장음표시 사용
541쪽
popuIaris quidem Graecorum de Diis opinio, qua parte iustitiam spectat, intelligi potest. Lex enim diuina, qua, quid ivssum sit.
constitutum esse credebatur, non Dei alicuius consilio ac sapientia concepta ac sancita, sed aeternae rerum naturae insita eri videbatur. Ad neternam rerum naturam, Noctis ac Chaus, Coeli ac Tevae nominibus significatam, recurrunt denique omnia, quae d religionum istarum principiis memorantur, ipsaque Deorum natura xeferenda est ad rerum naturam Universam. Itaque mentis etiam cogitationisque primordia rerum naturae inesse, visiim est harum religionum inuentoribus. quippe qui res, quae sub sensum cadunt, ab iis . quae mento cogitationeque attinguntur, haudquaquam diseernerent. Facili itaque negotio lex etiam mensi humanae iasia, qua iustum ab iniusso seiungimus, ad rerum naturam ita poterat referti, ut Iegibus, quibus hic mundus ab aeterno regitur. . adnumeraretur. Μundum autem opinabantur isti homines regi non summi numinis, a rerum natura diuersi, consilio, verum suapte natura. Hinc iustitiae fatalis orta est notio. Fatum autem sui ipsius iguarum. ideoque caecum, iustum tamen Videri potuisse, maesteo tantum philosophandi genere Poterat significari - 4
Sid quidnam lege ista fatali de iusto et in iusso constitutum
fit, nondum eΣplariauimus. Pauca sunt, qHae Tragicorum poeisiarum principes ad hunc locum illusirandiim commemorant, ea tamen ad cupidinem rei accuratius perspiciendae iniiciendam sali, apta. A iure ciuili prorsus disseri ius illud diuinum, quatenus ius citille dominia rerum describit Etesque de iis inter priuatos orias
eo inponit. Fatalis legem necessitatis ad eiusmodi caussas, maestinam partem mutui consensus priuatique Commodi ratione metie n. . das, vix posse traduci, res ipsa docet. Propius sabulosa ac mystiearatis aceedit ad ius, quod hodie uvant, publicum siue ius imperii rerumque publicarum ad Iniuili Andarum. Fato enim imperia dari atque
542쪽
atque auferri, quidni crederent homines, miras rerumpublicarum conuersiones imperantium quo casus spectantes 8 Neque ea opinione fortitudinis ac sollertiae, qua imperia apud mortales Parantur, pre. tium videbatur Esse minutum. Ipse Iupiter non nisi Titanibus d bellatis rerum erat potitus, quamquam idem in locum inter Deos summum non euasisset, nisi, hoc ut fieret, in fatis suisset. Iure isto imperii fabuloso ac mystico totius fere Aeschyli tragoediae Pro. metheus virictus inscriptae ratio compositioque continentur. Aeschy- Ium mireris impietatis crimine non esse compellatum, cum Ioui
in hac tragoedia partes tribuerit ad tyranni crudelis ac superbi imaginem describendam inuentas. Verum id praecipue Aeschylum tragoediae huius compositione esiicere voluisse. ut tyrannidis oditim instinderet animis. quod doctissimo Aeschyli interpreti visum essis , minime iudicauerim, cum, quomodo sine impietatis erimine Iouem inuisum reddere poeta popularibus voluerit, non faciis sit ad in. telligendum. Sed neque virtutis Persectae speciem unquam Expri- metu volvit poeta Graecus Dei popularis imaginem, exhibens. Prois metheum utique decuit de Iouis superbia eo ueri, non autem Aeschylum. Nam erat Prometheus unus e Titanibus siue Diis Ioue maioribus. isto tantum volente ab eo deuictiε; itaque sine ulla populatium superstitionum ossensione indicare id quoque potuit, nec Iovis sine sine esse imperium. Ipse tamen Prometheus peccasse sese, dum, Inutio fato. Iouis legibus non obtemperauerit, haud infitiatur; va. ium peccasse so non inuitum, sed beneuolentia erga homines pedimotum, subiicit, intor cruciatus elato animo exsultans g . Aperta' igitur poeta hac fabRla docere voluit, vel duro imperio esse patendum fa Celeb. Sehutet, In notis ad Aeschyli Prometheum. ς 'Ξκῶν ἐκάν ῆμαρ r ο ν .liant ipsa Promethei verba In Aeschyli Prometh.
543쪽
dum, donec in satis sit, ut in seruitutem depressi liberentur; mun. quam autem animum esse abiiciendum; durum necessitatis tuis gum fortiter atque inuicto animo, Vt ingenuum decet, ferendum; esto enim id quoque in fatis. Vt, qui potentia sibi concessa ahutan. tur, aliquando poenas luant h . Eiusmodi praecepta nonne dica.mus utilissima fuisse ad metum ruperbo dominantibus iniiciendum, simulque ordinem vitae socialem seruandum, qui ita comparatus est, ut cos quoque, qui impotenter eXerceant imperium, nonnunquam tristi obsequio colere oporteat' Sio Agamemnon apud Aeschy- Ium, dum calceos sibi purpureos soluere iubet, ne inuidiam Dei alleuius moueat, leniter imperantem, ait, Deos benevolo adspeetne, cum nemo non inuitus seruile patiatur iugum i). In eadem Weto tragoedia Chorus, Clytaemnestram, a cuius malis con filiis Agamemnoni metuit, summa cum reuerentia salutans, ita ius esse δίκην εγαι adfirmat, ut principis coniuri, orbato virili solio, ho- noretur λ). xl Plurima, quae de iure fatali apud poetas Graecoram tragicos legimus, ad iustitiam pertinent vindicem et vltricem, eam quidem, quas cum iure, quod Romani Publicum adpellabant, nos eriminiae dicimus, nonnihil habet commune. Cautum esse videtur hisca potissimum religionibus, ut ne criminum, quae in foro humano pom
M Eandem semenitam egregie Aeschylus expressit in Agamemnone. NI. gras ait Furias eum. qui praeter fas fortunatus ait τυχηρον nurα άνω δε- , tandem contraria vitae ratione ἐν ἀμαυροις constituere. AUMyI.
544쪽
nam effugiant, impunitas esse crederetur. Hinc periuria, incestus, parricidia, aliaque, quorum atrocitate maxime percellitur animus, Dein ora a Diis vindicari statutum est. Neque tamen mihi per sua. latim, utilitatis tantum Publican caussa fabulas. quae ad hoc genus spectant, esse inuent . Cum enim animus humanus ita siti comparatus, ut turpia ac nefanda, vel nsilla utilitatis publicae ratione habita, auersetur, quidni sensu religionis naturali paranori homines iudicauerint, Deos quoque propter scelus sua natura abombnandum singulari seueritate poenas expetere delictorum, quae pro-hus animus maxime perhorrescit 8 Igitur horum praecipue scelerumuleiscendorum munus delatum est Furiis. Contineri notum est hodgenero sabulas tragicas. quibus lamentabiles Oedipodis. Agamemnonis, Orestis, casus pertract/ntur. Quarum sabularum rasio minitea cum satis cognita sit, id tantum mihi ad eas uberius illusitan . das desumam, quod ad iustitiam illam fatalem attinet, de qua ni 'bis sermo test inititutus. Insun L quippe iis fabulis singulatia quae
dam, etsi nec ea ignota, tamen nondum satis ad rationem philosophicam ponderata. Prorsua contraria ost antiquae de iuro fatali opifinioni eorum sententia, qui quosdam homines ad infortunium p iant esse natos fatafiquo vinculo miseriae illigatos, cum . eurptao aliis aduersa sorte utantur, ratio reddi nequeat. Dixerit
aliquis, Graecarum religionum inuentoribus Omnino iidem hoc pi, evisse, idque Oedipodis certe casibus satis declarati verum et quas da Oedipode, et quae de aliis infortunio suo insignibus viris a potitis Graecorum tragicis memorantur, talia sunt i ut cum iustitiae fatalis lego fabulosa,egregie consp irent. Ipsa tantum ea lax ad hanc rationem, si sanioris philosopbiae lucem ei adsunderis, dieonda est inhumana. Quod enim contra legem fatalem peccatum sit, id eo. dem iure credebatur a nais vindicari, siue consulio perpetratum sit scelus, siue ab inscio et inuito, quoniam rerum naturae putabant inesso
545쪽
anis rebus, caussam, etsi non voluntariam. certus sequatur euenistos; litaque Pomarum ultimam rationem non in hominum prauci
ingenio quaerendam essu, sed in lego naturae . violata. Non opus ast addere, talem puniendi rationem a sana mente reprobari; verum omnino respondet peruersa haec ratio opinioni maestieae, Fam da, iustitia fatali homines sibi effinxerant. Criminum porro poetia tram que fatalium nexum putabant sic esse constitutumi ut unum scelus
patiat alterum . ab altero, tertium, a tertio qNartu in oriatun, atquctita continuetur criminum. poenar utrique series usque ad eum tormianum. vhi Furiae sint placatae; placari autem eas nota posse acitoquam uniuersa eius domus extincta sit, a quo ordiatur calamitosa illa iis rios , religionibus certe anὶiquissimis aerat sancito m. , Verumi in eo liganda ista antiquiorum religionum parto praeclaram operam collocauerunt tragicorum poetarum principes. Factum id asse ab M. sthylo videmus in Eumenidibus, a Sophocle in Dodipn Molon o. Ipsam legem antiquis religionibus 1sancitam nouis Milonibus abrogare non ausi sunt poetae tragici; humanitatis autem sensu. qui poetam maxime decet, Permoti, Poematibus suis. commendarunt eam posteriorum religionum partem, ' qua antiquiorum tristitia actaueritas Lemperata est. Legem uiantrum diuinam sitio fatalem esse.
Choeus ait in Aeschyli Chocplioris , rvt guttae sanguinis a caede in terram fusae alium requirant sataguinem: αλλο προσπιτεῖν πιμ J; Fueiam enim exitium inclamare εο ι λοιγον ' a primum interfectis peccatum addens peccato, damulam damnol ατηοῦ ἐτέρὸ ubr&ινουοπι' ἐπ ατη) ἰγ. Eadem sententia expressa.est ab Aesqhylo in Agamemnone, ubi in piam facinus M re εβις ρ ρρον aiι chorus plura parere alia, Parenti similia m . Atque, tanquam amplifications
546쪽
dicit istius opus sit, ut animis Inhaereat fatale decretum, iniuriam uini ιν , addit poeta, veterem parere im enescente in malis hominum iniuriam, cum hora fatalis aduenerit torαν το κυριον Eiusmodi implicatam criminum poenarum quo seriem spectare Iiiseet in fabulis, quae dei Atrei Oedipodisque domibus .arrantur. Thyestes.cum Atrei, qui ipsi frater erat, uxoro adulterium comis mittit; Atreus vindictam. sumit nouo eoque inaudito scelere, fratri ipIius .filios comedendos adponens; Agamemnon, Atrei filius. Furiis nondum placatis, contra legem naturae peccat, filiam suam Iphigeniam immolando, ut sibi et exercitui expeditio in Troiam Prospere eueniat; quod quamquam aegro animo, Diis tale sacri. siciunt deposcentibus, fecerat Agamemnon, tamen, tuli illae tit lis
Iege. poenam dat, eum a Clytaemnestra Uxora eiusque aduItero tri-
interficitur; Clytaemnestia autem manu occiditur Orestis, qui ipsi et Agamemnoni filius erat; Furiis denique agitatur Orestes parricida. usqua dum, non sine grauissima Furiarum cum Diis Iunioxihus autoreatione . expietur. Nobilissima illa tragoediarum τριλογία, qua Aeschylus fabulam de Atrei domo exornauit. plura decIarantur. quae huic malorum ordini ac tenori perspiciendo inseruiunt. Non defendit poeta Aegisthum, Agamemnonis interiae orem; ipse vero Aegisthus scelere exsultans purgare se putar, dum i uete a se Agamemnonem interfectum eta contendit, tuni propter Iphige iam immolatiam. tum propter scelus ab Atreo in Tityestem fratrem perpetratum; erat enim Aegisthus Thyestis si ius Q. Simili ratione recte se fecisso pronuntiat Clytaemnestra, Iphigeniae caedem vita Tamen Ch xus et Clytaemnestram e Aegisthum eontaminasse Listitiam reniat q).Poietat itaque de his rebus in utramque pariem disputati. Sed
547쪽
nono ullis etia-isto tempore, Cum haec Athenis in scena agerentur. Particidium enim non ita facile vidobatur expiari posse. Itaque plura in numeri idibus Aelabyli occurrunt, quibus, nec positam sibi ipsum satisfecisse iudicaueris. Quaerit Orestes a Furiis non inepte. quidni Clytaemnestram tormentis suis vexarint, cum et adultera sit, et propter mariti caedem non leniter pu Henda. I lihil; quod i spondeant, habent Furiae, nisi, matrimonio non offici consanguia nitatein n. Sed inepta pl'na esst ratio, quam reddit Apollo, Furiis ab eo sciscitantibus, quomodo, ipse cum Deus fit ideoque iniuria. rum vindex. Orestis facinus possit defendere. Aufugit enim, paens iidicule, ApolIo ad arcana naturae. Aliter. Inquit, rem se Iiabitu. ram, si Orestes patrem interfecisset; interfecisso autem euin matrem tantum; quod quidem in hac caussa possit defendi; nam a patre,
non a matre. Ueram Pendere consanguinitatem; matris aluo r condi tantum prolem a patre profectam H. ' Porro notandum est.
in eadem Erinnyum cum Apolline de iure certamine id quoque Fuiarias, antiquiorum religionum propugnatores, ab Apolline quaerere.' quomodo in Clytaemnestram, quod maritum interfecerit, adeo posin sit succensere. cum Iupiter, Deorum iliniorum princeps, in Saturno patre indignum nefas admisisset. Tuibatus Apollo hac quaestione, Furias maledictis conuitiisque obruit, satisfacero iis ratianibus meis quit e . Patet igitur, poetam inter antiquiores ac nouas religiones diIsidium indieare potius quam componere voluisse. In fine eiusdem sabulae iuris fatalis ambiguitas, e poctae quidem sententia, uberius deesaratur. Caussa enim oressis ad Areopagum, I 1 ineruae inllitqto. delata, uno tantum calculo, cum aequalia inter iudices essent suffragia, ab ipsa Minerua adiecto Orestes absoluitur; imo huius r Assehyli Eumenid. v. 6o6.
548쪽
huius iudicii auctoritas minuitur Ieiuna ratione, quam Μinerua ad tuendam sententiam suam adfert; ait enim Dea, ipsi. quominus Orestis parti addicta sit, nihil obstare, quoniam ipsa sine matre sit nata u). Oedunt tandem Furiae, magis Mineruae promissis, quam iudicio, vittae. PIacantur singulari iis veneratione promissa. Hinc Eυμενίδες, est, beneuolae sine clementes Deae Athenis adispeIlabantur Furiae, ut hac denominatione addita non Furiae simis pliciter colerentur, sed Furiae placatae. ' Ista vocabuli sentas a ficiis phocle etiam agnoscitur ae . Quis enim Furias offensas, id est, eo n.
scientiae stimulos ac morsus coIeret 8 Verum conscientiae tranquiutitati diuinum aliquid inesse, nemo non confirmabit. Altera apud piatas Graecorum tragicos insignis criminum poenarumque series tanto magis mihi quidem Videtur notanda, cum a flagitio ordiatur eo, quod posteriore aetate tantum aberat ut inter crimina referretur, ut in ipsum morem G πcorum abierit GIamitatum enim, quibus Oedipodis domus corruit. nexus inei.
sit a facinora Laii, Oedipodis patris. Iste Laius infensos narratur habuisse Deos, quia Chrysippum Pelopis filium rapuerit, primusque
mortalibus veneris masculae usum indicauerit γ . Μirum sane. post Ganymedem a Ioue raptum, Deos turpitudinem istam intererimina ponere potuisse. Quod si res ioco posset confici. Deos di. eeres hoo oblectamentum fibi solis'voluisse seruare. Verum mihi hoc quoque exemplo antiquiorum religionum grauitas, morumque, qui ab eis penderent, severitas videtur comprobari. Res tamen est
a0 - Σφας καλουμεν Εὐμενίδας, ἐξ εὐμενῶν Στέρνων δέχωμ τον ἱκέτην σωτῆρέον, sunt verba Sophoclis in Oedipo Col. v. 499.' y Vid. Argumentum praefixum tragoediae Aeschyli S tem aduersus Thais bas a Scholiasta. Io editione Glasgouiensi. Cf. oraculum. Sophoclis Oedipodi Tyranno praefixum. in editione Sophoelia Parisina, Tom. II. F. Sonterine,, de Iust ab. . adrat. tr. gr. phiι. ete. Tom. LI. c
549쪽
singularis, ta eastem de iustitia fatali sententia perstitisse homines, religionibus ac moribus immutatis. Sed magis fere reliquum re. pugnat rationi sanae,'.quod fabulae huius . tenoris contextum est. Nam superantur paene ea. quibus Atrei domus occidit, mala, sato-xum, quibus Oedipodis domus euersa est, acerbitate. I ieet Oedipus inscius interfecisset Laium patrem. Oblitos quidem Graecos credi. deris ipsam huius caedis caussam fatalem. Deosque creditum diris. quas Pelops Laio imprecatus esse dicitur propter filium raptum. pedimotos ad Delus illud νIciscendum. Verum alia interpretatione crimena Laio commissum non ob nefandam libidinem, sed quia pIagium erat, videri poterit esse punitum. Plogium enim ista tempore, pum Iegum civilium vix ullus erat vigor, facile a Flacinora referri poterat ea, quae Iegibus fatali a singulari seueritate vindicMpsaur. Sed neque hac interpretatione.cetera, quae . in ista fabula mirati nem iaciunt. expediri, nemo Don videt, cum Iupiter, iniur. riarum 'Ilor. Ganymede rapiens simus plagi Wm summisisset dem ob caussam. Μeo qnidem iudicisi hoc quoque ve erum Ah Iarum lanis perpuκo indicatur, religionis Graecorum prioris cum ea. qum post inn3lvit, .sonuanientiam nunquam fuisse perfectam. Tanto magis Operae pretium foret cognoscere, utrum sinu Ia d. Oedipo expiato, quam Sophocles .in Oedipo suo. Doloneo tam magnifico tantoque verae humanitatis sensu excellens pertractauit, inventa sit ab hoc poeta, an exornata tantum et aucta. Qia a demum tragoedia perIecta minus irascimus Diis, virum probum,.qui imscius peccauerat, tanta Obruentihus Iamitate. Neque vero miraculo,
quo Padipodem a Diis mortalium oculis subductum narrat Sopho. cles, domus eius videbatur expiata. Notum est. qnam abande m a. teriam praebuerint poetis tragicis reliqui casus. quibus tandem filii filiaeque Pedipodis, imo adfines quoque eius, ad unum omnes
550쪽
Sed ne Iongi simus, verbo tantum attingamus duas iuris fatalis species . in tragoediarum Graecarum ratione philosophica atquo politica exponenda non Praetermittendas. Sunt eae quidem ius hospitii, iusque mortuorum. Ius hctspitii violatum tanto a Diis rigore vindicari credebatur, ut ea sola de caussa Troiae excidium in fatis fuisse dicatur ab Aeschylo et . Paris enim Μenelao, cuius uxorem rapuit, hospitio fuerat exceptus. Eodem iure permotus ac fletus rex Argivorum in Aeschyli Supplicibus Dana filias, qua patruelium nuptias aversatae ad eum eo ofugerant, ne patri qnidem earum reddit, grauissimam, ni reddantur, ultionem minitanti. bellumque Argivis indicenti. Totum fere huius tragoediae argumentum in celebranda iuris hospitii sanctitate versatura . Ius moro tuorum modo memoratum partim cum iniustae caedis macessaria vItione conspirat . partim ad sepulturam pertinet. Qui subter terram sint, ait Aeschy Ius, nempe iniusto occisos, grauissima conqueri atoque interfectoribus indignari b); quod non ad verbum intelligenἀdum, sed ad rationem poetieam interpretandum esse satis congrueninter dixe is; tamen sensum sapere videntur haec verba mystieum. ad antiquiores Graecorum religiones Pertinentem. Sepultura mortuorum neglecta qua seueritate a Diis vindicari credita fit, Sopho. elis potissimum docemur tragoedia Antigones nomina inscripta. Cuius instituti, ne quis mortuus insepultus iaceret, rationem ad viilitatem publicam pertinere, ipsa rea patefacit; solius tamen vitis litatis publicas caussa Veterum religionum inuentores hanc rem tanti esse momenti iudicasse. vix mihi cum istarum reIigionum iti-