Caroli Scribani è Societate Iesu Antuerpia

31쪽

2o CAROLI fCRIB ANIutitur auro,ut fictilibus. hoc etiam sorte hic maior:instrumenta enim huic explicandae nequitiae

fortuna concessit. non utiturὶ magnus est. Nam

cui illa negata sitat,quid iudicesῖLatet in hoc fors vitia,plurimum ausura,si vires dederis. Intuere serpentem; licet frigore rigeat, non ideo destini illi venena, sed torpent: accedat calor, & videbis non fuisse emortua, sed dormiuisse, .rtius nocitura si excitaueris.Intuere dehinc Tygres & Leo nes, licet sit bmittant aliquando, numquam feritatem exuent. da ciuitiae materiam, exasperabitur torvitas mitigata. raro enim vitia bona fide mansuescun raro in aeuum delitescunt. CXperire. materiam praebe: & a paupere experimenrum

Cape. Crudelitas,ambitio, luxuria, in paupertate latent. arrideat benignior fortuna, ingerat pleno sinu opes; cognostes qualis fuerit. quamdiu instrumenta haec desunt, quid iudicas 3 In diuite Omnia habes, quae nequitia, ut se diffundat, des.

derat . at continet hanc, & freno in ossi clo tenet, nec patitur erumpere : sin pergat efferare, calcavpedibus, vinculae, & quasi eliis comprimit gutture. magnuS est, & inter primos numerandus. Quid haec ad vos Z Plurimum. congessit in VOS fortuna ingentes opes: sepra priuatum pecuniae modum prouexit; ut non iam habere,sed calcare diuitias liceat. & in tantis opibus stat mens recta:

hoc viri est,& magni; & qualem vix singula Olinx. secula

32쪽

A u T v E R P I A. Rcula dederunt, unum alterumve. Scio a paU- pertate exisse magnos. Scipioni dos, Regulo mercenariuS, Menenio funus defuit. ergo illius filiae ex aerario dotem acceperunt absentis Reguli colonus populus Romanus fuit, tertiuS aere collato funeratus est . Sed & c diuitiis stio prodiiste

magnoS . Catonem & Senecam quis ignoratZ in summa fortuna, subduxerunt se fortunae, intro sus beati &diuites: hoc uno a magna mortalium

parte disiuneti, quhd plerique habeantur verius a diuitiis, ut aeger a febribus, quam illas habeant; Licinium cogita & Maecenatem: at illi diuitias cum haberent, non habebantur ab illis. Magnus itaque ille est, qui diuitias, quas habere potui

contempsit: maior qui possessis sese exuit , aut exutus stetit interritus: nec minor, qui illis ci cum fusuS,magis audiuit suas esse quam credidit.

Prior ille securus est, qui in paupertate diues est: at nestio an non iIle maior, qui in diuitiis pauperest Et sane ingentis animi est , non corrumpi diuitiarum Contubernio: nec miniis, inter Caelata

laquearia nullum pauere senum,quam si ib viridi cespite. Illud vero quale est, in summis opibus non trepidare ad magnitudinis suae praeceps, gitet licet quosvis casus, & in sublimrmaxime lubricos λ quale illud, parasse animum in omnem se timam;& in extrema tehuisse Colorem, quem ostentauit in summa λ Iam quod praecipitium

33쪽

22 CARO UI SCRIBANI vereatur, qui licet in monte, in plano tamen stetit: & cui omnis vertex planities fuit Z Vos exemplo estis, qui per plana dc excelsa pares animos circu fertis; & in alto timidoque diuitiarum praecipitio , tamquam in humili confidentique scio, gradum figitis.

Mercium orbe toto aduect rum mrinas.

REliqua ciuitatis, quae opeS tangunt,quae diuitiarum ingentem accessionem, quid enumerem Z non omnia complexus fuero, si dixero, quidquid natura produxit nobile, quidquid ad huius similitudinem artifice datum ingenio &manu adeoque, quidquid in deliciis raru, claudi his moenibus ut omnes arbitreris Prouincias Regnaque in una urbem meliore potioreque parte siui commigrasseZquidquid enim uterque Indus, quidquid Arabs, quidquid Tagus, Nilus,Tyberis, Rhenus,Iber, quana diuite produxit fluxu; quidquid demum Oceano toto natura lusit, hic sedem iures firmasse . Vis marmoris eborisque strues tamquam rupes Z vis piperis, caryophy I rum. Tingiberis aggeriem tamquam montesῖ vis cinna mi,croci,nardi nemoraZ vis ferri, chalybis, plumbi,stanni, aeris ductilis aut cal larij, Cyprij, Corint ij, campanici, argentaque aurque quaedam fluenta, ut arbitreris metalla haec urbi vem nacula λ vis omnium ubique gentium Ope gem-

34쪽

A N T' P E R P I A. 23masque, quas aut Vanus Aethiops, aut inanes Parthi bullarum vice per omnia CorporiS anxie forata,inserunt; hic de draconum frontibus, ibi de pistium cerebris onera venantes; alibi de fluminum ac maris reiectitia despumatione conchas pistantes, & in iis duriorem verrucam Z vis quidquid orbe toto de raritate & peregrinitate gratiam possidetὶ hic reperies. Vis deinde quidquid luxus cum natura depugnans inuenit, aus que de colore est prouocare florum nobili tinctura, & textrina pari t cogita quidqud ubique

florum,colorum varietate nobile; sinon superari

aequari naturam videbis : ita ingeniosa ambitio est: inuenit in Galatiae grano, in purpurae faucibus, in tenui venula, in rupibus a mari percussis, in alite, in omni re pro quod educeret in ost

rationis pompaticae Curiositatem. Iam nec uno contenti colore,alium alio Operim us; sic gemina a portentosis non uno loco ingeniis via demonstrata fastui est.nec semper satiantur Vellera, non bombycum viseera,non arborum filamenta; sed fraudantur succo, sitsque siua; nc totum si imbibant,referantliquorem: quin & supra quam eX- petunt bibere coguntur, ut ebria arbitreris, cum jus hauserint quam postant. Diluitur etiam color vario in decorem accersito temperamento, ut aliud iam referat,quam natura dedit; ita iuuat

luxum geminare mistendo , & ipsa adulteria

35쪽

24 CAROLI SCRIBANI adulterare naturae,ne vicisse haec videatur.

Qi intas deinde uni lanae aut bysta picturas

Videmus intertextas; h1c scutulis,ibi floribus,alibi siluis,pratis,fluminibus,fontibus, montibus, Vallibus,rupibus,& animalibus omnis generis,ad insidiam rerum ipsarum ludentibus Z ut nec montium de side res vertices , non Camporum supinam planitiem, non amnium fluores, pratorum

ViroreS, non laetam nemorum opacitatem ue non

hic scruposum, illic secundum itum; non steriles auenas, non fenerarios culmos;non rupium asperitatem, non maris tauitiam, non malaciam; non volatus auium,volutus serpentum, ferarum cursus: ita in una iape textura,tam adueriantia, &a variis delect a locis in unum redacta corpus, cum natura de venustate depugnant. Quid quod& viventium vellera, purpura coccoque insecta viderimus , velut illa sic nasti cogeret luxuriaZquanto dehinc argento & auro intextaῖ quas p rum si tinebriasse purpura cocc6ve, nisi auro grauida nouum ab utroque Qrtiantur nomen : Ut duplex hinc enascatur luxus; virorumque iuxta ac feminaru m eluceat forma, eo augustior, quo augustiori integitur,. Magnum fuerat olim in unam deuehere Prouinciam quidquid Europa natum tota; nunc nisi quidquid ubique est terrarum in unam Conuel a-tur Ur bem, par u m est. Qiod si quis in hoc genere

36쪽

A N T V E R P I A. 21 curiosior, certiore singula disquisitione,Regnorum importatas Opes, aut redditas ab hac urbe nosse volet, Guicciardinum legat: audet is, cum Aniuersa staret, negotiationem quae annuatim inteream Angliamq; vltro citroq; peragebatur, ad duodecim auri milliones deducere. dc quis quam arbitrabitur pauciora ex Hispania&Lusitania, Oriente & Occidente toto, annis singulis prouenissu; quisquam ex Gallia & Italia tota inferiora; aut demum ex Germania, Polonia,Sueuia Norvvegia, Dania, Livonia, Moscouia ac uniue se Septemtrione minora Θ Haec qui secum tacitus cogitauerit, perfacile videbit, non infra quinquaginta auri milliones, annis singulis, in rerum emptionibus ac venditionibus in una hac urbe absitimi ilitos', dum se Regnorum, qua patet orbis, mercimoniis onerat; suaque vicissim per omnia terrarum diffundit Regna. Neque interim quidquam hic tango de iis quae intra urbiS moenia, quaeque per nobilissimas Belgicas prouincias

dispertitur: quorum numerum quis ineatῖ immensi res plane est in tanto populo, lata Comprinuincialium frequentia, qui fere ab hac Vna plera, que mutuantur: arbitreris matrem diuite semper Vbere grauidam, cuique numquam desit quod largiatur: arbitreris mare,cuius indefecta materia est; quanto plus hauseris, tanto plus credas ac-Crestere; tantisque plus influere,quato plus defluit.

37쪽

26 CARO LI sCRIBANI Per iam negotiatio.

ΙAm si ad pecuniariam negotiationem refleX

riS Oculos, credes omne hic orbis aurum ess

sum. CXemplo uno alte ve aperiam. Vidimus his annis, vix itidis diebus viginti , ingenti ausu, e priuati nobilis negotiatoris manu supra septingeta aureorum millia in militaria erogari stipendia: vidimus deinde ab eadem manu, mense uno auri millionem unum; ab eadem denique mensibus non tribus integris, portentose conatu, auri mii liones duos, & silper haec aureorum septingenta millia. Addo aliud, nescio an minus porrentinsum; & conferre lubet cum veteribus. Inter humana prodigia, aes alienum Milonis, qui ct dium occidit, Plinius positit: at quid sestertium septingenties, ad auri milliones sex, quos priuati duo, priuato debuerunt nomine Θ quibus tamen Rex ipse plura longe debuit. O animos non Sparta, nec Roma, sed Belgio, & Antuerpia una dignos . s id faciant Reges , in tam audaci

fortunatoque priuatorum conatu λ Quid Caeser Dictator, cui ingens visum est, post subactum orbem, post tot exercitus, tot terra mariquc proelia, auri debuisse milliones sex: cum priuati duo

non horruerint ad Caeserianunta aes; a quo etiam omni exuere se posse sperant tam felici raroque

38쪽

euentu, quam forti aggressi erant ausit Z Quid Crassiis, cui satis fuit ad diuitis nomen legionem annuo tueri redditu possie,cum ipse in agris seste eivm M M. possideretZ Quid Caecilius Claudius, qui testamento edixit, quamuis multa ciuili bello perdidisset, relinquere se tamen seruorum millia quattuor, Centum XVI.; iuga boum tria millia sexcenta;reliqui pecoris CC. quinquaginta septem millia; in numerato ins. DC. Z Quid Varroni narratus Ptolomariis, quem scribit octona equitum millia pecunia sita toleravisse; mille conuiuas totidem aureis potoriis, mutantem vasa cum feris

culis aginasseῖ Quid Pythius Bithynius, qui pla

tanum auream,vitemque nobilem, toto modis laudatam, Dario donauit; qui Xerxis Copias, s pties nimirum Centena LXXXVIII. hominum

millia, excepit epulo; stipendium quinque me sium frumentumque pollicitus λ Et haec prodigia

humanarum narrantur opum . dc tamen quanta haec portio ad immanes priuatorum in Republica hac conatuS, paucorum mensium ausuλIam si veteres intueamur,& ad retrosiores, oculos conuertamuη stiunt omnes, quicumque

antiquitatem sciunt, non fuisse apud illos numerum ultra Centum milEa: multiplicari deinde hqcad decies centena millia pro portento fuit. at aetate nostra,& in Urbe potissimum hac vestra, auri millibnes tam crebra etiam plebeia teruntur lin-D 2 gua,

39쪽

28 CAROLI SCRIBANI gua, ut non mines familiares nunc illi sint, quam

talenta olim decem. . iNemo haec mirabitur, qui cogitauerit, qui quid prope gemmarum, quidquid aromatum diuves profudit Oriens,quidquid Occidens auri potens,in unam fluxisse hanc urbem. Vis propius aliquid, quisquis opes metiri voles Z. intuere ciuialia haec bella. aberrasse ne Credes a Vero, qui du- Centos auri milliones, ab hac domestica sanguinaria charybde inenatabili impactos profundo dixerit Z cogita quid Iberia uniuersa utriusque suffulta Indiae opibus; quid apud Battauos Gallia quid Anglia, quid Germania, Ribsidiaria mi pinpulo regna,prodegerint; quanto partium studio Regnorum opes, ab his fluctibus de rbendas, aemula potentia proiecerint; & Comperies parum dixisse qui ducentos, sors & qui trecentos millio nes dixerit.Pudet referre plura,& crescere dicti nem in hoc infelici numero. Ergo finis, te floris subductioni relinquens, quantum auri annis singulis per uniuersi orbis cam bia & recana bis abeat redeatque ad vos ingeniosa deductione.nam si in

mercibus quinquaginta minimum abeant auri milliones, quis enumeret mutatilium cambiale aurum 3 aut seperari hoc a reliquo negotiatorio,

sibi , aut cuiquam persuadeati Orbis

40쪽

tum stelumna. ΙΑm quaecumque in cibum,quq umque ad p tum faciunt, si voles; si omnium gentium vina, Cretica, Italica, Germanica, Gallica, Iberica; si quidquid ad secundarum facit mensarum delicias; si pirorum, rnatorum, prunorum, cerase rum, nucum, Pomorum denique genuS omne; .

hic habebismeque aurea desiderabis,non punica, non Cydonia, non mala citrea; non ficus, dactylo vuM,Olivas, cappares. Quid, quod pleraquc fecundius hic proueniant, quam in patrio solot

Et in tanta tamen omnium copia, cupediarumque, quas aut terra facili protrudit partu, aut cu riosa donat manus palati proritatrix , Varietare, tantisque condimentorum ex altero Orbe euoca . . torti generibus, in tam profusse deliciarum campo, tantam quantam in vobis videmus parcimo niae regulam, quis non miretur Z Plerique enim vestrum nec nomina eorum norunt , quae ab ultimo orbe aut mari. diuite semper classe, tamquam ad alteram terrarum parentem de

uehuntur..

Viuite felices, in quos quidquid ubique de in

litate nobile, singulae contulere Prouinciae; quasi in ornamentum urbis huius, natae sint omnes,&in hac vitam reliquarum labor sudaueriti Vivite,