Turca nikL·tos hoc est; de imperio Ottomannico euertendo, et bello contra Turcas prospere gerendo, consilia tria, lectione & cognitione valde digna 1. Lazari Soranzii, ... quod Ottomannum, siue de rebus Turcicis 2. Achillis Tarduccii quod Turcam vinc

381쪽

338 inciti LLI TARDUCCII plicant,a quibus eminus plura damna accipient, quam ab hastatis, qui horum terga ab incursionibus equitum defendunt. Equites autem aph bingetemper abhorrent , nis circumdare, a tergo, ut ordines turbent, eam aggredi possint. Adde quod nullu tam praestans armaturigenus reperiatur, quibus in phalangem penetrari ii uadi queat, dummodo firma illari stabilis subsi-χ i star, nec crebriori motu occasionem praebeat, ut a latere turbetur. Hac in parte in exeptis superius allegatis, erratum fuit Ad Rauenam: Car- minoiam idem contigit. Concludo igitur ex utilitate hastatorum necessatio quanda exercitus, qui in Hungaria mittitur, partem hoc armorum genere instruendacile, etsi omnes ferreos thoraces non habeant, inseri tamen inter armat rum ordines commode poterunt Transylvanus eorum opera in

primis indiget, cum peditatu Germano destituatur, in cuius locum Siculos sibi sit bditos hastis instruat ad 18. vel O .millia, curobusto cor pore,&ingenio non inepto praediti sint, qui si hastis pugnare alluescant, arte in hostem ducantur jacile vim Turcicam reprimere, Melude re poterunt Mediae longitudinis hastae&arnaa, s c. Gaeta ripari, tunc multiplicem usum militia habent, cura sar illae mitius commod arili seu ibi tormentarii ad velitationes emiti Gnonnulli qui his armis instructi sunt, eisndduntur, illis pugnantib. hi excubias agant,&suppetias ferant: da in hastati quidam exhorum numero ex prellevi studio tormentariis ad tum unciar, ut latera eorum tueantur: Tum si na

382쪽

TvRCA VINCI BILIS. 339 atque vexilla plerumque hi comitantur .ci cumstipant, in eum videlicet finem, ut cum primis aristarum stationes perruptς sunt cum armis breuioribus , Magilioribus commode ulterius penetrari posti ad nocturnas impressiones, , viri in locis inaequalibus interruptisque, in oppugnationibus difficilioribus , tum etiam ad praecauenda ciuertenda damna atque pericula, quae ab ictibus machinarum metuuntur, plurimum utilitatis conferunt , hastas longiores atque farillas commoditate superant. Qui his armis pugnant milites coniuncti atque permixti cum equitatu, postquam impetus factus est, vel in loco pugna comittitur, ubi equi minus

dextre regi queunt, noti leue momentum ad victoriam contulerunt: huius stratagematis primi authores atq; in uoratores exstiterunt Romani, quia tergo equorum Orsis temper ferebant, tu Liua uenes dexteritate agilitate praestantes, in hoc militiς genere apprime exercitatos: C sar hac a ' ' '

peianorum equitum in lato campo fudit Ario 'uisto 6. millia Germanorum C qtutum erant, totidemque numero pedites clocissimi ac fortissimi quos ex omni copia singuli ingulos sugsalutis cauila delegerant, cum his in praeliis ver fabantur : ad hos equites sese recipiebant: hi siquid erat durius, concurrebant ii quo longius erat prodeundum, aut cclerius recipiendum, tanta erat horum exercitatione celeritas , ut iubis equorum subleuati, cursum ada quarent, Ochorum opera, plurima facinora Ariovistus edi i Dis dit. Sueui in aspero quod a praelio, relictis equis, Ia.

383쪽

pedites pugnam inierunt, Romanis superiores exstiterunt. Simile quippiam in Macedonia iisdecontigit, ubi equitibus permixti pugnarunt pedites qui hostium equis ungulas praesciderunt. iun Hungaria Vladis laus prospero successu cotra

,α Turcas hoc certaminis genere vlus eis, verum id casu potius, quam certo consilio factum, siqui dem equitatus hostilisin loco incommodo sub-tib. litterat. Legimus quoque equitibus pedites la gittarios perni ixtos maciem eductos titisse Licet igitur nostris quoq; stratagemata eiusmodi

adiuuandumi confirmandum equitatum inuenire: excogitare, tum praeter hastatorum,&tormentariorum copias, certos quoque milite Etoto exercitu deligeret conscribere, qui una cum equis incedere,&sine timore, cum illis ver

fari, vel hostibus saltem, ubi loci iniquitas equorum usum .impetum vehementiorem prohibbet, resistere sciant. Duobus stupradictorum armorum generibus

Turcidestituuntur: Asappii hastas quide gestat,

sed aristis breuiores,&exiguis cuspidib. munitas, quibus punctim olummodo feri tint, unde nec hastis nostris, nec cum securibus comparari, nec iisdem resistere valent: Gladii nostri communes, stricti&longi, cum in ea pugnantium turba ad castia feriendtim vibrari nequeant, parum etiam contra acinaces latiores valeat, optime ad punctim tadendum aduertaritim usurpantur, iis remotiorem hostem,qui breuiori gladio pugnat facilius&tartius ferire, vulnusque periculosius ac mortale infligere licet Quae omnia si probe observentur, licet exigui momenti videantur

384쪽

TvRCA IN CIBILI s. 34 Imagnum tamen pondus in militia habent Tur-

cicq atq; Vngacitae haste,ubi cum impetu in hostem procurrere licet, utilillimae qui de sed propter longitudinem dc quod pleraeque sint concauae fragiles sunt atque uaritanae. In locis parum impeditis&iliter ruptis, ubi vehemeti cursu im- pecum eques facere nequit, plane inutiles existunt. Arma quibus eminus hostem oppugnamus, omneq; genus mittite, nocte cin tenebris

plane nullum cium haberi quod meta proposita quo ictum dirigimus, perspici nequeat Paulus Amilius disticilem quendam transitum, bile'L . ρε gio propter angustia loci inutilis videbatur, occupaturus, noci e id aggressus est, quod hostem milli libus potius, quam Romanos instructirm&in eo armorum genere probe exercitatumst Iet, in tenebris autem iactus N ictus incertus est,&nusquam certo dirigi pol cil. Sed alio quoque defectu hoc armaturae genu laborat, quod pedites in planitiei spatioso campo hastatorum substidio,& auxilio destituti, ne leuistimo quide equitatu resistere valeant, caret enim, quod in- ruentium equitum insultibus opponant, unde

acillime disturbantur. Optimum ad hos funde-dos remedium exstat, ut quam vehementistime urgeantur,&in cor u ordines prorutantur, si, nomodo alias cotra tormentarios sedi cetarios etiam in Belgio Hispani obseruare solent. Prima enim vice tormetis illis explosis, cum gladiis in nus admouentur, illi in hostes strictis ordinibus properant, corum ordines inuadunt de si fieri potest, siuellere atque perrumpere tentant:Eias generis sunt arcus, boliabardae tormenta maiora

385쪽

342 ACHILLIs TA, Ducci quae Mostellae vocantur, desaeneae machinae seu catapultae. Postquam bombardaevi tormeta in- Uenta sunt,arcuum usus desiit, paru apud nos amplius curantur: In bello Hungarico Tartari ut plurimum illis utuntur, leuiter enim armati &ipiorum equi velocissimi licet, propter debilit rem tamen ad faciendum impetum minus idonei,solummodo ad deuastandam regionem, impediendos commeatus,vi simulandam circum uentionem apti sunt , unde nostros aliter oppugnare cum nequeant;boc genus missile surpat, quod plus terroris quam periculi adfert, qui illi minus sunt assueti , optime equites bombardarii illis obiiciuntur. Sclopeiorum autem tria genera sunt, pro di-υ arca magnitudine distincta, qu da minora sunt Italis pistolae, alia media, itidem archebusi, deni lque maiora quaedam vulgo Mosquetiae dicta,

quorum haec omnium maxima sunt , quae manu tractari desexplodi possunt. Horum armorum magna est disterentia, non inter se modo, sed etiam ratione usus, in quem adhibentur, alio enim modo ad venationem Minimicitiam priuatam, alio ad bellum instruuntur in praei' Tantur. Ad Drimum sumendus est puluis nitratus, qui unus iitri iusta proportione proba

infectiisia ratusque ad secundum, qui munitionum intermedius dicitur Horum impletio, primis iaculationibus exceptis, aut non pro portionata est, eiecto , pius frustra puluere, aut non satis glande sua confertais coarctata. Vnde summo studio cauendum est, ne primae globorum emissiones sint frustrane , aiunt enim

386쪽

quetium in velitatione conficere spatium V o. palsuum, sicut & Scio petum, quod inimicitiae causa gestatur clope tum militis, quantum bona barda seu pistola inimicitiae, 8 o.

nempe passuum quorum quilibet . pedes indimensione habet. Bombarda v. militis omnino nullius est momenti, nisi adurati consumat, suumque conficiat ictum, proinde non niti velut ad hostile emis admotam, explodendam volunt. Hinc notetur sequentes obseruationes: Manuariis tormentis seu sclopis equites iri ferreis thoracibus armantur, plerumque uti solent, iuramento hi adstringendi sunt, ne citriis explodant, qualia in hoste recta letum direxerint,&de eo vulnerando dubitare nequeant Lanceae igitur impetus prius expectandus, quo facto, vel hoste quamproxime imminente reriendus est; Hoc armorum genus ad resistendum Se impetu excipiendum, fortiterque stationem tuendam, quam ad aliam in acie impressionem faciendam accommodatius est, unde ordines eorum arcto confertim consistere debent. Apparet etiam

quam imperite & negligenter officio suo funga

tur, qui cum primae stationes exploserunt, non expectant quo ordo eos quoque tangat, vel in aerem, vel socios, vel procul ab hoste explodant, quae negligentia&imperitia saeuerissime inhibenda, castiganda st Gallici quoque horaces, quam Germanici praestantiores lint,&facilius iccum cloporum longiores cludunt: Quinde magnum inter utrosque qui te thoracatos dii crii non adparet Gallus unico tantum seruo stipatus,in militiam proficii citur, GermanuS

387쪽

3 ACHILLIs IARDv CCII contra non duobus equis, pro scin seruo, saepius ne octo, ne decem quidem contetus ingens seria rum famulitium post se trahit. Ea res abusum

h a bet manifestissimum kpericulosissimum, ob

plures caussas Prima est, quod habita lustratione, quae ab initio tantum,&sub finem expediti nis heri c5sueuit, multi ex seruis illis desideratur,

siuem demissi sint, siue Utacita nomina gesserint, supposititii fuerint Secunda eli: quod in tanto numero multi inueniuntur equi strigosi,&ad bellu inutilissimi Tortia est quod turmae ex vilissimis hominibus,seruisci stabulariis, qui ad bellum ineptissimi sunt, completur unde mirum nemini videri debet, si eos euentus expediationes nostrae minime nanciscantur, quos speramus exclusinodi apparatu, qui cum in nobilibus strenuis viris consisteret, eorumq; virtus, Vel pars saltem eorum, praestantia armorum corresponderet, quamuis velitum etiam immensam

multitudinem, ut Turcica plerumque est, excipere,&reprimere valeret. Cum enim cominus manus conserenda sunt, harpa quocunque feriunt corpus ferro munitum osse ii diit enses vero inermia Turcarum pectora, eaque remotiora

Vbique penetrant, perforantque, qui tamen in tanta cinguli, quo lateri aptatur, angustia a multis dissiculter admodum evaginari possunt, eo

moliori conditione Gallorum thoracati, propter verutaqgestant, existunt. Bombarde longiores, quas archebugi tali vocant euissima arma sunt, quil, equites, atq; pedites tuntiar, pedites eum in acie locum tenere solent ubi plus dexteritatis&agilitatis requiris, in capo aperto equitatui,

388쪽

Tunc VINCi BILIS. 34s hastilis peditib. resistere nequeunt nisi alio munimeto tuti reddatur, unde hastati pleruatq; eis addutur,vel ad horti latera collocans. idq; duab. fere rationi b. si quide quinq; vel septe primi ordines,quo nimiru hasta tegere& defendere potest hastatis no indiget,cum firmit c contra Op positas hostia turnia consistant nec magis si illa moueantur, licerinter dimicandum quidam immutari, Maii in sociorum locum succedere soleant hi proprie latus agminis vocantur, alii brachia dicuntur, quod manuum&brachiorum instar a cohorte ci cia dcant, nunc hic, nunc illic hostem Dedant, in defestarum locum recentiores, qui viribus integri sunt auccedunt. Bombardariorum igitur particulares quaedam cohortes haberi solent iisque hastati quidam adduntur, Vulgo copiae perditae dicuntur , quod sepius maximis pcriculis obiiciantur in capiendis follis, rupibus vineis, vel aliis eiusmodi locis, unde hosti plus damni inferri positi adhibeantur. Equites scio petari veterum sagittarior tam Vicem sustinenti. hi eminus hostes laedunt,uncae extra reliquam aciem collocandi stant,neque in uno loco, nec firmiter subsistunt, nec impetum facere, nec sustinere,suis laborantibus diluculter subsidio accurrere possunt, quin eosdem quoque ς dant, siquidem ictus bombardae, ab equite in primis factus, incertus estvi fallax quod igi ii potissimum hoc armorum genus habet, inprimpugnae initio conspicitur,&pitu imu valet. Cum vero in eos ab hoste impetus fiat recedet C. p

riculo se subducere pollunt, illorum ossicium p-cipuum fere primum est, ut latus hosti tu oppugnon , suorum vero latera defendant. ncc certis

389쪽

ordinibus in acie distin suuntur, cum errabundi&volatiles sint, nec assueti ad vim atque impetu hostilem sustinendum sed ut hastati turmati mi eateruatim incedunt commodissime Tartaris opponuntur quos propius, quam hi sagittis tuis, attingere possunt, maxime si bombarda sint aliquanto maiores,cuiusmodi Italio mallones e

stant, Germanoru vero manuaria tormeta Gallica pistolς nominantur minus apta videtur Mosquetium propter grauitatem minus dextre 4-giliter tractari potest , longe omnium remotissime ferit, unde locus illis, qui hoc armorum genere pugnant remotior ab impetu aduersiriora conceditur,plerumque peditum cohortibus inseruntur, torum tergo annectimtur. Hi boni bardarios, qui ab hastatorum dependent laterib. defendunt forficem ossiciunt. Quidam Mosque tiarior hi, vivi siclopetarioru ordines hinc iri ' de oberrare,di prout commodieis videtur,vel a tergo vela fronte hosti nocere solent Ianigaris bombardarii non recte opponu tur, sed Moscet ii perfectiores sunt,quod remotius feri t. Tormenta S,machinae in campo spatioso subito impediutur ab incursionib quo minus prς- ter primum ictum sepius in hostem explodatur, plus terroris quam damni atq; periculi inferunt, ut in clade Ludovici animaduersum fuit 'nostris

timorevi fumo potius, quam glandibus perte

ritis. Huc veti commoditas,recte obseruata,pli ximum conducit. Non solum autem propter machinatu defectus Mimperfectiones istus saepius frustrantur, verum et propter distantiam scopi S metae, ad quam diriguntur, cum enim non sena P

390쪽

aequales sint planities,nec eaedem hominum st turae, facilinae, vel nimis alte vltra capita eorum quos ferire debebant,glandes iacularunt,uel nimis remiste, antequam metam attingant ad terra depriaruntur,iterumque magno interposito spa

icio resultant.

Cum primi ictus perfecti sunt, leuiter armati& velites emittuntur, ut reiiciant eos, qui machinas Occupare tentant,unde harum usus plane ce sat si quidem amici cum hostibus permixti inre nosci&distingui neque ut, nisi forte in loco cinimenti, vel munito undique positae sint, vel aqua Tum aut locorum interruptorum adminiculo alhostium incursionibus defendantur: ad Rauen. nam Galli hoc medio victoria potiti sunt. Solent etia aggeribus muniri, cisque peditum cohortes valida adduntur, in mediam aciem plerumque collocatur peditatui vicinae:a latere aut e locus minens Mnatura munitus pro eis deligendus et vel is propugnaculisvi peditum cohortibus muniendus ut contra equitatum hostilem tutae consistant. Hic ordo in nostra acie in primis cospicic. VTRVM PRIMUM AGGREDI hostem,vel eius impetum si nnere praestet. DV quondam Romanorum Consules pu Secreto. gna inituri periculosi illina diuersia plane cer taminis ratione inde bellado&aggrediu do hoste usi sunt alter militibus suis edixit, ut ipsi si tineret hostis impetu, quo primo aggressu fortiter reiecto&elulb, futurusperabat,utpaulatim ab ardore