Institutiones practico medicae, rudimenta nosologiae et therapiae specialis complectentes ...

241쪽

stiorum Arabum, et imprimis Ahronis scripta compilasse, ipse sateatur.

13 Reis lic, opuscula medica ex monimentis Arabum et Hebraeorum. Halae 1776. ri Boiso iti's siidlicho Asriha. 2. Τb. S. 405. 33 Rhasos, de variolis et morbillis. Arab. et Latin. Londin. 1766.427. Non minus obscura sunt prima variolarum in Europae regionibus vestigia, atque in varias hoc intuitu historiographi abiverunt sententias. - GrC-gorius Turonon Sis pestem notat peculiaribus nuptam efflorescentiis , quas variolas m i l ina S, Seu Coralle S puStulaS VOCubant. Grassabatur haec annis 565 - 568 p. Chr. per Galliam, ipsiusque regis Burgundiae Guntrami impiam UXO- rem e vivis abrepit 13. Reserente M axi o Episcopo A venticensi anno 570 morbus validus Cum profluvio ventris et variola Galliam et Italiam afflixit 23. Etiamsi Wortho fio et Grunero lubrica et incerta videbantur haecce variolarum indicia, maxime quod non Congruant cum Certioribus apud

Arabes vestigiis, biennio posterioribus ; nihilo tamen Seci US majorem adipiscuntur probabilitatis gradum, Si Conserimus posteriores eruditissimi S p v c n g et i i indagines historicas, qui traditionibus Ab u lfo da o, celebris Arabum historiographi innixu S, annum Mahomedis natalem 558 aerae Christianae fuisse perhibet 33, quem M a s u d i u S

242쪽

428. Majori cum probabilitate conjicere licci, insolix illud lolium initio seculi VΙΙΙ,- ab Anno 212 ad 752,- quo barbara Saracenorum illuvies, ab Arabia proveniens, in Hispaniam, Galliam,

Siciliam et Italiae partem exundavit, Europae illatum fuisse. Soculo X. quo Arabs Avicenna maximam variolis dicavit adtentionem, plura OC-curebant variolantium in Gallia, Germania ct Britannia Specimina, testantibus variis ejus aevi Chronicis 1 . Inter cetera cluxit Balduinum, Arnulsi,

comitis Flandriae filium anno 961, hoc morbo obivisse ; Principem Eliseidam vexo Anno 90 Τ) atquo Episcopum liaminat dum 977) feliciter evasisso 23. Non effugit aciem observatorum illius jam cpochae

variolas specificum spargere odorem.

429. Plurimum vero ad variolosac tuis distasionem contulisse videntur expeditiones adversus hostes doctrinae Christianae seculis XI. et XII., Ob Crebriorem eXercituum europaeorum Cum SaraCe-niS, Sacras terras occupantibus, conflictum. C O n- Stantinus Africanus, qui sub finem sociali XI. Salerni floruit, plurimis Arabum Operum Versionibus latinis culcbcr, primus vulgatiorem tunCintroduxit usum variolarum nominis, quod

243쪽

arabico D scha duri substituit. Ab illo temporcsormidabilo flagellum evasit, quod non Solum epi- domicum per viccS adquirens dominium notandas odidit strages, verum etiam adeo perennem in solo humano radicem fixit, ut nocessariam ferme ac inevitabilcm calamitatem crediderint cum vulgo medicorum plurimi, despcrantes fore, ut ejus germen, naturae humanae quasi insitum ac inu-

4b0. Nequo intra solius Europae meridionalis cancellos constitit mali infrenata saevitia, docente enim historia ad arcticas usque penetraVit OrBS, imo ad remotissimas globi terraquei rcgiones satis volventibus, ac indies aucto hominum commercio migravit Anno 151Τ in Americam Septentrionalem prius hac labe prorsus immunem , - inchoante seculo XVII. in Virginiam et Carolinam translatam fuisse variolam ephemerides testantur. Anno 1707Ιslandiam, et anno 1 5b Oroentandiam depopulata est. Hamischatham nonnisi Anno J767 persevasit. Felicioribus, hoc Saltem intuitu, Lapponiae incolis hactcnus poporcit haeccc inexorabilis pc

stilitaS.

HYPOTYPOSIS. 4bi. Quamvis variola ab illo inde tuentis vaccinae, per immortalem Jonnorum vindicatae, tempore eodem sere modo rarescat, quo hujus insitio solicissimo successu per humaniores terrarum Plagas divulgatur ; nihilo tamen Secius penitior molicognitio cuilibet modico artem facienti maximi

244쪽

momenti et perquam necessaria eSt, tanto quidem magis, quod variolarum hodieque sparsim oecurrentium exempl9, mali favillam nondum protinus extinctam esse, abunde testantur. Rectioris notionis cauSa variolae omnium primo regularem decursum tenentis descriptionem pandere, eoque praemiSSO communiores anomalias subnectero oportebit. a) VARIOLΛRUM DECURSUS REGULARIS. 432. Variolarum decursus communiter in qua intuor dispesci solet stadia : i)Stadium febri lc,s ou ebullitionis. 2) Stad. o ruptioni S. 3) Stad. f I ore a ce lati ae, maturationi S,

Seu suppurationi S. 43 Stad. exsiccationis, S. deSquamationis. Inserendo tertium inter et quartum CriSeOS periodum, ConSueta febrium criticarum stadia sat clare distinguuntur. 455. Opportunitas. Illico ab insectionis momento generalia quaedam evolvuntur salutis laese Symplomata, uti morositas, Iassitudo, in

TES NOCturni, arioreXia, Sitis, - e quibus de morbo imminente, nullatenus vero de ejus specie divinare licet. Haecce intercapedo ab infectionis momento ad febris accessionem, periodus delitescentiae Sive opportunitatis dicta, pro Circumstantiarum diversitate variae durationis QSSU potest, quam Uufelandius duarum Soptimariarum , Is c i in i u S novcm solum dierum praetcndit.

245쪽

Εl E ANTHEMATA ACU ΤΛ. 23 3434. Stadium ebullitionis. Invadit variola, febrium more, cum horripilationibu S vagis,

frigore, capitis dolore gravativo, anxietate, nctu Sca, ipSoque vomitu. Apud infantes non raro Sopor, dentium stridor, et convulsiones accedunt, morbo caeterum miti. Hisce phaenomenis cum fugaci calore alternantibus, ac a 12 ad 20 horas persistentibus aestus Subsequitur universalis 3 turget lacies ;oculi rubescunt, fulgent, illachrymantur 3 intenditur Cephalaea, quam persaepe sanguinis Stillicidium e naribus moderatur 3 numero et intenSitate augentur prima morbi praeludia; nunc pervigilium , nune Somnolentia, in tenellis nervorum distensiones, in adultis deliria interdum comparent ;urget sitis et saucium ariditas, raucedine, vel etiam Iovi tussicula juncta 3 Sternutatio repetita, narium- quo oppilatio membranae pituitariae irritationem aperte indicant. - Ηalitus infantibus jam in hocce stadio foetet, ipseque sudor peculiarem, veluti mucidum Saepe Spirat Odorem. Alvus in quamplurimis Obstructa esse suevit ue in quibusdam levia

tormina; urinae a mictu turbidae, albeSCentes, jumentariae observantur 3 pulsus micant frequenter cum vigore et plenitudine. - Cuncta senescente die increbescunt, ad noctem integram Porriguntur, sublucanis tandem horis tantillum mitescunt. Hoc stadium sobrile, sive incubationis triduum eSSe Solet, quo absoluto eruptionis Subintrat periodus. In paucis tantum aegris hae turbae, advertente P e tr O Frankio, sub largiori

246쪽

ct Olento sudoro feliciter sopiuntur, ue variolosa febris sine vavi Olis, hoc primo coΠ- tenta stadio, in totum dispergitur. 435. Stadium eruptionis. Erumpente ad finem tertiae, vel initium quartae diei exanthemate, Pleraque symptomata ad maximum evecta fastigium quidquam declinant. Comparent omnium primo ad faciem, ad Iabium superius et latera naSi, Circa mentum, serius ad iugulum, pectu S, abdOmen, ad Oxtremitatos Superiores, no ultimo ad inferiores maculae parvae, rubicundae, Plus minuSVe numerosae, discretao, vel hinc indo coagminatae, quae brevi medio tenus paulisper elevantur spapulae) nodulo duriusculo instructae, culi- cum morsibus haud plane dissimiles, ardoro et pruritu Stipatae. Molestant pari tempore Symptomata anginosa, dysphagia, raucedo vel aphonia, ardor, tensio et salivatio, quae Vela phlogosi

membranae mucosae oris et saucium eruptionem

praecedente, vel a variolis subinde ad fauces, palatum, linguam, orisque pariotes propululantibus dependent. Totum oruptionis Opus plerumque triduo absolvitur, quartum, quintum et SEXtum comprehendens morbi diem. Eadem proportione, qua Exanthema per totum corporis ambitum, vel per potiores Saltem superficiei plagas Successivo ac regulari passu prorumpit, febriles turbae pedetentim imminuuntur, donec eruptionis Opero perfecto papulisque rite clatis, ac morbido latice repleri

247쪽

EI' EXANTHEMΛTA ACUTA. 235 incipientibus, carum veluti umbra tantum animadvertatur. Singulas autem papulac ad basim dilatatae, et amoene rubentes prima jam, vel sucunda ab eruptione die pollucidam in .apice ostendunt vesiCulam, scrOSO ac limpido, mox vero turbido, savo - albescente liquore repletam, in medio χ-veola instructam. Haec papularum in vesiculas Conversio eruptionis ordinem sequituY, ae ideo omnium primo in facio, quo loco primum prodierunt , Omnium ultimo in artuum extremis Succedit. - Quodsi major sit horum abscessulorum numeruS, Singulorumque halones inflammatorii inter soconfluant, intermedia iis cutis tonditur, intumescit so rubet. Palpebrae in multis oedematoso turgenteS ac rubentes clauduntur, vel et Conglutinantur ; vultus insigniter institur, unde physiognomia variolantium propria, neque capillata capitis pars, nequo bulbi oculi Suporsicies anterior vario, lis immunis manet. Vola manus et pedis planta parcissimas osserunt pustulas, eaSque nonniSi morbo graviori ac per totum corpus late disruso, unde a plebe pro tuto suturae immunitatis indicio ha-bori solent. 457. Stadium maturationis. Die morbi septima eruptionis opus omnino terminutum CSt. mani Staque subintrant in variolis suppurati O-nis Signa. Ulut solitaria quaedam tubercula interdum primis jam diebus dissipentur, quin sui

vcstigium relinquant, maximia S tamen eorum numeruS in Suppurationem Vertitur nulla quidum

248쪽

236 FED BES EXANTHEMΛΤlCAE arte praecaVendam, ac specificac morbi indoli insitam. Incenditur febris ferme nova, Suppuratoria, horroribu S interdum orcta, Cum

ac Stu magno, Siti, capitis dolore, anxietate, pulsu frequenti, duro, pleno 3 quandoque dyspnoea, sopores , deliria, jectigationes accedunt, non sine suffocationis vel apoplexiae periculo. - Vesiculae ob initio deplanatae, lentis aut ervi magnitudinem

vix excedenteS, SenSim Sensimque dilatantur, adtolluntur, ac tandem in pisi dimidiati, cuti adfixi,

formam et molem excreScunt, Cum levi ad apicem impressione, Seu foveola. Diaphanum, quo prius SCatebant, Serum in purulentum vertitur Iaticem, cujus prima guttula in vertice veSiculae , - nunc pustulae nomine protinus dignae, - generatur, pudetontim basin versus divulgatur, et in lactis

tae, notabilem adhuc inflammationis gradum pa- te saeiunt, cujus et reliqua cutis particeps sit, et tamquam ex ery Sipelate intumescit, tenditur, turget ac dolet, donec absoluta puris geneSi, Singulisque pustulis ad basin usque repletis et ex toto in arctis phlogoseos minuatur vigor, quo 1 Cto Variolae rubella privantur ZOna, albeSCunt, vicina-narum partium instatio considet, ac ipsa comes sobris manifesto frangitur in plenam aegri SeCuri- tutem. Ι11 aethiopibus variolae multum detrahunt

249쪽

nigritudini cutis, et subcinereo colore Se per Cutem extollunt. 458. Urinae nunc, et per reliquum fere morbi tempus turbidae sunt, aut et puriforme deponunt sedimentum ue Salivatio molesta non raro uvariolis oris cavum Occupantibus, nonnullorumtamen emolumento fovetur, alvus infantibus laxatur, quod medicorum quidam e pustulis variolosis, per mucosam fistulae cibariae tunicam SparSiS, eX-plicare satagunt 3 transpiratio aegrorum ingratum, veluti mucidum et sub dulcem Spirat putorem, e cujus qualitate Specifica jam a procul variolarum praesentia sat tuto indicari potest. Hac periodo maximum viget infectionis periculum. In pure generando et perficiendo variolae plerumque triduum

Consumunt, ita ut Cum nono morbi, sive Sexto a

prima cruptione, die plenam floridamque subeant

Suppurationem , quae eundem Sequitur ordinem, quem exanthema in SuceeSSivo eruptionis opere Observavit. Hinc variolae praecocius emore SCentes, uti illae faciei, jam perfecte Suppurant, ubi in podibus tardius emicantes prima tantum puri Sindicia exhibent, et dum hac puro replentur, illae

jam Siccescere incipiunt. 459. Stadium exsiccationis. Circa ND-nam , de Cimam, vel undecimam morbi diem, pro vario istius impetu, variolae, et quidem omnium primo illae faciei, in apice obscurius Osserunt punctum, quo loco epidormis dehiscit, ac ivmphatico - purulenta exstillat maioria, mox in cru-

250쪽

stas ab attactu aeris Convertenda. Sub hisce crustis, ad vicina interdum Spatia protensis, haud raro nova colligitur materia, quae Sub notabili pruritu Crustosum tegmen, jam bruneo jam susco coloro

tuit. Arescentibus tali pacto variolis omnis dissipatur phlogOScoS nota, Diquo vicinae Cutis tumor pallescit et considct ; sobris tamen Suppuratoria sui, hocco exsiccationis prOCeSSu quando ille persistit, quin imo ingrave5cit, si sutiliis delitu oritacris ichor, Si Crustae pertinaciter adhaerontes separari cunctantur, vel Si incautioros aegri sca-bondi cupidino seducti cutim recenter irritant. 440. Ocγus seriuSVe tandem crustae Secedunt, et in cute macula8 BirO - purpureas paululum elatas , prurientes se diu conspicuus, quando quos Oveolas deprcssas, vel cicatrices perenne S relinquunt ; febri lcs turbae omnino componuntur Stibnivi laxioris levante secessu, copiosaque ophidrosi ;rodit pristina animi hilaritas, reviviscit ad potonti nci horum ; restaurantur infractae viros, atque inolo morbum , soliciter et obsque pOSthum O malo oXantlatum, ex ipit Conuale Scentia.

bi VABIOLARUM ANOMALIAE. 441. Non semper adco regularis et propitius. pro uti cum depinximus, variolarum osse solet decursus 3 perSaepe enim ab ordine sucto discropat, Symplomata oliena immiscet, ac VariaS, C SqU haud raro sun estissimas, contrahit an Omalias,