장음표시 사용
421쪽
la est infineprincipij, &in principio incrementi. quod magis e licuit Galenus theomment.vicens:Nam si quarto die fiat aequale tempus priori,id quod sequiturata. mens, non esti possibile,ut iudicationem ostendat. in Undecimo autem apparen non mihi admodum videtur tribus solis egere diebus, sed etiam pluribus. spauci,in terpositis) Cui igitur in septimo apparuit, hic decimo quarto fuit iudicatus. His vel bis declarauit constitutionem legitimam. quoniam Vero illegitimae fiunt plataeque constitutiones, addidit: Cui autem in decimoquarto, hic vigesimo. apparuit etiam cuidam alteri inundecimo, qui vigesimo fuit iudicatus. Dignoscendi igitur constitu
rionemni'rborum, qui mouent legitime, facillima ratio est ex computatione. Si verb motus fiat illegitimus, perpendendae reliquae omnes causae sent, videndum iique, num ex occasione aliqua, a die quo signa occultae concoctionis apparue runt, aut etiam adi equo appariterunt signa concoctionis manifestae, motus coepe rit aut velocior, aut tardior fieri. Nam si tardior fit, prorogatur tempus, plus quam in legitima constitutione. si vero fit velocior, anticipat plus quam initia. si Gm vero esse velociorem aut tardiorem motum, ostendunt accessiones, & amni tempora, &quae siuccedunt circuitum incrementa, & reliqua omnia, quae ab Hippocrate in aphori sino comprehensa sunt. Nam finge aegrotantem aliquem Nptimo die habuisse nubeculam rubeam, si neque ipse permutet quidquam in victu, neque ea quae perpetuo nos alterant, permutentur, neque interius noua si qua portiuncula succi aut acrior, aut lentior, moueri incipiat, iudicabitur ille lis i. mo decimoquarto, & interim accessiones, aut sit edentia circuituum increme in eandem seruabunt proportionem cum principio, non quidem quod accessi,nes non anticipabunt morbo tendente ad vigorem, & cunctabuntur in inclinatione: sest enim illud crescentis, hoc decrescentis morbi signum sed quod haec
mnia eam proportionem seruabunt, quae coeptam a principio morbi velocitatem aut tarditatem non videatur corrupisse. Si vero coepit hic calidioribus diebus febricitare, atque itavi fit) septimo die, permutata sit aeris temperies repente, aut, pse sit tamauis aegrotans sit in domum aliam deportatus: si aer ambiens cum frigi, diori permutatur, timebimus merito, ne morbus usque ad vigesimum prorogetur: si cum calidiore, sperabimus soluendum esse in undecimo. eodem modo, si saquidquam aliud invictu permutetur, aut medicus euacuationibus, aut cessatio ab euacuatione consueta aliquid alteret. Diximus itaque, quae sit constitutio legitimae de quae sit ratio dignoscendi, & legitimam, &illegitimam constitutionem. Caeterum possit aliquis argumentari aduersus e quae modo diximus,hac ratione: Diesim dicantes non aliter indicant criticos, quam per signa concoctionis: Vt gratia Gempli, quartus est index septimi, quia cum crisis est in septimo euentura, concoctioma
nifesta incipit apparere in quarto. Sed intra vigesimum diem, omnes quatem xij fiunt proximὰ sequentium quaternariorum indices, ut licet colligere ex Hippo crate& Galeno: atqui hoc in motu morbi legitimo. praecepta enim non sint de ii legitimis ) Igitur ut cum apparet concoctio in quarto, iudicium fit in septimo: ita cum in septimo apparet, fiet in undecimo, & cum in undecimo, fiet in decimoquarto, dc Cumin decimoquarto, indecimo septimo, & cum in decimoseptimo, fiet in Vige Gmo.ita enim sese indicant. quod ex Hippocrate colligitur aperte, qui secunda parii cula aphori sim vigesimo quarto haec scripsit: Septenorum quartus est index est auriem & undecimus contemplatione di nus: ipse enim quartus est secundae Murmanae. ' rutius Vero contemplatione Gignus etiam decimus septimus: ipse siqui dem quartus est a decimoquarto, septimus vero ab undecimo. Galenus in com
mentariis, Indices, inquit, & Θio m. svertunt piarique contemplabiles) seletili pocrates nominare dies , in quibus aliquod signum apparet suturae iudicamni primum itaque quaternarium septimi diei, si quis ab initio numeret, indicem esse aii; s Undecimum autem decimiquarii. eaderatione 3c decimussieptimus vigesimi est in dex ex his ita duco argumentum: decim septimus estindex vigesimi, ergo decimi septimi index est decim quartus . nam aliter fuerit undecimus. sed undecim est decimiquarii: igitur decimusquartus decimi timi. Rursus undecimus est 4 ci quarti: ergo septimus undecimi. Nam quamis, qui selus supererat, est ximi
422쪽
τὸ est quartus septimi, septimus Undecimi, Undecimus decimiquarti, decimus Limi septimi, hic vigesimi. monstratum igitur est, intra 'igesimum omnes' inarios esteproxime sequentium indices.quare si, iniudicium futurum estin Metorio,incipit in indice concoctio appareremon potest esse legitima& perpentie, proportio,quam paulo ante dirimus.Sed pro solutione notandum est: dies indices . Non indicare iudiciasuturari criticis, magis quam realiaquapiam. sednon tibinde necesse esse, ut in indicante primum appareat concoctio manifesta, sed fallata risiat insignis aliqua mutatio. yt gratia exempli , si principi iun incrementi septi
inus dies est, & nubecillam habet rubram, morbusque est soluendus in decim io quarto, undecimus omnino habebit insignem aliquam mutationem in concocti ne:vt pro nubeculambea, albam, aut pro hac appendiculum seu-quod enim lueessit Galenimens, indeintelliges, quod terti j de crisibus capite quarto animum precipit inteddere in i ignes mutationes, quae circa concoctionem per singulos quaternatios contingimi. quasi nillud unum oporteat considerare, an concoctio pareausid& insignes in ipsa mutationes.
De morti regio ante septim ebris diem facto.
HI p p o c R. quarta particilla horita.sexagesimo secimeo, desgnificatione qtiat ex morbo regio in febribus accipitur, ita scripsit: Quibuscuque in febribus morbi regi i ante diem septimum accidunt, malum. ciri sententiae multi autores non comtemnendi tentavere contradicere. inter quos Plinius libro decimosexto, capite duo:
decimo, ita inquit: Morbum regium in oculis praecipue mirari est, tenuitatem illam densitatemque tunicarum felle subeunte. Hippocrates a septimo ale in febre mori serum signum esse docuit: nos scimus vixisse aliquos etiam ab hac desperatione. haec Plinius. In qua dictione illud primo considerandum est, quanquam in omnibus sees codicibus ita scriptum reperiatur: tamen proculdubio vivatum esse locum. legems' diumque non, a septimo die,sed ante septimum diem. Auermes libro quarto, capite quadragesimo tertio ita scripsit: Quia dicit Hippocrates, Ictericia veniens ante sepimmum diem in acutis febribus,malum est,reprobatum est experientiam omnibus no stris terris. etsi veniat in quintam diem, laudabile multum est, viva ratione,&m me in temporibus calidis. & haec est sententia collegiorum medicorum omnium
Persarum, &Indiae maioris, &pro maiori parte illorum de Vandalisi.& possibile est,qubdillud quod dixit,in Graecialocum habet. Avicena etiam Fen secunda quartii
i dat: celerius facta concoctio posse ante septimum diem re I I cI qui in loci illius enarrationem incidunt, illic consistetes, multos, eosque Varios inter pretationum modos excogitauerunt. qui tamen nondum mitti videntur fortas te existi ni) mei tenuitat: rem ipsam attigisse. quare tentandiun est illam, si fieri potest, diiunctius explicare: notadumque ante omnia Auod alij etiam recte notant Hippo-ςratem no dixisse regium morbum ante septimum diem esse signum mortale,sedmaiy interest vero multu cum ab Hippocrate dicitur Grus, aut muriquare non est b d quenquamperturbet,qubd Plinius dixit vere, & est experimento cofirmatum:'Vltos praecedenteetiam hoc signo superesse. cum maxime, neque si mortale foret lignum, necesse esset omnes ex illo interire, sed piserosque. accusandus tanturn
' , Fod parum perpendens vim & energiam verborum Hippocr. quodille, ,' VIR, ipse deferationem appellauit. non igitur mirum, si multi malumhoc, sedillud unum in controuersia relictum est: nunquid cum ante septimum ς' Rr,perpetub sit malum,an possit no unquam ex bono fieri. nam &hoc etiam sint Auerroes:fieri n5nunqu utiliterin quinto. confirmatqueillud ratione hac, 4 est in totaliac tractatione fortior si quaratione morbus regius ante septimum illat malus,qui verbiaut post illum, nonitaid est ei:quoniam in septimo fieretis ςdivi, dc anteillum per symptoma. sed si morbus peracutus exacte sit, in quinx o
423쪽
die, &nonnunquam ante illum facit iudiciales ac ationes. ergo potestinosti. morbus regius utiliter accidere. aut dicito, cur septimus dies sit breuissimus temita, morborum, qui possunt morbo regio terminari. Respondent nonnulli: quandinus dem materiam morbi regis necesse est esse crassiusculam. Nam si tenuissimaesses si
tenter expiraret. Praeterea necesse est: facultatem quae permutatione curat, nonadamultum esse morbopotentiorem. nam si esset, egereret morbi causim extracorpus. cum veromateria est crassi ustula,&facultas non est multo potentiori rationi est αὐsonum, no posse morbum ante terminum acutissimo uniudicari. est vero septi , terminus acutissimoriun. Caeterum hi falso assumunt: icteri materiam esse crassi h
cum ipsam constet esse bilem. quae si crassaforet: non posset squod Plinius demirabs iitudin desissimas & tenuissimas tunicas subire. Adde,fieri posse ut tenuissima sit male
ri tamen ut propter cutis densitatem non expiret. quod de robore virtutis seprami
teriam dicebat , est multo improbabilius. Nam robur quod illi perpendunt, est in
expultrice: quod vero nos requirimus, in commutante facultate. ridiculum enim, si, quoniam natura no otest materiam extra corpus egerere in hoc tempore, a vimenteris: non potuisse ipsam alterare ante hoc tempus. Igitair haec ratio nihil attulit probabile Sunt qui dicant:Hippoctiloco illo tantum locutum fuisse de morbo regio, qui inflammationem hepatis consequitur. quod argumentantur ex Gal. interpreta tione, qui tres tantum dixit posse esse morbi regis euenientis non ex iudicio, causis, scirrhum hepatis, aut obstructionem,aut phlegmonem scirinus quiamorbus lom uest, non facit Micimo ante septimum diem iusterum. Obstructio, quemadmoduli bctum ab eodem est quinto de locis patientibus, facit illum sine febre. Hippocrates vero loquebatur illic de morbo regio in febribus. igitur seperest unicam esse civ.
iam illius, puta ples' monem. hanc vexo constat perpetuo esse malam. igitur ante si ptimum perpetuo est malus. lai tam multis modis peccant: ut neque sua ipsiorum vesta mihi videant intelligere. non enimintelligunt, sedum ita colligunt, petereid, psum,quod estin cotrouersia constitutum.Nam Hippocrates aperte damnauit μbum regium ante septimum diem, indistincta causa. quare illud eis, qui ita sentiunt, monstrandum esset, si quid possunt morbum regium nunquam fieri ante septimum diem in febribus, nisi ex inflammatione, non Hippocratem loquutum tantum si 'isse demorbo regio ex inflammatione. Nam aliter tenentur continuo dicere: morbum regium ex inflammatione hepatis ante diem septimum esse malum, post illum non ita. tamen constat,inflammationem hepatis nullo die esse utilem. iam vero quod conantur monstrare,puta, cum fit ante septimum diem, fieri ex inflammatio sim perri argumentantur sumpto hoc principio, morbum regium per crisin nunquam seri ante septimum. tamen hoc ipsum est,quod in disputationem veniebat. Igitur dum putant seno maliquidinuenisse, mincuntur, seipsos intelligere, nedum alios
quidigitur superest dicendum Certe nihil aliud, quam rod Micenapridi into
bonum. quod quidem non est regio morbo proprium: sedcommune omnibus GP cuationibus, &decubitibus. quid igitur ad Hippocratem Z nunquid accusandus est Quidam respondent: Hippocratem loquutum esse de iis, quae magna ex partecor tingunt. fim vero sere semper, ut febres, quibus ante septimum morbus hic superde nit, ad malum terminentur, iὸque experimentis esse confirmatum. Caeterum lia: sellatio mihi minus placet: quandoquidem vulgaris est, qineque dissicultatem ennix potius, quamdi sibi uiti nihil siquidem docet dignum arte rationali. Averroessi σinterpretatus est,ne apertὰ carperet Hippocrate, scilicet vera illum dixisse de iis, qβη contingunt in Graecia, caeterum in patria sita aliter contingere, propter calorem di malis. sed,quantum ego opinor, Hippocrates non scribebat solis Graecis: & haec iffra forent, oporteret a Galeno fuiste notata. falso etiam dicit: Graeciam esse 'gidiorem Baetica regione . adde his, non esse perpetuum, in frigida regione m0'bum regium ante septimum esse symptoma, ut neque in calidiori perperubest j ticus. sed addendum hic etiam seret, magna ex parte, quod doctrinae totum M
torem detrahit. Nam fieri posIunt in modissimis regionibus acutissimi morbi, in calidissimis, longissimi: vi& in media hyeme contingunt febres ardentes,ines φ
424쪽
initia . qui digitur standem dicemus3quod audies. perindeest, quod Hippo initi dixit his verbis, Quibuscun' in febribus morbi regii ante diem septimu,ma iuuilae si dixisset,insebribus,ante di iudicantem febrem,morbus regius, malum. dies septimus, quiaiudicantium est potentissimus, merito pro exemplo positus est Intellexere sine Hippocrates & Galenus, morbumregium post septimuinem posseelseprauum,S ante septimum, bonum. Illud quidem dictumina Galeno in eo
mentatione sententiae citatae: hoc Vero ab Hipp.quarto de ratione victiis in morbis acutis contextu 18. his verbis:Namin bilio afebremorbus regius cum rigore anteis stimumdiem accidens, morbiam soluit.Gal.in com. neutrum dicit esse perpetuum,
io viscilicet bonus sit, aut malus, anteseptimum aut postseptimum, sed quodcunque horum posse contingere. itur cum haec ab Hipp.& Gal.ita dicantur intelligendum est, Hipp. in bor sub exemplo singulari instituisse uniuersalem doctrinam. quare eum morbus regius superuenit febribus,non censeo intendendum esse in munerum dierum,sed concoctionem,aut contrarii un.est Hippocrati antiquus hic mos, sub ex emplo singulari uniuersalem aliquam doctrinam innuere. usque adeo, ut nihil de euacuatione aliqua aut regione per quam, aut realia quapiam singulari dictum ab illo viro sit, quo non eliciat Galenus uniuersialem doctrinam. Nam sit dixit, In f bribus non intermittentibus,si rigor incidat febre non deficiente, malum, si damnauit siudorem,qui non soluit morbum,scire licet, que de solo rigore, neque de soloio sudoreillum loqui,sedliorum exemplo docere,morum naturae aduersus succos,qui
morbum non soluit,malum esse ita hic quod de morbo regio dicitur, & de septimo, neque deseso morbo regio, neq; de selo septimo dictum intelligo,sed de euacuati
ne quacunque,quae ante diem criticum morbi sit. Nam quanquam L , ,I ,&2o, omnes sunt critici:tamen non omnes omnibus morbis, sed unicuique simi sui dies indicantes, &unicuique est suus iudicialis,iuxta propriam costitutionem. nam stulatum fuerit,in quartana considerare quintos,septimos, aut nonos,& in causone, cen tes imos. Igitur colligendum hinc est,quemadmodum morbus regius ante septinau, in morbo cui septimus est iudicialis, malum: ita ante quintum, in morbo cui quin tus,&ante decimum quartum, in morbo cui decimus quartus. Sed haec quaestio non Id exigit maiorem interpretationem. is quibas morbis magis stantur mediciprae mone,in acutis, an in longis. Cap. I.
V ID E T V p. Hippocnin solis acutis morbis, vel saltem in solis iis qui acuti sunt, aut
ex illis cotingunt,id est ex decidentia longi fiun praedictione uti .siquidem cum opu prognosticum iam iam concluderet,itascripsit:HF intelligo de morbis acutis,ae aliis quicunque ex his consistunt.tamen ars de crisibus, quae etiam exitum morbi tacet, non tantum de his disputat, sed de quocunque morbo quantumuis longo. est enim illi etiam sua constitutio, non minus quam breuissimo. quare hic locus inimaduersione indiget. Nam scriptum est ab Hipp. aphor. 19. secundi acutorum
morborum:Non omnino si int tutae praenuntiationes salutis,aut mortis.quo loco V, tur docere: certiora tetigia poste medicumferre in chronicis morbis, quamin sis tamen contrarium videtur proferre 3.progn. contextu I3. dicens: Quae autem
'inimo temporeiudicandastin faciliorassent ad pr sensionem. videtur primum ex hi semetiis illud collimi facilius esse praedictioneuti in morbis acutis,quam in Chromnicis illudent signiucat dissio illa crificies, qua in prognostico est Hipp. Vsus,declam dist Galeno, ραο,α, quod nos dicimus faciliora. itaque ea quae sunt cito adiudicium y rura, faciliora sunt ad praedictionem. Caeterum videntur praesagia quae se λ' mi in acutis, quanquam faciliora, tamen incertiora esse praesagiis chronicorum, qui dissicilioribus. min hone5mendauit certitudinem prisagiorum in lon- 'φ'p'D. iacilitatem in acutis. quanquane hoc quidem simpliciter: sed intexini,
Iru.quae sentetia as eget enarratio
in i I longoriam, difficilius essepr sentire quam interinidaacut multi sint illa commetariis prosecuti post Gal.tame nihilominiri cum decertitudine&incertitudine praeritorum muli R
425쪽
disputent,&de modis quibus contingit medicuri praedieendo errare:ipsini sentinitiam incaute praetereunt, intelligentes quod nos paulo ante dirimus, multb illisa esse certitudinem praesagis a facilitate praeuadendi. 'uare cum OpOITuisset illos desscilitate disputare, disputant de certitudine. nos VCrisperspicuitatis gratia sententiari argumentis agitemus. Aut illud, inum, significat impus principi y uniuersali quo nondum apparuit concoctio, aut spatium trium dierum,aut primam amessi,nem. triplicis enim huius principi) rationis tantum meminit Galenus. sed pristiueat gressionis hic non oportet meminisse. in illa enim neque quidquam pri dicere pote neque signa animaduertere.Sed si uniuersalia principia intelliguntur, in neutris quid quam praedici potest. cum nondum appareant concocti istas signa, ex quibus pendet is constitutionis morbi cognitio&er dimo tota,&principium est tempus anceps,ne scimus quo vertetur praesagium. ii vero tres dies intelligis principi3 nomine, perinde
dicam: multos morbos acutos non habere concoctionem, neque contrarium ante
septimu:inquorum tribus quatuorve primis diebus,nihil omnino possumus praedi cere magis quam si morbus esset futurus chronicus. intelligunt plarique, in primis quaternariis morborum longorum,dissicilius esse praedicere, quam in primis quaternariis acutorum. quoniam scilicet in primo,aut secundo,aut saltem tertio quater natio acutorum,nunquam fere non apparent concolitionis signa: tamen in chroni
cis aguntur saepe quadraginta quaternari j sine concoctione, aut contrario. O artificiosam doctrinam. primo hi intelli cum non adsunt concoctionis signa,innem latris esse facilius praedicere: sed illud unum Hipp. docere,citius haec apparere in ac tis. itaque tota sentetia eis verteretur: longioris morbi esse longius tempus cruditatis. At ego putauerim, Hipp. illic de praesagiis agere, non de costitutionibus morborum. igitur censeo aliquid continere maioris artifici j sententiam illam eoque sermonem illic esse de principiis morbi. atque ita in principiis morborum acutorum esse facilius praedicere quam in principiis chronicorum. Nam postquam iam apparet signa comcoctionis manifestae,aut contraria, in utrisque est facile praedicere, consideratis illis. sed antequam haec appareant,est quaedam alia coniectura ex signis occultae concoctionis,& salutis aut mortis: quae minus habet certitudinis,quam qine ex signis com coctionis manifestae aut contrariis semitur,sed quae omnino non est contemnenda. si
haec in principiis acutorum,non difficilem praesagiendi exitum morbi praestat ratio nem. dissident enim multum a principio,id est ab ipse primo die morbi breues sal, bres alethalibus. tamen in longis nihil ex illis intelliges. nam cum longa futurastinter facultatem &morbum pugna: diu aequo marte certatur, siue lethalis fit morbus, siue saluber,eoque a principio nihil ferὰ iussident.hanc esse Hipp. sententiam, intelliges ex iis quae addidit. Nam inquitiMaxime enim a principio dissidet. qui enim Mualiturus est,facilius spirat,sine dolore agit nodiri dormit, & alia signa maxime tu habetiqui vero moriturus est, pirat difficiliter, conflictatur, vigilat, & alia signa de terrima habet. Vides ut inter initia acutorum per signa salutis aut mortis praesagire,a
cat esse facite: nulla concoctionis facta mentione. quid quod contextu septimo lux e est vero undecimi& decimiteris eade sententii considerandum est singulis addicti
quaternariis: tamen ex quaternariis non postumus spectare signorum mutatione is lutis aut mortis,sed concoctionis aut contrari). certe haec ipsa verba nostrae inteq)r tationi maxime attestantur. inquitertim: Inter initia si dest ante signa concoctiosi
horu,dissicilius est priesentire ea quae parte maxima temporis iudicanda sunt. simili enim illoru initia sunt quod attinet ad reliqua signi sed a primo die animaduert du est,considerandumque singulis additis quaternariis sne scilicet nos praeterea; γ'
ternarius,quo primum apparent signa concoctionis. quia in his morbis ante illudith hil licet praedicer: neq; latebit,qubnam vertetur morbus.scilicet, clandem p nos latebit moriturus sit aegrotas,an victurus: cum praesagia multo certiora sint in Q gis,quam in breui bus,exaphori simo. optata ergo quaestioni ita respondemin pinsigna cococtionis aeque facile esse praedicere in logi Mamus morbis, sed praedi innes in acutis esse multo incertiores. na potest in acuto morbo materia,quae cautas
impetu ferri, etia cum incepit coqui,in parte quampia principe, atque ita ae M i' terimere: quod in longis minus pertimescendum est. quia illorum materia mi δ'
426쪽
in iustitis: eoque constantioris fgnificationis sunt signa concossionis in illis, eum uel lis erunt. Ex quibus satae colligitur, quod Galeno dictum est tertio dectilibuscum signis concoctionis fieri non posse, Vt aegerintereat, rectiS a nobis ex istatum este paulo seperisis, designis persectae concoctionis: quandoquidem qua estnifeste solum coctam este materiam significant, non praebent tantam securi itiem, potissimum in acuus morbis. Ergo cum iam apparent signa concoctio hi, in utrisque est pax facilitas praedicendi: sed in longis maior firmitudo praesagii. inis quam appareant haec, in acuus licet nonnihil praeuidere ex signis salutis aut mortis, in longis minime. quia principia salubrium & lethalium quam mini
id disim Midenti tamen ars praesagiendi circa Vtrosque Versatur,&virorum considerat constitutiones: ad praesagiendam longitudinem morbi, & felicitatem aut
infelicitatem exitus. quanquam crisium praenotio acutorum tantum est, aut tom
tum ex decidentia: quia his solis contingunt. Fbd si Galenus in tractatione deerisibus, delongis etiam disputat, id fit: a nomen crisis etiam ad paulatim factas mutationes transfert, quo latius pateat doctrina, neque quidquam in arte pra dicendi desideretur. Decrisinocturna,s diurna. CV. XLSVs et qui disputent de nomine crisis,cui parti potissimum tribui debeat: perturbationi quae antecedit, an euacuarioni,quqhanc cosequitur.Ego vero nollem deno io mine cum aliquo certare.sed mihi in hac controuersia crisis nomen evacuationem significarevolo: si tantum tempus haec duo occupent, ut non uno die aut unanocte
simul fiant.si enim intra diem aut noctem fitint,ambo unico crisis nomine significabuntur. nam hanc etiam urpationem inueni apud Hipp. qui in aphoris ita scripsit: Quibus crisis futura est,nox ante acumen difficilis. quibus verbis aperte anxietatemtione temporis,nocturnam cum diurna serentes, in tres sententias distributi sunt:
aliis pr fierentibus diurnam,aliis quasdam melius diu,quasdam noctu melitis fieri dicentibus,distinguentibusque euacuationumspecies. Quidam ergo dicunt,diurnam rito pr serri: quandoquidem labores omnes multo cum minori facultatis noxa tot p rantur diu,quam noctu, reddente Gai .causam in m.praedictaesententiae, 13.inqua, 1.aphonvbi dicit: Grauitas semper noctu maior fit,quiaeo tempore dormire cosse uimus. docet itaque Gai. eo tempore essepericulosius laborare, quo ex natiua& comsuetudine deberemus pilescere.igitur periculosius est iudicari per noctem, quam pdiem. Adde: solis aspectum,quo per nocte priuamur, multum vis addere aegrotantiabus itisque quamplurimum fouere. argumeto est, quod quotidie coisicimus,muulsi plures noctu vita priuari, quam diu.Alii contra nocte remendant ad critas: qua doquide noctu melius fiui actiones naturales, quam diu, ut animales contradium lius quam noctu: recurrente per nocte calore ad viseera, propter ambientis aeris frigus,d recurrentibus spiritibus fuga tenebrae:atq; adeo propter consiletam quietem, o notamu silentiu. quae omnia minus distrahunt anima: quae tota eo tempore interius vacat, missis exterius rebus.per diem cotraria fiunt: recurruntque spiritus & sanguis adriaema,destitutis visceribus .addunt:crises non tam sequii solis alipectu, quamlunt,iqui noctu viget. Alii ita distinguunt, dictis de causis cristes eas,quq fiunt motione suo in ab externis adinterna, cuiusmodi sunt fluxus ventris, vomitiones, &profluiua fieri melius noctu:eas vero quae contrario motu fiunt, quales sint sudores, o
culta expiratio,&fluxus sanguinis de naribus, melius fieri diu. Sed contrariu omnino ideri possit alicui,ex ratione fieri: eas nempe euacuasiones, quq operate simul facul' 'utre Mimali fiunt,melius diu peragi. siquide animalis facultas diu melius operatur, larareminus ditur simi vero hae, quae motusuccorum ad interna fiunt.nam & ad ' driectionem,&mictum,&ad vomitum operanturmusculi contra vero fieri, qua ypum externa motis se is fiunt cuiusinodi sunt sudor, occulta expiratio, & fimus quini denaribus,quia opera sunt naturae solius,qui; strenue operatur noctu Ergo 'Ri qui ita proferret, Euacuationes quae fiuntmotu adinterna, melius fieri diu, quae in uario, melius noctu: ratione omnino videretur destitutus. quinqua disti Mix diceret,Euacuationes quae operaseliusn turae sint,melius noctu,quae Oper
427쪽
etiamfacultatis animalis, diu, tutiusque. quare tanta opinionum non improbili. llium multitudine,probabiliter etiam possit alius colligere, Caeteris aequalibus nihil interesse diu fiat cristis,aut noctu. nam quae ratione moim consueti per diem, putii, internis ad externa, melius fieret, cuiusinodisiant sudor, expiratio occulta, uici se nis: ratione facultatis a qua fiunt, quae eo tempore languet, laeduntur. constiqua ratione huius motus laeduntur,quia cotrario motu sun puta fluxus ventri Vismitus,5 mictus:per commoditate temporis, actionibus animalibus iuuantur. quila putauerit quispiam: ex hac temporis diuersitat nullum melioris aut deterioris eris, indicium sumi. Tamen ego non ita statuo: sed evacuationeS omnea magis copiωὸ fieri, cum criticae fiunt, noctu,quam diu. quoniam Vero non tantum considerari es ubet iacilitas euacuationis, & copia, sed etiam quam ruris fiat: no indistincte profiten dum quidquames . sed ut dicam,st alim ac monstrauero, quod propositum prime' euacuationes omnes facilius copiosiusque fieri noctu, quam diu. id quod eiustis aequalibus intelligi debet. ne quisquam perturbet iis,quae in aliquibus aegritudi
iubae contrario modo fiunt:quae ex aliis causis, haudquaquam temporis natura ustissimile est fieri quod si intelligatur, liquet id,quodest propositum.nam eas euacua. tiones,quae fiunt succis motis ad interna, iuuat consuetus per noctem motus,&prae terea maior facultatis naturalis vis,&nihil est quod eo tempore prohibeat euacuatio nem fieri. nam qubd facultate animali egeant,ad laborem facit nonnihil: tamen ad difficultatem nitat. laeditur enim facultas animalis plus, laborans noctu, quam diu. ii tamen siaequaliterlaborat, perinde operabitur noctu, diu. non enim tenebra impedit per se euacuationem,nisi semnum conciliet: modo verb noctem ponimus, nosomniun. itaque facilius copiosiusque fiunt hae euacuationes noctu. reliquae quaecomtrario motu fiunt etiam copiosius noctu. plus enim iuuat vehemens facultatis natiralis amo, quae illo est tempore: quam impediat contrarius motus succorum,&j, rimum. possunt et sim,quae retineri oportet,inclinare ad viscera: quae expelli exuta cutem emergere.qubd vero ita fiat: liquido ostendunt sudor,& occulta expiraticisis dor enim copiosior multo fit per somnum,quam per vigiliam: quanquam insomno firmotus adinterna,invigilia ad externa.Tamen somnus sudore arguit repletiorum
quod dictu est ab Hipp.sudor multus ex somno faei', multo cibo uti,si ruficat: quoi 'si no assumeti hoc accidat, scire oportet, quod corpus indiget euacuatione. nimirum cummultitudo quaepiam in corpore est: facilius exudat dor entibus, quam vis,
tantibus. iam vero occulta euacuatio tanta per somnumfit,cum facultas naturalis Plioqui est fortis: ut quod dictum a Galeno est tertio prog.comm. primo puerimo' nunquam solo somno,profundo &longo,sime manifesta aliqua euacuatione celester inmelius permutentur. igitur em attones omnes,cum crisisse,quae naturae ἔκγtentis est opus, hanc enim crisin vocoὶ copiosius fiunt, faciliusque noctu, quam di caeterum multo aliud est ita fieri,aut tutius.labores enim maiori cum periculo ferus' tur noctu, quam diu. tamen coguntur,qui iudicantu laborare: nisi fortὰ aliqua fateuacuatio,earum quae per somnum fieri possimi utiliten quare ego utrique rei oea' sulens sui opinod ita distinguo.cum crisis duas habeat partes, anxietatem,& euacua tionem.vel tam breuis fit ut ambo uno die fiant,aut unanocte; vel naturalem to diem occupat, ut anxietas nocte fiat,&euacuatio die,aut anxietas die,&eua au0 ε quenti nocte. si hoc secundum faciendum est, melius est, anxietate fieri diu, & ess cuationem noctia. quia perturbatio laboriosior est evacuatione,&labores meliu se Iuntur diu.quare anxietas minus nocebit diu, & euacuatio copiosius & facilius ii, noctu. si vero primum fit,videnta est: an aeger plus periclitetur ex virtutis debilit x quam ex morbi magnitudine,&multitudine materiae . qui enim ex debilitate pζα clitantur, melius iudicantur diu,quia eo tempore minus debilitant labores:qui pia succi mali, melius noctu,quia eo tempore, ut mostratu est, copiosius expurgMR 'Qui cotrouersialiac ante me suscepere tractanda,monent: no esse conferendas si
mutuo duas crista species, quaru stera di altera noctu facta sit,sed eande ubi Πον enim omneses leaequalis vis,sed alias aliis praestatiores. disputantque deinde de ill/N praestantia.Praeserunt aliis qcida fluxu ventris quida sudore.jaerim tame fium guinis denaribus, aliis omnibus euacuationibus anteponunt: sudore omnium ip*'
428쪽
imberanti fluxum ventris secundo loco post D m sanguinis collocant, post illum mictumante sudore: ratione'; multas hi inde producunt, nihil monstrantes, re se si excogitant n5valdeprobabilia Ego si dum praeceptorum experimen M prinobseruaui,nonrarius neque infelicius Vidi aegrotantra iudicatos sudore, quam tam ventris.immo vero selicius ciuustinem infrequentius,quam fluxu i guinis. utinano infeliciter iudicantur quam multi,sed aliquanto lentius.h c obseruaui quiduli j videri haud scio. sed illud unum aperte intelliso, no licere euacuati v quampiam alteri cuiquam anteferri,indistinaes morbis. non enim ad quamcunque eu euationem morbi omnes eodemodo se habent. sed ad hanc melius hic, ad illam ille
io vi materia ad hac via,aut illammarinii inclinat,&ssiccus ad deiectionem, mustum, aut sudorem est accomm6datissimus.Non ergo recte quisquam propositet paulo a te quaestioni responderi dicetis,sudoremtiocturnum praeferri debere fluxui ventris diuinoita fimoentaxes,&sudorem sudori conserre oportesiatque in eodem pentitus morbo. namssi unius morbi materiainclinatinvias urinae,alterius in si oris vias, melius est inhoc sudare diu,quam in illo noctu. quoniam scilicet hic gaudet siudore, ille minus. docet 1 F Gah dimis e fatis tertio de crisibus capite tertio praecipiens: ad v, dendusit ne crisis optima ah n5, considerare intersia,formam morbi.Nam sinquit optima crisis cum c coctione fit, in die iudiciali,indicata, & conuenientem species morbi euacuatione facit. Quae vero euacuatio cui morbo c5uenia docet dissiue petio singulos morbos.si enim sit febris ardens: vel sanguis enaribus profluet, vel post v hementem rig6re sedormultus&calidus pertotum corpus emanabit,aut pervom ium, aut alvu aliquid biliositan excernemnitaquehis euacationibus silet solui se is ardens. in eius iudiciis primas habet fluxus sanguinis de naribus, sectandas sudor, te
uas vomitus,quartas fluxus ventris. nimirum haec pendet ex tenui guine,&magis paretsupernis euacuationibus.quare quae corpus penitus expurgat,est fluxio donariabus, quippe quae proxime ex venis nonid tantum quod putruit, sed & quod paratuni
est putrere,&plus satis caluit, amat. sinit aute&phreniti de sedor multus,praeci Θsie capitemultus &calidus fluxerit, sudiste sunta reliquo corpore. cotingit autem aliquando etiam per sanguinem e naribus fluenter phrenitidem finiri. non tamet ν thargus, auiperipneumoni afluxum sangui inis amant.inter haec autem pleurius m dium obtinet locum. minus enim quam febris ardens & phrenius,magis aute quini peripneumonia atque lethargus profluuio sanguinis solitur.nii dum pipneumonia&ledaargus ex pituita fieri maxime consileuerunt, pleuritis & phrenitis itistammati 'nes sunt calidiores. sed phrenitis vicinia maiore habet&rectitudine cum venis Bastis alis vero conuexae quide partes affect tribus praecipue modis crisis obedia unt,sturibus sanguinis e nare dextra,& sudoribus bonis,&vrinis abundantibus. cauae
aute partes, excrementis biliosis, atquesudoribus,nonniniquam vero & vomitibus. pertractatus a nobis antea est hic locus octauo libro capite nono,cum docuimus:seruarenaturam,quoad potest,in suis euacuationibus rectitudine. magis aute expetunt ' perninam expurgari, quam conuex hepatis partes,omnia ea quς Vel in partibus re-ἰnu vel vesicae laborant: sicuti loca Fue adclaoracem peritae sipulis ex ξulmone.
haec quoque rectitudo facit. sudores vero Oissilibus febribus proprij sunt,& praecipuὀardentibus: iuuant autem non pariun&efferuentes inflammationes. nimirum si dori tum corporishabitum aequaliter uodammodo expurgat .haec omnia Gal.ω- tinueniatur conueniens,quam alia quaepiam euacuatio, quemitamen barbari medici
maximo habentici contemptu. sed quoniam semel in hunc locum incidimus: quaesis hic omisiqexlocis aliis apponamus, ne quid desit praesenti tractationi. de acuta venis inflammatione dictum est eodem loco: parere fluxui tinguinis de sinistra n N, ω sudori. tamen aliae sienis tudines,quaeest crassis sicco sim alia evacuatione Uent cuius meminit secundo δε arte curandi ad Glauconem capite secundo,ita di-ςςR Et quidem ea quae simi in gibbis hepatis partibus,perurinam trahere, quae a x in cassis,per excretionemi emam, situs ipse visceris indica atque euam thora-ςςm, pulmonem per tusses expurgaret ventriculum autem & stomachum per VO Ruxum, intestina autem pes intanas excretiones, quemadmodtun & splenem. Vbi
429쪽
illa verba, quemadmodum & splenem,antecedentia spiciant, potiusquam eonsi quentia. nam decimotertio methodi capite decim cto ita scriptum est, A societa cive eum adiacentibus panibus,quod idem est cum seu,gibba iecoris per renes pus
gadi caua perinsernum ventrem: in limesero alteram dunt at esse excrementorii euacuationem eaenim quae per renes agitur,non esthincvisteri conueniens.it,qu. liengaudet fluxu ventris, urinis minime. nil ait Vero reseri de euacuationibus qui, medicus debetiscere,aut iis quas facit natura,loqui, cum quodli facit,ille teneatur imitari, ut antea etiam diximus. Ergo monstratum iam tandem est, non debere crisin aliquam plus altera commendari,nisi quaten morbo qui iudicatur, magis aut muniis conuenit. monstratum est non minus, cum nocturna crisiis cum diurna conser i. miratione temporis, eandem sibi ipsit neodem morbo debere coeserti. nam quamquam diximus passib superius, meliorem esse crisin nocturnam diurna, quando non ineidunt simul in eundem diem aut eandem noctem perturbatio & euacuatio, nisi etiam plus periclitetur aegrotans ex debilitate Virtuus,quam ex multivitne materiae, duo enim haec excepimus tamen constat satius esse phreniticum sudare diu, quam lethargicum noctu sanguinem de naribus sundere: & utilius esse sene obstructioneas cto,diu delicere per suum, quini noctu copiose mingere. nimirum non sunt hie caetera paria: quae ut sint, eadem crisis sibi ipsi in eodem morbo conferatur. sed de his satis multa ducimus.
Viri morbi inferam plus periculi similes,
and miles. Cap. XII. O R. Bo RuM nonnulli similes quodammodo sunt naturae aegrotantis,quidam ι ab illa ableslongissime .ut tertiana exquisita vitium est quodammodo similebiliose naturae,apimitosaverb valde diuersum. Vt vero naturae, cuius nomine tem periem volumus intelligi,diximus:ita aetati ,habitae,& regioni,& tempori,quo aegro ias est,possumus dicere,morbos fieri similes aut dissimiles.Tertiana enim, cuius m
dis memini ut similis est bilio naturat pituitosis dissimilis: ita iuuentuti, gracili habitui,meridionali regioni,&cestati similis,senectuti obeso habitae,septentrionali plagae,&hyemidissimilis.horum morborum similes,siueproportionatos ut loquuntur iadj) docet Hippocrates esse minus periculosos, sesunda parti horisin.3 . ita scribens clampinis minus periclitantur,quom naturi; et ait,&habitui, & tempori magis
congruit morbus,quam quibus secundum nihil horum chruit. id quod intellige dum est: caeteris paribus, quae ad magnitudinem morbi spectant.Nam aliterno dubium,quin possit biliosus in tertianamagis periclitari pquit A. si stilicet ille laborat graui,hicleui ,remissavetertiana. quod vero, ubimagnitudo par est,plus sit periculi in dissimili,causa est:hunc,cum magnitudine est aequalis,ex leuiori causia excitari. Vive ro ex leuiori causa effectum pendet ita facilius luitur. mensiint multa, quae huic sentetiae,alioqui verissimae, obiici possimi.quom nonnulla a Gai .in c5m.seripta sent, alia nos addemus. Videri possit alicui: c5tra omnino fieri oportere,atque est proposim, atq; no quo aliquis in morbuincidit facilius, eb etiam facilius curari: sed contra,quis facilius incidit, eo dissicilius restitui sanitati.Nam ideo frigidus in frigiduino ausa citius incidit,qubdia talem alterationem est procliuionsed quo aliquis ad alteris inem quampiam est aptio eb ad contrariam est ineptior,& qui refrigeratione a P ta calfactione senatur. Ergo qui facilὰ in morbum cadit, dissicile ad sanitatem reducitur. perpetuum enim id est in motibus omnibus,non in alterationibus situm.nam res quae facile mouentur deorsu diffcile trahuntur sursum. Igitur hac ratione,qua tb homines in morbos similes facilius incidunt, tantis morbi erunt solutu dissicili res, ac proinde periculi afferent tantb plus, quantb ssimiliores fiunt Hoc argumento sedum fortὰ quidam, ut Galenus refert, sententiam illam aphoris iram aliter Ninterpretari fiunt, dicentes: illum morbum congruere aegrotantis naturae, habi tui, aut aetati,&reliquis: qui contrarius sit, nonvisimilis. itaque calidum in frigi' dis morbis,&modum in calidis minus periclitari :atque minimin media hyemo
minus periculi inserre, quam in aestate media. Quoniam illius sublationi praest x multum auxilii aer, hunc auget quam maxime. sed ii ex ignorantia cauia, falsis
430쪽
, es: nam claborat aliquis cause, aeris frigus causam esse salubrem nemo
. tamen est malum signum. nam argumento est, cautim fuisse vehemen i
duae resistente aere tantam intemperiem in corpore procreauit. Quare ex citato medicus, ut aer ad frigidiorem statum permutetur, cum excitata I est febris: tamen ut talis a principio fuerit, non est quod exoptet. quod in a rimento de aegrotantis natura diceb tur, quo facilius alteratione aliqua assicitus bibus, eo dissicilius assicitur contrariat verum planὰ est de alterationibus illis,qua est 'cum proprio temperamento, fiunt contrariae. itaque frigidus natura qubsicilius a causis frigidis fit suo temperamento frigidior, eo dissicilius a causis calial, fit calidior: tamen ad siuum proprium temperamentum tam facilὰ trahitur: ' desistione, cum praeter naturam friguerat, quam refrigeratione, cum incalu .ut. quoniam ambo motus sunt illi naturales, quosque sua illius natura iuuat. sed quoniam adlationes argumentum transserebas, ut fert probabilissima philosopli nim opinio, tam facile & tam natarealiter descendit aer in regione ignis, quam asce
iit in regione aquae, quia Vtraque Via quaerit proprium locum. igitur cum non mi ni uehumani corporis naturaseam amet temperiem, quam elementa uas regiones: constat tam facilem esse recursiim calido si aper naturam corpori, adsuam naturam,
instigido,etsi nanua caliduri sit si quid in discriminis,id totum est in morbi caua si cum quibus certat:ρος cum minores stat inlapsu simili,erit quoque lapsius facilius
D aecuperaditis.atque hinc ex rationefit, ut qui leuibus de causis aegrotant,facilius curemti qui Asaluberrimi sim rarissimeque aegrotantes, cum aegrotant,in maximum ficulum adigantur.namfieri non potest, ut qui saluberrimi sunt, leuiter aegrotentiquid, quod ab Hipp. dictu est in eadem pati.aphor. o. Raucedines &grauedines in
alie senibus non coquuntur ξ tamen constat,in edines & grauedines senectutistem 'amento esse conuenientes morbos. Gal.hanc sententiam ita interpretatur, ut pionconsenet,non idem essenon cὁqui,&periculosum esse. Praeterea non de senia
tantum,sed de valde senibus laquutu Hipp. hanc vero aetate in quibusvis morbis itaque significat Galen. rauce linem &grauedinem in senibus qui admodum talest' in tardius coqui,quam iniuuenibus: tamen non esse magis periculosis, sed extrema. in item dicta de causia cum nulla alia aetate esse conserendam. quid rursius, anno .fimprimo epid. dixit deseribens tabidam quandam tempestatem: Marime morio hitur quibus natura vergebat ad tabemZex tabe scilicet moriebatur maxim8. Gal.hieitatis addit,similitudine eius naturae quae est inteperamento, si ableuare periculu: ta Ria mpositionis, nita, sed potius augere.huius causam Galen.non dixi sed nos inmusmodo. temperies similis,causa est facilioris lapsus: tamen non est causam siluationis morbi. cum,quoniateperies non perpetuo manet talis: sed permutatur in ratatione,itaminus in reditu ad salutem. tum etiam, qui aipsanatura qua intem'
ieconsistit,vim habet morbi corrumpedi. compositio qua aliquis insaluber fit, ut utus ad morbum quempiam: non tantum facit faciliorem lapsum, sed &morbi
Ixionem, ex contrariis omnino causis. compositio stilicet praua, talis perpetuomuerint,&nultam vim habet, qua contra morbum pugnet. quanquam si haec mi- ὸ equeris,potes facilius dicereimarime mori solitos ex tabe,quibus natura ad la ' git, quoniam ab aequalibus causis in grauiores tabes aguntur. si vero ta-2πῆς inhomineparato ad illam, grauior non foret, sed aeque grauis, facilius cu-i procul dubio ex leuiori causa penderet. id quod etiam contingit in V Ninibus temperiei. quo minus indigebis. tali quapiam distinctione, I . hq Vrisit Galen.Hippocratis sententiam, quq patet latius,adstrictius redigens si sis Oipsi obiiciamus ex suo s.method. cap. s. quo disserens de te V dx0 calido & sicco,& speciebus cruditatis, ita scripsit: Ea quidem crudita s' maciditanum vertit,& raro talibus naturis conticipit, & minus nocet. δε videtur cum dictis modo quadrare: quin potius, quod rarius accidemtim iis nonaehunc locum ego itainterpretor: non idem esse ἡδ,
ii iii '' periculosior est. Nam illud significat malitiam causat, hoc * y 84ς malo signo disputamus. Quoniam vero acidam cruditatemnon