장음표시 사용
451쪽
AE RE FIXO, si ur ACIDO AEREO.
AERI si xo caligine jamdudum merso, philosophi celeberrimi Blach, Cavendissi, M Bride, Pri est ley, aliique lucem nuper affuderunt, et, quantum ad naturae opera fere innumera perficienda conferat, luculenter monitrarunt. Quot commoda, cum medicinae, tum reliquae scientiae, inde deduxerint, nemo ignorat; ita ut me, lauream Apollinarem ambientem, legibus Academiae obtem peraturum, hoc de aere disserere animus serata Imperi-ium juvenem, propriis viribus parum confisum, alienas sententias proferre, saepe decet, imo oportet; si vero, amor veri me unquam vestigia horum insignium philosophorum, quos duces plerumque sequor, deserere Cogat, hoc nec temeritati juvenili, nec ambitioni pravae, tributum iri, spero. Aer fixus, vel sut Bergna an loquitur) acidum aereum, per diversas terrae regiones, in altis antris diu fuit observatum. Imam partem praecipue occupat; nam homo, capite erecto, tuto descendere potest, postquam animal pronum, cujus caput genu hominis simul descendentis tantum attingit, animam efflavit. Fere omnia quae telluris superficies gerit, inter fermentandum aut putrescendum, idem emittunt; cujus quoque copia in aere Communi, post plerosque processus phlogisticos, detegi potest.
Eius tamen, quo philosophi utuntur, sales allia lini mites, vel terrae calcariae, acido, plerumque vitriolico solutae, copiam maximam suppeditant. Apparatus est sat simplex. Duo vasa ita inter se conjunguntur, ut aer externus si opus st) parti intern e intercludatur, eorumque alteriam, misturae este rvescentis capax, aera evolutum in alterum immittit. Hic aer sponte genitus, etsi parum cognitus, attentionem, praecipue eorum qui metalla effodiebant, sibi subinde vindicavit, utpote qui iis lethum nonnunquam, incommodum semper, attulit. Aciem philosophorum in sedemum convertit, et sons mecundus, unde rivi, mentem delectando vitamque excolendo idonei de suxerint, evasit. Quae eum maxime distinguunt, haec sunt: Pellucet, vimque resiliendi perpetuam possulet; aquae aliisque liquidis Iacile miscetur; aera communem pondere superat; animalia,
452쪽
malia, plantas, flammamque extinguit; calci vivae, sali. bus causticis aikalinis, ac magnesiae albae, se avidissime adjungit; acida quodammodo refert; et denique vim anti septicam exhibet. De his singulis pauca sunt differenda. Dno, Quin pelluceat ac resilire queat, viae dubitari potest ; inde enim aer fuit nominatus, et inde solum aeric6mmuni est similis. Aer fixus, variis corporibus adjunctus, resiliendo ineptus certe invenitur; sed idem de aere quam maxime puro, dephlogisticato, nempe, verum est. At et hic et ille, a vinculis corporum, quibus adjungebantur, soluti, vim resiliendi cito recuperant. 2 L. Aer fixus, aquae sponte adjunctus, non modo in fontibus medicatis subi salubres plerumque edit effectus), sed etiam ui plurimis puteis, quibus mortales quotidie utuntur, invenitur. Aqua enim hujusmodi diu retenta, saepe ve recocta, vasorum latera calce tegit, quia, scilicet, acidum aereum aeri vel calori objectum, dissipatur, et calx, ejus ope antehac soluta, praecipitatur. Quoniam fontes medicales aegris profuere, Prie siley celeberrimus metho dum excogitavit, aquam acido eodem explendi; et apparatus idonei huic persiciendo, a Doctoribus Nouth αὶ et Vithering b) evulgati sunt.
A qua cum acido aereo arte conjuncta, ejuS magnam copiam accipere potest ; at plus minusve, pro aeris externi pondere vel temperie. In flatu ejus solito, aqua quantitatem sibi parem exigit c); in aere graviore plus, et in leviore minus, admittit. Aere fixo saturata aqua, in antliae pneumaticae exhausto receptaculo, ebullit d), s sed his in exemplis, aquae natura saturatae minus ebulliunt se , aeraque amittit; calore quoque liberatur, ut et frigore, si ad elandum exsurgat. Hoc quidem, horae momento, aera fixum expellit; at aquae arte paratae per semihoram, et eae natura subministratae per duas horas, antequam ejus omnino orbentur, ebulliunt f). Aqua aereo acido saturata, res plurimas, uti serrum, rerram calcariam, Zincum, magnesium nigrum, aikalina, magnesiam albarn, camphoram fg , &c. dissolvere potest, quae singula soluta, aquae qualitates magnopere mutant.
Mus pondus augetur gradu caloris circiter 7i' Farenti et t.
ratione n) Philosoph. Transact. via. lXV. A. D. 17 73. b) Prie siley on Air, Sc. vol. V. Page 389. Append. c) Idem, vol. i. page et9. Idem, Vol. i. page 3η. e in Cavallo on Air, p. 624. Note.
453쪽
Fluida alia item cum acido aereo conjungi posiunt, ut Ce revisiae vinaque omnigena, quibus vapidis, hoc adjectum, aliquantum saporis generosi saepe reddit. stio, Ae r fixus aeribus reliquis densior; eorum pondus et o superat; sed quanto ille aera communem pondere superet, non fuit adhuc ad amussim statutum. In varias opiniones hac de re iverunt philosophi; non tamen adeo diversas, uti singulas considerare oporteret. Sussiciat igitur aserere, aera fixum, communem ita superare, uti I 8, 12,
4to, Indoles aeris fixi, non tantum animalium et plantarum vitae lethalis, sed quoque comburendo inhabilis, est notatu dignissima; et forsan ejus imperium saevum in regnis utrisque ex usu erit, distinguere inter eum, et aera quam maxime phlogisticatum. Aera fixum ex aere communi et phlogisto componi,
quod posthac plenius examinabitur), plerisque philosophis placet; hincque colligunt, eum esse respirando ineptum, quia, more aeris phlogisticati, phlogiston ex sanguine per
pulmones transeunte emittendum, evehere nequit.
Si res ita se habuerit, qui aeri fixo objicitur, is asthmate corripi debet ; quod tamen adeo non fit, ut mortalis in placidam quietem, somno quam morti similiorem, incidat. Oportet quoque, ut aer fixus eodem modo ac sub aqua submersio, lethum inferat, quod nunc est examinandum.
Berginan lj illustrissi ita loquitur de animalibus acido
ae eo interemptis Post mortem pulmones parum collap- sae reperiuntur, in aqua non subsident, uti in vacuo per- euntium, sed natant, et saepe plura monstrant loca in- flammata. Truncus arteriae pulmonalis, cordis ventri- culus dexter cum sua auricula, vena cava jugularis, et vasa cerebri sanguine turgent, eumque in ventriculos dextro, polypi instar, non semel vidi concretum. Ve- nae pulmonales, aorta, ventriculus cordis sinister, cun sua auricula, plerumque conflaccescunt. Fibrarum mi - cularium in toto corpore deleta reperitur irritabilitas. I tum cor, ex animali adhuc calente extractvva, nec halitN,
nec scalpello, nec acido et,itrioli concentralisbuo, ad motum excitare potui ' Hic plurima suffocationis extant signa ;
454쪽
sed haec non est mortis causa unica. Musculorum Omnium
irritabilitas delebatur, quod in submersis non evenit; ii enim, post semihoram, vel si historiis nuperis credere liceat , post spatium majus, in vitam fuere revocati; et animal, post tertiam quarta inve in aere fixo respirationem, perit. Nec absumitur irritabilitas aeris phlogisticati respiratione, Ut memet experimento certum feci.
Aera vel phlogisticatum sustocatione omnino interimere, confiteor me dubitare, ex eo, quod carbo ligneus urens vix ullum, nisi aera phlogisticatum, emittit, ut mihi illustris L. Blach experimento concinno demonstravit; et complurimi casus evulgati sunt, in quibus ejus vapores, in conclavibus occlusis, a poplex iam et asphyxiam, non asthma, induxerunt, In aere quidem gradatim phlogisticato, animalia obitura aegre anhelant, quae anhelatio aeris impuri primus est esse inus ac indicium. Quod quoque opinioni supra memoratae, de aeris si xi compositione, mihi adversari videtur, hoc est, nempe, animal in illo citius quam in aere phlogisticato interire. Quin aer flamma corruptus plus phlogisti, quam acidum aereum, contineat, nemo negabit; si igitur hoc animalia, modo antea memorato, necat, qui fit ut aer magis phlogisticatus lethum non celerius inferati Ρraecipue, quoniam abunde constat, aera fixum non esie phlogisti saturatum; scintilla enim electrica, et alia, plus ei addere postulat. Assirmare igitur haud cunctabor, aera fixum non modo pulmones, sed totum genu S nervosum, assicere. Acidi aerei vires, erga plantarum quoque Vitam, sunt omnino dissimiles, vel potius adversae, viribus aeris phlogisticati. Dr Prie siley m) hac de re experimenta instituit; indeque collegit, aera fixum est e vegetationi omnino
exitialem ; sed, Ur Perctvat str), plantas varias ejus rivo continuo objecit o , et prae plantis similibus in aere communi vigentibus eas aliquanto poli vegetiores invenit. Praeterea, planta quae aeri fixo fuerat objecta, in aere communi si accescit; unde colligit, acidum aereum plantis prodesse, imo iis pabulum praebere. IIunc eventum Pri est ley admirans, rem accuratius explorare decrevit; ideoque experimenta denuo iteravit, et errores Doctoris
Per cival plane detexit si In ejus enim experimentis multum aeris communis fixo miscebatur, et plantae prioribus
m) Vol. i. P. 36. n) Medicat and Kxperimental Essays, vol. iii. p. 189. ιγὶ Apparatus a Doctore Nouth eXplicatur.
455쪽
ribus objectae minus erant vegetationi opportunae. Extentaminibus summa cura institutis, Prie sile y perspexit, plantas in aere ex toto fixo, Vel cujus pars quarta hujusmodi erat, mox macrescere, eique Verisimile videbatur, aera cum octava parte fixi esse vegetabilibus nocivum, forsan lethalem. Plantas dein in aqua aere fixo saturata collocavit, ubCment hae ramulus bene viguit. Ment hae sq) surculos simi-
.les cum radicibus in aqua eadem, et in aqua communi,
posuit, iique in illa per duos tresve dies melius quam in hac vigebant; at diem circiter decimum, languidiores visi,
ante diem vigesimum saccescebant.
Eorum philosophorum experimentis perpensis, s nulla enim ipse institui in a sentior Doctori Pii est ley, qui affirmat fr), aera fixum plantas stimulare, ita ut purus vim harum vitalem abolere possit; eundemque aquae admistum, vel ibi large solutum, aeque ac portionem exiguam salis marini, vel acidi nitrosi, plantas infirmas atque cadu
Omnes agnoscunt, aera phlogisticatum plantas modo longe diverso afficere; nam phlogiston adeo est iis salubre, uti, quo magis abundat, eo melius vigeant. Eas stimulat, quoniam incremento favet, et pabulum praebet; sed istius vis, tam acris et exitialis, quam aer fixus possidet, est omnino expers. Discrimen inter effectus aerum fixi ac phlogisticati, quod ad animalia et plantas, nunc plane Confirmatur ; quapropter, si naturam causarum ab effectibus colligere liceat, acres saeum ac phlogisticatum esse inter se, quod ad compositionem, diversos, colligere licebit. De hoc tamen postea fusius disseretur. Sto, Acidum aereum calci vivae, at halinis causticis, et magnesiae albae, avidissime semel adjungit ; sed hoc beno cognitum, longae Orationis parum indigebit. Experimenta nostri prosessoris chymiae celeberrimi hanc rem luculenter illustrarunt, chymicosque doctissimos multa docuerunt. Quoniam experimenta Doctoris Blach omnibus cognita sunt, haud me deceret ea speciatim recensere ; satis sit
memorare, illum, tentaminum serie, non minus simplicium quam concinnorum, abunde confirmare, at halina pura integraque caustica est e ; sed magnam amicitiam cum Berefixo ostentare, cum illoque conjungendo mitia evadere :In hoc statu sese acidis consociantia aera fixum foras dare, et terram calcariam aqua iisn solvi posse, quia validiore
456쪽
Isinitate aeri fixo potitur s); at halina mitia ergo semiis neutra esse videntur : Ex hoc, inter caetera, aeris fixi acida indoles colligi potest; quod plurimis aliis argumenti S, nunc breviter recensendis, nititur. 6to, Aqua eris fixi impleta saporem acidulum habere conceditur. Aliquas vegetabiles infusiones caeruleas, sicut lit mi, cyani st), et heliotropii su) rufat; nec huic opponendum est, plurimas infusiones caeruleas ejus imperium a pernare. Tale argumentum nihil probat nisi acoris imbecillitatem ; nam, si valeret, contra acidum vitrio licum, Quod tincturas indigoneas non rusare pollet, idem est objiciendum. Crystalli, quas cum alliatinis variis formare potest, ejus acidam indolem plenius probant. Hoc primitus a Doctore Blach, de alkali volatili, compertum suit sinapparatu concinno a Doctore Macbride sxὶ evulgato), et postea a multis aliis. Bergman vim magnam aeris fixi, a thalinis solutionibus conjunxit, et sic crystallos ex athali
vegetabili γ), minerali set), et volatili a , formavit, quarum species et m0dos parandi accurate descripsit. Priest-ley sbὶ quoque, postquam aera fixum, aeri athalino consociavit, crystallos oblongas et exiles invenit, quae sese mutuo decusiere, et sicut Opus reticulatum vasis latera vestiere. Aer fixus pariter ac caetera acida, cum satis aquae conjunictus sit, terram calcariam vel alliatina solvere potest, ita ut horum consociatione, gradu quodam, non tantumal hali suam amittat acrimoniam urentem ; sed aer etiam suum perdat acorem, ut semper evenit in conjunctione acidi cui ulvis cum ullo sale aikalino), et, cum majore gradu jungantur, sales aikalini solvuntur. Acida indoles hujus aeris est manifeste sui generis, nece mistura alieni cujuspiam acidi pendet; nam dotes sunt eaedem e quacunque materia, vel ope cujuscunque acidi, Comparatur, Uti a celeb. Lewley c) clare demonstratum
mo, Hujusce fluidi vires anti septicae nunc optime confirmantur. Ill. Pringle primus invenit, carnem fluido fermentante submersam putredinis expertem aliquandiu seria vatam ; quod acri inter sex mentandum orto illust. Macbi idetribuit,
457쪽
tribuit, atque ostendit eundem aera putredinem jam inceptam abigere posse. ' Eventus tentaminum hujusmodi non semper fausti fuere, quod tamen potius incuriae quam aeris defectui tribui debet. Si enim carunculae non satis diu aeri objiciantur, vel si rotundae, et crassae, parvas superficies aeri offerant, nulla vis anti septica expectanda est. Lae, acre fixo impletum, diu sine odore foedo servatum fuit dὶ , materiae vegetabiles suti uvae, fraga, et cerasa), putredinis expertes, tutatae fuere acris fixi suppeditatione continua se). Praeterea, hujusce remedii pote itas, in moria his putridis, adeo valet ejus vim anti septicam Probare, ut quicunque libros, jamjam citatos, cum plurimis aliis evolvet, haud diutius de ea sit dubitaturus. DA Ac 1 DI AEREI NATURA.DR PR1EsTLE Y olim assit mavit, acidum adreum esse iactitium, compositum, nempe, ex quadam terra, et statu quodam acidorum vitriolici ac nitro si iis communi; quia haec, substantiis nil aeris continere creditis, astusa, id edere
fuere observata. Hoc tamen nil probat; multa enim cor pora hunc aera nobis ignotum continere possunt, quem quoque omne acidum aeque ac vitrio licum aut nitrosum
evolvit, et qui sine horum ope saepe obtinetur. Aliis jamdudum placuit, aereum acidum esse ex aerCcommuni et phlogisto compositum. Inter hujus doctrinae
multum provectae fautores Icirwan maXime eminet; cujus tentamen fg , in Regiae Societatis actis evulgatum, ejus solertiae ac eruditioni chymicae semper erit honori a mercedem laborum jamjam accepit, quoniam philosophi
eruditissimi Henry, Cavallo, imo Pri est ley h) ipse, etsi,
post longam repugnantiam, in ejus sententiam iverunt. Vereor equidem me imparem congresium Achilli, temeritatis poenas esse daturum ; sed cum argumenta ejus mihi parum persuaserunt, cur aliter Credam e X plicare Oportet. Ut hoc accuratius efficiatur, ejus opinionem breviter proferre operae erit pretium. In hanc sententiam loquitur ij. I. In omnibus fere processibus, quibus phlogiston evolvitur, aer si xus sensibus patet; et quamvis nonnunquam e materia decomposita, uti metallorum calcibus vel carbone) dimanat, idem tamen quoque ex aere respirabili saepissime 3 M a I Oritur,
458쪽
oritur, ubi nemo eum in materia decomposita adeste, in spicabatur. Exempli gratia, II. Si plumbum et hydrargyrum una concitata sint in phiala partim aere communi impleta, aer diminutus, qua tam partem totius amittet: residuumque omnino phlogisticatum invenietur. Diminutio illa manifestior essicietur, si aer ussitatus de phlogisticatus sit. Diminutionem, aeris fixi absorptioni tribuit; et rogat, unde plus aeris fixi ex aere de phlogisticato, quam communi, nisi ex aere de phlogisticato et phlogisto, ipse componeretur Z Nam nec plumbum nec hydrargyrum aera fixum includere existimantur. Ex experimento dudum dicto, colligit, acidum aereum non in aere communi jam praeparatum existere, quoniam non putandum est, in aere respirabili, aera fixum, quartum totius essicere ; nam, si ita fuerit, una pars fixi et tres partes aeris dephlogisticati, aequilibres penderent aeris communis partibus quatuor, quod nequaquam accidit; sed omnino negat tantum acidi aerei ac quartum totius unquam existimatum fuisse in aere communi inesse ; nedum in de-phlogisticato quantum ejus diminutioni respondit. III. Alibi assirmat, ex aeris de phlogisticati partibus centum, nonaginta septem in acidum aes eum processibus phlogisticis converti pose; et rogat anne existimandum est, aeris fixi partes nonaginta septem adjungi posse alius cujuspiam materiae partibus tribus, sine facultate aquam calcis turbandit IV. Ut probaret hoc non evenire, ait, conjuncti S partibus aeris de phlogisticati viginti, fixique una, et mistura
supra aquam calcis concitata, aquam turbatam esse ; aerisphlogisticati quoque partes viginti, cum una fixi conjunxit, et simili cum eventu; sed aeris communis partes viginti et una, nullam in aqua calcis effecere subsidentiam: Exinde infert, ausa communem non componi ex aere fixo et de phlogisticato, vel phlogisticato; et acidum aereum, quod aquam calcis in vastis apertis turbat, per aera communem fortuito diffundi. V. Inquit quoque se, continuata serie, apposuisse sex anodos aeris nitrosi, duobus de phlogisticati, et post unamquamque adjuniuionem, mixturam in aquam calcis recentem transtulit, et singulo experimonio, calcem praecipitari observavit, donec aer depti logisticatus in partem decimam imminutus fuit ; ergo arguit, ex partibus decem, novem in aera fixum mutatas fuisse. VI. Nunc ordine pergit suam evolvere theoriam, scilicet, aera communem componi ex aere de phlogisticato et phlO-
459쪽
phlogisticato; acidum aereum componi ex aere dephlogi- 1licato materie phlogistica saturato, et aliquanti ignis latentis orbato; aera phlogisticatum sormari ex aere fixo, phlogisto super saturato, ut ille loquitur); et in processi bus phlogisticis, phlogiston attrahere aeris communis partem de phlogisticatam, illi sese adjungere, ex illa aliquid ignis extrudere, et sic aera si Xum Provenire. Aliquantulum tamen hujusce aeris pusi plerumque actionem phlogisti effugit, eum servante quan itate aeris phlogisticati
semper in aere communi detegenda, eodem modo ac aurum tutatur argentum, et argentum ausum Vicissim ex actione solventium propriorum.
VII. Haecce confirmat, commonendo processus phlogisticos in aere fixo peractos sex. gr. scintillae electricae transmissionem , illum aqua insolubilem reddere ; unde credit, eum in aera phlogisticatum mutari, quam opinionem stabilit notando, hunc aera in respirabilem converti posse, si cum aqua commoveatur, cujus superficies aericommuni objicitur. VIII. Inquit quoque, si acidum aereum cum aqua mitisceatur, ex illa expellatur, iterum misceatur, et sic iterum iterumque perducatur experimentum, separatum iri residuum, in quo etiamsi lucerna haud flagrabit, tamen musspirare potest; putat igitur, aera siTum in aera communem restitui posse. IX. Postremo, acidum aereum phlogiston continere, vult probare ex ejus effectu adversus calcem semi-metallicam, nempe, magnesium nigrum. Hoc illust. Scheele, invenit in acidis phlogisticatis solis perfecte solvi, et ex iis disjungi in forma calcis albae, a thalinorum ope ; sed solubile quoque est in aqua acido aureo impleta, et ex eo disjungi potest eodem modo ac ex acidis. Illius argumentis nunc quam viriliter propositis, forsan pertinacitatis arguetur, quicunque iis adversari sese accingat. Ea vero dubia mea non explicare fatendum est. ostendunt quidem, quaestionem densis tenebris et multis ambagibus involvi ; attamen adducoae sententiae assentire, acres fixum et communem esse quod ad naturam Omnino diversos, quoniam argumenta jamjam memorata. nullo modo dubia tollere lassiciunt. Nunc ea sigillatim verse
mu3, Cum cura eorum momento respondente.
I. Icir an inquit, in omnibus processibus quibus Phlogiston evolvitur, aera fixum sensilem reddi. Quoniam
haecce res ab Omnibus conceditur, et aeque omnibus theo ita convenit, nullam confirmat ; nunc igitur, tantum modo
460쪽
modo annotandum est, ex hac regula duas vel tres aberrationes esse, de quibus posthac plenius dicendum. II. Deinde e Doctore Prie ille y s in citat, quod si plumbum et hydrargyrum una concitata sint, in phiala partim aere communi impleta, aer diminutus quartu in toties amittet; residuumque omnino phlogis licatum invenietur, et diminutio man festior essicietur, si aer usitatus, de phlogisticatus sit. Re ipsa concessa, quid inde colligat, perpenda
E plumbi calcinatione, aeris fixi separationem colligit, cui diminutionem, quae notabatur, respondine affirmat. Quod e calcinatione colligit, id verum est ; sed minime sequitur, aera fixum, qui calcem intrat, ex aere de phlogi- Ricato et phlogisticato oriri. Ad hoc probandum, necessarium foret, aeris c phlogisticati, quo usus fuit, sinceritatem cognovisse ; nam ex hoc multum pendet; et Priest-Iey l) assirmat, cum aer de phlogisticatus primo comparatur quomodocunque, aeris fixi portionem haud exiguam cum eo semper misceri. Concedatur igitur, tantum aerei acidi ex aere de phlogisticato esse separatum, quantum plumbo calcinando lassicit, splus forsan adfuit, sed ejus praesentia probari nequit), quid inde t Nonne plumbum aeque perfecte smin in aere communi, ac in de phlogisticato, calcinatur Z Nil hic igitur ex calcinatione, neque ex aeris majore in hoc quam in illo diminutione, colligere licet. Illius perpetuo mos est, inferre, aeris respirabilis diminutionem semper effici aeris fixi ortu et absorptione, iisque rationem tenere ; et idem pro certo accipit illust. Lavoisier ; sed validissima sunt experimenta contra hanc opinio
Celeb. Pri est ley n , postquam periculis probaverat, affirmat, in aere respiratione diminuto prope ad quartum totius, aera fixum de tengendum, partem sexagessimam quintam, vel ad summum sui ipse gratuito concedit) trigesimam tertiam, non superare. Alias sol, in aera communem hydrargyro retentum, aeri, nitrosii solita ratione immissa, invenit diminutionem perfectam esse, sine ullo aquae accessu; et aquam calcis postea iis admissam, non fuisse
m) Priestley equidem inquit, procesium citius persectum esse in aere dephlogisticato, quam in communi; sed hoc plane efficitur, ex eo quoa aer dephlogisticatus pro metallorum phlogisto, validiore amnitate, quam aer communis, gaudet; Cum eo igitur quasi statim conjungitur, et ergo citius separatur aer fixus. n) Vol. v. p. 1 I9. H Idem, P. 123