Caroli Scribani è Societate Iesu Antuerpia

51쪽

M CAROLI SCRIBANIS prela, Catitoris, Inriseria ars. PIctoriam, Sculptoria comitatur; in qu . non

erubesco fateri, vincimur numero. agnos enim statuas, variis in regnis, ad inuidiam propo nis naturae fabricatas. Memini Apollinis cmbitorum xxx ex Ponto a Lucullo delati: memini Iouis cubitorum XL. a Sysippo facti memini Solis Colossi cubitorum LXX. trecentis a Charete taemiis fabricati; & super haec Mercurij, in quo Zenodorus annos selidos decem sudauit HE CCCC.Iani

Phidiae olympium Iouem quis ignorati quis lycleti pueros talis ludentes; Lysippi tibicinam cemulentam, Praxitelis Proserpinae raptum; Cal thidisequos, Cresilae vulneratum; ceruum Canuchi, Demetrij Mineruam musicam: Euphranoris Paridem Z quis Lych pueros sufflantes languidos ignes uis aquila Leracrae sentientem quid rapiatῖ quis Nauceri allesamem luctatorem; AmaZψ-oes Strongylionisῖ quis Theodori mustam, currudi aurigam ala integentem i quis Epigoni infantem matri interseistae misere blandientem λ quis denique Callimachi nesciat saltantes Lacaenas

Harumarinore, haec aer haecVaris lapide tot marinustuserunt,ut numero vincamur. Neque tamen

adeo egenietiam in hac parte vestri: nam si non erubescit veritas, pauci e Vestris omnem explent numerum . quis enim Antonium van Breda,

52쪽

A N T V E R P I A. AICornelium Floris, Ioannem de Hase,Ionglielingum, Paludanum nouit quis horum opera, qui non inclamet, Non impari felicitate fluxerunt

hic aera, steterunt marmora.

De Caelatoribus vero quid dicaZnobiles in arte, catilinia Ariston, Lesbocles, Prodorus, Pithodicus, Polygnotus Stratonici , Scy mnus; omnes argentum caelare Bliti. quibus nescio an quidquam concedant vestri, Matthaeus Ualch, Udatricus Spirino; dc ante omnes VVolf angus van Breda, qui primus malico stiloque substrata pice caelare' docuit, cum ante fissili omnes ductu laminas in formas cogerent. ergo vincitis , habet hic enim omnis retro antiquitas quod discat, quod

imitetur. Iam aeris argentique Scalptores quo statuam lo- Desia..coῖ cedit omnis vetustas. Saeculi haec beatitudo nostri est; tantaque naturae imitatione, Vt nec picturae, nec caelaturae, nec stacitariae quidquam arti debeat.Scio varias Prouincias magnos in hac arte dedisse, noui Dureos, Aldegrauios, Leidios nemo tamen cum vestris, tenuioris incisionis elegantia, 'nemo oris Vultusque Venustate, nemo blanda genarum adlubentia, nemo OCulorum amoena sua- Uitate certauerit. vincitis. ipsaque adeo natura aemula iam arti,tineamentorum melleo quodam ductu vinci se miratur, & dolet. . MAc nescio an non magis, Cum etiam calamo

F aequari,

53쪽

2 CARO LI sCRIBANI aequari,prope aude superari se yideLNemo mihi hic vetere' nulli sumaterno ab alio orbe minenses aut Iapones; frustra euocabit. nemo a vicinis Regnis; nihil reperiet, quod vestriis componi pos

sit: ita mortui,unius Calamo, vita quadam donantur, Ut vivere arbitreris; nihilque lain extra vocem desideres. qui si ea felicitate animam eX- presserit qua corpus, quid de vita dubitemuia Ergo calamo vincitis, quidquid Vsquam antique, quidquid noue fuit.& hF gloria vestra est. Fuerutqui imitarentur, nec ineleganti sequela. Verum umbras ibi videmus Corporis vestri;&quasi repercusserias quasdam voces ad humanaS VCraS. Esserat nunc hic sita antiquitas, Apollodori Aiacem fulminatum , Xeuxis Alcmenam , Pana,

Penelopen; Tiberij Archigallum: Pamphili Vlys

sem in rate; Aristidis aegrum ι Pausiae boum immolationem; Euphranoris equestre proelium; Niceae canes; Athenionis agasbnem;Cydiae Argin

nautas; Timomachi Medeam; arteque sua clx ros reliquos: unus vester, Calamo, nulli veterum cedit. Sint Attali, Demetrij,Hortensij; non deerunt, qui aut octoginta, aut talentis centum,qui Η-S. LX. aut C X LIIII. mercari velint unius opus

Calami. quo etiam tamquam Apelleo penicillo, purpureum addit genis decus, labraque tingit; ut nihil intersit,si qua fides oculis,inter liqc emortua,& tota plena anima.Hinc nihil dubitem ast

54쪽

A N T V E R P I A. 3rere, si exurgant Critias, Nestocles, Hegias, Sc pas, Lysistratus, Saenius , omneque varia semper olympiade artificum genus , fore, ut εum uxe, Uni palmam calamo, tamquam Parrhasij

concedant linteo.

TR nseo ad Typographicam, Orbis portem eum, ingenij miraculum . in qua quis reserat singula λ quis chalybem tamquam patrem; quis

aera tamquam matrem quis plumbum stamnumve tamquam fecundum semen, fertili immissum utero atque hinc proles quibus aeternum vivitur.in quibus tam varie ars ludit,ut erubescat natura se ab humano vinci ingenio. Iam si in si gulis characteribus numerum cogites ; si intem currentia spatia; si accentuum , si distinctionum sensum discriminantium varietatem, sine qua ille tamquam sine vita iacea si nexuum dehinc,tam-q uam vinculationis indicia; si quibus plus inteli

gitur quam exprimitur signa, quae ingeniosa d frustatione & demembrant verba, & largiuntur integra; si maiores dein Characteres, tamqua agminis ductores. N Capita supra reliquam turbam efferentesconsideres, quis non tot in una re pO senta quot res arbitrabitur Z Quod si ad praelum oculos circumferas, plena miraculo sent. Omnia. nam qive infra marmora,quae silpra aereae lamina: F α tam

55쪽

- CAROLI SCRIBANI tamquam cylindri, quae latera ligna claudunt,

quaeque hic gemunt, sudant, luduntῖIam versetilis inter chelonia supera & infera succula, quanta basim premit libella,quata exsbluitZQuid vectes , reseram,trochleas, ductarios funes, quid ansis, fibulas,tympanaZquid pilas tomentis fartas, miro in orbem flexu tamquam torno ductas: colore deinde tamquam pingui ac adipato quodam rore tinctas,quo characteres fecundantur Z qui deinde

e statione sua , in chartam tamquam alienum agrum, exituri, nouo dominiim Mant fructu, a quo vita etiam post funera redit. Vivit enim qui non moritur . non moritur qui in cuiusque noui lectoris oculis & pectore vita vivit noua.. Hanc vitam a Plantiniano praeso quati acceperuntZperierat aeternae insepulti obliuionii aut tamquam anima numquam conlata, aut tamquam

uniuersim erepta, iacebant prostrati in perenni quodam ignauescentes Dpore; ni ab hoc afflat re, noua redanimatione rediissent invitam. Scio in omni prope gente floruisse in hac arte nobiles; noui e Latio Manutios , e Germania Fro niOS, E Gallia Stephanos. at vos unius Plantini nomine omnium tenebrastis nomina. Si sidera illi Regnis suis, Sol vester fuit non Vrbi huic,n6 Belgio;

sed Orbi, qua patet. Et Vt Omnia huiuS 'magna,

nihil maius fuit Bibliis Regiis. quae quicumque eLatio,Graecia, Palaestinas Chaldaea, Syria intuebb

56쪽

AN TvERPIA. 4s tur, non eXclamet, Vicisti; octauum orbi miraculum hic est Θ Et non tanti machinatorem Opinris, alte sublatum, per quidquid est orbis sicco deuehant pede, Viridique --aduelent eis tricia tempora lauro, quotquot nobilissimae huius & aetematurae artis cultores,Regna& Imperia fouentλArs Arvitectonica.

SEquitur Architectonica, ars nobilis. qualeS

vero quantique in ea, cum urbs loquatur Uni uersa, quae supra reliquas orbe toto caput exerit, tum unum D IvAE M ATRI sacratum templum, locuples mihi testis; cuius sit surgentes parietes,&Conatum ostentantes intuearis, miraberis animOS

ingenteSque ausuS, prodigiois quouis per tacula opere maiores.Vt iam si pyramides Regum , quae orbem iama impleuere, cogites,humiles arbitreris Casas prae hoc molimine. Cogita quas ubique Voles ,&ab utroque orbe accerse in unum, siue quas in Arsinoe,siue quas in Memphi, siue quas sex & sexaginta hominum millia annis Viginti, siue quas octo N septuaginta annis construxisse produntur;in quibus,in raphanos & caepas, mille dc otangenta talenta narrantur erogata; reperies audaci operis vestri conatu, quidquid in illis m,gnum fuit,fuisse minus. Iam turris operi imposi ta,quanta'Parem nescio an qtGOmnis retro vid

57쪽

46 CAROLI SCRIBANI rit: etiam in illa, quam insula ostentat, Pharo, octingentis a Gnidio talentis aedificata, inueniet quod vincat: maxime cum in ambitu angustissimo,in prodigiosam exurgat celsitatina ι portentosium per omnia humani opus ingenij. Multam, veteres posteritatis auidi, dum in caemento luxuriantur& lapide,impendio nulli profuturo, gloriam vesana quaesiuere dementia;nusquam fidem repertum,nisi ab oculatis denuntiarentur auctoribus. Super quae omnia, immania narrat Varro de Porsenae Hetruriae RegiS monumento: Cuius cum enumerasset pyramides, cum aeneum in summo orbem, cum huic orbi quatuor alias superstantes pyramides, altitudinem erubuit adiicere: merito:cum insanae hae moles nihil tegerent praeter cineres. Potuit aliquid vilius, potuit foedius, ac quasi in contumeliam humani generis certius aliquid excogitari pyramide,quam meretricio quaestu Rhodope Aesepi fabularum conserua posivit 3 fuit tamen haec uno omnium ore

laudatissima; veterumque adebiudicio prima. Quae omnia, si vestra spectem , si Deo in D I v AMATRE dicatum templum, si ingentem in hoc conatum,nulla iam sint; & submittant volentes

operi vestro fasces . Adde, quod illa in nudam

vanamque ostentationem , in fatuae potentiae propudiosam lasciuiam:at vester omnis labor si dauit Deo. Verum

58쪽

ANT VER PIA. 47 Verum dum vetera confero, ne verbis lusisse me nudis quisquam arbitretur, Componam cel

bratissimum orbe toto Ephesiet Dianet templum, plurium, Plinio teste, librorum opus; viginti &ducentis annis ab uniuersa Asia factum; cum vestro,DIVAE DEI MATRIs magno nomini inscrupto. Fuit illius longitudo quadringentorum &viginti quinque pedum , latitudo ducentorum viginti,ac in eo columnae centum viginti septem. Templi vero vestri longitudo mininum pedum quingendorum & decem; latitudo plurimum ducentorum quadraginta, ac non ignobili parte

sui, sexaginta& trecentorum pedum o Iam c lumnaSquis enumeret Z siue quaesiibrngenti somnice tamquam sub caelo Atlantes sudant, siue quae latera claudunt, firmantque uniuersam machinam ingeniosa dorsiuationeῖ numero Ephesinas superant. Reliqua aedis utriusque, Cogitationi cuiusque potius quam calamo committo. ρογfacile enim erit ex hac rudi utriusq; diductione, reliqua templorum assequi. Iam si priuatoru domus intueariS,ViX oculis credas, ita in immensuro exurgut: nec raro in pedes octoginta, centu etia-& tamen tam exilibus lateribus, tam tenui vesti-- bulo,ut plurimum parietes no nisi pedem unum latitudine expleant Sac non raro ne pedem quidem .& perstant aeternum : ut arbitreris nullum sentire senium, nullum me videas reformidar

59쪽

8 CAROLI SCRIBANI ventorum incursem : saeuiant illi I stant domus tamquam aere sufe,ac ne vestigia quidem tauitiae

reserunt. . . a

Venio ad publica. Senatoria domus quanta'

e solido stat illa marmore; uoque decorata saxo, peregrinum ostentans Blum, Premit columnas eiatima recises quas arbitreris Afri . has inter quadraginta &nouem lati ducunt aditus , ostiaque totidem, tidemque negotiationis atria, e terrarum ultimis diuitata. Hic si quis curiosior artem genusque singularum velit partium, tamquam membrin

rum;dabo paucis, ne & defuisse videar,& prolixitate nauseantis ingensi fastidium prouocasse. Pars

infima variegato stat marmore, Tuscana manu, incultiore saevioreque structura ;cogita Centauros homines equis suis implexos, aut durum Lapithum genus. Altera Dorica . qua olim Herculi.& Marti sacrauit aedes Antiquitas . hac Dores structura delectatos accepimus: quae plus osten-.tat virilis roboris,tamqua humeros latos, ingentesque membrorum artus, quam seminei ornatus. Tertia Ionica, qua Iunoni, Libero, Dianae, Iones primitus templa dicarunt, muliebris gracialitatis aemula quq nec virgineam reserrent mollitiem, nec virile pedi us,non osse,non lacertos: sed matronali contenta maturitate, quidquid asperum esset ac quasi cetstuosum, fugerent;quidquid nimiam

60쪽

ANT VER PIA. 49 nimiam superet mollitudinem , auersarentur. Cincinnis tamen,ac tamquam feminea capillatura decoriter discriminata. QVarta perpetuo columnata in orbem ambitu est. Frons operi toti prominet columnarum signorumq; nobili symmetria:omnia e maculose marmore, Lydio intercurrente lapide & miraculum augente. Contabulatio frontis uniuersi,ima Tuscana,secinda Dor ca, tertia Ionica est, quarta Corinthia, qua sontium Nymphis sacralle topla vetereS accepimUS, mira exilitate,& virginea teneritudine. atque hic ornamenta capite dependet, acanthi soliis, Callia macho repertore,persimilia: totam denique floridam, fastiisq; caput Circucinctam reperieS.Quinta Italica,seu mauis, C5posita ex Ionica & Corinthia decorem mutuata. Hic florum frondiumq;& pomorum videbis implexus, coronario luXu, foliis flores & fruditis intercursantibus: nec raro trophaeis ornata militaribus. in cuius medio effigies Dei Matris est, Polycletaea manu, Apellaeo ductu. Quam vos, immani deturbato colos , ingentium ab urbe hac condita beneficiorum a ,

benefica illius manu acceptorum memoreS,grata statuistis memoria: frendeant licet Copronymi, fremant Isaurici, rideant Diagorae,st omachentur

Cyrenaei, vos hanc DIVAE MAΤRIs effigiem, testatissimam statuistis orbi, fidei a tot taculis acceptae, ac iam inde a VVille brordo in hanc aeta- , G tem