Lucae Antonii Portii De motu corporum nonnulla, et De nonnullis fontibus naturalibus. ..

151쪽

xao Lud et AN T. PORTO supponitur tubo AB,& plus aquae exhaurire Potest, quam possit tubus A subministrare;

ideo minuetur aqua, & tandem exhauri

tur tota; & tubum D EF aer subintrabit per orificium D: tianc cessabit aqua; expectandumque erit, donec rursus in cavitate DG aqua perveniat in E; tunc rursus fluere incipiet: sic statis vicibus fluet. Sequitur quod si aqua per unum, arit alterum diem aequaliter subministretur per ΑΒ, aequalia etiam erUnt intervalla; si vero minor copia

subministratur sint longiora; si nulla,nulla etiam fluat per F. Si ab dantior sit in ΑΒ, & tanta quanta per FFig. V. effluit;tunc nullae sint vices,

S continuetur fiUXUS aquae. .

In alto compano fonte nullam irregula ritatem animadverti; nec audi Ui, quae me conerent quid aliud comminisci. Alii vero rem aliter explicant;supponite

enim ingentem aliquem Iapidem , & acuum fortuito, casu , ob subjectum alium lapidem tanquam hypomoclion ita potuime in aequilibrio poni, ut vacuus staret rectus, plenus autem inclinaretur. Sit

enim talis Lapis ΑΒ substentatus in puncto C; ita tamen ut major pars caVitatis virgeret ad punctum Λ: licet dum Vacuus

esset non nihil praeponderet Fig. VI. Par. ejus B. Quia tamen dum aqua impletur , major pars aquae vergit ad partes Α, ideo potest pondus aquae prepondςrare: & tunc inclina bitur , & aquam effundet. Effusa aqua rursus Fars erus B iraeponderabit; atque

152쪽

Ita videbimus in machinis hydraulicis

vasa culmina ritia.

Quamvis hunc modum possibilem abri solute judicem , improbabile tamen vid tur intra rupem sortuitδ casu ita dispositum esse lapidem in aequilibrio , ut id praestare possit, cum opus sit artificio satis e quis to ad id consequendum. Notatae sunt aliae irregulalitates in sonis te Puisgromensi dis alite camberio duobusrcirciter milliaribus , prope pagum , cur

nomen Puisgros . Non enim tantiim per

intervalla decurrit; sed cum semel coepi edecies, aliquando vigesies fluit; itarat inter utrimque fluxum vix sufficiat tempus necessarium ad ejus cavitatem exhauriendam . Non enim tantum per superiora Iabra aquam effundit; sed etiam videtur qiram resorbere; ideo inita inferiori cavitatis parte meatum habet ingentem , sed Plenum arena; per quem sensim tota e suit aqua . Cum sontem adivi bis , alieter singulisque vicibus per unam aut alteram horam sum commoratus, nullum tamen ejus fluxum vidi. Anno praeterito circa aequinoctium vernum eum adivere

duodecim ex nostris; qui per totum diem ibi versati sunt ; bis tantum venit : nempe circa decimam ; & circa tertiam horam s luxitque circa decimam vigesies intra semihoram ; itaut fluxus se invicem exciperent; nec daretur tempus totam concham exhauriendi. Circa tertiam videntur non

153쪽

xeta LUCAE AN T. PORTUI cultatem auget . Neque enim smplicitere1 fons alternus; sed in singulis vicibus animadvertitur aliqua reciprocatio, qua aqua in ejus cavitate augetur,& minuitur: immo dum ultimo resorbetur aqua;non s- ne murmure, quasi intercepto aere, recedit.

Pensatis omnibus his duobus modis fieri posse existimo . Primo si dupliciter

svphuculus in cur nis supra descriptus adohibeatur nempe sint duae cavitates instriaetae suis syphunculis; prima quidem capacior ; quae Verbi gratia quater , aut quinquies in die fluat, sngulis vicibus per semihoram . Alia vero paulo minor , in qua ad Syphunculi fluxum aqua intra duo, aut tria minuta perveniat. Sit enim fons perennis Α, cujus aqua continuo destiat in cavitatem ABC ; impendatque quinque, Verbigratia, horas, rit eam impleat, perveniatque Fig.VII. ad punctum C: tum per syphonem BCD aqua exhauriatrir intra semih Tam . Sitque alia concavitas inserior FD , quae impleatur intra duo minuta;itaut debeat fluere aqua per forame D per tempus duorum minutorum, ut perveniat in F ;possitqtie tamen tubus G FH aquam exhaurire: hoc est possit plus aquae effundere, quam subministretur tubo BCD. Sit ult mo receptaculum , in cujus imo sit foramen I glarea plenum, per quod aqua e . fundi quidem possit,sed sensim. Dico qui lquies circiter tantiim in die aqua appare

bit in receptaculo λL ; & singulis vicibus j

154쪽

DE NON Nut. FONT. NATURAE. I 23 septies , aut octies fluet . Nam aqua perforamen D singulis quinis horis fluet per semihoram Cum alitem intra duo minuta perveniat aqua ad flexuram F, ubi flu inxerit per duo circiter minuta aqua per H ,&exhausta fuerit cavitas FD ,s stet aqua per duo alia minuta. Dum autem fluit per Η citb implet receptaculum KLammo e funditur supra labra. Ubi vero cessat , reliquum aquae per soramen I occultum seno sim elabitur; videturque ebibi aqua: & hoc 'quandiu fluet aqua per D hoc es: per semihoram integram. Alii existimant unica eme cavitate ABC, in qlia fluat magno impetu aqua Per Syphone BCD; immb praecipitetur, Ut per Ueniat ad receptaculu ΚL; deinde regrediatur eo te fere modo, quo fluetus maris, aut funependulum: & hoc faciat illas alternas Vices, q rae intra semihoram accidunt. Haec mihi in mentem venerunt; nec volui causas , nisi faciles, & ex mechanicis accersere; remque hoc modo possibilem judico; an vero de facto ita sit, alii judicent. a Antequam ulterius procedamus de aliis fontium esseetibus esset dicendi locus , s1 isti ei eius ad mathesim pertinerent . Et primo quidem de saporibus facilis est solutio enim ex terreis , & mineralibus per quoru fodinas transeunt, contrahunt eoS. Secundo hyeme calidi ut plurimum, istate Vero frigidiores:quod commune est om-F a n

a Noto R. P. des Chales nunquam feeit fontes, quoi videraA

155쪽

iet 4 LUCAE AN Υ. PORTI Inibus locis subterraneis , in quae hyberis no tempore spiritus calidiores, aut se recipiunt, aut conserVantur; quod a circumis stante frigore ulterius progredi , aut propter poros , glacie, & nivibus obturatos prohibeantur ; aestate Vero facile evolent , & aquam suo nativo frigori se restituere permittant.

Maxima difficultas est , quam in hae materia patior , est haud dubie explicatio sontium calidiorum, qui simul sulphuris ,

S aluminis saporem , S odorem habent . Neque enim unquam in animo inducere

potui solas sulphuris ca) , aut aluminis

particulas aquae permixtas posse tantum calorem producere . QVare crediderin, vere latere ignes subterraneoS, quibus set re rupes integrae calefiant: quas cum aqua praeterfluit tantum calorem concipit. Sut

in japonia sontes subjectis fiam 'is bulliente aqua calidiores, alii frigidissimi, &aciduli. Explicare placet, quomodo aliqui sonintes, qui dum pIuit, non fluant; dum vero pluvia resedit, jam fluere incipiant. Existimo igitur, dum pluere incipiat exiccatos antea fu isse ; atque adeo aquam non dare dum pluit, donec pluViam exceperint . Posse item fieri, ut si cavitas undique clausa esset,quia nullus potest aer sit a i

a Sed multa facile ouundi postini, qua nen permixta frigida quandoque potiu , quam

calida videmur,pe rara vero videntur ca-

156쪽

DE N6sNut. FONT NATURAL. Iasingredi, poris eius pluvia obturatis , ut aquae cursus sistatur: ut accidit in militis hujusmodi calibus: ubi vecb aqua subsederit, Iocumque aeri fuerit,iit tunc fluant. Camaritia dicitur vocibus, e clamoribus excitari; ob motum scilicet aeris, quo commovetur tota aqua; & saepe sontium ora prius clausa aperit. Sunt nonnulli fontes , qui aestate turbentur; eo quod propter siccitatem summam terra in pulverem minutum redacta non satis est compacta, plurimaeque illius partes decidant. Alia multa de fontibus possint dici e sed de industria , ut ab instituto nostro aliena, praetereo ad modum deducendisontes accedo,

In quo eontinentur annotationer, quaedam in caput Primum.

Non mihi unquam fuit, aut nunc dein

mum etiam est magna librorum copia; quod omnes, qui me norunt, satis scitiner sed paucorum lectione contentu&meditatione multa sum delectatus; atque inde an vera essent,quae fuissem meditatus in praxim deducere,& sensu experiri,ut uepro re domestica licuit, sum conatus. Ne- . que unquam ego videram statis certia temporibus,reciprocationibus item certis, ct definitis desinentes, & recurrentes fontes. Neque anno I 68I.notaveram Renatum

st a des

157쪽

Ia6 Luen ΛNT. PORTO des caries existimavisse hujusmodi sontes esse impossibiles: haec enim Renatus habetnd R. P. Mersennum G ; quod ad Jontem iLiu, qui dierim reciprocat quater,ct vicolas, Tevera mirabilis es, si reeiprocatio isa B

certa,ct definita;i a ut numerum hunc uia

quam excedat, aut deficiat , fed I definitarim es, ut praeui dubio non es, haud ludico ivlde ducteile esse eausam ejus detegere. P sui mite,quid in mundo meo;originem enim fontium isthie a ceurat/ explicui; nec non reciproeationem maris; quod ea afuit eur iumeteoris meis nihil de Bis disersi. Sed tantum audiveram, & audiebam quoscumque convenissem omnes admirari eorum , quae 1etulerat uterq; Plinius; atque no paucos . eo usque fuisse admiratos, & adhuc admirari,ut relatis ab utroque Plinio fidem negarent, ac negent. Quam ob rem ego tunc

temporis ea tantum seduld mente volven.

da, R revolvenda habui, quae ab utroque Plinio fuerant enarrata: & a Plinio, ut

manifestum est,m ihi fuit omne scribendi

principium. Insuper occasione, quam desumpseram ab utroque Plinio multis plici ratione dein claravi, ut in fontibus sponte recedentibus, & requiescentibus aequalibus temporibus, & certis mensuris velocius, aut tardius ab eodem ore fluant aquae. Item declaravi,qua ratione fontes fieri possint,qui certis rationibus primum parciores,copi Osiores verti cum jam jam desinere, & cessare debent, habeant aquas. Ina Dis par .a.e p. 92.

158쪽

In quibus quidem omnibus multum profecto me adjuvit contemplatio scyphi,ex terra, turriculam in medio habentis, quae soramine instructa est in fundo, & cylindrum fistulosum intus occultatum continet; patulum utrinque, sed

manifesto in pede schyphi. Quem olim puer pluries Neapoli videram: ubi notanulli rem admirati. Chi tutiomus tutio perde illum vocitabant. Enimvero hujusmodi ipsius est natura hoc est hujusmodi ipsius est partium constructio quod si iisque ad certum signu in repleatur aqua, Sc minus avide, mimIs repente,lentb quis motu la- Fig.VIII. hrum ori admoveat, bibet

Plane ex non agitatis aquis,vel vix leviter agitatis,quatum decet. Sed si avidius scy- Phus accipiatur , motriquc plusquam decet extrinsecus agitante, Sc commoVente aquas, ori admoveatur; quin etiam quia inclinatione velociori impetus quoque fit aquis turricula absconditis) facile supera ta altitudine cylindruli fistulo si irruent aquae infistulam; perque foramen in pede scyphi, non minus ac retortis tubis fieri solet, erumpent aquae omnes, & effviIdentur: atque sic eludetur, ut sic dicam , aviditas, sive impudentia bibentis; cujus vestes,sinusque non sine risu aspicientium, clamantiumque. Chi tutio vuol tutio perde

Perfundentur aqua. Quo unico experimento non multa quorum

magna apud homines est admiratio facile Potuissent innotescere; & multa ex illo

159쪽

mortalium insana superbia, ut aliquando retundatur, sic rem liniversam Deus ins iis tuit,ut saepe veluti prae manibus habeant. S contre&nt homines Veritatem , quam non cognoscunt. Sic multis seculis motus sanguinis, aliorumque liquorum in animalibus disertissimos latuit, peritissimos que anatomicorum, omnium, qui rem ipsa millies,ne dum prae manibus habuere; sed oculis etiam conspexeret Atque hoc vere illud est, oculos halere, or non videre. In illis autem,quae tunc scripseram mi nime omnium placuit aliquid admiscere eorum,quae de aeris aut graVitate , aut v elastica narrabantur. Sed duo tantum a

sumpsi a) omne Datium in rerum unive ate ese plenum , vel ut aliis placere Vide

Iori e quam Mibet merpyiisi auus in aliquo rubo ad longitudinem pulixi unius eum qu drante et alterum quod tunc sine demo instratione assumpsi,stiit b rarefactioneis

ri per introductionem nova sub antia inter particulas eorporis ra facti; condensatiomea Nero per expressionem Hic ursu stanti At multis annis priusquam haec fuissensedita corani peritissimis viris Francisco ab Andrea, Joanne ramuele, Monardo, ECapua, Thoma Cornelio , aliisque amicis doliissimis;qui frequentes erant in Mad mla physico. Mathematica,quam Neapolin Di. I 28. b

160쪽

Dg-NATIRAL. I 2'li apud se institueratὶIllustriss.& Excellenistiis. Dominus D. Andreas Concubiet Marchio Arenae pluries demonstravi, neque in fistulis rectis, aut curvis, & ex utroque α- tremorum patulis; neque circa latera Vasorum, quorum substantia facile humescieab aquis, sunt enim multa, ut pinguia Omnia, quae aquis minimb omnium facilθmadefiunt neque in philtris,neque in tubis retortis, neque in aliis multis aliculum

momenti esse aeris graVitatem. Quam tamen non nego; sed tantum dico complura

esse, quae sat, superque clare explicentur supposita tantum Plenitudine spationim, S rarefamomim,condensationumque natura, nulla prorsus facta gravitatis ambientis substantiae comemoratione, quoruPleraque exposita postmodum fuere in libello. Forgimento de 'litori velle stola aperte da ambi e gli estremi typis edito anno 166 . inulta exposita sunt in alis meis libris, qui sunt etiam publici juris; Anon pauca istorum,similiumque exponun. tur in iis manuscriptis, quae habet Illus rissimus, & Excellentissimus Dux Medinae Coeli olim Prorex;& alia fortassis dein

Ceps eXponentur. Veritatem autem istorum similiumque plerique eorum, qui gra. vitati aeris nimis tribuunt, compluribus moniti experimentis negare neqiIivere,&nequeunt. Et ipse Robertus Myle, atque

illi, qui conscripsere. Li fani di naturali

Derienae,haec ipsa, aut his similia, vel tacita,veI expresse non semel assirmantenam