.
OetasTi A inquit existens intellectui
humanus atque impei sectus,si ad actum agen et dii, perseiendusque est,ab intellectu aciu exi e stente persect6que absoluedus: terum omniuratura constantium titu,quae omnes, quod sunt, potentia prius exissentes ab eo perficiuntur absoluunturque, quod actu tale est&persectum. Veluti igitur in omni natura hoe quidem materia est omnia,quae naturae illius sunt,fieri apta,illud vel deausa di esse es eadem omnia facere potens : sc& humanae animΣ nequaquam lolus
intellectus potentia, sed altet itidem insit oportet actu existens persecti sque, de omnia,quae intellectus potentia fieri poterat, sacere eum potens, inras nam itu quas non habet, & quas suscipere aptus est, illi indete omnes,
artis mole in materiam agentis nulla pia ditam forma, at formas suscipere aptam omnes. Neque enim aptitudo& potentia m do intellectui humano indenda , sed a eius pet sectioque, ad quam suscipiendam iactus erat paratusque agi icienda itidem fuit. Duplex igitur humanae animae in existete videtur intellectus: alter omnia fi eri potens, alter ve id omnia facete, ut habitus quidamri veluti lux . Nam de lux visum potentia,& colores p tentia,visum actu.& colores itidem actu facit.Sie intellectus actu non modo intellectu potentia perficit ad a
ctumque agit, sed quae potentia intellectilia sutit cictu intellectilia Leit. Actu scilieri existens intellectus intellectum potentia,ut propriam materiam,subiens actu eum facit, sormarum omnium more proptias materias subeuntium. Et formas sensu perexpias,mini minue dum a tetia exutas & aptas saetas, ut suseipi intelligique ab intellectu potentia queant, penitus ipse immateriali, formia, existest sumin activus materis eas cogitioni b. denudat omnibus,talusm,quales ipsi inexis ut
& quales ipseest lias facit. Quod ubi iactu est,ubi libet
siseeulari possumus. Siquidsi intellectus actu non ,ut ars, seorsum a materia, sed intellectui potetia totus intextus immarsusque, Se unum illi factus est unum enim, quod est ima, & materia & vet E se palabilis intellectus a diu impei mistusque atque impatibilis.Licet enim de alter itidem eadem omnia habete visus sit: at actu existe, praestantiore quodam modo ea habet. Usquequaque e tiim patiente agens Se princivium omnino materia ho notabilius est nobiliusque. Id etiam seorsum ab ipelle ctu potentia habet agens, quod eius substantiae prorsus admista est potentia, nec eius operatio a substantia disseit quid, sed haec illi eadem. Non scilicet hoc modo modo illud intelligit,sed smul omnia .de ab intellecti' ne cessat nunqua. Et propterea ea quae non hoe intelligit modo, quae scilicet corpori inclusus intelligit, eo exclusus minime memoria tenet, quod non solus ipse ea intellexit, sed cum alio intellectu, cum imaginatione videlicet omnia, cuius ratiocinati est Mamate, di odio prosequi, de passiones omnino omnes. Hie por
c, cum eorpore occidit, de sine hoe nihil ille corpori in lusus ititelligit. C et XXIII. Nee inteIDI N agentem, ne ι formas a sensu perceptas,
ct as agente marem condarionisus exuri, Mec hia
rum sit les ab his ex intestilesti potetia edia in eius formas fieri. E e et x quidem quae potentia quid sunt, adactum ut agantur de actu id ut fiant,eo utique omnia opus habete statuit Aristoteles. quod ipsum actu tale si persectumque. Neque Gnim vel materia ipsa ullam sibi comparet formam, vel actu quod est agendique vi praeditum materiae inquam agit de quam exuperat,non propriam, sed alienam itidae naturam. Recte itidem inde humanam animam potentia intelligentem asstuit , quod non simul ac corpori im enita est, sed nisi adulta iam beneque confirmata intelia igit.Et si ubi intelligere incipit, perpetuo atque inces santer eademque intelligat: tecte etiam substantia imquisia Aristoteli si actu intelligens perfectaque, a qua pei secta illa sit & ad actum acta intelligendique facultate donata. At quoniam intelligens facta nequaquam perpetuo intelligit, sed persaepe & diu ab intellectione
cellat summo peteque ab ea defatigatur: nequaquam ea illam potentia esse existimandum fuit, quae ad actum ut agat ut forma donanda st actu intelligente. Qua nimitum donata non statim modo sed incessanter etiam in telligeret, entium itidem omnium natura constantium mole, quae potentia quid existentia, ubi actu id fiunt, statim atque incessantet iuxta actus quem tecipiunt ingenium Aristoteli in ptimis operant ut . Ignis inquit potentia existens, ubi actu satius est,statim isnis operaiatur operationem , eamque, dum existit ignis, operari nunquam cissat. Et intellectus igitur potentia actu factus statim iuxta actum, quem tecipit, operetur. Intelligat itaque statim, nihilque ab intellectione cesset unquam e multoque etiam magis quam entia quae uis alia, alterius formae ipse ineapax, Adi ab intellectu formatus maximὰ activo, cuiusque operatio eadem substantiae existit. Intelligete inquitit in nostra est potestate quoniam vile aes- intellectus agens non quemadmodum ars seoi tum a ma tetia . sed totus intellectui potentia intextus immersuLque, veluti s artifex propriae iniit materiae. Ad hoe s sa ctum sit, non ubi coli ibitum est modo intelligamus, sed semper: neque enim iners alti sex agens. At neque ab in tellectu potentia id agens patiatur, quod formae inter dum nonnullε in mater iam agentes a contraria D aeque robusta occupatam sol ma. Passa itaque de debilitat a ens forma, non integra amplios s iceraque subiectum ubit, sed ,eluti imminuta in existentique nimi commista. Impatibilis enim agens maximeque activus, de intellectu, potentia forma Omni denudatus impeto stusque atque incorporeus ,& patiam quid ab agentis natura remotus: quem itaque agens exemplo robustins mae formae, Ze in materiam agetis nihil repugnantem, temporis mometo, nihilque imminutus immutatusque occupet. Usquequaque igitur iuxta propriam operetura propria cesset operatione, mulis
lli etiam quam reliqua sormae minus quae omnes, ut dictum es, smul ac quamuis occuparsit mare tiam, iux ta proprium operantur ingenium, & dum existunt, Operari nunquam cessant) maxime proprie maximeque morigere materiae inditus,& quae ut dictum est exiguum quid tib ipsius natura absit nihil igitur repugnante ob .luctanteque materia quod ex ipsis compositum est iuxta agentis operetur ingenium,nihil videlicet passiis nihilque immutatus aut impeditus agens, semper & omnia limul intellieat,re nunquam dei aligetur. Propria squidem operatio non tantum nihil operantis vites imminuit, nee oblaedit substantiam, at iob ut addit, maximi conseruat natura, summaquel que ens omne in propria conseruat ni insuper asscit voluptate. Et inulto etiam, quam entiat reliqua agentem magis illa conseruet, euius opetationi '
469쪽
substantia eadem Aristoteli existit. Tum neque obliuis eatur vilius unquam. Formae enim ipse existens omnes, si alicuiu, obliuis eatur,sui ipsius obliuiici videatur,vel ea,
At neque enet unqua. Si quidem entium,vel in qui .hus diuersa ab opetatione substantia est, nullum praue propriam operati videtur operationem, ed agens amplius tecte illam perpetuo edat, in quo nihil prorsus ab operatione substantia Alistoteli differt. vinis formae quae ipsi insunt, ipseque omnino agens non perpetuo idem st, sed diuersus a te ipso in te idum sat, nunquam erret, nunquam videlicet alias ab iis,quae ipse est, sor mas intelligat ullas. Nee vel δ no Se ipsi lire addubitant, Peripatetici, de Theophrassus ipse.Si sociatus congeni, tu i est. mi mouet inquit statim mouere oportebat. Et semper in existens, cur non semper mouet & unde nobis obliuio & error fallaciique An culpa habet permistio Eaedem omnino Peripateticos angustiae praemat,s non ipse agens sese intellectui potentia indat, unumque illi fiat, sed id modb agens praestet quod rerum sor. mas sensu perceptas de in imaginatione repostias necdu penitus materia exutas suo iple eas fulgore illusti et, di sui s miles saeiat, penitus nimirum immateriales talesque factas intelleflui potentia amgat vitiatque, vel tale, illae satiae sui similes ex intellectu potentia educat
iuxta Peripateticorum positiones. Formas enim quae sa eius est, quocunque eae sit factus modo, perpetuo intelligete eum oportet,& nequaquam eas intelligetem de satigari unquam. Neque enim esse nec obliuisci. Non
squide veluti in illius supelficie depictae eae sunt, e qua igit ut deleti queant: sed illas ut propriam formam suscepit, eaeque ipse iactus est riui itaque obliuisci, quin esse
omnino detinere videatur, s sol marum quae semel sactus est obliviscatur. Neque e tret etiam unquam. Neque enim formae,quae non est,fiat,vel quae factus est, aliae pro aliis videantur.
C A txx IIII. Inresuma potentia agentem, ut propriam firmum accedere Arpos 5 i sim esse: hum mare propria natura intelligentem non esse. ντ intellectum potentia ab agente, ut aptor pria forma, perfici Aristoteli p lacu ille existi
mandum est omnino. Explicata itaque intellectus potentia, ingenio naturaque, agentem
illi necessario adiiciendum taciocinatui, quod nulla innatula,nulloque in genere, materia,& potentia sola eo situla sit, & iners ea impersectique telicta, sed natura gener eve in quolibet substantia itidem, a qua illa per ν π nciatur absoluat utque, conspiciatur. Quoniam inquit D in omni natura hoc quidem ut materia unoquoque in η genere, quae eius generis qua sunt, seri omnia potest, ae illud eausa , de effet Es, quod illam ea Omnia facete po. aer test humanae itidem animae diiserentias has inesse ne . eesse est. Quoniam ergo intellectus, qui omnia fieriti potest, inesse visus est: is itidem necessatio indendus vi. . detur, qui illum ea omnia facete possit. Et multo is se is patrabilis immistusque, & impatibilis magis quam ille, x, nullaque prorsus potentia ad milia, idem de substati, diis operatione sit opoitet. Usquequaq; enim efiiciens patieis te & principium materia prauatius est honorabilius S. ω Et alibi Cogitate inquit)di amare,& Odiopiosequi, n5ώ illius agentis videlicet : de eo enim ibi est sermo) sedis illum continentis imaginationis se ilicet) quatenus illu, continet. Quapropter continente corrupto, neq; recor is datur, neque an at neque enim illius sunt hae,sed coin.
, munis id est permissionis quae tapetiit. Intillectus aute, Attὸ diuinius quiddam est,& impatibile.
Et causam inquirens, cur eorum quae in vita egimus nihil recordamur, neque inimicitias ulciscimur, neque iis,quotuin desiderio summe tenebamur,apparemus uti . quam, Piopterea inquito post mortem non teministi. ti mur quod impatibilis qui de hic est intellectus: at alius,tisne quo hic nihil intelligit, coituptibilis. Intellectui
igitur potentia agens, ut propria forma, eopulari unirique, & suprema omnino animae nostrae portio & forma Aristoteli videtur. Nam si vel agent E intelle iiii potentia non viiiii, vel f nos non agentem, quem unum veteimmortalem aeternum q. statuit,iudicaret Alistoteles: ne inquirendum quidem erat, cur eorum, ouae in vita egi-π.us,nilial tecordamur. At qurnio, intelic eius viti utq; natura coniunctionόq; explieata, de hominu facta ea foema,summe opportuna,summeq; etia necessatia. Immortalibus enim iis statutis quaerendum omnino erat, cureolum,quotum tanto in vita studio tenebantur,memoriam omnem deposuere. Et solutio dictis conuenientissima. Nos inquit vere intellectus agens sumus. At is cubi in vivis nobis ab alio ad aliud seri ut, ub que vel aia timore asse itur, vel odio Et ubi qua hie fisit intelligit, no osolus a meitur,nec solus intelligit, sed esi alio ea omnia, acui maginatione videlicet, de imaginationi permistus, tiquae cu corpore occidit. Iute igitur quae solus per se in- α
ope,& quibus eum ea intellex:t,separatus solus ipse per asee istens intelligere non potest. HEadem & Theophrastus s Themistio eredimus) quae tiab Aristotele trad4ta sunt tetractans, Recte illud quide, uinquit, quod in omni natura invenui dicebam , hoe a quidem ut mat etiam & potentia esse, illud vero vi cau. . iam di esse iens,& quod semper emcies patiere,& prin- ucipium omnino materia honorabilius est praestantiusq;. arit id consitaetandum, qualesnam duae naturae illisnt, a quibus ratio hominis atque mens constat,& quale itidε uid st quod intellectui ageti subiicitur: mi itu enim qui adam modo & quas coneretum videri intellectum ex M agente ae potentia. At sue ipse agens,ut propria forma, aintellectum subot,sueretu sormas sensu perceptas materia ab ipso exutas illa ut propriam Alma indit, siue illae huiusmodi sactae sui smiles ex intellectu potentia educunt : semel illum quouis modo sol mis donatum peissctumq; Ze altu iactum,semper utique vi visum est)8esi mul omnia intelligete oportebat squidem ea intelligitque factus est minimeq; intelligendo defatigari,propria enim operatio nec vires , ut dictum est , imminuit, nec substat iam immutat,quin robur auget maximόque iubstantiam eonsei uat: nec obliuisci, non scilicet quod est non esse: nec errare unqua, aliud scilicet quam quod est esse. Quae quoniam omnia non inteidum,sed assiduὰ patitur quae intelligit anima: nec uniuersa ipsa, nec eius portio ulla sui natura intelligens videri potest cuius vi. delicet propria Operatio intellectio siti Passio igitur quaedam intellectio sit oportet: di si quide operatio, at ad quam non a propria ipsus substantia, sed a passione omnino quapiam agatur qua penitus vacat quε piopitis vilibus iuxta propriam operatur naturam. C A p v et x XV. Nequaquam, o Peripareticorum nonnunis placet, propterea intelle stim, dum inreligi de tigar os ti si de que quod in hominum corytis ια - -- lari in sporem crastin Ee vero propterea intellectum non sempet intelligere, & du intelligit defatigati de obliuisci interdum decipique dixerint Petipatetici, quod in corpus illapsus, intellectuique potentia inditus unitusque minimὸ, qualis sui natura erat, 2 tu nimirum intelligens, & non aliud operatio ne, aliud substantia existens remanet, sed formis, quae ipse erat, s non penitus deletis abolitisque, at obseu tali, sane St veluti caligine quadam aspeiss in terum
omnium inscitiam, di veluti in soporem veternumque deiectu, si , ὰ quo ut excitetur, de forma, qua erat, tui sus eluceant, sensu omnino atque imaginatione o pus habeate qua illas hauriat, vel ut propriae obscura
i ut dictum est aut in soporem deiectae ab iis,quae sensu perceptae in imaginatione repostae sunt, illustrentur aut e ei gessant. Non assidue igitur eum intelligere
de ligatique dum intell:sit, quod corpori immetitas. quas
470쪽
quasi in aliam ictus naturam libens stellat:& propterea etiam obliuisci, quod quae stertebant sormae non bene expergesaei e iterum in somnum delapsae, iterum ab iis quae in imaginatione r ostae sunt expet gesaei edae sntree decipi interdum,quod veluti somno opprestus intelia lectus non diligenter sormas, quas suscipit a quibusve pergefit intueatur. Nugae enim haec,& figmenta,vix poetis ipfs concedenda, &quaesta gula an ustiae excipiant multo etiam quam quas effugere student minus superabiles. Primum enim penitus immaterialis nullique prorsus eorpori conuenite potens agens , nullsimque extet-num,at ea modi, quae ipse est intelligens, qui a corpore oblaedatur, aut corpori inclusus in sui ipsius itistitiam delabatur declarant Oportet.Tum quoniam intellectus uterque immortalis Atistoteli existit, proptet eaque ingenitus etiam ei si necesse est: nisi alia vietque atque alia subeat corpora quod Aristoteli minime placet)ins-nito iam tempore per se uterque extitit nihil alteri co mistus. In eis quidem intelleAus potentia segnisque geveluti non ens , agens vero multb ut videtur perfectioriabsolutiorque quam postea illi unitus saltus est. Per se igitur existere potens cur illi iungi velit, a quo incommoda multa,bonum habeat nullum quaerendu omnino. Laenim modo copulati v nitique inter se velle vide'. t ut . quae aut seorsum elli non possunt, vel quibus unitis iuncisque melius est.Tum si vel illius illecebris eaptus, vel occasione alia quavis uniti illi velit,at non propter-
stet, quin rubiuis propriam materiam nihilque eam repugnantem subeat agens Nam si eam dixerint intel Iectus potentia naturam esse, ut nonnis corpori inclusiis,& a formis quassensus atque imaginatio habet per sci posiit: is itaque qui prius a eorpore separatur quam Dimas ullas susce erit, vel qui corpus subiit lentorio
quopiam,visus praesertim orbatum,non infinito tantam tempore potentia materiaque sermε expers,qualis nulla alia vel temporis spectatur momento extitit, sed infinito itidem tempore erit. At neque quomodo, aut qui, cam ad eorpus,& ad senstiuam animam penitus incorporei nullique eoipori inhaerentes intellectus accedat, Peripateriei explieent,motum omnem incorporeis abnegantes rebus neque etiam quando agens praesertim. Nam potentia inquiunt naagis animae cognatus vide. tur,de prior, in ipso sottasse primo ortu eomptehensus. Neque nobis magis obscura haec quam peripateticis videntur Ipse itaque Theophrastus,si sociatus,inquit, genitusque intellectus,qui mouet, statim mouere oportebatin semper. Si verti posterius accedit rivi eum aut quomodo generatio hae absoluit ut 3
rasmam sis tantiam homunis formam positam ese. Eo iii Ma reo t) dissicultates quae ex i postae sunt Peripatetiei diluant. Vel ipsus i. glitii Theophrasti haee inquirentis tractantic. que oratio plena dubitationum contentio nisque & disceptationis Themistio videtur. At illud vel imptimi, querendum sorte etiam aestias: num cilicet plures si intellemis potentia,&plutes itidem agentes, an unicus hie mod5, multi illi. Quodcunque enim po . nant, magnas ponant absurditates. Plures se ilieet silui virique, vel altet etiam modo, infiti tum actu necessaribpone dum summe ab Aristoteleteiectum explosumque si unicus uterque,vel alter etiam tantam, modum , quo hominum intellectio & ipsimet a seipsis distant homi nes,intueri non licet. Neque enim postibiles a seipsis iediisetunt vlla , eiusdem omnes naturae nullique affecti
materia, nec corpore ullo pro organo utentes, ab eo
iamque omnes intimati peti atque agente. Hae iste
ineommoda vitantes Peripatet eorum nonnulli non in tellectum supremam hominis sormam squale Aristoteli positam esse vel ips visum est Theophrasto) esse di ho minis essentiam non ab intellectu praeberi contendunt, sed aliam homini indunt substantiam: quae materialium formarum longe nobilissima , suptem aque animae sensi tiuae potentia,vera hominis forma st, & a qua singulo rum propria suum singuli habeant esse,& ε qua omnino
Ze organicet, corpore, ut e forma 8e materia , homo con.
fletur. Nam ex homine de intellectu non hominem, noque ut e materia & soma,sed veluti ἡ natura se naui di, uinius quid componi, intelligentem nimirum homi
Non itaque esse ab intellectu homini praebeti sed ratioeinati atque intelligere, te ab uno eodemque honitiminibus omnibus: non squidem in plures quasi secandus. Qii in neque in possibilem agentίmque diuiden- ductis intellectus videtur. Eo autem eum intelligere modo quo intelligentiae reliquae,quarum eum in numero reponunt. quod nimirum id eas in se ipso retumque habeat rationes. At illarum infimam ignobilissimamque hoc sortitam,ri extra se progrediat ut de ad humana corpora delabatur, in quibus pioptiam persectionem amitistat omnem, inque omnium quae in seipsa habet de sui etiam ipsus decidat ignotationε. Minime itaque intelle et is actu amplius temaneat, at potentia tantum, Se t bellis non depictae similis. Rursus pol clipei scitur a tisiq; fit, qu bd non ex uniuerso ipso idea sormaeque deletae sunt, neque uniuersus omnino intellectus a corpore oppressus Se veluti in vetereum deiectus sed pristetissma ipsus pars nihil de propita natura immutata, Se ideas formisque in seipsa retinens seruansque omnes ab iis quae sensu percaeptae& imaginatione repostae stini, occasone sumpta di veluti ab iis commota excitataque in altera eas partes,e qua quas deletae erant, reponat. vera ut ille inquit miseri infelicesve de serui natuta Peripatetiei, qui Aristotelem substantiam, qui nulla homini inest, ei in dentem in maximas difficultates coniectum,& intellectum omnino, qualem Aristoteles homini m-dit,indi non posse intuiti minimὸ quod oportebat,s noli ominis decreta sed rerum naturam intueri pro postumiis erat missum illum saciunt,sed labantes illius politi nes piopriis figmentis sulcare nituntur. At nec id agunt tamen . 8e Aristotelem omnino inertiae damnant,aliam,& qui iis intuitus notast, homini in dentes formam, Mnequaquam disicultatesa quibus reiecit illam comm Ati sunt, effugientes,ut sequens manifestabit sermo. C, ovi XXVII.
I v v et M non hominibus idem est esse. quod non ab intellectu uno id omnes, sed a sua quisque habeat cogitatiua: at intelligere idem Omnibusesse negate minime lie et . Quinins in ptimis manifeste ponunt,ab intelleetu uno eod&que id omnibus praebentes. Neque enim rerum formas a sensu perexpias re in imaginatione repostas diuersas in diuersis hominibus esse, vel intellectum diuerso abii, modo in diuersis excitari ponere licet. Minime igitur id illis incommodum amolit ut cogitativa, cuius solidgratia vel inprimis ipsam eommenti sunt. Nam Aristo teli penitus ignotam fuisse cogitatium, de intelle tum supremam humanae animi partem, vetamque hominis formam visam suisse, minime nobis declarandum. sum mo enim ille studio summaque diligetitia substantias facultatesque,quae homini instant, inquirens explicsutique nihil eogitatiuae meminit usquaan quae, veta homi ni, s si forma, quam diligentissime explicanda erant. At in sensus imaginationesque natura declarata,& moado quo a se ipsi, de a singulis rationalibus disset uolt sucultatibus, nulla omnino usqua cogitatiuae sacra mentione