Caroli Scribani è Societate Iesu Antuerpia

21쪽

IO CAROLI SCRIBANI licet congressus sapientum, non montes aut maria prudentiam doceant: in varia tamen gente semper reperies, quod admireris, quod imiteris; maximeque in hoc negotiose vitae genere,in quo Cum omnium prope regnorum ciuibus, crebra commercia, Unde fit, ut nisi mores,ingenium,&qua singuli in rebus fide, qua perfidia; qua cura, Vigili, an ignaua; qua dexteritate,aut stupore Ue sentur cognoueris, discrimen plerumque incurras fortunarum omnium . Nosse vero gentis cmiusque instituta,leges,mores, historia indice, aut alieno ore, frigidum & inane est. plus enim hauries unius mensis contubernio, quam annua lectione,auditione. Scio non deesse qui inclament, Quid interest, Apenninum noueris, GraiiimVCmontem, Pyrena: γSaltus, Alpium iuga, Cand uice deserta, Syrtes; Scyllas, Charybdes; an igno'res' quid utraque Iberi Gallia, Latium,Germania peragrata dabunt, si non ut e singulis vitia sua referas, reportes pessima Z Cur non virtutes ecoptima quaequet Multu in hac re institutio valet, N praemonita patrum ; quibus non tamquam Cera, leue hoc, sed tamquam firmissimo spissamento,obturentur ad has morum Sirenas aures:

multum etiam negotiis obrui, ac quasi integi, ut tempus,adeoq; terra desit maligno semini: quin

& mu itum sint j , quibus fere optimis quibuς

que ad lenocinia obduratis, liberos parenteS

22쪽

ANT VER PIA. IIcommittunt, ad quos mores sum igant, quos

vereantur.

Exurgent hic λrte aliqui, qui paruo contenti, oderint laboriosas has diuitias, quae plus sudoris quam opum circumferant; aliquid etiam semsanguinis & valetudinis detrahant bonae : obiiciantque illud Flori, Nolumus vestro more Ambutiraper Britannos, Syrimas pati uinas. quibus ego, omnium nomine, repono illud Ca

saris : Nec nos volumus i

Ambulare per tot με, Latitare per popinas.

Quanto enim tutius prudentiusque, animum Corpusque fatigare, quam pingui otio saginareZ ut siquid euenerit grauius, non CXpallesca Cum omnium paene gentium moribuS ac Consuetudine,nec meditatione aut lectione nuda, didiceris,

nihil in hac vita sperari posse aeternu, nihil aequabile; non magis quam perpetuam, inter flatus fluctusque, maris malaciam. Vestitus, moru rauitas, corporis compositio. ΙN omni corporis habitudine digna elucet viam grauitas: hinc nihil in voce, alloquio, oculorum aut lateris iactatione quod leuitatem sapiat. Testudinem gita, fidium concentu nobialem : ita ad artem omnes, & ad regulam compo-

23쪽

I 2 CARO LI sCRIBANI siti. Certant cum vitis nuptae, ac prope maiestate vincunt;certat Virgines. Magna ubique maiestas oculorum, incessiis, oris, vestium: in quibus nihil quod libidinis negotium Curet. nulla hic purpura multo saturata conchylio,in teXta auro, Cinioribus distincta ; aut sane no nisi perquam rara. Plurimum pulla veste gaudent: &respondet innatae morum grauitati & modestia: : vestitus enim pudoris praenuntius est: nam mores fere habitus praenuntiat. grauitatem ergo hic, & quamdam maturitatem sapit. nihil leue, nihil quod matronalem, nihil quod virginalem pudicitiam

dedeceat.

Video in Regnis Prouinciisque variis, quasdam tot capillaturae structrices adhibere, quot viri insederint animis: quasdam perpetuis gem miS auroque non tam vestiri , quam integi; frontes de dracone, aures de concha , brachia de luminibus lapillorum arctare : video saltus & ingentia praedia de tenera pendere ceruice , ac singulos prope digitos Kalendarium expendere. Hinc illa virorum naufragia. nequctenim de integra conscientia venit hoc studium placendi per decorem, quem naturaliter inuitatorium libidinis esse scimus. Ab artifice diabolo veniunt haec irritamenta,quae de proXimo curant luxuriae mercimonia, & obstrepunt pudicitiae

disciplinis. Quid enim haec faciunt aliud, quam

24쪽

ut cultus secietate formam prostituant; ac de longinquo etiam trahant in noxias flammaS,draconis exemplo , qui de longinquo spiritu absbr-bet alitesΘSed&quasdam,in quibusdam Prouinciis, non dicam vestiri, sed vix sexum tegere; ita nullum illisa veste auxilium , vix pudori est: alias etiam nulla iam veste pectus ostentare nudum, quo &stuporem quemdam inaedificet viris, & inaccendant frigus, scandalaque usque ad caelum iaculentur . Olim matres cum pectoralem fastiam sellierent proli, secretum captabant: nunc etiam Virgines totu prope pudorem in oculis omnium

circumferunt;quid nisi ut prostituant omnibusZHaec alibi: aliud hic video. Omnium habitus seueritatem redolet, & pudicitiam testatur,ut reliqua taceam .Quod si quae structius procedant,vel natalium, vel dignitatum, vel diuitiarum caussia, ita temperant, Vt praetextu necessitatis, nihil lasciuiam sapiat, ne virorum quemquam pertitan'tia sua vulnerent. magisque quo propiu8 intueberis, videbis tales , serico probitatis, pudicitiae byssis quam voluptatis indutas. Vultus vero inplerisque omnibus tranquillus & placidus, frons

pura, nulla aut moeroris superuacui, aut effusioris motus ruuositate contrainor: oculi in laetum aeque aia se ueritatem remissi : os modestia dc

tanquillitate .signatum: verba aperta di recta, N

25쪽

i4 CAROLI SCRIBANI quae fere pectus prodant, ab omni arte alienum. Deniqi tota habitudo seueritatem potius,quam alium minus compositum praesert affectum. Nihil hic leue, nihil quod raritate & peregrinitate sua alliciat: sed maturo quodam ingenitae gra-ilitatis pondere castimoniam singula spirant, ut vidisse ad honestatem satis sit. Quod si quis arserit hoc igne, selo earum aspectu, tamquam flumine, restinguitur incendium. Hoc audeo: nihil me

vel in moribus vidisse maturius, vel in oculiS castius, vel in vultu modestius, vel in ore tenerius, vel in incessu temperantius, vel in Colloquio cir- Cum spectius, vel in totius corporis constiuatione magis ad regulam. Nulla autem inter has otiosa, otium fauilla libidinis . nulla hic vinosa; vinum lasciuiae fomes . nulla frequens in contuberniis; per haec irrepunt verba pudoris inimica. Bonosco t mores congressu mesi

Nobiluas. Nobilitatem nullam praedicabo. Socraticam

sane nemo excludet: animi nimirum &Corporis bonam temperiem. Bene Democritu S,

rogatus in quo consisteret nobilitas: Pecudum, aiebat, invalido corporis habitu; hominum, in bonitate morum . Mens ergo bona nobilem facit. At haec patet omnibus ;&ad eam nobiles

sunt omnes. potestque ex CaSa vir magnuS exire,

potest

26쪽

ANT VER PIA. potest ab aratro, a sutrina, ab argilla: Hostilius,' Tarquinius Pristus, Servius Tullius, Fabricius, Cu rius, Iphicrates, Agathocles, & tot orbe toto magna nomina, a quo originis suae primogenia duxerunt Potest ex tenui humilique corpusculo augustus & magnus animus prodire: Seraphicus Franciscus in exemplar editus, Ut sciremus non vilitate corporis animum foedari, semiuius pulchritudine corpus ornari. Potest & e ple magnus Imperator exurgere : Dech mihi testes, Marius,Rupilius,Ventidiu plebeiae animae.Patritius Socrates non fuit; Cleanthes rigando hortulo locauit manus; Platonem non accepit Philoy phia nobilem, sed secit: ut non imprudenti voto cecinisse videatur Vates:

Perditus, o dubitet Senecamprinem Neroniras alopater tibi sit Thestes, dum modo tu sis Eacidasimilis, Vulcanias arma capessas; Quam tr Tlasta similem oducat Achilles.

Ac si originem speetes , ac longam maiorum striem; a primo mundi, Vsque in hoc tempuS, produxit ncri ex splendidis serdidistitie alternata series. nec quisquam est, qui ultra Adamum deducat genuS: nec nobiliorem hoc, neC retrosii rem designabis. QDd si pergis obstinare,& vltra hunc genus ruferre; nemo iam non inde erit, ante quod nihil est. Corpus vero idem est, nec aliter

27쪽

16 CARO LI sCRIBANI aliter filium effudit Regia mater, quam pauperis tuguri. Considera huius singula; sanguinem,Carnem, ossa, musculoS, nemorum nexus,

venarum discursus, oc ipses medullarum in abdito thesauros: omnia terrenae originis sunt; Codipusque totum de limo primitus figulatum, etiam ad nationum fabulas veritas transmisit. Veniamus ad infantiam: lacte haec & pannis iussa est esse contenta. ab his initiis Regna dc c is, diademata&socci. Si animum cogitas, idemust. hunc enim omnium afflator rerum parem corporibus amauit, tamquam animarum parenSVnuS. Corpore proinde N animo pares: quid reliquum, nisi ut a virtute omnis imparitas Θ Haec Crit ergo, quae magnos, quae nobiles, quae humules, nobilesque dabit. Bene in hanc sententiam SatyricuS:

Stemmata las faciunt,quid proden Poticolongo, Sanguine censeri, Mectos senarra multus M aiorum, flantes in curribus ilianos: Tota licet meteres exornent indique cera

Atria, nobilitas seta atque inica Virtus.

Bene Socrates in sanc sententiam : rogatuS,Pe sarum Regem magnum fortunatumque arbitraretur; Nescio, retondit, quantum Virtutis

habeat. Hinc etiam noc illius : Animus bene ad Virtutem compositus, nobilis est: reliqua lo ga seculorum varietas miscuit, Scsursiim deorsumquπ

28쪽

Neminem Regum, non ex seruis; seruorum neminem, non ex Regibus oriundum.

Opes , S in js animi. SI opes spectes, &ex his hominem metiris, etiam improbissimum magnum dices, cum his onerari possit. An quisquam Chelidonem ECleopatrae mollibus unum . an Natalem tam

impurae quam improbae linguae; an Narcissum Claudij, AsiaticumVitellij, Carum NeroniS,Pa thenium Domitiani libertos, praetulerit Poplic

lae, Meneni'Tuberoni,cincinnato,CurioZ Noli hominem metiri basi. paruulus est pumilio et iam in monte. & Colossus magnitudinem suam seruabit etiam in puteo. noli illum metiri alienis ; non magis quam a sceptro aut purpura comoedum. simul enim haec exuerit, ad sua redibit. An quisquam Orientis pugilem magnum arrbitiretur, cum dissi ueret opibus; an cu abacti greges, cum filii una ruina denuntiarentur oppressi, cum immundam viceris redundantiam magna aequanimitate distringeret; cum uxorem maliS lassatam, & ad praua suadentem, execraretur tunc nimirum, non in opibus, nobile vexillum

de inimico gloriae sitae diabolo Deus extulit. Feliciorem sors arbitraris diuitem. S pius pauper quam diues ridet: & huius hilaritudo,stenica C pluri-

29쪽

18 CAROLI SCRIBANI plurimum,de superficie,a supremis labris venit. aut si ab animo, fragilior est,cum aduentitiis imnitatur; ut quae a ludentis fortunae pendeat mantibus : a quibus quid exspectas stabile ξ festinant in

damnum,ad incrementa lente exurgunt: neque umquam ea celeritate res reparant, qua ram

run qua finiuerunt. quare omne illud gaudium Citatum est,transit; imo evolat paribus cum runa pennis. At pauperis ab alto risus est, de suo gaudet. Et fere videbis diuitem cogitationibus

grauem, multa meditantem, Voluentem animo multa, cum interim risum mentiatur. retege:

Omne mendacium tenue est, pellucet, si in x ris: videbis cor exedi, superuacaneis fatigari. Sed felix est. nis,mihi crede,persenata haec se- Iicitas est: colemnes,si spoliauerisVis nosse hunc Ornatumῖ quod equo stratum, aulaea domui, hoc opes diuiti-Intus considera: noli illum aestimare

pallio,aut fascia Regia; sepone haec ad modicum. Intus smcta: vide quid lateat, quid ibi sit; hoc illius est; ab illo metire ab animo nimirum Virtutibus instructo. Quide*ω cum opibus. felicitas stare non potestZPotest. nam & in diuitiis sese explicat Virtus, neq; illarum possessione quemquainterdicit: sed hoc efficit,ut intrepide quis possideat. Affluunt3 tenebit colorem: diffluuntῖstabitidem color.imo aduentitia singula,ceu fugientia, ceu adnatantia, in situm colorem vertet; non ab

30쪽

A N T V E R P I A. I9iis suum mutuabitur. Ingruant mala, na faciet; effera, mansueta dimittet; paupertas ipsa, diuite hanc animo complectetur. Assuetudo ad haec ducet, oc fortuitorum frequens meditatio. Ita selidissima corporis pars eii, quam frequens usus exagitat. Sic nautis videmus corpora ferendo

mari dura; agricolis manus extritas: ad excutisn-

dum tela militares lacerti valent; agilia Curseribus membra sunt: illudque,ut semel dicam, in singulis Elidissimum est,quod exercuit: tantum valet exercitatio. Hinc & Leonibus magister manum insertat; ostulatur Tygrim suus custos; Elephantem inses r AEthiops cogit ambulare per funem. Maiora dabit quisquis virtutem suam

fecerit. mala nimiru iuxesa ac bona sua faciet: nec minus in diuitiis quam in paupertate beatuSerit.

Et sane infirmi est animi, non posse diuitias pati.

M. to cum laudaret Curium & Coruncanum,

dctaculum illud,in quo CenBrium crimen erat paucae argenteae lamellae, possidebat ipse quadragies sesto tium: & si maiores obuenissent opes, non spreuisset. Neque enim se sapiens indignum sertuitis muneribus putat; nec respuit possess3 nes: ac licet illas non admittat in animum, in

domum tamen securus rectri; continetque tamquam maiorem Virtuti sitae materiam. Magnus

ille est ἰfateor, qui fictilibus utitur ut argento, ut auro: nec minor tamen ille, qui sic argento, sic C a utitur