장음표시 사용
2쪽
diae ordinum Historico, in Illustri Schola Academica Middel burgensi Historiarum & Politices Professori, ejusdemque Rei p. Medico pra
S. P. D. Lienum tibi videri non debet, quod tandem altissmo rupto silentio, ego, qui virtuti ac doctrinae tuae immensum tribuo publice audeam compellare sidus illud Bataviae, dc eruditi ordinis exemplum singulare. Etenim ex quo in . Zelandiam. vocatus nostram, ut languentibus studiis antiquitatis opem ferres, scitior factus humanitatis, pietatis, & industriae rarissimae, clitibus omnibus Mu- .siarum alumnis praeluxisti, non se continere potens animus in apertum prorumpit. Nihil auribus dabo tuis, nihil suco verborum, aut gratiae, quando haec in ore famae, & judicio singulorum, magnisque indies auctibus robur sumant, ipso pectore loquar. Liberales disciplinas ut pene puer attigisti, quamvis utroq; parente orbatus, veterrum librorum cultum ex studio profiteri, totum te illis iustrandum dare gestiebas. Hinc Philosophiae spatia ingressus, quantum in ea profeceris, quae sequuta deinceps tempora, satis ostendere. Iis quidpe annis, qui aliis adolescentibus vix serulae manus subducunt, publica statione ornatus, eam docendi dicendive gratia sic implesti, ut cunctorum votis satisfaceres, caeteri autem exemplum sibi Faberent. Atque aetati quidem tuae licet videri poterant aspericula: tu tamen pri-
3쪽
mo congressit statuebas, Nihil unquam vulgare pretium ullum operaesecisse. Qua fiducia roboratus, . prius quam in Germaniam abires, quod reliquum temporis a privatis ossiciis superesset, Medicar scientiae, Romano Iuri, & Mathematicis artibus impensum: ut quem neque lucri spes cupidum fecisset, neque improborum odia desperatum, liceret tibi eas horas, quas alii mercaturis, alii hilaritatibus,
alii salutandis virginibus, ne quid amplius dicam , collocare soliti
fiant, referre ad nobiliores artes, & te totum tibi vendicare.. Habuisti de antiq uitatis Ecclesiae non mediocta studium, equod e
istimationem apud nostra: religionis consecraneos supra alios commendat, qui ..i solum invinita, amore fascinati, principem scopum
socordius intendunt, illam in Dei gloriam, de Christiani gregis
dirigendi. Cujus rei specimina per te nuper ad Baronium data, qui cum caeteris aulae Romanae parasitis fucum facere conatus est,& quamvis c propinquo veniat, mucido pane & calceis detritis, se tamen remotissimum mentitur. Maete illa virtute ac solida eruditione, non contentus cassam sapientiam mente comprehendisse, non illa tot auri argentique pondera, multis quaesita laboribus, defossa terrae mandare , sed in apertum ponere; sed sibi suisque ad legitimos usus exhibere. Tanti fuit, excellentissimis quibusque rebus vitae ipsius pri- .mordiis assuescere. De Mathematicis disciplinis quid dicam & hujus possessionis publica testamina in manibus versantur. Quid de juris
prudentiae sacris Itaque pro nobis, appetentibus Veritatis, tanquam.
armata stabit legio, invidendum illud Scholani judicium, i o da-- tis ad te literis palam professus est, ex auditoribus suit, quos in spem
Reipublicae eduxit, omni aetate qua Ius Romanum docuerat, unum Erpentum &solertia& ingenio tibi parem, neminem superiorem . extitisse. Praeter ista, plurimis humane monentibus, ut medicinam civibus faceres, quanta animi moderatione reposuisti: Te ingenii tui magnitudinem, quae nusquam ulla extitisset, admiratum esse nunquam : nedum ut Medi exercitationi parem confideres, existimasse. Quamvis minime latuit, qualibus sub magistris Heurnis, UUatio, Vorctis, Falcobur ο) apud Leidenses profeceris: quove studio
veteres artis principes cum juniorum placitis contenderis: qua denique laude supremos in medicina honores reportaveris. Horum desideriis ut satisfaceres, sic tecum statuebas, Non debere talentum coe- litus commissum abire in vanum, sed e falso quietis portu pretiosas merces in commoda mortalium retrahendas, ut quandoque laboris ratio constaret. Quis enim proposinam damnare sullineat Quis non potius admiretur conatum, immo laudet, calcarque addat animo ge
4쪽
neroso Quicunque attentius te intuetur, is agnoscet, non tam alie ' Pa occupata, quam externa rejecta, propria vindicata. Gymnasii solitudinem vides; collegas alios fato iunctos, alios evocatos; raram patriae tuae gratiam; Trajecti nos Soles blandiri primum; mox atris . immergi nubibus; ac unde studiorum solatium esset, inde infausta nomina, & instavia imminere. Tu tamen temporum infelicitatem . neque placare cedendo , neque instando superare; sed contemne potius, quam deprecari voluisti. Qua constantia ut pergas, Nobisque si forte languentibus salutare sidus affulgeas, faxit deinceps Deus immortalis. De caetero, Vir Clarissime, stylum in laudes vias selvere non ausim: tum quia mediocritati meae impar, tum ne adulationis . reus peragar ab invidentibus, qui mollissimo otio dediti bonos adlatrare consileverunt. Illud potius peto, ut literarium munus, per me ab tenebris vindicatum, in clientelam suscipias, patrocinioque adversum Momos defendere digneris. Cum enim cuncta opera, quae . .
celeberrimus PHILIPPuSLAh SBERGIus, metator ille siderum remiorum, '. . . in . Et impeditae meritatu interpres,
Excelso ingenio, dc incomparabili diligentia perscripsit, in manus 'meas venissent, sumtuque domestico excusia caetera essent, haec ejusdem Horologiographica adjungi suasu magnorum virorum passiis sum. Et jam plenissimo gradu ad te eunt; cujus sub auspiciis vada. judiciorum experientur. Ea si in manus tuas sereno vultu, me vero in animum admiseris, tanquam re prospere gesta desumstum arbitrabor , pauloqM beatiorem; s vim si ine liquidus fortume risus inmaeret.. Vale, & diu literarum civiumque bono supervive . Middelburgi' Telandorum, M. D C. Lx III. Kal. Januar. . simini de mirtutibus tuis addia fit
5쪽
EN tibi, Lector, opus novum Doctissimi Viri
D. Philippi Lan bergit, de Horologi'graphia
Plana, in manuscriptis autoris post obitum repertum, mihique oblatum, hoc prelo dignatus sum. Tu bene vale & fruere.
6쪽
OROLOGIOGRAPHIAM PLANA Μ appello, quae Seiotericorum Horolcgiorum in superficiebus planis utcunque sitis, consermandi rationem tradit.
Scioterici -, quod de Solarium dieitur, est puram in quo Diariasin ita descripta, ortis frestitas ceductus est, urejus ha, si eme Sin, linearum tacta his discere . HOROLOGIOGRAPHIA PLANA duabus partibus absilvitur ; Investigationestus se persei erum planarum, quae recipiendis horariis lineis destinantur, & horariarum ipsarum in seperficiebus iisdem descriptione.
ΡL A N A R u M superficierum situs duplieiter eonsideratur, ad mitem&Meridian . P L A M a superseies ad HoriLontem collatae quadrifariam distinguuntur: in Hominitales,rmiatis, Recuris . & Incavistas. Hori irata sunt, quae nullum cum Horizonte angulum conismant. Venisatis, quae rectum. Reclinata, quae obtusim . . Dulnistae , quae acutum. P L A N AE si perscies ad infidianum eonsideratae , quinque differentias habent: aliae enim Moidionales, quaedam Septefit rimates, aliquae Orimata, nonnullae Occidortales, caeterae
Meri alas sunt quae Meridiem directe aspiciunt. Septramimalis, quae Septentrionem. emis, quae orientem.
7쪽
Philippi Lans bergit Horologiographia Plana.
Occidentales, quae Occidentem. Declinataei quae ab his mundi plagis declinant. Etsi vero Declinationem non minus comis mode ab Oriente & Occidente versus Meridiem vel Septentrionem, quam a Meridie vel Septentrione versus Ortum vel occasum computare liceat: tamen quia illud magis qu in hoc usu receptum est, voluimus hae in parte receptam rationem sequi: juxta quam Declinatarum planarum superficierum species quatuor sunt. Quaedam enim a Meridie versus Ortum declinant; & nonnullae ab eodem mundi cardine versus Occasum. Aliquae a Septentrionali plaga in ortum deflectunt; iterumq; aliae ab hac plaga in Oecasum.
Noririn tale Horolagium . Vertisais Meridiorale. Verticule Septentrio D. Reclinatum Meridi Ie. Recli rasum Septentrioniae. . Im limiti Mnidi Diale. Inclinatum Septentrionale. Neridionali renisala Deriiratum rosius Ortum. Meridiorali Verticale Declimum versus Occasium. Septemruriale Verticale Dei Mimn versus ortum. Septemristiala Verticale Declitiatum versus Oc ιm. tilaridio is Reclinatum versus ortum Detiit s. Meridionale Rei vim versus occasum Declitum. Septentrioriale Reclivitum Deflectens in ortum. Septentrionale Reclinatum Deflectem in Occasum. M di ais Incliratum mortum vergens. Meridiemiis Inclimatum in OGasium vergens. . Septentriuitae Inclutatum recedem versius ortum. Septemrimile Inclitiatum recedens versius Occesium , Orientale Vertisale.
Oecidentale Verticale. Orient de Reclittarum. ΟαHemale Re limitum. Orientala Inclinatum. Occidentali Inclinatum.
Atque hae quidem Sciotericorum Horologiorum quae in planis superficiebus describuntur
diiserentiae 1 sunt: ratio autem planarum superficierum situm investigandi hae est . Ex
Omnes itaque Sciotericorum Horologiorum differentiae sunt vigintiquinque
8쪽
Philippi Lansbergit Horologiographia Plana. 2
Ex signo, vel alia quavis materia ad hoc apta, tabelli crassiuscula A B E D quadranstula, estero serme lonsior quam lavor paratur, eique semicirculus, quam hotest maximus, A D Binseribitur, qui linea C D in duos quadrantes, & hi in partes nonagenas dividuntur. Semicirculi autem peripheriam sulcus ambire debet, digiti unius mininuim, latitudine; in quo
ide stili centro infixi Ω-spensum, libere circumagi possit. Regula deinceps GH sabricatur , stili cuspidi
quando opus fuerit, ita aff-genda , ut notandis semicirculi partibus, non aliter
quam filum idonea sit, quam regulam Arabes Athidritam appellano. Tandemq; huic regulae libella quaedam fmplieissima I K normaliter
adaptatur. Parato autem hoc instrumento , si soli Horologiei
stunt ad Horizontem examinare libeat, oportet alte
rutrum laterum A B vel E Fsolo applicare ἔ semperque id latus solo adhibendu es , quod perpendiculum in sulis cuin cadere permittit. Jams EF latus solo applicatum fuerit, & perpendiculum adhemidiametrum C D quadraverit, oblatu solum Horizontale est. Sin perpendi- eulum exae E dependeat seeundum semidianaetrum C B vel C A , solum verticale, vel erectum est. Qigod si vero perpendiculum peripheriam alterutrius quadrantis A D vel BD pertranserit, solum reclinatum est: peripheria autem a semidiametro C D, & perpendiculo comprehensa, soli reclinationem indicae. Si tandem E F latus solo ita applicari nequit, ut perpendiculum in sulcum incidat, solum reclinatum est, & . ne latus A B solo adhibendum est, areus notandus inter C D semidiametrum, & perpendiculum contentus; hic enim soli inclinationem manifestat. Et hoe quidem artificio soli situs ad Horizontem expenditur. Situs autem soli ad Meridianum hoc modo exploratur. Ablato perpendiculo, regulaq; quam Athidadam Arabes nominant, emtro ama, latus ΑΒ solo ita adhibetur, ut tabella tota prorsus Horietonti parallela se, quod ipsum libellae opera regulae normaliter insistentis effcitur. Regulae quoque Compassum probatum apponitur, eaq; cum Compasso, hue illuc tantisper transfertur, donec mobili ompassi linsula, subtus impresso charaineri respondeat. Tune si regula semidiametro C D incubuerit, solum meriὸionale directum est; sin semidiametro B C aut A C. orientale aut occidentale. Si vero regula periphetiam B D vel A D secuerit, solum a meridie tot gradibus versus ortum aut easum declinat, quot inter semidiametrum C D, & re gulam eoinprehensi sunt. Eodem modo septentrionalia sola, & quae a Septentrionali plaga declinant explorantur, nisi quod Compassi lingula, oppositum hie locum commonstret.
pas fecim a. ue ita primam Horologiographiae partem de superfieterum planarum situ examinan- expedivimus: sequitur altera de horariarum linearum in planis iisdem probectione;
9쪽
4 Philippi Lans bergit Horologiographia plana.
clitiae tota potissimum a certa Stilaris ac Substilaris linearum descriptione pendet. I:stque Stilaris quidem linea, quae stilum vel gnomonem Horologii, hoc est , mundi axim refert. Sub stilaris vero cui stilus idem ad amussim imminet. Porro non una atque eadem est harum linearum descriptio, sed pro Vario solorum situ alia atq; alia. Commode tamen varietas omnis in quinq; Horologiorum generibus ostendi potest. Quorum primum eorum est quae Meridiem vel Septentrionem directe aspicium. Alterum Verticalium declinantium. Tertium eorum quae Reclinationem, vel Inclinationem cum Declinatione admittunt artum orientalium atq; occidentalium erectorum. Quintum Orientalium & Occidentalium Reclinatorum vel Inclinatorum. De quibus etiam sigillati in , atque eo ipso ordine agemus.
Horieontalia, Meridionalia ac Septentrionati directa conformandi ratio.
ΕΓ in Horizontalibus quidem Meridionalibus ae Septentrionalibus directis, stilatis &subiti laris linin hoc modo ducuntur. Centro A, atque intervallo quovis A E, peripheria et rculi B C D E , Meridianum reserens destribitur, eademq; duobus diametris C E & B D , quorum hie Horizonti parallelus, ille normalis sit, in quatuor quadrantes , BC, CD, DE,&EB dividitur, singulique de-
10쪽
Philippi Lan mergit Horologiographia plana. ς
inceps quadrames in partes 9o aequales. Iam si solum oblatum Horizontale suerit, assumitur Α B semidiameter pro labstilari linea Sin erectum, sive verticale detur solum, idemq; Meridionale, habetur pro substitui linea semidiameter C Α. Quando vero solum Septentrionale erectum proponitur, sub stilare in repraesentat semidiameter Α E. At si solum reclinatum meridionale detur, numeratur soli reclinatio in quadrante C D , a C versus D, perque numerationis terminum F, ex Α centro ducitur semidiameter A F, exhibens Substitatem lineam . Eodem modo Meridionalis soli inclinatio recensetur in quadrante C B, a C versus B. perque G numerationis finem, ex A centro agitur subsidaris A G. Item, inclinatio soli Septentrionalis computatur in quadrante E B ab E versus B, & per recensionis finem H, sub- stilaris describitur Α H. Adhaee septentrionalis soli reclinatio in quadrante E D recensetur ab E versus D , mittiturque per I rerminum numerationis ex Α substilaris A I.
Substitari autem delineata, suscipitur in semidiametro A B punctum quodvis K, idque si
solum oblatum ad quadrantes C D vel C B pertinuerit, hoc est, vel Hori χontale, vel reclinatum, vel erectum Meridionale fuerit: Nam s quadrantibus E B aut ED convenerit, hoe est, Septentrionale erectum, vel quomodolibet inclinatum extiterit, assumere oportet punc- tuai L in semidiametro A D. Porro si per centro K aut L, prout oblatum solum fuerit, deseribitur quadrans circuli M Nvel O P; numerataque poli elevatione in quadrante M N ab N versus M, aut in quadranteo P, a P versus Ο, ducitur per numerationis finem, incit. vel R, recta Κ rei L Rr haec est Stilaris linea; quae si producatur in utram* partem, aut substilarem lineam setiam in utramque partem continuatam, si opus iactit) secat in punctis Κ, S, s. Γ, Ε, & L, X, n, V, Y; vel si non secet, substitari paralleIa est. Ex hae autem Stilaris ad substilarem habitudine; in descriptione Horologiorum , triplex
Prima est eum Stilaris & substilaris normaliter se intersecant, in punctis vir. S & X. Fitque hoc ipsum cum solum oblatum AEquinoctiale, hoe est, in AEquinoctialis eire uti superficie est; quam superficiem, in schemate nostro exhibet diameter G ΑI, reclinatus versus Septentii nem angulo E AI, aequali angulo P LR elevationis poli; ineli natusque versus Meridiem, angu Ici C A G, eidem elevationis poli angulo Q Κ N aequali. Unde inani sestum est, . quinoctiale solum duplex esse, reclinatum Septentrionale, & inelinarum Meridionale, semperque reclinationem illius, vel inclinationem hujus elevationi poli aequalem esse. Una autem est, eademque Horologii in utroque solo descriptio, eaque uti simplicitate, ita facilitate
Deseribitur enim ex medio soli puncto circulus, idemq; duobus diametris , quorum alter Horizonti aequedistans, alter normalis est, in quatuor quadrantes secatur, quin & singuli quadrantes in senas aequales partes dividuntur; tandemq; ex circuli centro per singula interpunctare ducuntur, quae sunt horarum indices; quarum illae quae Horizonti parallelae sunt, sextam horam tum matutinam tum vespertinam indicant, quae normalis Horiaonti Meridianam. utra autem sextarum Meridianam praecedat vel sequatur, haud dissicile est discernete; generalis enim regula est, qMd insci Meruis Meridistialibus, dextra hora Meridiamimis Septinum Metantra dextra hora Meridiam prece it finistra
seqviuuM. Horologio autem solo inscripto, stilus quantusibet centro Horologii infigitur, ipsi solo WM-horasque notat in reclinato quidem Horologio, quamdiu Sol in boreis signis versatur, in i Iinato verb quamdiu in austrinis: illudque in hoc elimate sexdecim horas recipit, hoc tantum duodecim. utriusque typus hujusmodi est.