Lucae Antonii Portii De motu corporum nonnulla, et De nonnullis fontibus naturalibus. ..

161쪽

Igo Lucae ANT. PORTI Inis pneumaticis extracto aere, ut dicunt , ac in libero aere extra machinas contin- sunt. Item Joannes Alphonias Borrelli amicus meus licet pluribus in suis voluminibus ipse etiam perquam nimium gravitati aeris tribueret; attamen annor 6 o. librum edidit De motionibus natiarati in ιus a gravitate pendentibus, in quo multa excepit eorum, quae ego anno I 667. eXce- Peram; quae ab aliis asserebantur fieri pr Pter gravitantis aeris pressionem. Qui etsi multa diversis plane rationibus exponere Conetur, cap.tamen 8. libri sui sol. 336. a cum sibi proposuisset causam inquirere spontaneae elevationis exiguarum aquae Particularum supra libellam in ipso aere. libero,adapertoque sol g 38. propositionem

habet hujusmodi: M aeris vii compressivomu es caussa itimoris rotundi guttularum

iuidi. Quia , ce inquit, ut animadvertit

Portius amicus noiser vis ejusdem aeriS compresiva unius ejusdem roboris energia ese debet; igitu emper emndem seAiam pro in Aiacere valet; er pr inde quotiescunque ejus .isito exercetiar contra duas inreqtiales νομ

entias, masor, or insegnior operatio incietur in subjectum miκus reflatens,quam in aliud. it gutta mercurii, quae supra tabulam pla- ωnm sphaeric/ eontornantur, agitantia; Viae non minores e se videntur, quisin guttae aquaqua supra brassica festa conglobari solent . a Nona N. 736. b Di proposito usus Ιολ- .

162쪽

DE NONNuL. FONT. NATURA L. III erit igitur aeris vas compreusiva vera causa turbinationis aqua, Dai mereurii. Ee propositione I 63.h ec habet,ad eandem a titudine; n, ct magnitudinem elevantur gustas aqua in vacuo Torritelliano ab aere rari simo, quam ab aere Dalri denso, ct eonsipato ut in Aeademia experimentati medicea emispertisumus: A ab hac Acade inia,qtiam iI

le indigitat proliere ni fugi di naturali

Derienae. Sed breviter perseqtiar quaedam alia notatu,& animadversione digniora in libello meo Fons jovis,Fonsfolis,&c. Leguntur autem editionis Fig. IX. Primae fol. Iga. haec verba:

fluent scilicet aquae ab orificio Cin quo que aquae vases non descient in horizontali AK: quin imo donee non desieleut iuA:ubis tubus fuerit aquis madidus, ut fer temper es, aqua vases altiores sunt, o Deluti

conum faciunt verticem habὰntem in A: ite alibi dictum est. Quibus meis verbis liberinlicatur meus Deiforgim2nto deuicori. Auquidem cum iis iisdem rationibus fiat conus aquaram verticςm habens in A; quibus sponte assurgunt aquae in fistulis angustioribus ex utroque extremorum adapertis, ut in eodem libello. De I Jorgimento deuicori expositu na fuit, angustioribus, inquam , si utamur instrumentis quod ne-eestana erit, si rem perpetuo assequi velimus non est necessum aquas si perare altitudinem cruris AB, ut incipiant fluere ab extremo C. Castigandaeque erunt pro

163쪽

rga Lurea Pollae rvositiones ca)posquam eoὶiecta aqua in et D EFDG superaverint altitudinem ei iam

AB iaspondere, o aquarum may'ri altitubis diue m Oa , quam in crure AB propellentur aqua in reus M, ct continuo ustient ab e

Tremo C:& illa, quae est fol. I aa. primae edi eioms Veram eum alia atque alia aqua it rem Oolligantur in ah ex perpetuo influxu

Per m. crescent illa iterum in vase ; ct pes certum aliquod tempus iterum superatans altitudinem er&rii AB; ae proinde ex se δε

propellentiar denuo in crux Bc , ct renovabiiatu iuxtis aquarum ab extremo C.En nivero si fistula fuerint angustiores, nequaqilfi necessiim est aquas in vase EFDG superare altitudinem cruris AB, ut incipiant filia re ab extremo C, quod melius explicab . nar Cap. sequenti. Lueodem ustulo Fonphora, cte. abs Iutis iis, quae Acenda visa fuerant dot rationis eoru iri, quae observantu Uin tubis retortis de solis fonte sermone institui, quiduitas, ut refert Plinius, ct eirea meridinumaxim/Digietas es; mox paulatim tep- scens, ct ad noctis mediae fervore, or amar turino in statur. Cui is nunc libitum est aliam possibilem reddere rapionem ς quam nescio,sic me Deus adjuvet an ab ali stri. pia adhuc fuerit. Suppono autem en loci alicuius construe aio inspectitque solis regulariter circa meridiem esse posse alicu-yis inclusi aeris rarefactionem; & circa mediam noctem regulariter esse posse ejus

164쪽

DE NON Z. FONT. 'NΛrinat. idem inclusi aeris condensationem:atq; his vicissitudinibus,cum alia concurrant fontem dari posse,qui diacis,or eiva meridiem maxi frigidus sit; nox paulain tepeffcensis ad noreis mediae fervores, ct amaritudine injestetur . Sit exen Ii gratia fons F decidens per tubum Fig.X, FE, qui dum inclusus aer G in sim mitate maximis condensatus en aquas accipiat duplici origine per oriplicem trubum ad vastas eatnen, qui ascendant altitudines , alterum Lκ praebentem aquas Aulces, & frigidas; alterum BC ministranatem aquas ferventissimas, & amarissimas. Atque ideopermixtione aquallum, quae es. Iduntur tempore condensationis inclusi aeris G servore,& amaritudine eriint i signes : Sed uicissim circa meridiem , ex. grat. inclusus, in summitate tubulorum arefiat, quantum opus esu aer G, ut certa in summo tubuli BC pars aere repleatur Requaquam ascendere poterunt larventi simae, & amarissiime aquae e lacu A diduciae per BC. Vertim si rarefactus aer non Perveniat usqtie ad k, 9 non impediat aquas ascendentes per L quae fluent tunc temporis aquae a sente F exunt dulces, & frigidae. QMd si iterum circa mediam noctem

condensetur aer G iterum ascendent aquae, Per BC,atque iterum aquae fontis F fervore S amaritudinu pnfestab intus. Neque necessum est haec longiori sermone hic explicare; quoniam nihil aliud nunc prnstiti , nisi quod figurae primae, qnae explicatri r

165쪽

ei anno I 66 . additus tanta in est thibiis L Κ. Illa alitem figura itinc suin usus , ut ostenderem aeris,sive gravitatem,sive Vim

elasticam millam habere vim in his , quutubis retortis fiunt. Postmodum considero sontem relatu Plinio in Tenedo msula, cujus aqIa femper a tertia noctii hora in Iextam ab aesios Iolsitio exundat . Quod item regularibus condensationibus, rarefactionibusque ad similitudinem eorum, quae superius dicha sunt explicari potest. Ac insuper ea esse potest naturalis locorum constructio, ut et stivo solstitio solis radii admittantur vel noadmittantur in cavitates quasdam , Raliud, aut aliud fiat, quo accidere possine in sontibus variationes expositae a Plinio. His absolutis postea narrantur,quae Plinius retulerat de inopo fonte in Delo , qui

eodem, quo Nilus mydo, ac pariter cum eo decrescit, augeturque. Qua occasione multa eonsiderantur eorum,quae in solapto contingere dicuntur et cum tamen simi liter sorte contingant in Delo insula;ac nunc quidem nescio an recte meminerim me legisse esse alias in terra,etsi multo angustiores regiones, quam sit AEgyptus, in quibus toto anno nunquam pluit. Demum in illo brevi opusculo una, a que alia ratio traditur fontium omnium, si ve calidorum, sive frigidorum, aut aliorum similium fontibus calidis , t ii contra Timavum amnem maris in parva insula sunt, & cum maris aestu pariter crescuut , nia uturque. Atque nunc addere placet

166쪽

vum amnem, haud longe remotos dicialittoribus; Sunt enim in maris pia Ua Infula et verum , etsi remotissinii essent, quia mare communicare potest cum terrae locis remotissimis alitioribus crediderim in fontibus in edito montium positis,& remotissimis a littoribus, nedum praedictas, sed alias multas variationes fieri posse, quae normam habeant sequanturq re fluxum, refluxumque marium. Igitur cum ego totus fuerim cum Plinio in illo opusculo;quantum Video R. Pater Fram

ciscus milliet de Chales Plinii nunquam

meminit.

In quo exponuntur pauca eorum, quae a meo snsuere anno I 68I. θ non Itiere

omittenda.

C Eterum neque ego anno I 68I. neque R. P. de Chales anno I 67 . satis indicavimus: nec uterque nostrum in illis, quae de his hactenus scripsimus , multa habemus,quae de nobiε merito laetemus Enim vero iis omnibus rite, recteque PO- sitis, quae nos posuimus, ut phirimum im-mb fere semper nequicquam laborabimus ut sontes habeamus reciprocantes t Ac Profecto multi amicorum meorum nihil Peccantes in constratinione , dispositioneque organorum, & secundum noshra in

vita omnibus poditis , qua

167쪽

, 36 L non ΑNae. Pollet, irego posui in illo libello fons lotiis nullos

omninb habere potueriint fontes per intervalla recturentes, A quiescentest Quod ego vix edito libello cum audivissem, notavi quidem statim in margini x unius

exemplaris illius libelli,in quo consisteret vel dissicultas, ct incertitudo ; sed piguit ,

quae animadverteram typis edere; sivique amicorum alios magna facilitate omnia credere; alios longe remotos a me o miria damnare; alios, qui praesentes videbant fontem Anapavomenon 1 me construetiim, nimium , atque nimium admirari ; quoniam similem ipsi sontem frustra tentavissent. Rem plane nunc exponam, ac spem mihi facio maximam aliquam me pro his inire posse apud doctos Viros gra

tiam.

Sic , inquam cum R. P. de Chales , AB fons conti . Fig.XI. fluens in cavitatem IV , quaenquam eontinere posit . In ea autem ista buneuius incurvias DEF:nempeforauleuin rupe formatu, eas repertum quoia a funis ea vitatisfiarfum Ueedar in E;descendat au tem iuT ,ita ut erus EF t Iongius erure -- 'Itam foramen , aut tubus DEF bis capaeioνmbo AB, pos ue mal orem copiam, aqua ea haurire, quam defuat per Ass . Dico ni si sorte fortuna multa alia non expressa risupradiista hypothesi casu quodam simul concurrant sontis continui ΑΒ nullam sane spectabilem laetam fuisse mutationem dico fontem continuum ΑΒ minime anni tun mutatum esse in alternuin . Dico

168쪽

Dg NONNut. FON '. uΑΥtist . Iῖ ex illis , quae posita fuere nullas nos habe . re posse ab ore F reciprocationes aquarum fluxus, Tationumque. Nam praeterquam

quod cavitas DC amplior supponitiir amplitudine tum sontis ΑΒ , ut quae influunt aquae in capacius spatium colligantur , tum etiam amplior supponitur in bo i curvo DEF, ut quae ascendunt per DΕ a, quae minori copia, & multδ sane tardiori motu ascendant, uriam per ΑΒ influant ;vertim insuper, quoniam tubus DEF cuin Pacior est tubo ΑΒ minimh omnium necessum erit in descensu per EF occupare aquas totam amplitudinem cruris Erimi. nimb omnium necessum erit pleno ori xio illas effudi ab ore F sed satis commod Dccupantes partem tahitim amplitudinis etruris EF , descendentes 1; per latera quaedam illius amplitudinis edundentur quidem ab ore p; sed nequaqnam pleno oris

ficio ; verila, orificio effundentur partim pleno partim inani ab aquis; totaque amplitudo cruris BF semper ex parte repleb tur aere; eritque fons F continuus, ut est continuus fons AB; ac tantum aquarum continuo dato tempore effundetur per F , quantum continuo eodem dato tempore infitiet per AS . Quod erat demonstra dum contra ea , quae a nno I 6 . & anno

168 i. prior R. P.de Chales,& postea ego a seruimus. Et prosectb illis tantum positis, quae nos posuimus nullus erit usus tubi in curvi DEF, & amplitudo fruris EF erit tanquam canalis, cujus semper pars quaedam replebitur cum Per aliam Partem

169쪽

tem fluant aquae nequaquam pleno ostio effundendae per F. Praeterea inquam accidete posse non magnam esse declivitatem viae aquarum Per ΑΒ, cum magna sit cruris EF declivitas: ut proinde multo majori velocitate fluant aquae per EF, quam per ΑΒ influant in cavitatem DS; & multo minus , atque minus spatii amplitudinis EF satis erit,ue tantum aquae dato tempore nequaquam pleno ostio effundatur ab ore F,quantum eodem dato tempore influit per M. QuJbus quidem magis clarε patet nullam ex iis,quae ponebantur fieri continui in alternum fontis mutationem. Verum contra organorum apta con

nructione contingere potest crus EF non esse majus in amplitudine rubo AB; vel etiam non esse uniforme in suis partibus; item, S cavitatem DG non esse uniso mem; & prius Variis, pluribusve ration hiis sufficientem fieri in cavitate DC aquaia

Tum quantum opus altarum collecti nem; Dostmodiim eX organorum structurac adhuc non expressa contingere potestuatim, brevissimoque momento temporis totam amplitudinem cruris EF in flexura E, & circa flexuram E repleri aquis, ut incipiat in summitate aliquis esse iisus tubi Incurvi in exhauriendis aquis: quarum in descensu usque ad F magis atque magis perque gradus additionum non impedientium opus crescat veloci tas;quoniam reliqliae partes cruris EF magis atque magis humiliores sunt summitate aquarum

170쪽

principio habenda tanti m ratio est. Hinc fieri potest majori velocitate aquarum plus exhauriatur per EF, quam iustuat per ΑΒ; continireturque opus maloris efflu-Xus, donec aquae cavitatis DC tangant alterum extremum D tubi inflexi DEF,quoniam etiam quantum opus orificium Fhumi lius est,& proximius est centro telluris, quam sit orificium D. Nedum inquana crus EF longius esse debet crure DE, sea quantum opus humilius, R proximius esse debet centro telluris; ut quantum Opus per gradus additos in descensu aquarum velocitatis no impedientis effectum,quem

cernere volumus, crescat quantum opus

velocitas effluentium aquaria' ab ore D& tandem non sufficiant aquae influentes

in cavitatem DC per ΛΒ, & cessare debeat

Fons F.

Item accidere potest influentes per Maquas, & si non .in magna copia ab alto tamen nimis loco decidere in cavitatem DC, A multas inde fieri illarum aquarum agitationes, undulationesque majores , minoresque magis, minusque regulares Pro vario casu,percussionibus, reflexionibusque variis aquarum; ac dum impletur

eaVitas cum aquae proximae erunt flexurae

E tubi DEF,necessitatibus organicis sadhuc

non expressis in illa hypothesi fieri potest

agitationes , undulationesque esse malores, & magis regulares; quibus repente sufficiens impetus fiat in aquis contentis in crure DL ,&statim tota flexura E re ple