Turca nikL·tos hoc est; de imperio Ottomannico euertendo, et bello contra Turcas prospere gerendo, consilia tria, lectione & cognitione valde digna 1. Lazari Soranzii, ... quod Ottomannum, siue de rebus Turcicis 2. Achillis Tarduccii quod Turcam vinc

391쪽

3 8 ACHILLI TARDUCCII& furoru vehementiori iidem remitterent, animumque sensim desponderent,faciliusque in fugam ageren ar. Quod consilium ex sententia ei cessit, vidi riaque potitus est. Alter vero quanta fieri post tuebementia atque audacia maiori suos in obiecta It ostium aciem impressionem facere iussit. Sed hoste inferior hic exstitit victusque ac caesus fuit,

nec mirum vi quidem celeriter&festinanter incedentes tam probe ordines seruare, Dedem inconstituto loco firmare, gressumque sistere, mutua conferre auxilia nequeunt,quam ii solet, qui intra stationes suas permanent. Huic accedit, quod commoditates, quibus hoste existitiat supeliores, negligunt, deserunt,aduersarios in

locis oportunis, qui ipserum commoditatibus seruiunt,in quibus haud superariri vinci possint,c' offendunt. Dcnique se suosque temere machinarum ac tormentorum imbus obiiciunt & manifesto discrimini exponunt. Nec ea festinatio alium fructiam habet, quam ut vanam fortitudinis&audaciae ostentationem ferat, quo parum movebuntur milites,quos Duces strenui iam antea certiores reddidere moram longiorem non ex timore proficisci, sed maturo consilio hostem ea ratione vincere constitutum esse sane milites

de hostium pugnandi belligerandi modo dili

genter edocendiri instituedi sunt, ne si quid GLi . αδ te noui interueniat cofusio in acie oriatur, cuius- ni odi sunt chimores, ululatus& saltus, aliaque id genetis vanissima, quae ut Mallius dicebat ipsis hostibus plurimum detrimenti afferunt cum pri-

Irant a imo impetu fortiter repelluntur. Volsios in aciem

392쪽

currentes Romani pede firmo exceperunt anhe-

.lantes, eos' fugarunt. Hoc uti stratagemate in Restitia, campis Pharsalicis Pompeius costituerat sed stu hy dio suos in hostem Caesar properare, in medio φε μ' cursu,ad recipiendum anhelitu, subsistere iussit. Animaduertendum igitur ubi hostili robur pra cipuum in primo impetu consistere noluimus,c6- modissime ad orientem excipiamus, non sine spe victoriae,ut plura exempla testatur Quinvi cum

Turcis manus conserturi haud parum momenti hic resistendi modus ad victoriam habiturus est, sed contrariam rationem nostri obseruat,plus fiduciae inpotentia, quam in arte collocantes,unde tot insignes in Hugalia strages Christianis illatae, numerantur Ad Nicopolim contentio interor it dines de adoriundo hoste mota, cladis non miniama caussa fuit. Ad Varuam in locis incommodis exercitus contra ducum Imperi u hostes aggressius est. Ad Mohata nulla necessitate urgente,milites Tarimu tum in hostem fecerunt,cunde in loca Turcis quam Christianis oportuniora, structasq; insidias, insecuti sim r. Numquid hortim ad Agriam proxime elapso iocanno commilTum fuerit, historia suo loco, hocs; tempore aperiet. Certa nobis&indubitata constaret victoria si eadem industria in hostis naturam. Laudes, astutiam, ille in nostros solet actiones,inquireremus, optinae nouit impatientia nostram,iaeoque pugnandi occasionem pra bet, nec ramen copias promouet, ed ubi pugnae desi detrio nostros aestuare cognouit , in prasium de stendit, certa victoriae spe nixus texempla supe- rius adducta declarant.

393쪽

sso cHILLI TARDv cci I Pugnandi igitur ratiovi methodus immutanoda cogendusque hostis ut in locis, quae commo idiora nobis videntur ipse nos adoriatur,quod facile obtineri potest, urbium vel propugnaculo rum praecipuorum obsidionibus, vel ubi propius ad iplum accedimus, nec unquam e conspectu ipsius discedimus, donec pressus penuria vel ma

nus conserere,vel copias reducere cogatur,vel arrepta alia quapiam peroportuna pugnandi occasione, quae nonunquam sese obferre solet. Neq; velitationes maiores ineundar, in quibus labora tibus assidua mittantur pretesidia si quidem Turcae hoc certaminis genere longe nostros superat.

Quin potius iuchis virib.iis' in sua agmina recte distributis hoste agrediemur, unde acie forma immutata,alius victori:&pli successus seques.

sit ineundum.

Vc N, initium leuioris armaturae milites s ciunt, qui eminus hostem petunt,ubi tormeta sunt explosa siclopetariorum turmae emit a tur, ut hostium machinas disturbent, ne dam na

nobis inferant. Idem cum hostes facere conatur, leuia certamina& velitationes oriuntur: Eodem

que te impore ex alis equites arcularii seu tormentarii prorumpunt, quo laterari cornua hollium infestent: saepius hi receduntri a tergo impetum acere tentant, ut hostium ordines turbo t. Quod si his auxilium feratur, vel obiiciantur inaequalis armatura milites quibus resistere dissidant, pati latim recedere,in priorem pugna locum c .lpure conuenit. Sic alliciuntur hostes, ut insistant re trocedentibus, donec undiquaq; pugnae initium

tiat,

394쪽

sat squidem hostibus semper recentes copiae

auxiliares aduolant,augeturque pugnantium numerus, quos nostra acies excipit,quae tamen non

semper integra pugnat,sed pars eius saepius certa men init. Multi hoc strata gemate, si sunt, Scipio

neruum exercitus in uno cornu collocarat, quo

in pugnam educto, alterum debilius quietum tonuit. Exercitus hostilis parte fugata,ambo cornua ad reliquos deuincendos coniunxit. Alia vice robur militiae in duo cornua distri buit,infirmiorem exercitus partem in media acie coniecit, eamque validissimis hostium copiis opposuit, illis quiescentibus, cornua sua contra tergum aciei hostilis, ubi debilior erat eduxit, eaque parte fugata, reliquos facile superauit. Alii duces 'φ' aliis hostem vincendi modis usi sunt.

Hoc in primis obseruandum, ut dum agmina turmae promouetur, eadem distantia inuicem milites incedant: ne si nimium in hostem prope rent vel in densitatem inter equitandum contrahantur,& alter alterutra cedere contendat,con

fusio in ordinibus oriatur unde non leuia damna inferri solent: priori modo,terminos a ducib.prς- scriptos milites traue ut nec ab ossiciariis amplius regi, nec psidia laboranti b. ferri, nec errores cognosci, ac priusquam in imme sum crescat, corrigi queui. Interequit ad postea ordo eoru , si ad subsidia fere da costituti erat turba S hatera nostrorum&vicinoria agminu denudantur, certisque interuallis aperiuntur,ut hosti uincursioni pateat

denique occasio datur ut eodem in loco plurima agmina aggrediundo limpingant,quod ut semper

395쪽

periculosissimum,ita maxime vitandum, ubi cum immenso hostium exercitu congrediundam. qui quoad fieri potest,tate distractis copiis oppugna- ridebet. Hunc errorem Aladanus in Seghedine- si clade commisit, facto impetu cum duobus equitum turmis, in immensum quoddam Turcarum agmen,quo caeso,tagientes Christiani infe-cuti sunt, tunc ad praedas conuersi occisos spoliare, exuere caeperunt sic palantes donullo ordine dispersos duae Turcarum alae, quae integrae permanserant,aggressi, eximia strage eos affece

runt. η

Haec duces ipsi nostere debent,siquidem belli Imperator non ubiuis locorum subsistere, &ί-gillatim quo suis instruere potest. Ex horum imperitiad culpa confusiones,clades, fugae militum oriuntur, quae Imperatoribus plerumq; adtribui soletu, cum fugarum principia ut plurimulateat. Praeter reliquos errores in Agriensi pugna a ducibus admissos, hi a viris belli peritis notantur; quod exercitus noster cum superatis paludibus hostem aggredi vellet,dextrum cornu, non recha in oppostum hostium cornu sinistrum impetum fecerit, sed versus dextrum sese conuerterit. Contra vero sinistrum Christianorum cotaui in Turcarum cornu sinistrum mouerit,atque adeo in medio itinere obuiam sibi facti inuicem, crucis figuram incedendo effecerint, ordinesque interequitando turbarint. Biduo antequam hoc contigit, in alta quadam ripa Turcae fluuii vadum quaerebant, nec retrocedere poterant propter sociorum multitudinem, qui eos promebant a tergo, ne procederent ulterius,Hungari quidam eis

396쪽

Tufio VINCIEI LIs ue. impedimento erant, qui trans tum tuebantur. Post hos Germani quid equites excubias agebant,qui non modo in vanum manuaria sua tormenta in hostem exploserunt sed multos etiam ex Haduccis vulnerarui, atque adeo triplici cubpalapsi,maiora damna amicis quam hostibus intulerunt, quod si alibi hostes fluuii transitum, quem sedulo inuestigabant,reperiissent, actum sine dubio de omnibus iis copiis fuisset. Priori tamen casu,facultate viedi oblata occasione,posteriori vero peritiavi scientia destituti fuerunt.

insistendum .

Hos τ fugienti aureum pontem struendia c.

nonnulli iudicarunt,quorum opinioni re pugnare videtur vulgo in bellis recepta regula, victoria utendum esse, uec hosti tempus ad aniamum resumendum vircsque recolligendas concedendum .Haec duo ut concilientur inuice, fugae distinctio facienda Vel enim hostis integras adhuc Mincorruptas copias,armis probe instruetas sub signis reducit,&in tutum collocare tentat, vel aperta fuga desertis ordinibus, signis relictis,armis'; abiectis tergum vertit: qui priores intercludere viamque illis praeripere vellet, necessitatem pugnadi,& sese defendendi imponeret,siquidem armati id facere possint. Non iisetur impediendi sed evadendi commoditas li-era eis relinquenda,quin potius tanta vehem tia iidem urgedi sunt, ut in fugam solutam auem tantur, quo impetrato secure ipsis via prviludi potest, ut maiori strage afficiantur. Hanc opinio.

397쪽

3s Acrii L Lis TARDVee IIM0.e M. nem Vegetiusvi Scipio probant , iter se.fugientibus hostib. non obstruedum, per c fugere destinarant, si enim apertum illud & liberu conspiciant,fugidesideri u omnes invaditassemel in fugam coniecti ordines rumpunt faciliusq; delen

tur: via aute impedita,cum euadere nequeat, de

speratio animii addit pauidis, timorq; saepius arma ministrat ubi nulla spes salutis superest. Qui igitur hostem fugiente insequi cogitat primu videat necesse est, tru tota acies an pars eius caesiaxfusa sit: posteriori casu pars fugiens a diu propellenda donec dispersae undiq; illos recolligere,

in ordine reducere nequeat postea ab insequendo retrahendi sunt milites, ut reparatis ordinib. vel a tergo vel a latere aggrediatur eos, qui adhuc manus conferrevi resistere audet. Sepius enim contigit, ut exercitus pars victa sit,cui tamer ab alia parte victoria integra masit Hannibal adob. 1. Cannas Romanum equitatum fusum, fugatum non est insecutus sed eundem impune elabi passus. Recta vero in latus agminis hostilis inuectus, tam insigni victoria potitus est. Si ad Var- nam Coruinus hoc praecepto usus esset penes ipsum certissima victoria stetisset. Quin &Ludovicus stuperior euasisset, nisi Turcarum agme fugiens liberius, aquam in manifesta victoria insectatus esset, cum ducenta hostismillia super-ellent, qui nondum in aciem descenderant. Ad Agriam temere nonnulli duces, ut primum hostes tergum vertere conspexerunt, ordines turbarunt, immemores officii praedas agere mi

lites permiserunt sed hoc posteriori casu non δε-lum pars quaedam,sed uniuersus exercitus hosti

398쪽

ΤvRec , IN CIBI Lis. sill in fugam coniectus videbatur. Nec tamen ea militib.in persequendo hoste licentia permitte-da ut ordines plane dis luant,velites, leuiter armati ad insequendum hostem emittendi, grauioris armaturae milites, paulatim obseruatis ordinibus eos insequi debent, quo prioribus tutus recessus pateat. Nec tamen leuiores isti, nimis late explicandi vel longius inuicem dispargendi sunt, nisi arma hostes abiecisse,in ordines deseruisse constet. Tunc etiam fugientibus via solo PM-- equitatu obstrueda, date copiae deducendae,ut Lib.

maior strages edatur. sic euitentur errores, quos hvitare egetius iubet, existimans hostibus eua lib.3.cas. dendi occasionem dari, dum recens victoria su

perbosvi incautos victores reddit. Siquidem in insequendo maior audacia quam sollicitudo, cura viget, sed quod remissa illa securitasplena est immensi periculi:qui nihil plane timent incon es.ls.sulte dispersis suis sequuntur: quod qui faciunt: cap.ao. quam ipsi acceperant,aduersario dare victoriam

volunt.

Haec militaria praecepta, vivi alia probe Turcae obseruare cie exequi norunt, contenti enim secura victoria,nec spolia&praedas, nec qua clade hostis afficiatur curant, fugientes non insequuntur temere , cuius rei Varna, Molia de

Agria restimonium perhibent. Fugam hostium& desertionem castrorum, sequitur destructio&devastatio regionis, locorum expugnatios, dum prae formidine cuncta trepidant,vi facili res quaevis expeditiones, difficillimae licet, exustunt: propter authoritatem qua victor pollet. qua in re usus victoriae consistit. a

399쪽

dueantur milite laborantibus amis meratur.

Agidii persectio in eo conspicitur,cum pru

mis turmis secudae iusto tempore subsidio veniunt,& hos tertiae deinde in huc usum reseruatae, excipiunt.In materiaiugarum duo reperio notatu dignissima primum quod maior plerumque conflictiis, grauiusque certamen inter paruos vel mediocres exercitus committi let qui ubi immensa copiarum multitudo congreditur, cui maior plerumque strages in fuga, quam in praelio infertur: cu enim manus conterenti sunt n

quidem animo confirmato incedunt, alii vero perterrit,confusione excitant facileque sin ce ramine reiiciuntur, in fugam conuertuntur:

huius mali caussa est, quod in tanta multitudine plurimi reperiuntur abiectissimae sortis homines, qui nullo imperio sub ordinibus contineri possunt. Expectatio quoque primi impetus, qui

semper vehementissimus esse, omnium animos suspensos tenere solet,confusionem causi re,& ordines perturbare potest. Alterum est, quod licet in priori militum serie,nonnulli vacillent, & ad fugam inclinent,pedemque referre cogitent, fuga tamen plerumq; in posteriori classe oritur, quibus firmiter persistentibus priores resistere inuiti etiam cosutur. Hinc concludo praecipuum belli ducis ossicium in eo positum esse, ut militum animos initi gnae probe confirmet, quo sortiter hosti resistae. vel

400쪽

TvRCA v IN CIBILI s. 3 7 vel saltem audaciam fria iter in hostem properando simulent, quod in ingenti exercitu maximum podiis ad victoriam habet ubi primus im-l eius reliciter cessit, posteriores animum recoligunt,adeoque roborant, ut prioribus cedenti bus illi horum loca supplere non dubitent, maxime ubi ad fortitudinem a Ducibusi offici xii fuerint adhortati, qui semper hac in parte strenue suo officio,turmas obequitando hostium p tignandi modum declarando fungi debent, ne milites nouitate aliqua forte perturbetur. Non mo .lo autem in primam seriem optimi& praestantissimi quiuis militum& ossiciariora collocandi, sed in ultimam ouoque classem pars eorum reseruanda,quo illi fortiter pugnado reliquis exemplo suo preteant, hi vero timidioribus

spem fugae adimant. In Romana acie, ut quisque videbatur fortior eo magis in nouissimum agmeresseruabatur,primipilis exceptis, qui erat omnium strenuissimi. Vbi duces nec minis nec exhortationibus suos in hostem animare poliunt v sidiarios aduocare, Meorum aduentum pugnatibus certiorem facere debent, quo citra confusionem recedant,& recentibus pugnandi locum concedant, ne victi fiagam meditari, sed ad recipiendum anhelitum cedere videantur Hoc si

duces a suis impetrare possitnt, non mitiori laude digni censendi, quam si plena victoria potitie .

senti H qc enim in fortuna ludribrio consistit, ad quam militum audacia, Irenuitas accedit Inducum vero virtute sola positum est, prudentia praecauere periculum, d clade euitare atq; aucr . tere. Cum igitur hunc in modum e certamine