장음표시 사용
311쪽
difficillimis rangustis hos cum ille, saepius m in
talis belli sedibus,ex prouincia in prouinciam fugeret, regionem uniuersiam de qua controuersia erat hosti depraedandam Sc dc standa reliquit. unde cognouit plena Romanos victoria frui, nisi. eamaacha fortunae ale denuo ipsis eriperet. Fieri itaque non potest , ut contra imminentes hostes regio defendatur in salua atque incolumis.
conseruetur, nisi aliquanto manus conferantur,
hoste in primis illud require te, quod Hungariai in suo Corvino experta est. Errant igirur summo-. pereries prohibent duces quibus regionis defen-
sionem committunt,ne nisi iussi expresso decreto,cum hoste dimicent. Quin potius iisdem imperandum foret,ut pugnent oblata occasione co- Moisata mod/,quae plus sepius in bello,quam vires ad vi. 0.eiac inoriam facere soleta Eiusdem fuit sentetiae Ma ichio ille Savornanus interdicta pugnandi copia duci authoritatem tribui dicens, ut vincatur, sed ut ipse hostem vincat eidem adimiri auserri. Qui igitur in Hungariam mitteudus est belli imper tor,absoluta pollere debet authoritate,sine exce- .ptione imperandi, quaesommoda, quaeque necessiri ipsi videbuntur. Neque ad praescriptum tempus conducendus,neque lingulis annis noes substituendus, sed bellum tam cliuini alicui mittendum donec tandem ad finem perducatur. Hoc etiam Fabii fuit consilium,i Romani saepissime id secuti sunt in bellis longinquis,proro igato Ducibus imperio, sub proconsulum nomine, quod ad hanc potius, quam ad aliam expediationem hos quam alios magis idoneos iudicaret, quod rerum omni perfeAam haberent cognitionem
312쪽
ΤvRCA VINCIRILI s. 267tionem& notitiam.Neque ob unum vel alterum infortunium ab officio dimoueri debciat, sedc firmandi potius, cum clades acceptae prudentiores eos, magis cautos reddere soleant. Tum etiam ne in eorum locu alios minus expcrte substituamus , qui nostro etiam pericii lo&damno tandem sapere,vi belligerandi rationes, quibus hostes utuntur, discere cogantur, cum hae cuiauis obui vi noti esse minime soleant. Verum enimuero, si libera agendi potestas v- ni cuidam fiammo Duci tribuat iri maiori solertia atque industria munus situm obibit: siquidem Omnis gloria rerum praeclare gestarum, tum etiam vituperium Minfamia ad ipsum solum, rediturast. Ncc praetendere positi a remotiori consilio se impeditum fuiste, in quod nullum ei fuisset imperium,cuiusmodi habet in priuatum consiliu q, semper illucomitari debet. Quod cum in rebus arduis consuluissent, praestantissimi Duces res praeclara magna sita cum laude gesserunt. contra multi magno tuo cum damno& vituperio illud aspernati sunt. Nec parum in bello Imperatori coieri, si peritoru probe nouit consiliis uti, quod in tractatu de consiliario bellico breui me demostraturum spero.
SVM qui neruum belli pecuniam statuunt,
suamque sententiam Hi dicit Secretarius ex Salustio probare conantur,cuius tamen mentem illi probe non assequuntur. Vult enim Salustius non modo pecunia defet hum , sed munitio-
313쪽
168 ACHILLI TARDUCCItnum: victus in6piam, tum etiam alias occasiones Opius pugnas accelerare, ut inuisi manus co serere coganaur. Nam si,ut v Mutilli,pecunia neruus belli existeret, Darius qui aurivi argenti gra- de pondus possidebat, nunquam ab Alexandro victus fuisset: Nec Romani Graecos atque Antiochum bello superassent. Sapienter Solon Croese, cum illi omnes suos thesauros, tanquam potetiae suae fundamentum commonstrasset, respondisse fertur cum inquiens, bella ferrὐ conficiantur,facile aurum tibi adimere poteritqui ferro melius instructus te aggrediatur. Non semper auro pra clari milites conduci possunt facilius strenui milites aurum&opes acquirunt. Quod in hoc ipse argumento de Turcarum potentia infringenda dextre probabimus, eam nimirum thesauris atq; opibus inuictam quidem manere,sed ob copiaruatque militum defectum optime vinci posse,licet plurimi hanc nostram sententiam, tanquam absurdam, paradoxi loco habituri sint ob eandem tamen caussam pecuniam inter ea praecipue, quae ad militiam requiruntur, non poscimus, sedi pris&milites,quod hi verus belli neruus existant. Primum conlideremus copiarum quantitatem, tunc qualitatem, qua in ulu equitum atque peditum consistit tertio de ii que virum hostium, an vero nostri milites,in diuturniori billo,deteriores vel meliores fieri soleant. Quod ad multitudinem attinet, non est dubium, qui Turcicus exercitus Christianorum copias longe superet: Sed videndum num haec vera sit belli praerogatiua in saltem talis esse vulgo credatur. Sane per
dissicile est,&fere imposii bile, ut dicit Aristote-
314쪽
Tu Rc , IN CIBILI s. 26'les,urbem populosissimam,&innumera habitatium multitudine refertam in officio continerec probe ac dextre ea regere, quod eiusmodi ho- nranum multitudo non sit capax ordinis. Vege-tius in eandem sententiam dicit, non aeque ficile
esse cum numerosistimo exercitu quam cum mediocri ex strenuis militibus collecto , victoriam consequi. Vnde Romani inlclla,quae haud peri
quitum sub praetore mittere solebant in ea quae plus videbantur habere periculi bis toti dona sub consule mittebant. Quae videbantur dissicillima&atrocissima, ambo consules administrabam,
quitum constabat, eiusmodi militum num elogentes plurimas, maxima hominum multit dine instructas vicerunt Xerxes, Darius, Miathridates, atque alii reges,plus damni ab immensa multitudine suorum, si a fortitudine hostium acceperunt Nimia multitudo tarde incedit in expeditionibus facile vel a fronte,vel a tergo oppugnata carpi potest,maxime vero in angustiisv1arum vel fluuiorum: quae ad victum atque munitiones pertinent tantae hominum multitudini dirhculter procurari possunt in praeliaeplerumque pars acie tam iri aensae fugit, priusquam ad manu S veniatur, solo conspectu hostium fortiter ingruentium resistentium perterrita: hi semel in fugam coniectus est miles, nunquam iere recolligi, in pugnam reduci potest, fugam tandem seqttitur strages clades cruentissitim , quod multis sane exemplis probari potest Pius igitur Turcico Imperatori obest,
315쪽
bello cum carere non possit, maiores incomm ditates experiri cogitur. Cum enim milites Turcae armis non bene instructi,& ob id etiam ad oppugnationes atque reliqua belli munia, quoties noliris copiis probe armatis, inquis ponderosis obiici debent, inepti sint, nunquam velitationes vel pugnas ineunt, nisi hominum multitudine se longe superiores existere sciant Sequuntur aliae quoque incommoditates, quibus hostes urgen 'turr cum enim milites eorum leuiter sint armati, ad excursiones quam staxarias pugnas m gis idonei, maiorem in equitarum , quami ditatum curam collocant sed ubi oppugnatio . ne aggrediundae sunt, vel aggeres demoliun ldi, aut fossae superandae , vel praecipitia occu-
panda, in quibus equorum nullus usus est,pe
ditum opera tuntur exercitatissimorum, quo rum qui maxime praestant sunt Ianizzari, qui 'bus plurimum fident, quod eorum virtute ac fortitudine plurimas victorias consecuti sint. Fatentur tamen imperfectam strum est milμ tiam propter tantum equitum numerum qui ad exercitia pedestria inutiles esse solent. Fugatis enim equitibus, quod superest refugiui ad pedites, pertenua est,mexiguum propter
eorum paucitatem , quibus non comprehem 'duntur Asiopi, quod fere inermes sint, ad pugnas protinus inutiles In peditatu enim grauitas potius praestantia armorum . robur ac vires corporis, propter vehementem
impetum, quam agilitas atque dexteritas requia
316쪽
xitur, hac Turca praestantiores , quam illa existunt, unde eorum exercitus, ut dixi, plus inexcursionibus, Qvelitationibus seu tur ultuariis pugnis,quam in alio belli usu valet. Sed utrum Christianorum vel Turcarum milites longo belli usu deteriores fiant vel meliores, videndum: de Turcis prius dicam, quorum authoritas atque reputatio quondam cbnstitit in exacta obedientia exercitiis militaribus parsimonia in victu, vestibus spatientia in expeditionibus, laboribus mec mortis tangebantur metu, si quidem fato, quod euitari nullo modo possit omnia sibi obuenire credebant. Qualis M , Evero nunc sit, ex Secretario constat, quod omnis res, quaesiib coelo continetur vitae suae tinem ac terminum habeat certum d praefixum , cum sit subiecta infinitis alterationibus, Ob quaS bonitas, ciuet illam solet conseruare succcssu temporis corrumpitur, nisi quid extrinsecus interueniat quod ad priorem temperiem eandem reducat. Communis medicorum est opinio; quotidie in corpore humano aggregari aliquid, quod quandoque
indigeat purgatione, quod si haec medicina S cura nimium differflui,tandem corruptio inde nascatur: Hoc ut verum est in reliquis corporibus,in corpore sane mystico Rerum pubi facili me uenire solet , ubi non solum accidentia naturalia operantur, sed varia consulentium opinione , propter priuata lucra , plurimum ad id conterunt. Respublic igitur atque regna praefixo quodam tempore , renouatione quadam Opus habent , cuius auxilio ad eam , qua
317쪽
a 1 ACHILLI TARDVCII prius florebant complexionem atque perfecti nem reducantur. Inde concludimus imperium, mortuo Principe strenuissimo , ad abiectum quendam timidum translatu,facile ab eo con feruari, modo ipsim gubernatio non duret longi Iime idq; in primis propter auctoritatem prio- ris,&optimam imperandi formam ord memob quc in tam cito cuncta corrumpi no pollunt. Quod si huic timido alius succedat Princeps strenuus&fortis, regnum is facile ad pristinum nitorem reducere,&defeetiis emcndare potest: Sed si timidum&abiectum alius excipiat,qui nihilo sit melior sequetur sine dubio certistima regni uniuersi ruina atq interitus quemadmoducontra ubi duo Principes strenui imperium adipiscuntur, non mirum si terminos eius longe lateq; prolatent exemplum habemus in Regno Romano , ubi Romulus bellator successorem nactus est Numam pacificum riuupace atque quiete usus ad legum promulgatione . hunc secutus est Tullius animo exoci praeditus, qui v-
sum armorum reuocauit Ancus vero eiuSsuccellor ad pacem non minus, quam ad bellum aptus .cum ad illam potius inclinare videretur eaque de caussa in contemptum apud suos peruenisset, haec arripuit atque hisce vicibus ad latum imperii culmen Romana ascendit Respublica. Contrarium Iudaeorum regnum expertum est,
in quo David prudentissimo;&bello fortissimo regi, Salomon filius successit, qui in pace regnunon propria virtute, sed patris potius auctoritate & dignitate, quae adhuc in animis subditorum
atq; exterorum vigebat, conseruauit, quod Roboam
318쪽
boamo,qui hunc secutus no pari euentu succes.st, siquide paterno auo virtute atq; auctoritate longe inferior esset. Haec remedia inprimis adhibenda sunt,in iis regnis, quae non ratione vel legibus reguntur, sed a nutu & voluntate Princi-ptivi violentia quadam dependent, ad quorum
conseruationem suprema quaedam virtus, nec interrupta,sed continua requiritur. Sane Ottois
mannicum imperium prae aliis violentum est, quod ab arbitrio unius summi regis dependet. Nec ulla libertatis specie gaudet, eoque magis expositum est mutationibus,quod statuta impeti non obligent subditos ad quietam, tranquillam vitam agendam , sed cogant quasi, ut
armis atque rapinis studeat: quas cum extra rerritorium exercere non possint, domi inuicem cum regni interitu eas tractare coguntur,inde fit
ut nunquam intermissio a bellis concedatur, sed uno finito aliud incipiendum sit, ne milites otio
Qui diligenter Turcarum historias, ab initio eius imperii ad nostra,' tempora euoluet,i periet felicissimos semper in bello exstitisse,m ximosque fecisse progressit eos Imperatores,qui manu strenui,& animo forti atque inuicto pta diti fuerunt, qui legis sectae, quam profitentur studio in bellis sese exercuerunt, ne otio virtus ipsorum tabesceret. Indefessa fortitudo, vis animi inuicta apparet in iis Imperatoribus, qui ab
Ottomanno regnarunt, ad Mahemetem usque
Secundum, qui Constantinopolis atq; Trapezuntis imperium cumplus ducentis urbib. Christianis adserapuit. pumet bella castraue seque-
319쪽
a 6 AcΗ ILLI TARDuce II quaerebant, ut illius ope ad munera altiora a- Renderent, omnis miseria redundabat in miseros agricolas, qui angariis opprimebantur Min extremam redacti necessitatem, agricultu. ram deserebant, fugaque sibi consulere cog bantur:inde regionum vastitas inducta,decimae non fuerunt solutae, stipendia seudatariorum seu Timariatorum cessauerunt. Nec tanptus subministrati fuerunta ad aulam militiam sustentandam, unde praeter loca maritima & lia mites imperii, reliqua ditio fere uniuersa deserta quati, videbatur. Ex his quae in medium fuerunt allata, cocludimus Turcam in hisce bellis, in qtubus, una cum prouinciis bello captas,
subditos ad bellum idoneos nullos sibi subiicit
deteriore potius, quam meliorem statu imperii sui reddere,idq; magis,quo diutius protrali utun&cepius iterantur eiusmodi bella, factiones inter milites , copiarum numerum minuunt. quarum defectus,nisi ordinem militiae immuta
re velit nusquam alibi,quam ex Seragliis supple
ri potest: in quibus tantus est puerorum num eis
xus, ut si ter vel quater insigni clade exercitus af, ficeretur , defectus oecisorum suppleri possit, sed ulterius non sufficient, etsi extraordinaria puerorum collectio vel exactio fieret, qui tam subito excrescere di ad bellum si continuetur assuefieri nequeunt , interim prouinciae inc
lis priuantur, prat: ter rusticos, quorum nulla haisbetur ratio, qui singulis annis in expeditionibus moriuntur, Asappi scilicet, flares, qui
commeatum in castra conferunt, bis singulis annis extrema illis calamitas alta tereuritibus militi
320쪽
ΤvRec VINCI BILIS. a Tmilitibus infertur, quos hospitio excipere,, stipe iuuare tenentur, praeter reliquas insolentias,
quae ipsis inferuntur. Coaetiis igitur &inuitus Turca breuiora qui- de bella sed immeso cum apparatu gerit,&semel in Asia pace inita, quo rustici, qui tot sunt, post tot,tantasq; miserias perpessa quiescere,& sese recolligere possint, bellum in Europam trans
fert, ne otio torpescant, corrumpantur milites. Hinc igitur adparet error quorundam, qui bellum continuando deteriorem Christi norum statum fore existimant, quod non cΟ-
pias sed pecuniam belli neruum statuatit, quod equidem nunquam mihi persuadere potui tum propter rationes superius allegatas, tum quod ipsa experientia fuerim edoctus , Turcas non diuturna sed vastuosa bella gerere,' si potiusE re sua re cognouissent . bellum protrahere quam finire, dubio procul consuluissent rebus suis , prout ipsis visum fuisset commodissime. Nec dubitandum quin sepius hac de re inconcilio tot imperatorum fortisti morum , totque Ducum strenuissimorum instituta fuerit consultatio: Namque imperio quam longissime dilatat incommoditas illa aucta est , siquidem milites ab extremis timuibus ad alteram imp rii extremitatem, per media quasi deserta deduci nequeunt, nisi cum proprio detrimento, rusticorum euersione , quod firmum cst argu
mentum instantis ruin.e, qua minatur monarchiam hanc ad tantam amplitudinem, vastitatem propagatam, ut partes extrem aera suo cen-