장음표시 사용
471쪽
xibilitatem et materia etiam electrica singulari adeo ratione in corpora agit attrahendo, re 'pellendo, multiplieiter & inaequaliter comburendo . ut nihil in illo experimento videam , quo nostra propositio infirmetur e quin immo attenta partiumehariae natura, atque textura, electrieaeque materiae indole, ne eesse est , ut soramen modo sit ab una , modo ab alia , modo ab utraque , modo etiam a neutra parte recte cincinnatum et modo secundum
torrentis, ae scin illae electricae directionem , modo etiam contra. Quid enim si dica , male cincinn tum debere esse toramen ab superugie illa, in quam primo scintilla irrumpit ' id sane est, quod ab igne electric at rahente, irrumpente, repellente multis plieiter fieri potest , ut eonsideranti patebit. Αο8.Opponitur a : Corpus electrificatum ab eadem sui parte eodem mei tempore , attrahit, & repellit diversa corpora equi autem id posset simul fieri sina duplici materiae torrenti, quorum unus affluat , alter vero effluat y II. Deinde ejusdemmet liquoris effluxus ab aliquo vase est semper aeceleratus , vel vas liquorem continens ope eonductoris electrifice tur, vel liquor ipse prope corpus electri fieatum couloeetur: dupleκ autem hie casus secundum nostram theoriam explicari omnino, & fieri non potest: Sietim vas electri fieatum in primo casu liquorem eis fluente materia propellit; eorpus vicinum & similiter electrificatum in secundo liquorem ab effluxu potius impediret, quam adjuvaret. III. Si tubo vitreo recens perfricto, atque electrificato oblongum aliquod subtile , & faeile flexibile corpus admoveas , puta oblongum filum , tenuissimam metallicam bracte lam ; in eorpore ipso multiplicem flexuram , atque sinuositatem oppositas animadvertes P in dubium sanct duplieis matellae torentis indicium . IV. Cylindricum conductorem circulariter in eide, in diversis ejus ei reuli punctis diversa ex iam tenuissima, dc flain xilia fila appende: Similiter in interiori supersicie circuli trium pedum diametri plura hujusmodi fila etiam infige, ita ut omnia libere dependeant , revolvi possint et Conductorem ita per circuli cen trum transmittes, us utriusque fila sibi in eo-
472쪽
dem plano mutuo respondeant : rebus ita constit iis , electi ificetur eonductor: tum vero animadvertes, conductoris fila coronam radiorum divergentium ab eodem centro recedentium componere . illa vero amplioris, dc eoneavi circuli coronam similiter , sed radiorum eonvergentium effieiunt, quae quidem ad unum idemque etiam punctum, atque utriusque
Coronae centrum diriguntur: haec autem omnia non
nisi a duplici torrente proficisci possunt co .
4 9. Ad haec omnia facilis est responsio. Primum scilicet est pura putaque nostrae theoriae consequen tia, quam satis iam superius explicavimus : omnia scilieet hie fiunt seeundum rationem aequilibrii in tensiuatum, seu virium materiae: Si ergo ab una eademque parte plura simini corpora levia conductori admoveantur, quornm unum parem , alia mino
rem , altera majorem, quam conductor ipse , electri citatem habeant; uno eodemque tempore alia qui dem repellentur, dum interim magno alia velocita tum, & virium discrimine attrahentur. Ad II. intrumque etiam secundi experimenti phaenomenon Expositae thatoriae conforme est et in priori quidem
Cum vas , tum etiam liquor parem aut cum conductore aut saltem inter se habent electricitatem rsese igitur mutuo repellent: effluentis igitur liquoris velocitas addita electricitate magis augetur , quam si sola partium gravitate flueret . Alterius casus similis omnino , aut eadem est ratio οῦ partes sngulae fluentis liquoris eamdem, seu atque inten sam habent electrieitatem a se igitur mutuo repellunt; partes igitur liquoris jam fluentes non solum gravitate sua , sed aliarum etiam partium fluidi totum vas adimplentis actione ad effluendum urgentur L auctis proinde viribus velocius effluent. Ad
I x xym. Tenuissima , & faeile flexibilis bracteola
dum a conductore electrificato attrahitur, in sinus, atque flexus incurvatur, & hoe quidem alio de capite a dupliei materia penitus diversor primo enim vel ob inaequales partium distantias inaequaliter tracteolae s non satis forsitan homogeneae partes e lectri nisi. de ι' Acad. II S. Pu. Q.
473쪽
Iectri fieantur . ao Ab aeris i resistentia , quae non ι levis esset, si tota simul bracteola, nullo sinu facto. undequaque ad confluctorem accurreret . Equidem dum subtiles huiusmodi braeleolae , aut ii milia alia levissima corpuscula pondere suo per aerem habuntur, in similes saepe sinus incurvantur: causa lamen trahens in omnibus illius partibus ell sola gravitas, Neque ad phaenomenon explicandum contrarius aliis quis materiae fluxus requiritur. Ad IV- M. Pliaen , me non ultimo loco relatum theoriam nostram con firmat . Priora fila conductori circumposita disiendu itur , atque tamquam circuli radii divergunt . quia ob contactum conductoris eamdem non totum inter se , sed cum conducto te ipso habent electricitatemr a se igitur mutuo , atque a conductore re Pelluntur; opus igitur est , ut coronam divergen. tum radiorum eomponant. Exterior s autem circuli fila ob magnam a conductore distantiam ei ctricitatem habent multo minorem, atque remulo rem, quam conductor: ad hunc igitur tamquam ad
Centrum attrahuntur: coronam proinde convergentium radiorum essicere de hecit . Ulterius in iis explieandis, atque piobandis non immoror , quia e Vipstimet theoriae principiis dependent, & luperius a nobis fuerunt in casu non dissimili expolita. AIO. Oppo: litur ulterius. Iplaeetiam electricae scintillae a corpore electrificato diploiae duplicem materiae torrentem demonstrare videntur. Etenim dum hommo terrae insistens hominem electrificatum Iangit, scintila electr Ica in eorum utroque vis tur , ct in utroqee etiam intimum, & vivum dolorem creat . Deinde ipsamet let ni i lia per sensibile aliquod tem pus non durat, sed in momento tempor: s apparet, ct disparet, quin vel prius per gradus intendatur ,
aut postea sensim languel cat , atque diminua ur . Duo autem haec vix iti unius tam um torrentis sy- semae e intelligi poterunt: quara enim materia ele
ctrica paullatim ab uno in aliud corpus non influit, ct influendo diuturnam scintiliam , seu visibilem
33 Resp. Quidquid hie opponitur, facillime secun dum expositam theo iam s.clvitur e dc si quam ha
474쪽
het di Seultatem , aeque duplicis torrentis systema impugnat . Lumen electrigum in utroque corpore apparet, & in utroque doloris sensum creat , licet in unus idemque materiae torrens; quia eadem ma teria & ab uno corpore erumpit , ct in aliud ir- Tum it , atque tam in egressu , quam in ingressu intimas ipsorum corporum partes assicit, tamquam verus ignis quo sensitiva animalis corporis membra Perva flantur e cum igitur ignis ille electrieus satis collectus, atque densus, maximaque cum Feloci Lain te ab uno eorpore in aliud evibretur ; mirum non est, s in utroque non solum clarissima appareat , sed etiam molestiam , dolorisque sensum generet. Ad leeundum. N n dissimili ratione phaenomenon explicabis . quamlibet ex duabus sententiis teneas. Cum conductor in acutam cuspidem desinit, & vehementem , constantemque recipit electricitatem ἰtum vero non instantanea solum ab illo exploditurici it illa , sed perennis luminosae materiae torrens ab i plo per cuspides magno impetus, ct sensibilis ridore effluere apparet et eum conductor in cuspi dem non desinat , aut non sit vehementer electri cus, digitumque ad illum paullatim admoψes, paullatim etiam intra conductoris atmosphaeram materia electrica ad digitum pertransit a interim tamen neque seintillae inliae evibratur , neque luminosus apparet torrens, quia ad contactum, aut prope con tactum perventum adhue non est , materiaque Pr inde densitatem ad se intillam lumenque essiciendum necessi riam non habet , obstante interim tum u-rriusque e.1rporis di ilantia, tum interpositi aeris re sistentia: quam primum autem ad id punctum & v ciniam digitum admoveris , ubi duplex hoc resistentiae caput expansivis materiae viribus impediendis satis jam esse non possit; tum vero ipsa ruptis carmceribus magno impetu evibratur: pos levibrationem veto , seu displosionem , aequilibratis parumper viribi's . ωmnis explosio intermittitur, quoad rupto it r m aequiti brio, ad novam displolionem venia mas. Plurima hujusce rei exempla babemus in natura , in igne nimirum paullatim ad pulverem pyrium admoto, di in mille aliis.
475쪽
ΑΙ . opponitur etiam a D. Nollet sequens arguis mentum, quo non solum unius tantum torrentis ratio , sed etiam ipsius met electricae materiae pro-PrietateS evertere adnititur . Si tota res electrica Mnico materiae torrente perageretur , opus sane esset , materiam ipsam esse insimul di maxime elaiaticam, dc maximae compressionis capacem , atque intra conductorem magnopere condensari : haec Iamen sunt, quae eoncipi omnino non possunt : quo modo enim ita addens abitur materia electrica intra
illud corpus , per cujus poros facillime movetur Deinde illam et faei Iitas ad motum, fluiditas, atque elati ieitas inter se pugnare videntur , neque limul in eodem corpore conjungi . Tandem velocissimus ille hujusee sui di motus versus omnes partes , di rectus, lateralis, retrogradus vix concipi aliqua ratione possunt. 4r I. Respondeo. Haec omnia, aut fere omnia in duplicis etiam torrentis systemate admitti debent . Deinde hujusmodi sunt , quorum exempla habe mus in natura , ct quae immediatis experimentis innitantur: satis autem hoc ultimum esse debet, uxomnes illi eo difficultates , S argumenta opposita evanescant . Quod materia electit ea sit maxime
lassica, compressionis, & dilatationis capax ; fatis
supra demonstravimus r id autem non esse unicum ejusdem rei exemplum , satis intelligitur ex prinprietatibus aeris , quas suo loco explicavimus; et enim aer corpus fluidum , magnae compressionis , atqus dilatationis capax ; eius praeterea particulat sunt subtilissimae, &, cum compressae fuerinti, versus quamcumque partem secundum omnes directiones
expanduntur, atque m ventur : quidni igitur rem
eamdem in alio fluido existere resse, & perfectiori4uidem modo, non fatebimur λ ΜOtus retrogradus uidi elastici, atque compressi est effectus, qui elam si citatem ipsam consequitur , ut in aere ipio. Visi. tur . Tandem intra corpora , per quae Lberrime trans fluit materia electrica, addentari potest i quia
externus aer conductorem ambiens , est corpus ori
gine electricum, quod resistentia sua dictam materiam impedit , intra conductorem delinei , atque si g a ea Iau
476쪽
ea ratione ad magnam dentitatem compellit . Hatequidem esse materiae electri eae proprietates, negare non possumus : quod si satis non intelligimus , quanam ratione, dc primitivo, atque simplicissimo me-ehantinio ista omitia a lampliciisim a materia proveniant: commune id est omnibus philosophis malum, quod majorem Physicarum rerum partem comprehendit . Quameumque circa rem electrieam opinionem teneas , eum ad primitivum totius rei eardi. nem pervenimus, haerere nobis aquam fateamur in
sam esse notam, primum quidem materiae emue tis , secundam vero i fluentis, sequentibus impugnat Nollet. In casu experimenti numero Icifi&c. re lati fila metallica , quorum cuspides machinae conductori comminus admoventur', pennicillum , dc sellulam exhibent , ea tamen phaenomenorum varietate, ut nihil inde certi concludi posse videatur.
Pannie illus luminosus in fili machinam respicientis apice observatus a stellula quidem differt ; verum si ejusdem ii ii extremitatem gyranti globoraulo supra manum Dieantis cominus admoveaS ἰpennieillum non dissimilam in filo animadvertes :eum autem illa in parte globus sit positive elemicus , materiamque a manu ad conductorem addu- eat ; ignis a globo potius in filum , quam e conistrario emuet et pennie illus igitur in hoa casu nonem uentis, sed inlluentis materiae nota existit. a Quod stellulam , & filum conductorem respiciens attinet, non minus res est varietati . atque mutationibus obnoxia r Etenim si fili cuspis sit satis a. euta, sellula veluti luminosum punctum apparet , quod magis lensim distenditur, atque dilatatur, quo magis ad conductorem acceditur : si extremum sit obtulum , dc latius; stellula etiam et it latior , dc pariter decrescente distantia inter filum & conducto iem amplia ur, & magis in longum producitur , ita ut pennicillus aliquaendo esse videatur. 30 Tandem si illum hujusmodi ope cerae Hispanae separastum manu altera teneas , alterius vero digito elus extremitatem a conduetore aversam contingas . in
477쪽
tendetur ad oppositum fili extremum stellula; quod
quidem argumento est, ma eriam electricam per filum versus conduct rem fluere , atque fluendo stellulam forma ier stella igitur etiam eli effluentis ma teriae effectus.
I 3. Ad haee omnia Deilses responsio , neque iis probatae propositionis veritas infringitur . Ad pri--ωm et Dupli et easu sormari potest pennie illus in fili metallici euspide , eum illa paulo altius , quam
fricans manus gyranti globo admovetur et I Cum materia electrica a conducto te in machinam transemittitur , quod multoties fieri demonstravimus .
tunc enim ea globi pars materia electriea est jam spoliata. 20 Cum densior est in fiIo , quam in dicta globi parte electrieus ignis ; id quod multoties etiam evenit. Quodsi ex adverso densior supra globum, quam in filo extiterit; tum quidem stellulam
in ejus cuspide observabis. Fecundum nihil, nisi pia ram putam legem electricitatis virium dee, escente distantia creseentium conticet o juxta enim hanc legem est, quod filo , ejusque cuspide paulatim ad conductorem accedente , ignis electricus intensior semper de intensior, ae proinde ampliorem e sam , dc productiorem stellam reserens appareat, & in filum influat. Tertium est pariter theoriae. & simpliciisiniae ejus legis effectus e digitus alterum electit fieati fili extremum tangens, materiam aliquam ab illo elicit, cum filum ignem a conductore paullatim recipiendo, de in sese colligendo , majorem , quam digitus, habeat materiae densitate me diminuta in filo materiae densitate , copiosiur in illud a conductore transmittitur; & hine intensior , atque splendidior sit stellula, necesIe est.
478쪽
AEROMETRIA Physsea, seu de Elemento Am
ris, Telluris Atmosphaera &e. PRI. 1
De Aeris natura, de Proprietatibus . . o. PROP. I. id, quod nomine Aeris signifieamus. et corpus: ae proinde est extensum , impenetrabile, caeterasque eorporis proprietates , de attributa in
PROP. II. Duplicis generis admittendus est Aer , meu rus scilicet, qui in vaporum congerie puro aeri ad xta conssistit , Ac atmosphaera dicitur ἔpurus alius , quem prope terram numquam res piramus, sed supra atmosphaeram, Iongissime exintenditur &ec i 3PROP. III. Est etiam eorpus maxime fluidum , subtile, diaphanum, sonorum , elasticum. PROP. lv. Perperam omnino dicitur , aerem purum s dc elementarem esse humidum calidum , secum 3 ex se enim neque humidus, neque calidus, siccus,ia ut frigidus dici potest ; eas tamen omnes qualitates ab auorum corporum particulis in aere ipso natantibus habet. εPROP. iv. Est etiam Aer peeuliare corpus ab aura seu . substantis Antherea distinctum. 1PROP. VI. Aer etiam purus , dc elementaris in dependenter omnino a vaporibus terrestribus in Terrae centrum glavitat. sPROP. VII. Λeris massa est maxime compressibi. lis , dc elastica. BOROLL. Cirea gravitatem Elaterium , de compressionem Aeris. 1 s Figuram de labendi indolem. ib. eirea i Ponderis rationem. Diversam densitatem. 23: . Gra
479쪽
I N N E X. . t 47I Gravitatis mutationes . .. Elastieitatem densuati proportionalem . Ib. ix' Vitium elasticae, & prementis aequa luatem. II. t Majus elaterium inferioris aeris. Ib. PROP. VIII. Vis elastica Aeris Plurimum calore .
SCHOL. Pondus Aeris determinatur, rarescend , sese di Iatandi, elaterii vites , particularum subtilitas , & alia similia exponuntur. II, 19 die. Rudis Aeris idea, & hypothesis.
Plurima Aeris Phaenomena, quae ab aeris gravitate, compressione elaterio pendent, proponuntur, ex pi cantur, & ex eorum causis deducuntur. 23 PHENOMEN. I. Tubus Torrice. Iranus. 23 , ΣΦ II, Gravitas in vallibus, supra montes. 1 III. vires aeris intra eameram adsustinendum mercurium &e, o, 2sIV. Pressio, & sensus in manu &e. 26 V. Vesicae iactatio, disruptio &C. . a TVI. Aere extracto descendit Mercurius Q 27 VII. Manus inflatio, dolor, cu 'urbi a &eo agVI I. Tubus Tortieellii in bila nee die. 29 IX. vesica corrugata in vacuo &c. 3o X. Aer in recipient a compressus &e. 3o XI. Hemisphaeria Magdeburgiea . 3IXII. Corporum adhaesio ope aeris. 33XIII. Λnthliatum phaenomena, aquae alcendo. IXIV. Extractio Λ eris ope aothliae e recipiente. 3 X v. Liquores &e. in vacuos , . . . 3 XVI. Selopeium pneumaticum. 3 XVII. Aves, & animantia ala in Vaeuo. . 36PROP. IX. Omnia corpora, in quibus experimen ta haesenus capere poscuimus , aere intra eorum Poros consistente plurimum sca ent .
480쪽
OR ERU. Circa tuborum capillarium phaenomena. 63, 6 PROP. X. Liquorum per capillares tubos ascensio aeri crasso stagnantem liquorem prementi, di sursum per tubos urgenti reserri nequit. 64ΡROP. XI. Fluidorum per tubos capillares alaensus, dc recensita phaenomena legibus attractionis corporum , quas philosophi hane qualitatem adis mittentes statuunt, non sunt conformia, ae proin inAρ per vim attractivam non explica tur. εν PROP. XII. Liquorum per tubos capillares ascen .lio non unam eamdemque causam habet ; sed partim ab exterioris flaidi, aere crasso subtilioris prellione . partim ab ad hae ione . partim a nata rati quadam particularum vileositate, figura, moin tu, magnitudine & laten e intra iptas aere provenit: nonnihil etiam ab aliquat C aeris piessione aliquando adjuvari videtur. 47
De Aere, prout est Terrestris Atmosphaera. frDEFIN. Atmospherae . Halituum, vaporum, si PROP XIII. Atmosphatia est massa , & fluidum
quoddam impurillimum, ex omnigena terrestrium corporum varietate , eoruinque particulis conflatum . . saCOROLL. Recensentur speetes particularum at
PROP. XIV. Terrestrium eorporum halitus , ct a
tomi in aerem astendentes sunt, partes subItantiales eorumdemmer corporu/n , a quibus elevantur, eorumque naturam sΡmppr trabent.
gem, atque causam, quae halitus ierres tes a suis corporibus evellat , & surtum elevet, ieeundum Phusileae Hydrostaticae leges eκplicare. sDieo huiusmodi eausam Dre esse calorem, rationem Iusterseieram , aeris pressionem , tuborum east II νium mechanismum , potillimum vero vim Electrieam . y , I9a Cois