장음표시 사용
101쪽
Calor a motu, an ab igne pendeat DE causa caloris sententiae auctorum inter sese multum discrepant. Aliqui, magni quidem nominis, censuere eum a motu solo pendere ; cui hypothesi nec favet ratio, negphaenomena congruunt. I. Talem motum revera existere nequaquam probaverunt, et, quam vi S concederetur, phaenomena inde minime explicari possunt. 2. Si a motu penderet, is in corpus impulsus cito per totam ejus molem transiret, et, momento temporis, si corpus elasticum esset; at calor, modo fluidorum, tarde movetur. 3. Si ex vibratione penderet calor, tremore dato, ratione quantitatis materiae communicari deberet ; quod experimenta de quantitate ignis in corporibus compluribus capta penitus
Plurima vero sunt argumenta, quae calorem pendere ab igne elementari probare videntur. I. Quandocunque Observamus plures qualitates simul semper existere, inde colligendum est, quandam esse essentiam veram, quae his originem praebet sc . a. Hypothesis ignis i implex est, phaenomenisque Convenit. 3 Citra dubium hanc rem ponunt quaedam experimenta a Newtono sil) instituta, et ab aliis repetita ; ex quibus constat, corpora calorem friguique in vacuo concipere, ibidemque temperiem aeris adquirere. Ignis igitur per vacuum transiit, et ideo absque alia materia existit. In hujus elementi indole persequenda, quibusdam observationibus de methodis illum metiendi praemissis, principia duo, ex phaenomenis quibusdam evidentibus, eruere conabor; et iis principiis omnes ignis e flectus explicare adgrediar.
De Ignis mensura. s. SENS Us nostri sunt frigoris aut caloris absolutorum testes omnino fallaces. I ii iisdem ipsis montium Peruvianorum locis hexapedas 6oo aut 7OO supra mare et C vatis, iligebant academici, a partibus demistioribus in sublime tendentes, Ic Lotae. ὶ Opt. ii. 18.
102쪽
tendentes, a superis autem regressi sudabant se . Uti meminit etiam Cullenus, si altera manus aqua calida, altera frigida per aliquam moram mergatur, et postea utraque in aquam mediae temperiei immittatur, hac calor, illa frigus percipietur. 2. Inventio thermo scopii scientiam ignis multum promovit. Constructio Fahrenheltiani, quo semper utor, Omnibus satis innotuit si . De notitia autem ignis quantitatis, illius ope comparata, multum hallucinati sunt audiores. Thermometer, si erigitur, ignem e corpore, cui admoveatur, in ipsum ; si descendit, ignem ex ipso in corpus, suere ostendit. Quantitatem vero absolutam ignis
nequaquam demonstrAt; nam ignem e corpore elapsum, non in eo existentem metitur; quoniam hydrargyrum in bulbo thermos copii ex igne tantum in ipso Contento tumescit. Scala Farenheltiana est: arithmetica expansionis hydra gyri, et temere ab auctoribus conclusum est, eandem esse etiam arithmeticam ignis quantitatis. Hoc ita se habere
demonstravit primo Taulor, in Actis philosophicis Lond. Et postea Ill. Bluch et De Luc g) similibus experimentis
idem comprobaverunt. Manifestum est, si aqua calida cum pari frigidae quantitate commisceatur, temperiem mixti esse inter eas mediam arithmeticam: At, experimento instituto, constat, hydrargyri expansionem esse quam proxime
Thermo scopium igitur recte demonstrat ignis incrementa in eodem corpore, dum sormam eandem servat. Expansio autem ita est uniformis tantum intra quosdam limites ; nam, quum fluida tantum non concreverint, sese sine lege contrahunt, et hydrargyri, etiam prope punctum ebullitionis calefacti, expansio est omnino ab normis h. Quamvis thermo meter differentiam tantum ignis quantitatis in eodem corpore, eandem formam servante, indicat ; tamen multi existimaverunt rationem quantitatis ignis in corporibus ejus ope innotescere. Newtonus ipse in hunc errorem incidit. Opinio nititur hoc falso fundamento, scilicet, gradum scalae thermometri absentiam ignis notare : At frigus Petropoli valebat, quo thermo meter Falire n. tantum infra O descendebat, quantum aqua ebulliente supra istum gradum erigitur t . Quanquam ex usu
103쪽
tbermo metri nec quantitas absoluta ignis nec proportionalis est colligenda; tamen eruditus Blach multo cum ingenii acumine detexit methodum, qua quantitas ignis proportionalis in corporibus innotescat. 3. Effectus corporis alicujus in thermo metro elevando aut deprimendo dicitur illius Corporis temperies. Omnibus constat, corpora quaecunque diversae temperiei, si inter se admoveantur aut misceantur, eandem temperiem cito adquirere. Si igitur corpus quoddam aqua molis aequalis, temperiei inferioris, mergatur, temperies utriusque cito fit eadem : Observetur tunc quantitas ignis a corpore amisia, et ab aqua acquisita, ut thermo metro colligitur: Si quantitas est eadem, in singulis tota ignis quantitas est aequalis : Si quantitas est alia, tunc quantitas in aqua est ad quantitatem in corpore, ut quantitas amisia a corpore ad quantitatem ab aqua acquisitam. Nam, ut descendunt ab una temperie ad aliam, quantitas, a singuli a amisia, est semper in illa ratione. Alia etiam methodo conferri potest quantitas ignis in duobus solidis. Sumantur duo ejusdem molis et tempe riei, mergantur in quantitates aequales aquae frigidioris, et inter se ejusdem temperiei; tunc quantitates ignis in
utroque erunt, ut incrementum aquae temperiet a singulis directe, et ut diminutio temperiei corporum ipsorum reciproce. Hae conclusiones inductione nituntur. Quicunque enim sit calor istorum corporum, si eadem sit dita ferentia inter communem eorum temperiem, et propriam aquae, experimenta semper similiter cedunt. At eaedem conclusiones a priori infra sunt illatae.
Duo Principia, ex quibus omnes Ignis Verilis explicandi
sint, et ex illis quaedam Confectaria. I. Si corpus aliquod aeri, supra hujus temperiem exincales actum, exponatur, ignis inde essuit, et sese quoquoversum diffundit, donec temperies corporis sit eadem ac aeris. Idem accidit, si corpora ex calefacta in vacuo lata pendantur ). Unde jure concluditur, vim repulsivam particulis ignis inesse, qua mutuo inter se recedunt. 2. Non obstante hac vi repulsionis, quantitates ignis in aliis corporibus ejusdem temperiei omnino aliae reperiuntur. Experimenta quaedam, a Fali renite itio capta, hoc Vo L. IV. O sa- NeWt. Opi. qu. I 8. Vid. Muschenbro k, et Doexh. P. IOI
104쪽
satis ostendunt: Quae, quamvis a Boerhaavio l) narran
tur, ipse penitus inscius erat conclusionis quae ex iis con sequebatur. Experimenta de eventu permistionis mercurii et aquae diversi caloris capta sunt. Similia multa instituitili. Blach. Is moles aequales aquae mercuriique sumpsit ;mercurium aqua calidiorem so gr. fecit, et permiscuit pariter quam celerrime inter se. Temperies misturae erat 2o gr. super aquae. ' Rursus quum Aquam mercurio calidiorem so gr. fecisset, et ut antea permiscuisset, temperies misturae erat 3C gr. super mercurii. Inde liquet quantitatem ignis in aqua cum ejusdem in mercurio quantitate Collatam, temperie et mole aequali, esse in ratione 3. ad 2.
vid. , II. a. Experimentis similibus patet quantitatem ignis in plumbo esse ad quantitatem in aqua, ut et ad S; in
stanno, ut IOO ad 23o ; in vitro, ut I ad 2 ; in ferrro aequalem; et in cupro esse paulo majorem. Ex his et multis aliis experimentis patet, vix duo esse corpora in quibus quantitas ignis eadem sit. Concludendum igitur est, corpori bos inesse vim ignem attrahentem, et hanc esse in
aliis aliam sarr)Ex quibus principiis manifeste sequitur, ignem inter
corpora distribui, ratione facultatis, qua ignem trahunt directe, et facultatis, ignearum particularum repulsivae inverse. Talis est distributio ignis inter corpora quaevis vicina, et dicitur caloris aequilibrium, quia nulla disserentia caloris thermo metro detegitur. mando enim ignis inier corpora distribuitur ratione attradtionis singulorum, themmometer, data attractione ipse gaudens, nullam differentiam quantitatis ignis, quae singulis inest, monstrare potest. Quo fit, ut omnia corpora vicina sit ejusdem temperiei.
Inde autem nec Boerha avii )r), qui ignem distribui secundum spatia, nec aliorum, qui secundum corporum densitates, fingebant, conclusioni assentire licet. Nam, ut supra dixi, thermo scopium ignis quantitatem, e corpore e Xeuntem, non in eo existentem, demonstrat: Et utramque opinionem evertunt experimenta Falirenti ei lii, quae supra narravi. Si vera esset hypothesis Boerha aviana, temperies mixti in utroque experimento Farenheltiano deberet esse media alithmetica inter aquae et mercurii temperiem.
Aut, si vera esset illa altera hypothesis, quantitas ignis, em rcurio calidiore elapsa, in priore experimento deberet esse, ad quantitatem, ex aqua in posteriore elapsam, in ra
105쪽
II si. e. I 4 ad , i i. e. I ο κ I4 ad I. i. e. I96, ad I. Sed, e contrario, quantitaS igni S ex aqua egressa fuit major. Ex his principiis methodi ignis quantitatis in corporibus rationem detegendi supra traditae erui post uni. Methodo enim Blachiana incrementum temperiei, ex data ignis quantitate, et in aqua et in corpore habeas; quantitas igitur ignis in utroque erit ut incrementum temperierum ipsorum reciproce. Si enim temperies in utroque sit aequale, quantitas ignis erit in utroque, ut excessus lacultatis in ipso, ignem attrahentis, supra vim ipter ignis particulas repulsivam. Si autem utrique addatur quantitas aliqua ignis data, et admoveatur thermo scopium, data attractione gaudens, quantitas elapsa erit inverse, ut excessus facultatis corporum ignem, attrahentis, supra vim inter ignis particulas repulsivam :Thermo scopium autem hanc quantitatem metitur, et ea est in utroque corpore temperiei incrementum; haec incrementa ergo sunt ut excessus isti inverse, i. e. ut quantitates ignis inverse. Methodus, quam Blachianae adjeci, iisdem principiis nititur. Denotetur enim primum corpuS aquae
immersum per X, secundum per V, aqua per A, incrementum aquae temperiei ab X per a , ab Y per b, et diminutio temperiei in X per X t, et in Y per X t. Et quantitas ignis absoluta in singulis denotetur per I. Tunc XI: AI::a: X t.
ignis quantitate eadem manente. Nam, quoniam ignis per corpora distribuitur, ut eorum attractio directe, et repulsio inter ignis particulas inverse, si in aliquo corpore prior minuitur, aut posterior augetur, ignis e X eo corpore suet, donec aequilibrium rursus reducatur ; et tunc Calor dicitur generari. E contrario, si attractio cujusdam corporis augeatur, aut repulso inter ignis particulas minuatur, plus ignis in illud corpus siuet, et frigus generari di
Experimentum a Culleno illustri institutum haec principia illustrat, et ipsum ab illis explicatur so . Thermo meter
in recipulo antliae pneumaticae suspensus, dum aer subducebatur, descendebat per aliquot gradus, dein cito tempestem aeriS externi recuperavit; et, aere rursus immisio, scendit supra aeris externi temperiem. Dum aer subduo a cebatur, ο) Vid. etiam Boyle's hist. of cold.
106쪽
cebatur, descendebat thermo meter: Quia aere, qui reliquus erat, rariore facto, repulsio inter ignis particulas minuebatur, eoque ignis e thermo metro fluebat. At, aequi-1ibrio cum acre externo reddito, idem hujus temperiem acquirebat; dein, aere externo immisso, in recipulo Contentu S rarus, et temperie externo aequalis, subito comprimebatur ; repulsione igitur ignis particularum aucta, ignis ex eo fluebat, et thermo metrum ingressis hunc eri-sebat. Aliis experimentis etiam constat, temperiem aeris, dum densatur, augeri, dum extenuatur, minui. Cujus rei, ex principiis quae posui, causa in aperto est.
De Fluiditate et Vaporatione. FLUIDIT As et vaporatio jure dicuntur esse effectus ignis generale S ; nam nullum fere corpus est, quod non in fluidum igne, et si multum hic augeatur, in Vaporem, Vertitur. Metalba omnia igne liquuntur, et in vaporem dissociantur, quin et adamas ipse, igne valido admoto, in auras diffugit. Fluiditas aquae, ut omnibus innotuit, ab igne pendet. Mercurius sp) etiam, diminuto igne, solidus 'vadit. Aer est vapor, qui, calore minuto, densior usque sit; quem, eo multum imminuto, fas est credere, elatere amisso, in solidum abiturum ). Quam conclusionem aliorum vaporum analogia confirmat. Haec phaenomena
principiis supra allatis explicari possunt. Particulae enim solidi alicujus inter se connectuntur cohaesionis attractione; cujus, ut et omnis attractionis, haec indoles est r , ut si nova quaevis inducitur, prior quaeque minuatur: Tantum igitur ignis solido cirpori addi potest, quantum corporis vim, ignem trahentem, ita augeat, ut attractio cohaesionis penitus solvantur, et particulae inter sese facile cedant. Si iterum ignis intendatur, is si uidum paulatim rarius reddit, vim suam repulsivam cum fluidi particulis communicat, quas in vaporem ciet: Rursus hic, igne minuto, formam sui di induit, et, ulterius minuto, sui dum perpetuo contractum in solidum abit ι . Si talis revera est vis corporum, ignem attrahens, et talis nat Ira ignis, qualem supra proposui, a priori conclude-
107쪽
Iz remus, vim corporis alicujus, igiarem attrahentem, in sui dum aut vaporem abeuntis, auctum iri, i. e. st) solutionem aut vaporationem friguS facturam esse, et vapore in fluidum, aut fluido in solidum redacto, vim ignem attrahentem minutum iri, i. e. calorem, Ut loquuntur, nasciturum esse. Cum enim solutione attractio cohaesionis tollitur, vis igitur ignem attrahens intenditur. Et vaporatione facta, corpus eoque in hoc ignis, rarius evadit, inde repulsio inter ignis particulas minuitur, tollitur aequilibrium, et in vaporem ignis undique ingreditur. De hac re plurima et pulcherrima experimenta ab illust. Blach capta sunt; nia de calor, dum aqua gelascit, et frigus, dum liquescit, oriri videtur. Omnibus etiam notum est, aquam, nisi intra vasaccurate Clausam, calorem ultra 2Ia haud concipere posia se sti . Hoc ex vaporatione accidit ; si enim aqua in machina Papiniana includatur, ad gradum rhulto superiorem calefieri potest. In experimento hujuscemodi, ab illust. Blach narrato, aqua ad gr. 4Oo calefacta est. Operculo autem machinae remoto, pars tantum aquae in vaporem Vertebat Hr, et aqua, quae reliqua erat, ad 2Ia descendebat; gradus igitur caloris i 88, ex aqua ope vaporis abrepti sunt. Ex hoc experimento manifestum est, quare Calor aquae ferventis, acri expositate, nunquam supra 2I 2 ascendat. Ex aliis experimentis patet vapores calorem minuere exispansione sua : Quia, quo plus expanditur vapor, eo plus ignis aufertur. Calefiat aqua in alembico ad ara, et, aere eruptione Vaporum eX pulso, claudatur vas ; aqua frigefacta, alembi colenis apponatur ignis, ad gr. 96 aqua fervebit. Vaporibus vero in refrigerio densatis, tantum ignis in illo colligetur, quantum collectum esset, si sub atmosphaerae pressura ad II et aqua esset calefacta. Quia vapor ille rarus tantum ignis, ex aqua caloris 96 eripuit, quantum Vapor, aeris pressura densatus, ex aqua caloris 2I 2 eripere potuerat. Hoc experimentum ab ingenioso Wati institutum est.
Clarus ille philosophus Blach fuit primus, qui experimentis monstravit, ignem copiose corpora intrare, dum sui da fiunt, vel in vapores erumpunt, et iis dein exire dum condensantur vel solida fiunt: Et inde plurima phae nomena, in quibus calor vel frigus generari olim dicta sunt, explicavit. Ignem illum, quamdiu corporibus istis inhae-set, latentem dixit, quia, dum corpus intrat, temperiem
108쪽
Ir8 ejus non mutat, nec, postquam intravit, thermo metrum admotum asticit; censuitque sui ditatem et vaporis statum ab hoc igne latente potissimum pendere. At ingeniosus quidam medicus, Gul. Iruin, qui Gla Dguae chemiam docet, variis periculis factis, ut quantitatem ignis proportionalem in corporibus methodo Blachia na detegeret, experimentis invenit, idem corpus, sub aliis formis examinatum, aliam pro ratione indolem adversus ignem ostendere; glaciem v. gr. Cum mercurio 2D gr. frigidiore commixtam hujus frigus minus imminuere, vel minorem illi ignis quantitatem impertire, quam aqua, cUm mercurio itidem et O gr. frigidiore commixta, impertit. Hinc collegit vir ille ingeniosus, magnam illam vim ignis, quam recondunt in trale corpora, dum in humorem aut Vaporem eunt, ab iis ob formam, eoque eorum adversus ignem indolem, mutatam, absorberi; atque ideo illum ignis illapsum fluiditatis et vaporis non esie causam, sed effectum vel sequelam. Haec opinio quidem, ex inventis supra dictis, verisimilior, et cum principiis, quae , III. posui, magis consentanea, quam
prior, est. Diligenter enim in memoria uiue tenendum est, thermo scopium ignem e corpore elapsum tantum, non
qui illi inest, metiri x). Si igitur eadem quantitas ignis
in vapore minus thermo metrum assicit, quam in aqua inde concludendum est, facultatem vaporis, ignem trahentem, esie aquae facultate majorem, eoque thermo metrum e vapore quam ex aqua minorem ignis quantitatem abstraxisse. Quando glacies liquescens magnam ignis vim, qui tamen thermo metrum admotum non adsicit, absorbet, et quando aqua, dum in glaciem vertitur, magnam etiam ignis vim in thermo metrum admotum et alia corpora diffundit ; haec omnia ex sola aquae, quam glaciei, vi, ignem attrahente, majore facile explicantur. Attractionis aquae augmen ex attractione cohaestionis soluta oritur, ut analogia probare videtur. Ignis autem in vaporem influit; quia inter corpora distribuitur ratione attractionis ipsorum directe, et repulsionis inter suas particulas inverse : A qua in vaporem versa, partes inter se dimoventur, eoque igns particulae: Repulsio ergo inter eas minuitur, unde ignis in vaporem fluit, donec repulsio suas particulas, respectu corporis facultatis, qua ignem trahit, sit eadem, ac antea. Unde clare probatur, quo magis vapor expandatur, eo majorem vim ignis absorberi.
109쪽
De Infammatione. An alium est ectum ignis, nempe inflammationem, exinplicandum transimus. Atque imprimis quaedam de cor poribus in fiammabilibus sunt dicenda. Sic appellantur ea corpora, quae, igne apposito, flammam concipiunt, calorem augent ac servant. Hae res ex unius principii, quod in omnibus est idem, fuga pendent. Huic Statilius nomen
phlogisti, aut principii inflammabilitatis, indidit. Multi philosophi phlogiston esse ignem ipsum censuere;
quae opinio ex qualitatibus corporum inflammabilium fu- pia narratis colligitur: At phaenomena inflammationis aliunde facilius explicantur. Phlogisti dotes investigatuperdifficiles sunt; quippe quod nunquam purum et since,
sum, nunquam nisi cum corporibus conjunctum, inveniatur. Qualitates ergo secundarias tantum, i. e. quae e X eia
sectibus ejus in alia corpora deprehenduntur, colligerepo mus. Ex aliis in alia corpora facile transit, et omni una qualitates mirum in modum mutat. Igne admoto, in auras dissipatur, et nihil videndum nisi lumen, percipien dum nisi calorem, relinquit. Materia videtur esse γὶ lucis et electricitatis, ut multa suadent. Ideria nonnulli esse etiam causam gravitationis credidere g) ; sed, ut mihi videtur, haud recte : Sic enim ratiocinantur: Si gravitatio ex phlogisto pendeat, merito concluderemus, nullum poΠ-dus ei inesse, idque potius a centro refugiturum, eoque lublato, corpus ponderosius evasurum: Et sic, ut dicunt, res sese habet ; nam calces metallorum metallis ipsis sunt
graviores. Si autem vera esset haec opinio, quoniam comporum gravitas nequaquam augeretur pro ratione quanti talis materiae, gravitas non esset ut vis inertiae, corpora ex eadem altitudine non eodem tempore caderent, et Pendula aequalia inaequaliter vibrarent: Sed experimento constat, omnia pendula aequalia temporibus aequalibus vibrare : Pondus ergo corporum est ut quantitas materiae, et phlogiston non est causa gravitatem minuens. Nihilo magis valet argumentum ab incremento ponderis calcium metallorum desumptum. Hoc enim Priesti eius detexit, ex additione aeris si xi, inter metalla ad calces redigenda,
Phlogiston a plerisque quasi ignis materies habitum est; quia, corpore quovis inflammato, semper evolvitur. In
110쪽
samna attoni vero aer atmosphaericus ita penitus est nece se 1arius, ut, nisii hic admittatur, et assidue mutetur, pereat summa: Quin et vividior vibrat, et ignis intensior evadit, Pro ratione quantitatis aeris immissi. 2Equius igitur esset affirmare, ignem ex aere, quam ex corpore inflammabili, Oriri. Hanc vero rem extra dubitationem posuit amicus meus dilectus Crawford sti . Ille enim, multis experime Π-tis captis, detexit, ignis quantitatem in corporibus, tem-Perie et gravitate datis, cum phlogisto alternari, id est, quo plus phlogisti a corpore aliquo separatur, eo plus ignis ad temperiem ejus eandem servandam requiri: Et, e contrario, phlogisto alicui corpori addito, temperie S ejus augetur, et quantitas igni S ex eo emuit, ut temperiem pristinam recuperet. Idem inter aerem atmosphaericum et si xum differentiam maxi, nam deprehendit. His, methodo supra tradita, inter se te collatis, ignem in aere atmosphaerico ad ignem in fixo, pondere dato, esse in ratione 72 : Icomperit. Jure igitur conclusit, ignem ex aere inter ejus ab atmosphaerico in fixum mutationem oriri ; phlogistononim a corpore accenso separatum, et cum aCre Conjunctum, hunc in fixum mutat; cujus temperies Valde augetur,
magna vis ignis in corpus accensum influit, plus phlogisti evolvitur, aer cito mutatur, et inde plus ignis corpus concipit. Sic res sese habent, donec corpus omnino phlogisto orbetur, et ignis in immensum cumuletur. Eruditissimus Crawford rem veram stabilivit; jamque
restat monstrare, hanc theoriae supra traditae respondere. Omnia corpora ignem attrahunt; quorum dum vero facultas, phlogiston attrahens, validissima est : Si liis igitur
phlogiston addatur, vis attrahens ignem minuetur, eoque aliquantum ignis separabitur, et cum corporibus vicinis conjungetur. Hoc aeri, dum corpora inflammabilia accenduntur, accidit. Multum ignis possidet, et phlogiston fortiter attrahit; quo itaque cum aere communicato, nova attractio Obtinet, ignis lolvitur, eoque hujus aliquantum separatur, et cum corpore accenso, aliisque vicinis, jungitur. Alter est
effectus phlogisti, aeri additi, qui ad ignem ex illo expellendum haud parum pollet; moles aeris minuitur; et supra ostensum est, quomodo, aere compresso, ignis extrudatur. Hinc igitur manifeste patet, ignem instaminatione haud generari, sed tantum ab aere separari.